[ PARELS van de OPLEIDING
REVALIDATIEGENEESKUNDE ]
Parels van de opleiding Revalidatiegeneeskunde Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen
Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door:
Colofon
Parels van de Opleiding Revalidatiegeneeskunde is een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen (VRA). De Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen is de wetenschappelijke vereniging van revalidatieartsen in Nederland. De VRA vervult een belangrijke rol bij de totstandkoming van de opleiding tot revalidatiearts, de kwaliteit van de beroepsuitoefening, de wetenschappelijke ontwikkeling en het beleid in de revalidatiesector. Redactie Dr. Annette van Kuijk Drs. Behrouz Fard Drs. Sigrid van Haaster-Houwing Inhoudsverantwoordelijke Concilium VRA Uitgever Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen Postbus 9696 3506 GR Utrecht Vormgeving en drukwerk Heidi Wals Centrum Drukwerk, Maartensdijk Hardcopy exemplaren zijn alleen verkrijgbaar en op te vragen via
[email protected]. De digitale versie is te downloaden via de website www.revalidatiegeneeskunde.nl. Copyright Copyright van deze uitgave berust bij de Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen. Uitgave April 2015
Voorwoord
De wereld om ons heen verandert, zo ook de eisen die aan ons gesteld worden als revalidatieartsen. Om de revalidatieartsen van de toekomst te kunnen opleiden is ook de opleiding aan (continue) verandering onderhevig. De modernisering van de medische vervolgopleiding met de introductie van het competentiegerichte opleiden heeft afgelopen jaren veel tijd en energie gevraagd van onze opleiders, opleidingsgroepen en aios. Met de nodige creativiteit zijn zij aan de slag gegaan om opleidingsmomenten, ook ten aanzien van de niet medisch inhoudelijke competenties, te ontwikkelen en beschrijven. Als Concilium en VRA willen we het 60-jarig jubileum van de VRA graag aangrijpen, om deze opleiders, opleidingsgroepen en aios in het zonnetje te zetten. We zijn ervan overtuigd dat door het delen van de door hen ontwikkelde opleidingsparels en diamanten de opleiding revalidatiegeneeskunde een nieuwe kwaliteitsimpuls zal krijgen. Wij wensen u veel inspiratie en leesplezier. Namens het Concilium VRA
Annette van Kuijk
Voorzitter Concilium VRA
Concilium Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen, april 2015 Vanaf links (zittend): drs. Wilbert Bakx, dr. Carel Meskers, dr. Jan Bakker Vanaf links (staand): drs. Wietse Gaykema, drs. Rutger Dahmen, drs. Bert Kap, dr. Marc Nederhand, dr. Annette van Kuijk, drs. Sigrid van Haaster Niet op de foto: dr. Wim Janssen, drs. Behrouz Fard, drs. Thessa Veenis, dr. Henk Hendricks
Inhoud
Parels OOR Noordoost Nederland 1. 2. 3. 4. 5.
Leren door doceren over gangbeeldanalyse: peer teaching in de aios groep Handenspreekuur plastische chirurgie Managementparticipatie door aios Samen snijden Inspanningsfysiologie en conditietraining op maat
8 9 10 11 12
Parels OOR AMC 6. 7. 8. 9.
Een effectieve CAT in 2 delen! Het superviseren volgens de STAMPPOT-methode Kennisnet van opleidingscircuit OOR AMC De Roos bijeenkomsten
13 14 15 16
Parels OOR VUmc 10. Uitvoering standaard lichamelijk onderzoek bij een kind met een centraal motorische parese 11. Gangbeeld sjabloon
17 18
Parels OOR Leiden 12. Intervisie: op zoek naar de ‘blinde vlek’ in het denken en doen van de aios 13. Zenuwcentrum LUMC 14. Supervisor van het jaar
20 21 22
Parels OOR Zuidwest Nederland 15. Participatie aios in onderwijs coassistenten 16. Supervisie door aios aan aios
23 24
17. Differentiatie in ambitieniveau wetenschappelijk onderzoek 18. Halfjaar spreekuur en meten/analyseren/rapporteren Klinisch Bewegings Laboratorium 19. Buddy systeem
25 26 27
Parels OOR Utrecht 20. Samenhangend onderwijs voor heel het OOR Utrecht 21. Kijk op de Wereld 22. Assessment van aios aan het begin van hun opleiding
28 30 31
Parels OOR Oost Nederland 23. Verwonder en Verbeter 24. Organisatie regionale refereeravond 25. Vullen van een geïmplanteerde synchromed II© pomp t.b.v. intrathecale baclofen therapie (ITB)
32 33 34
Parels OOR Zuidoost Nederland 26. De aios goed voorbereid voor onderwijs aan studenten 27. Betrek individualisering opleiding in selectieprocedure aios 28. Join-the-Board programma
35 36 37
Parel Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen 29. Bestuurlijke activiteiten Auteurs
38 39
[ Parels OOR Noordoost Nederland ]
1. Leren door doceren over gangbeeldanalyse: peer teaching in de aios groep
Auteur: dr. Marc Nederhand
Wat: See one, do one, teach one (zie iets, pas het dan toe en leer het vervolgens een ander), is een oud adagium in het klinisch onderwijs. Volgens de pyramide van Bales is er een groot verschil in retentie van leerstof afhankelijk van de onderwijsvorm (college volgen: 5% retentie, zelf doceren: 80% retentie). Uitleggen aan een ander maakt dat je zelf iets goed onthoudt. Dat komt onder meer door herhaling en verbalisering van informatie: To teach is to learn twice. In het onderwijscurriculum van het circuit Twente wordt het onderwijs aan aios over gangbeeldanalyse deels door de ouderejaars aios ingevuld. Doel: Met de gekozen onderwijsvorm wordt de aios binnen het competentiegebied ‘kennis en wetenschap’ geschoold in het verzorgen van onderwijs. Toepasbaarheid: Geschikt voor ouderejaars aios. Leercyclus toepasbaar op andere inhoudelijke thema’s dan alleen gangbeeldanalyse. Werkwijze: Iedere aios wordt halverwege de opleiding op individuele basis een half jaar geschoold in de theorie en praktijk van de gangbeeldanalyse door wekelijks mee te doen met het oplossen van een klinisch vraagstuk naar aanleiding van een verwijzing. Alle aspecten van de werkwijze tijdens gangbeeldanalyse worden geleerd (anamnese, klinisch testen, analyseren en rapporteren) en in toenemende mate van zelfstandigheid zelf uitgevoerd. Met deze achtergrond worden de ouderejaars aios in de gelegenheid gesteld met voorgestructureerde onderwijsmaterialen (presentaties en opdrachten) hun opgedane kennis over te dragen aan de jongerejaars aios. Deze kennis vormt weer de basis waarmee de jongerejaars aios kunnen beginnen aan hun eigen stage gangbeeldanalyse. Hiermee volgt iedere aios de leercyclus see one, do one en teach one. Wat zijn aandachtspunten? • Het te gebruiken lesmateriaal bestaat uit bestaande presentaties en praktische opdrachten van de postacademische cursus Gangbeeldanalyse voor volwassenen, gegeven door de docenten dr. M.J. Nederhand en dr. J.P. Buurke. • Iedere les, gegeven door de aios, wordt op inhoud en didactische vorm voorbesproken met de docent gangbeeldanalyse.
Verwijzingen literatuur 1. Cate ThJ ten. Studenten die als docenten optreden? Over onderwijsstages en peer teaching in het medisch opleidingscontinuüm Tijdschrift voor Medisch Onderwijs, december 2006 | Vol. 25, nr. 6, p.255-260. 2. Reader: Inleiding bewegingsanalyse cursus bewegingsanalyse bij CVA patiënten, Nederhand MJ en Buurke JH.
8
[ Parels OOR Noordoost Nederland ]
2. Handenspreekuur plastische chirurgie Auteurs: drs. Ilse Lankhorst, drs. Raoul Winter Competenties: Medisch handelen, Samenwerking, Communicatie, Organisatie. Doel: Het doel van deelname aan dit spreekuur is om meer inzicht te krijgen in en ervaring op te doen met handproblematiek. Beschrijving: Tijdens de ziekenhuisstage in de Isala participeren aios gedurende zes maanden één dagdeel per week in het handenspreekuur van de plastisch chirurgen. Op dit spreekuur ziet de aios zelf zowel nieuwe als controlepatiënten onder supervisie van de plastisch chirurg. De aios ontwikkelt vaardigheden in het uitvoeren van een specialistisch hand – en polsonderzoek en leert, tezamen met de röntgendiagnostiek of ander beeldvormend onderzoek, klachten differentiëren. Ook krijgt de aios inzicht in de indicaties voor diverse behandelingen. Zo geven de plastisch chirurgen uitleg over het doel en de effecten van operatieve interventies en leren de handtherapeuten de aios meer over de indicaties van spalkbehandeling en handtherapie. Ook maakt de aios in de ziekenhuisstage kennis met het Complexe Handenspreekuur. Deze vindt één keer per maand plaats op de dinsdagavond en is een multidisciplinair overleg tezamen met patiënt, vakgroep revalidatieartsen, plastisch chirurgen en een afvaardiging van de handtherapie. Toepasbaarheid: Geschikt voor alle aios en supervisoren met interesse op dit gebied. Werkwijze: De aios krijgen ter voorbereiding het boek Handletsels, geschreven door P. Houpt, plastisch chirurg uit de Isala, met daarin een overzicht van de anatomie, anamnese en lichamelijk onderzoek en veel voorkomende handletsels. Aandachtspunten: Voor de aios geldt hoe beter de voorbereiding, hoe groter het leereffect van de stage. Het is een spreekuur waarin veel patiënten worden gezien in korte tijd. De plastisch chirurgen en handtherapeuten zijn onderwijsgericht en de uitleg die zij geven is soms behoorlijk specialistisch. Een goede basiskennis is dus vereist. Als je die bezit kun je gerichte vragen stellen en is het een bijzonder leuk en leerzaam spreekuur.
9
[ Parels OOR Noordoost Nederland ]
3. Managementparticipatie door aios Auteur: dr. Annemarijke Boonstra Competenties: Maatschappelijk handelen; Organisatie; Samenwerking. Doel: Aios krijgt zicht op de managementparticipatie van revalidatieartsen in de organisatie en leert hier een bijdrage aan te leveren. Werkwijze: • Een vertegenwoordiging van de aios neemt deel aan de vergaderingen van het Medische Staf bestuur. • De aios neemt deel aan de vakgroepvergaderingen van het onderdeel van de organisatie, waar hij/zij de stage loopt. • De aios neemt deel aan het overleg met de hoofden van de behandeleenheden in verschillende stage-onderdelen. In de verschillende vergaderingen wordt het organisatorisch en medisch beleid besproken en beleid bepaald op operationeel, tactische en/of strategisch niveau. Aios worden geacht om actief deel te nemen in de vergaderingen. Aios kunnen indien ze dit hebben opgenomen in hun individueel opleidingsplan (IOP), actief deelnemen aan het uitwerken van acties die voortkomen uit de overleggen. Voorbereiding: De aios krijgt van tevoren alle stukken toegestuurd, net als de andere leden van het overleg, voor zover van toepassing. Toepasbaarheid: Voor iedere aios. Aandachtspunten voor supervisor van aios: • Ga samen met aios aan begin van elke stage na of er speciale wensen zijn op gebied van de competentie managementparticipatie. • Bespreek met de aios aan het begin van de stage het doel van de verschillende overleggen en wat hem/haar verwacht wordt. Tip: Gebruik de inbreng van de aios als nieuwe input, soms hebben aios een verrassende en verfrissende kijk op organisatorische processen in de vakgroep en organisatie.
10
[ Parels OOR Noordoost Nederland ] 4. Samen snijden
Auteur: prof dr. Jan Geertzen Wat: Multidisciplinaire cursus (combinatie theorie en zelf amputeren): Amputeren en revalideren. Tweedaagse cursus voor aios revalidatiegeneeskunde, chirurgie en orthopedie. Doel: De cursus bestaat voor het grootste deel uit vaardigheidstraining, gecombineerd met theorie, in het wetlab van het skillscenter UMCG. Er wordt op alle niveaus amputaties geoefend, namelijk voet/enkel, onderbeen en bovenbeen. Zowel aios chirurgie, aios orthopedie als aios revalidatiegeneeskunde voeren de amputaties gezamenlijk uit. De amputatie vaardigheidstrainingen kennen een vaste opbouw. De opbouw ziet er als volgt uit: 1. Een korte theoretische introductie in de briefing ruimte van het skillscenter. Hierin komt het volgende aan bod epidemiologie, indicatiestelling en technische uitvoering; 2. Practicum deel, amputatie uitvoeren; 3. Feedback; 4. Het herstel; 5. De revalidatieperiode. Toepasbaarheid: Geschikt voor ouderejaars aios uit OOR Noord Oost (per cursus, 4 aios uit iedere discipline; 12 deelnemers; 4 tafels). Werkwijze: Aios moet thuis anatomie bestuderen van het been. Daarnaast worden hoofdstukken en literatuur aangereikt (ook verwijzingen naar you tube films) om thuis te bestuderen. Op de eerste ochtend wordt gestart met een begintoets waarna de rollen van de verschillende specialismen aan de orde komen, maar ook is er aandacht voor de anatomie van het been. Het accent van de middag en de volgende ochtend ligt op dissectie waarbij alle deelnemers aan de slag kunnen met humaan materiaal. Tijdens de tweede middag komt de patiënt aan bod, die zijn ervaringen met de cursisten zal delen. De cursus wordt afgesloten met het formuleren van voorstellen voor het doorvoeren van verbeteringen in de klinische praktijk. Wat zijn aandachtspunten? Cursus wordt voorbereid door J.H.B. Geertzen, revalidatiearts en J.J. van den Dungen (vaatchirurg). Docenten zijn traumatoloog, orthopedisch en vaatchirurg, anesthesist, orthopedisch schoen- en prothesemaker, psycholoog, patiënt en twee revalidatieartsen (M.A. Paping en J.H.B. Geertzen). Focus is op multidisciplinair samenwerken en begrip kweken voor elkaars disciplines. Verwijzingen literatuur 1. Amputatie en prothesiologie van de onderste extremiteit; Geertzen JHB, Rietman JS. Lemma, Den Haag; 2de druk 2008. 2. Amputation und Prothesenversorgung; Baumgartner R, Botta P. Georg Thieme Verlag StuttgartNew York; 3de druk 2008.
11
[ Parels OOR Noordoost Nederland ] 5. Inspanningsfysiologie en conditietraining op maat Competenties: Medisch handelen, Samenwerken Wat: Bewegen en sporten worden steeds belangrijker, ook in de revalidatiegeneeskunde. In het Centrum voor Revalidatie van het UMCG wordt dit in de praktijk reeds uitgebreid toegepast. Hierbij is er samenwerking tussen de vakgebieden revalidatiegeneeskunde, longziekten, cardiologie, sportgeneeskunde en bewegingswetenschappen. Voor klinische- en poliklinische patiënten kunnen inspanningstesten worden afgenomen. Doel:. 1. Kennis en toepassing van inspanningsfysiologie bij revalidatiebehandeling. 2. Samenwerking en gebruik van expertise van andere medische specialismen. Toepasbaarheid: voor iedere aios tijdens het onderdeel klinische- en poliklinische revalidatiebehandeling. Werkwijze: . 1. Aios kunnen eigen patiënten inbrengen binnen de diagnosegroepen NAH, CVA, oncologie, amputatie en chronische pijn. Na de screeningsprocedure worden maximaaltesten afgenomen en nadien wekelijks tijdens multidisciplinair overleg besproken. Hierbij worden de beschikbare fysiologische parameters geïnterpreteerd en belemmerende factoren bij het opbouwen van lichamelijke conditie geïdentificeerd, op basis waarvan er individueel trainingsadvies volgt waarmee de revalidanten samen met de therapeuten aan kunnen werken. 2. Theoretische onderbouwing tijdens cursorisch onderwijs tijdens regionale refereeravond en onderwijsdagdeel voor aios. 3. De aios die nog een verdere verdieping wil, kan de speciaal voor dit aandachtsgebied in het Centrum voor Revalidatie UMCG ontwikkelde etalagestage volgen. Daarnaast bestaat de mogelijkheid voor de aios om te participeren in de onderzoekslijn bewegen, sport en revalidatie binnen de afdeling. Wat zijn aandachtspunten? De aios brengt de patiënt in, neemt actief deel aan de bespreking en krijgt terugkoppeling m.b.t. de casus. Kennis en interesse voor inspanningsfysiologie zorgt voor een betere leercurve, hierdoor kunnen medische competenties ontwikkelen waarmee de aios zich kan onderscheiden.
12
Auteur: dr. Rienk Dekker
[ Parels OOR AMC ]
6. Een effectieve CAT in 2 delen! Auteurs: drs. Christof Smit, drs. Rutger Dahmen Doel: De aios of de supervisor formuleert een gestructureerde klinische vraag, zoekt systematisch en kritisch in de literatuur, beoordeelt sleutelartikelen en bepaalt of de resultaten toepasbaar zijn in de praktijksituatie. Hierbij wordt gebruikt gemaakt van het format van een Critcally Appraisal of a Topic (CAT). Wanneer: Wekelijks tijdens lunch (12.15 tot 13.00 uur) met aanwezigheid van alle aios en leden van de opleidingsgroep. Werkwijze: Volgens schema houdt een van de aios een CAT-presentatie, van 2 x 30 minuten, inclusief discussie. De CAT wordt in twee delen gepresenteerd. Daarbij zijn er zeven stappen: Deel 1 • Stap 1: De CAT begint met een klinisch scenario. • Stap 2: Deze klinische vraag vormt de bron voor de (PICO) vraagstelling: Patient, Intervention, Control, Outcome. • Stap 3: De gebruikte zoekstrategie (bron, trefwoorden en aantal resultaten = stap 3) en de opbrengst worden vermeld. Aan het einde van deel 1 is er tijd voor suggesties van de aanwezige aios en opleiders om tot een betere zoekstrategie te komen. Deel 2 • Stap 4: Na een korte samenvatting van deel 1 wordt gefocust op 2 á 3 geselecteerde artikelen, die onder andere worden beoordeeld op validiteit en betrouwbaarheid. • Stap 5: Per artikel wordt het niveau van evidence beoordeeld. • Stap 6: De totale evidence wordt gewogen en een conclusie (klinisch antwoord) kan worden geformuleerd. In de conclusie wordt aandacht gegeven aan de kwaliteit van de gevonden resultaten met behulp van de bewijsniveaus. • Stap 7: De presentatie wordt afgesloten met de bottom line; wat ga je nu doen in de praktijk. Beoordeling door aios zelf: De beoordeling van de CAT, inclusief de presentatie vindt plaats na deel 2. Hierbij zijn alle aanwezigen betrokken. Een andere aios vult het formulier in en leidt de discussie. De discussie en beoordeling vindt plaats met behulp van de Pendleton-regels (wat gaat er goed en wat kan er beter). Tips & trucs: • Regie bij opleiders, gedelegeerd aan twee leden van de opleidingsgroep. • Aios beoordelen (mede) elkaars CAT. • Inhoudelijke beoordeling met scoringslijsten van de Cochrane website (http://dcc.cochrane.org/beoordelingsformulieren-en-andere-downloads). • Eenmaal per jaar vindt de uitreiking van de CAT-trofee plaats voor de beste CAT tijdens ‘de Roos bijeenkomst’, de najaars-opleidingsmiddag in READE. Dit werkt belonend en stimulerend. • Scholing Hoe doe ik een CAT ook voor de leden van de opleidingsgroep, niet alleen de aios.
13
[ Parels OOR AMC ]
7. Het superviseren volgens de STAMPPOT-methode Doel: De supervisor geeft op efficiënte en effectieve wijze supervisie aan de aios die bij een patiënt anamnese en lichamelijk onderzoek heeft verricht, waarbij zowel optimale patiëntenzorg als onderwijs aan bod komen. Wanneer: Bij het nabespreken van elke patiënt die is gezien door de aios, zowel in klinisch consult als in de poliklinische setting. Werkwijze: Bij het nabespreken van de patiënt wordt gebruik gemaakt van het acronym STAMPPOT. Er zijn hierbij een aantal stappen te onderscheiden: Samenvatten De STAMPPOT-methode begint met het samenvatten van de ziektegeschiedenis tot een accurate probleemstelling. De aios probeert het probleem van de patiënt in 1-2 zinnen samen te vatten, waarbij ook de hulpvraag van de patiënt benoemd wordt. Toespitsen van differentiaaldiagnose komt overeen met het stellen van de eerste WAT vraag: wat denk je dat deze patiënt heeft? Hierbij wordt ook het effect van de medische diagnose op het niveau van activiteiten en participatie benoemd. Analyse van differentiaaldiagnose komt overeen met de tweede en derde WAT vragen: wat zijn de belangrijkste gegevens waardoor je tot deze werkhypothese bent gekomen? En wat heb je nog meer overwogen? Medische vragen stellen de supervisor stelt medische vragen aan de aios en vice versa; de supervisor kan als antwoord Pareltjes meegeven (kennis uitwisseling). Plan maken, zowel in diagnostische zin als in therapeutische zin. Opdracht voor zelfstudie naar aanleiding van patiënt formuleren. Toetsen spreek af wanneer en op welke wijze de opdracht getoetst wordt. Sluit af met feedback volgens Pendleton regels: wat ging er goed, wat kan er beter? Probeer een top drie samen te stellen van tips of trics gerelateerd aan de casuïstiek en aan de persoonlijke leerdoelen van de aios. Aandachtspunten STAMPPOT-methode: • Stel zo nodig de persoonlijke leerdoelen bij aan de hand van de geformuleerde opdrachten. • Probeer niet alleen naar de competenties medisch handelen, kennis en wetenschap te kijken maar ook naar de algemene competenties die geleerd worden bij het lijnleren. • Een opdracht kan ook resulteren in een referaat of CAT. Verwijzing literatuur Brand P, Boendermaker P, Venekamp. Klinisch onderwijs en opleiden in de praktijk. Houten, 2011 tweede druk.Hoofdstuk 10: STAMPPOT een methode om patiëntenzorg en onderwijs tijdsefficiënt te integreren.
14
Auteur: dr. Jan Bakker
[ Parels OOR AMC ]
8. Kennisnet van opleidingscircuit OOR AMC (Locaties: AMC, Merem locatie Trappenberg, Reade locaties Overtoom en Jan van Breemen en Slotervaart ziekenhuis, Medisch Centrum Alkmaar)
Auteur: dr. Jan Bakker
Doel: Alle relevante documentatie die in OOR-verband door opleiders, supervisoren en aios met elkaar is opgesteld en gedeeld wordt is bijeengebracht in een voor iedereen toegankelijk groep op Revalidatie Kennisnet. Toepasbaarheid: De opleiders, supervisoren en aios kunnen vanaf elke werkplek waar een computer is met internetverbinding dan wel met tablet of laptop de informatie en de opleidingsagenda raadplegen. Werkwijze: Een van de opleiders en de opleidingssecretaresse van de OORvoorzitter zijn beheerder van de website en kunnen daar documenten op plaatsen. Er is een onderverdeling in een aantal rubrieken gemaakt: aiosklapper OOR AMC met algemene informatie voor iedere aios ; BETER ontwikkeling waarin opgenomen documenten met betrekking tot circuitbrede uitwerking van hetgeen in BETER beschreven staat; e-portfolio met toelichting hoe dit in te vullen en te gebruiken; lokale opleidingsplannen; opleidingsvergadering met alle agenda’ s, notulen, actiepunten en besluitenlijst; overig voor wat niet elders onder te brengen is; refereeravond met disclosuresheets en een lijst met BIG-nummers van alle revalidatieartsen ten behoeve van presentie en aanvragen accreditatie; Wet- en regelgeving met o.a. Kaderbesluit, Specifiek Besluit en andere zaken die vanuit de RGS tot ons komen; wetenschapsbijeenkomsten met agenda en zo mogelijk presentaties van de voortgang van het onderzoek dat door de aios wordt gedaan. Daarnaast wordt op de agenda weergegeven wanneer de circuit-vergaderingen zijn van het gehele OOR-AMC en wanneer de refereeravonden zijn, die over de het OOR vormende instellingen bij toerbeurt worden verzorgd. Aandachtspunten: Het beheer wordt goed afgestemd tussen de secretaresse en de verantwoordelijk opleider. Het vraagt wel inzet om het geheel goed up-to-date te houden: revisie wordt geagendeerd in de circuit-opleidingsvergadering.
15
[ Parels OOR AMC ]
9. De Roos bijeenkomsten Auteur: drs. Rutger Dahmen, drs. Christof Smit Wat: In ‘De Roos’, een vergaderlocatie in het Vondelpark, komt de Reade opleidingsgroep twee keer per jaar bijeen; april staat in het teken van training van de opleidingsgroep en oktober van de gezamenlijke bespreking met aios van de feedbackinstrumenten en onderdelen van het Reade opleidingsplan. Doel: De leden van de opleidingsgroep versterken hun gedeelde visie op belangrijke elementen van het opleiden en vergroten hun deskundigheid op het gebied van opleiden. Daarnaast wordt de kwaliteitscyclus van de opleiding geborgd. Werkwijze: Een geschikte locatie voor vergaderen en training (rollenspel, subgroepjes) • Voorbereiding: door opleiders en opleidingsondersteuning, op basis van PDCA cyclus, onderwerpkeuze, leerdoel, leermiddel, trainingsvorm, agendering; • Uitvoering: april opleidingsgroep met externe trainer, oktober opleidingsgroep met alle aios; • Afsluiting: Samenvatten middag en PDCA c.q. plan van aanpak formuleren. Aandachtspunten: • Rollen/taken/verantwoordelijkheden: o Regie bij opleiders • Tips & trucs: o Externe locatie (letterlijk en figuurlijk afstand nemen)! o Jaarlijkse update: • Lokaal opleidingsplan • Taken en verantwoordelijkheden opleidingsgroep o Uitkomsten en interpretatie feedback instrumenten beschikbaar o Voorbereiding en agendering
16
[ Parels OOR VUmc ]
10. Uitvoering standaard lichamelijk onderzoek bij een kind met een centraal motorische parese Auteur: prof. dr. Jules Becher Competenties: Medisch handelen, Communicatie, Professionaliteit.
Wat: Leren uitvoering van standaard lichamelijk onderzoek conform het boek SLO, maar in de praktijk uitgewerkt in volgorde van handelingen en goniometrie. Doel: De aios wordt geleerd het SLO bij een kind snel en efficiënt uit te voeren. Toepasbaarheid: Geschikt voor alle aios. Werkwijze: Wat is nodig: twee typen goniometers, onderzoeksbank, oefenmat 2x2 m, spreekkamer Hoe gaat het in z’n werk? • Voorbereiding: De 1e jaars aios wordt bij een patiënt eerst voorgedaan hoe het onderzoek uitgevoerd wordt door een staflid. Daarna oefenen de aios met elkaar het lichamelijk onderzoek. • Bij een consult wordt het SLO uitgevoerd, met goniometrie van belangrijke afwijkende bevindingen. • KPB. Wat zijn aandachtspunten? • De aios moet het boek Standaard lichamelijk onderzoek ter voorbereiding bestuderen. De aios moet met de collega’s oefensessies organiseren, waarbij de ouderejaars de 1e jaars aios les geven. Na de oefensessies wordt een sessie met een staflid en aios gehouden ter controle. • Door ouderejaars les te laten geven, leren zij zelf ook. Verwijzingen literatuur Handleiding standaard lichamelijk onderzoek. Jules Becher et al, ISBN: 9789035231702
17
[ Parels OOR VUmc ]
11. Gangbeeld sjabloon Auteur: prof. dr. Jules Becher Wat: Invulsjabloon voor beoordeling van een loopanalyse.
Doel: De aios een structuur geven om vanuit een klinisch probleem een therapievoorstel te formuleren met behulp van een gangbeeldanalyse. Toepasbaarheid: Geschikt voor opleidingsgroep/supervisoren/alle aios. Werkwijze: Voor de presentatie is een ruimte met computer en dataprojector nodig, PowerPoint programma en moxie viewer programma. De aios bereidt de invulling van het sjabloon zelf van tevoren voor met behulp van de medische gegevens, het gangbeeldonderzoek en het sjabloon. De aios presenteert het ingevulde sjabloon aan mede-aios, de medewerkers van het bewegingslab en enkele stafleden, eventueel belangstellende onderzoekers/studenten geneeskunde. De belangrijkste afwijkingen worden geprint uitgedeeld. Na afloop is er een beoordelingsformulier dat met een staflid wordt ingevuld. Wat zijn aandachtspunten? • De aios draagt zorg voor de voorbereiding en presentatie. • Collega aios en enkele stafleden moeten aanwezig zijn. • Voor startende aios geven de laboranten van het bewegingslab een introductiecursus gangbeeldanalyse. Verwijzingen literatuur http://www.salford.ac.uk/__ data/assets/pdf_file/0014/117041/ Impairment-Focussed-InterpretationWorkshop-JEGM-2010.pdf
18
[ Parels OOR VUmc ] Opleiding klinische gangbeeld analyse: Casus documentatie formulier
(invullen met de tekstverwerker svp, zonodig meer ruimte nemen.)
Naam assistent: Patiënt casus kenmerk:
Data:
Casus selectie : Voorbespreking :
Plenaire GBB : Afronding :
Inhoudelijke hoofdpunten Hulpvraag patiënt :
Reden aanvraag GBA: (overweging tav. behandelbeslissing ) Belangrijkste uitkomsten GBA Belangrijkste uitkomsten SLO Conclusie relevante etiologie van het afwijkende looppatroon Behandelbeslissing Verwacht resultaat gezien hulpvraag (SMART !)
(Zelf-)evaluatie
Was ik theoretisch goed voorbereid ? Wat heb ik van deze casus geleerd ? Wat is mijn leerdoel voor de volgende casus ? Aanwijzingen voor coaching/supervisie
Aftekening klinische supervisie, (+datum)
Afspraak voor terugkoppeling resultaat (maand/jaar) Svp. kopie naar de coach en zelf archiveren
19
[ Parels OOR Leiden ]
12. Intervisie: op zoek naar de 'blinde vlek’ in het denken en doen van Auteur: drs. Chantal Hofman de aios Korte omschrijving van de parel: Intervisie is langzamerhand niet meer weg te denken, daar waar artsen werken. Ook in de opleiding tot revalidatiearts OOR Den Haag/Leiden heeft intervisie een plaats gekregen.
Doel: Waarom eigenlijk? Wat gebeurt er tijdens een bijeenkomst? Wat kun je eraan hebben? Het gaat bij intervisie om de competenties (CANMEDS) Communicatie, Samenwerking en Professionaliteit. Iedereen communiceert, werkt samen en is professioneel. Er zijn algemene regels voor en afspraken over. Er zijn ook gróte verschillen tussen de professionals. Wat maakt jou tot de revalidatiearts die je bent? Waarin ben je goed, sterk? Wat zijn je valkuilen en eventuele blinde vlekken? Om hier zicht op te krijgen heb je collega’s nodig, om mee te praten, in een vertrouwde setting. Intervisie biedt zo’n setting. Toepasbaarheid: Deze parel is toepasbaar in elk circuit voor alle aios (zowel ouderejaars als jongerejaars). Werkwijze: Aan de hand van eigen casuïstiek wordt gepraat. Vooraf wordt afgesproken wie een inbreng verzorgt. Je moet een vraag over je casus hebben, iets wat je lastig vond, niet begrijpt, anders wilt. Er wordt gevraagd en doorgevraagd, geprobeerd tot een kleine hypothese te komen over deze situatie. Om vervolgens tot een eigen plan te komen, met behulp van de suggesties van de anderen. Modellen helpen om de ingebrachte situatie verder begrijpelijk te maken. Bijvoorbeeld de Regels van Feedback geven, de Roos van Leary, de leercirkel van Kolb, Kernkwadranten, de niveaus van Bateson. De inbrenger gaat aan de slag met haar/zijn voornemen en kan eventueel een volgende keer terugkoppelen hoe het is verlopen. Anderen leren ervan door mee te denken, zich voor te stellen hoe zij een soortgelijke situatie zouden hebben aangepakt, waar zij tegenaan zouden lopen. Wat zijn aandachtspunten? Er zijn veel intervisiemethoden, die gemeen hebben dat er een structuur wordt gegeven aan de bijeenkomst. Dit kan meer of minder los zijn, afhankelijk van de behoefte en leerstijl van de deelnemers. De incidentmethode is een voorbeeld van zo’n structuur. Begeleiding bij intervisie is in het begin wel wenselijk. De begeleider coacht het proces en de manier van werken. Intervisie: een aanrader voor elke dokter.
20
[ Parels OOR Leiden ]
13. Zenuwcentrum LUMC Auteur: dr. Duco Steenbeek Competenties: Medisch Handelen, Samenwerking, Kennis en Wetenschap, Professionaliteit. Het Zenuwcentrum: Het Zenuwcentrum is een samenwerkingsverband met twee neurochirurgen, twee orthopedisch chirurgen, twee revalidatieartsen en paramedici met als doel de behandeling van patiënten met een zenuwaandoening te optimaliseren. Het gaat om top-referente zorg van Obstetrisch en Traumatisch Plexus Brachialis Letsel en perifere zenuwletsels. Alle primaire en secundaire chirurgische en conservatieve behandelmogelijkheden worden geboden. In het zenuwcentrum worden wekelijks ongeveer 30 patiënten gezien. Doel: De aios revalidatiegeneeskunde leert over de grenzen van de revalidatiegeneeskunde heen te adviseren in timing van ingrepen, orthesiologie en trainingsstrategieën. Bij baby’s, kinderen, jongeren en volwassenen. De functionele prognose van het letsel bij expectatief beleid, conservatief en operatief ingrijpen is de basis voor het advies. De aios leert snel de rode vlaggen kennen in geval waarvan een interventie noodzakelijk wordt. De aios leert hierin intensief samenwerken met de overige specialisten. Toepasbaarheid: De aios van het LUMC participeert vast in het zenuwcentrum. Alle aios en revalidatieartsen in Nederland zijn welkom om mee te lopen op afspraak. Vanwege de grote adherentie en diversiteit van de aandoeningen, is er een groot leerrendement. Werkwijze: Het gaat om een carrousel-spreekuur, waarbij de relevante deskundigen samen een patiënt zien. Afhankelijk van de ervaring ziet de aios de patiënten zelfstandig en onder supervisie. Naast de participatie in dit spreekuur, bestaat ook de mogelijkheid om operaties voor zenuwreconstructie en secundaire orthopedisch chirurgische ingrepen bij te wonen op andere dagen. Voorbereiding: Kennis van de perifere neuroanatomie en inzicht in de spierfunctie vooral van de bovenste extremiteit vergroot het leerrendement.
21
[ Parels OOR Leiden ]
14. Supervisor van het jaar Auteur: drs. Anandi van Loon-Felter Korte omschrijving van de parel: Sinds een jaar wordt er binnen het OOR Den Haag/Leiden jaarlijks een revalidatiearts aangewezen als ‘supervisor van het jaar’. Doel: Er zijn een aantal meetinstrumenten die de aios tot hun beschikking hebben om de supervisie te meten. Hierbij kan er gekeken worden naar kwantiteit van supervisie (supervisiescore), maar ook naar de kwaliteit van supervisie (Drect). Hierbij wordt er met name opbouwende kritiek gegeven van de aios naar de supervisorgroep en het dient als middel om de supervisie per locatie te bespreken. Echter vond de aios-groep dat er ook gekeken mag worden naar de individuele supervisor die (om verschillende redenen) een positieve bijdrage levert aan de opleiding van de aios. Om deze reden is de ‘supervisor van het jaar’ in het leven geroepen. Doel is om op een positieve manier naar de supervisie te kijken door supervisoren en aios. Kans voor de aios om te benoemen wat gewaardeerd wordt, kans voor de supervisor (en mogelijk een extra stimulans?) om uit te blinken in supervisie en meer betrokken te raken bij de opleiding van de aios. Toepasbaarheid: Deze parel is toepasbaar in elk circuit voor alle aios (oude en jongerejaars) en voor alle supervisoren. Werkwijze: Wat is nodig (Benodigd materiaal, ruimte)? Kan per circuit individueel worden ingericht. Hieronder volgt een beschrijving hoe het in ons circuit wordt vormgegeven. Door de gehele aios-groep wordt een aantal supervisoren voorgedragen. De aios die voordraagt geeft aan waarom deze supervisor voor de ‘prijs’ in aanmerking zou moeten komen. Na deze pitches wordt er door de aios groep een selectie van drie supervisoren gekozen en ook degene die volgens de aios de prijs dat jaar moet winnen. De drie supervisoren worden op de hoogte gesteld van de nominatie. Op een moment waar veel supervisoren aanwezig zijn (dit zal per circuit verschillen) wordt per nominatie aangegeven waarom deze supervisor de nominatie verdient (denk aan: laagdrempelig benaderbaar, zich onderscheidend inzetten voor kwaliteit van opleiding, rolmodel zijn voor aios). Dit kan door het voorlezen van de pluspunten, maar ook een powerpoint presentatie of het maken van een filmpje is mogelijk. Hierna wordt bekend gemaakt wie de winnaar is. Wat zijn aandachtspunten? Er moet een tastbare prijs zijn. In ons circuit is dit een wisseltrofee (zie foto), maar dat kan uiteraard ook anders worden ingevuld. Ook de nominatie wijze of prijsuitreiking kan wisselend worden ingevuld.
22
[ Parels OOR Zuidwest Nederland ] 15. Participatie aios in onderwijs coassistenten
Auteur: drs. Loes Swaan
Wat: Alle studenten geneeskunde aan de Erasmus Universiteit volgen een regulier coschap revalidatiegeneeskunde gedurende één week. Op de eerste dag krijgen alle coassistenten gezamenlijk onderwijs van de aios van de locatie Erasmus MC. De overige vier dagen zijn de coassistenten verspreid aanwezig op alle locaties van Rijndam. Doel: 1. De coassistenten hebben basale theoretische kennis van revalidatiegeneeskunde in de breedste zin en van het ICF model. 2. De aios kunnen uitleggen wat hun vak inhoudt en kunnen het ICF model uitleggen aan anderen. Toepasbaarheid: Het onderwijs aan coassistenten wordt bij toerbeurt gegeven door zowel eerstejaars als ouderejaars aios. Werkwijze: Het onderwijs wordt verzorgd in het onderwijscentrum van het Erasmus MC. Het programma wordt door het onderwijsbureau en het secretariaat van de afdeling revalidatiegeneeskunde vastgesteld. Vaste revalidatieonderwerpen komen per 45 minuten aan bod, waarbij gebruik wordt gemaakt van presentaties over deze onderwerpen. Hierbij wordt theoretische kennis afgewisseld met casuïstiek. Voor iedere presentatie is er een eindverantwoordelijke arts/aios aangesteld wat betreft de inhoud van de presentatie. Wat zijn aandachtspunten? • Teach the Teacher module 2 is gewenst. De eindverantwoordelijkheid voor het coassistentenonderwijs blijft bij de supervisoren. • Om onderwijs te kunnen geven over het ICF model heeft de aios zelf een goed begrip hiervan nodig.
23
[ Parels OOR Zuidwest Nederland ] 16. Supervisie door aios aan aios
Auteur: drs. Loes Swaan Wat: Sommige aios (afhankelijk van het opleidingsschema) lopen de laatste twee jaar van hun opleiding stage op de locatie Erasmus MC waarvan anderhalf jaar polikliniek. Andere aios starten hun opleiding op de locatie Erasmus MC. Deze lange stage op één afdeling in de laatste opleidingsfase biedt mogelijkheden om ook vaardigheden als supervisor van jongerejaars aios te oefenen. Immers: een deel van de aios gaat als jonge klare revalidatiearts aan de slag in een opleidingsinrichting waar ze meteen supervisor worden. Doel: Het aanleren en toepassen van vaardigheden als supervisor als voorbereiding op het werken als revalidatiearts in een opleidingsinstelling. Toepasbaarheid: Voor aios in het laatste half jaar van de opleiding op een locatie waar zij voldoende kennis hebben van de werkwijze binnen deze instelling. Roostertechnisch wordt deze aios ingepland voor supervisiemomenten. Werkwijze: De aios is een bepaald dagdeel verantwoordelijk voor de supervisie van een jongerejaars collega aios. De eindverantwoordelijkheid blijft uiteraard bij de reguliere supervisor (revalidatiearts) van dat dagdeel. De collega aios zullen de als supervisor aangestelde aios vragen om supervisie, waarbij zij dezelfde richtlijnen voor het vragen om supervisie hanteren als bij de reguliere supervisie. Wat zijn aandachtspunten? • Het is aan te bevelen dat nadien de superviserende aios feedback vraagt aan de collega aios over de manier van supervisie geven. • Vanzelfsprekend blijven de revalidatieartsen eindverantwoordelijk. • Vooral geschikt voor aios met aspiraties om als revalidatiearts in een opleidingssetting te gaan werken.
24
[ Parels OOR Zuidwest Nederland ]
17. Differentiatie in ambitieniveau wetenschappelijk onderzoek
Auteur: drs. Loes Swaan
Wat: Knelpunt bij het verplichte wetenschappelijk onderzoek door aios is dat een aantal aios weinig of geen talent heeft voor wetenschappelijk onderzoek. Hierdoor kan het gebeuren dat de wetenschappelijk begeleider soms onevenredig veel tijd besteedt aan het op gang houden van het project. Niet zelden moeten de aios aan het eind van de opleiding veel moeite doen om aan de opleidingseisen te voldoen. Om dergelijke problemen voor de aios en de begeleider in een vroeg stadium te voorkomen zijn differentiatie-categorieën vastgesteld: De indeling voor differentiatie is als volgt: • Categorie 1 ‘promovendus’: een aios die binnen een half jaar na de start van de opleiding een besluit heeft genomen te willen promoveren. De opleiders zetten zich in om de voor onderzoek beschikbare tijd uit te breiden boven de standaard. Met de promotor wordt een plan gemaakt zodat kort na de opleiding een promotie kan plaatsvinden. De promovendus is een uitzondering, ca één op de 10-20 aios. • Categorie 2 ‘eerste auteur’: een aios die binnen een jaar een onderwerp heeft uitgekozen dat kan leiden tot een zelf geschreven artikel in een internationaal tijdschrift. De aios is actief in alle fasen van het onderzoek inclusief het schrijven van het artikel. • Categorie 3 ‘mede auteur’: de aios neemt deel aan een deelonderwerp binnen een onderzoekslijn. De aios bijdrage bestaat uit metingen, lichamelijk onderzoek, zoeken van literatuur, schrijven van delen van de publicatie. • Categorie 4 ‘klinicus’: de aios verdiept zich in een aandachtsgebied, bestudeert literatuur en interviewt deskundigen om te komen tot een zorgpad, protocol, behandelrichtlijn. Resultaten worden in de vorm van een poster, voordracht, schriftelijk protocol gepresenteerd. De begeleiding ligt niet primair bij een wetenschappelijk onderzoeker. Doel: Differentiatie vergroot de efficiëntie van aios en van begeleiders. Toepasbaarheid: De differentiatie is toepasbaar op alle aios. Werkwijze: De eerstejaars aios start in principe in Categorie 3. De voortgang, planning en ambitie/talent zijn onderwerp van gesprek bij voortgangsgesprekken. De keuze voor een andere categorie kan alleen gemaakt worden als er instemming is van de opleider(s) en de wetenschappelijk begeleider. Wat zijn aandachtspunten? • Het aios-onderzoek wordt elk halfjaar geëvalueerd in de COV en in de wetenschappelijke staf. • Omdat de beslissing voor een promotietraject al vroeg in de opleiding genomen moet worden is het belangrijk belang snel te starten met de verkennende fase.
25
[ Parels OOR Zuidwest Nederland ]
18. Halfjaar spreekuur en meten/ analyseren/rapporteren Klinisch Auteur: drs. Loes Swaan Bewegings Laboratorium Wat: Sinds 2015 is het voor de aios van Rijndam revalidatie, locatie Erasmus MC, mogelijk om wekelijks te participeren in het bewegingslaboratorium. Doel: Door participatie in het bewegingslab kunnen aios inzicht krijgen in de werkwijze van het bewegingslab in de breedste zin. Door een actieve rol van de aios hierin vergroot dit het inzicht in het nut, mogelijkheden en toegevoegde waarde van klinimetrie bij verschillende aandoeningen voor de aios. Hierdoor zal de aios uiteindelijk beschikken over uitgebreide kennis in het gedegen aanvragen en interpreteren van aanvullende onderzoeken in het bewegingslab. Toepasbaarheid: Alle aios werkzaam in Rijndam revalidatie, locatie Erasmus MC participeren. Werkwijze: De afdeling revalidatiegeneeskunde op de locatie van het Erasmus MC heeft de beschikking over een breed uitgerust klinisch bewegingslab met mogelijkheden tot gestandaardiseerde krachtmeting, sensibiliteitsonderzoek en gangbeeldanalyse. De aios worden bijgestaan door de vaste medewerkers van het bewegingslab. Het is aan de aios zelf hoe actief zij hierin willen deelnemen, waarbij actieve deelname wordt aangemoedigd. Er is één vast dagdeel in de week waarbij de agenda van het bewegingslab zo wordt ingepland dat de aios een mooi aanbod van mogelijkheden van het bewegingslab kan ervaren. De aios participeert hierbij in het voorbereiden, testen en het uitwerken van de resultaten. Wat zijn aandachtspunten? • Er wordt van de aios een actieve participatie verwacht, waarbij wordt samengewerkt met de medewerkers van het bewegingslab. Dit wordt uiteraard gedaan met zo min mogelijk extra belasting voor de patiënten. • De interpretatie van de uitslagen van eigen patiënten van de aios wordt hiermee verhelderd. Ook is het voor aios mogelijk om de testen zelf te ondergaan, om hiermee ook zelf te kunnen ervaren wat en hoe je als patiënt de testen ondergaat.
26
[ Parels OOR Zuidwest Nederland ] 19. Buddy systeem
Auteur: drs. Loes Swaan Wat: Eerstejaars aios worden gekoppeld aan een mentor - in de vorm van een ouderejaars aios - volgens een vast schema in het circuit. Doel: 1. De eerstejaars aios is goed ingewerkt op het gebied van algemene opleidingszaken (RGS, VRA, portfolio, IOP, onderwijsmomenten, landelijke cursussen, lokaal opleidingsplan, vergaderingen), algemene aspecten van patientenzorg (Ecaris, DBC/DOT, diensten) en assistentengroepaangelegenheden. 2. Het inwerken van eerstejaars aios is verdeeld over de ouderejaars aios zodat niet alles door de oudste aios gedaan wordt. Toepasbaarheid: Geschikt voor alle circuits met meerdere aios per locatie. Werkwijze: Contactgegevens worden zo snel mogelijk na afronding van de sollicitatieprocedure aan de aios groep ter beschikking gesteld. Hierna worden de mentorrollen volgens schema verdeeld. De ouderejaars aios nemen het initiatief voor het maken van de afspraken. Tijdpad: in de eerste week inwerkprogramma onderdelen (± anderhalf uur); aan het einde van de eerste maand bespreken leerdoelen (± half uur); aan het einde van de eerste stage bespreken reflectie verslag (± half uur). Facultatief: overige bijeenkomsten (reëel is ± één tot anderhalf uur per maand) Wat zijn aandachtspunten? Vertrouwensband waar binnen een veilig klimaat heen en weer informatie kan worden gedeeld. Relaties volgens een vast patroon verdeeld met een duidelijke omschrijving van de verantwoordelijkheden. Binnen de mentorrelatie geldt een geheimhoudingsplicht ten aanzien van de uitgewisselde informatie. Indien besproken problemen de mentorrelatie overstijgen en nadere bespreking met een supervisor of de opleider behoeven worden duidelijke afspraken over wat met wie besproken wordt.
27
[ Parels OOR Utrecht ]
20. Samenhangend onderwijs voor heel het OOR Utrecht
Auteurs: drs. Jolien Vervoordeldonk, dr. Vera Schepers, drs. Bert Kap
Wat: Er is een onderwijsprogramma voor alle aios en supervisoren, waar relevant ook toegankelijk voor andere disciplines, gebaseerd op de Themakaarten van het landelijk Opleidingsplan BETER. Doel: Een gemeenschappelijke onderwijsmoment in de week bijgewoond door alle aios en supervisoren van het opleidingscircuit, waar kennis en vaardigheden worden uitgewisseld en verbeterd. Toepasbaarheid: Geschikt voor opleidingsgroep, supervisoren en alle aios. Werkwijze: Nodig is een actieve onderwijscommissie, bestaande uit plaatsver vangend opleider, drie aios en secretaresse die eenmaal per zes weken bijeenkomt en plannen maakt voor het onderwijsprogramma. Hoe gaat het in z’n werk?: a. Regionaal onderwijs wordt door het opleidingscircuit zelf georganiseerd. Zowel in inhoud als de organisatie wordt gecoördineerd door de onderwijscommissie bestaande uit drie aios en een revalidatiearts. Op deze manier zijn zowel de opleiders als de aios verantwoordelijk voor het optimaal verlopen van het onderwijs. Er wordt onderscheid gemaakt tussen onderwijs met supervisoren en zonder supervisoren op de donderdagmiddag van 15:30 – 17:30 uur. Aios gaan naar beide onderwijsmomenten en hebben dus iedere week twee uur verplicht onderwijs. b. Onderwijs met supervisoren: Dit vindt om de week plaats gedurende twee uur. Bij de organisatie wordt een drie-jarige onderwijscyclus gehanteerd waarbij de diagnosegebonden blokken van het VRA-scholingsprogramma aan bod komen (NAH (incl. CVA), dwarslaesie, NMA, amputatie OE, gewrichtsgerelateerde/reumatische aandoeningen, chronische pijn, multitrauma, kinderrevalidatie). Er zal per blok ook expliciet aandacht worden besteed aan röntgendiagnostiek en de interpretatie ervan. Er wordt in blokken van drie weken ongeveer gepland. Verder wordt dit moment gebruikt voor het houden van referaten, presenteren van een CAT of overig onderwijs wat zowel interessant wordt geacht voor de aios als de revalidatieartsen, zoals farmacotherapeutisch onderwijs (FTO). c. Onderwijs zonder supervisoren: Dit vindt om de week plaats gedurende twee uur. De onderwerpen die hier worden besproken worden van tevoren door de onderwijscommissie geïnventariseerd bij de aios. De onderwerpen zijn uiteenlopend, maar betreffen o.a. anatomie, basis medische zorg, intervisie en wetenschap. Soms zijn er externe sprekers, maar meestal wordt voor het geven van het onderwijs wekelijks een aios verantwoordelijk gesteld, Tijdens dit onderwijs kan daarom goed worden geoefend met presenteren voor een groep. Ook zal in dit onderwijs vijfmaal per jaar een middag aan een puur wetenschappelijk thema worden besteed (waarbij het lezen en interpreteren
28
[ Parels OOR Utrecht ]
van wetenschappelijke literatuur omtrent het gekozen thema centraal staat). Bij dit onderwijs zullen ook enkele gepromoveerde revalidatieartsen aanwezig zijn. d. Microteaching: Tijdens het ochtendrapport wordt er in De Hoogstraat twee keer in de week een kort onderwijsmoment georganiseerd door de aios. Elke week staat er een van de zeven competenties centraal. Hiervoor staat een tijd van maximaal 10 minuten. e. Kennisuur: Eens per zes weken wordt er een uur onderwijs georganiseerd door het kenniscentrum van De Hoogstraat. Dit betreft vaak een interessant lopend onderzoek of project. f. Refereeravond: Vijfmaal per jaar wordt er een refereeravond georganiseerd. Dit wordt gecoördineerd door een aios uit de onderwijscommissie. Op elke refereeravond presenteert minimaal één aios een praatje. Wat zijn aandachtspunten? • Een aios is voorzitter van de onderwijscommissie; taken zijn verdeeld over de aios. Revalidatiearts in commissie geeft advies. Deelname aan onderwijs door alle aios, supervisoren en andere belangstellende wordt actief bevorderd. Tips & trucs • Secretaresse notuleert vergaderingen en plant overleggen. • Middels een poster en aankondigingen op intranet wordt onderwijs aangekondigd.
29
[ Parels OOR Utrecht ] 21. Kijk op de Wereld
Auteurs: drs. Jolien Vervoordeldonk, dr. Vera Schepers, drs. Bert Kap Wat: Er is volop aandacht voor ontwikkelingen in het zorglandschap. Doel: Competenties als Samenwerking, Maatschappelijk handelen en Organisatie komen structureel aan bod tijdens regulier overleg. Visie op de wereld buiten de opleiding wordt bevorderd. Toepasbaarheid: Geschikt voor de opleidingsgroep en alle aios. Werkwijze: Relevante onderwerpen worden voorbereid door zowel aios als supervisoren en worden volgens een vast stramien besproken. Er is een beleid dat aios zoveel mogelijk deelnemen aan commissies en managementoverleg. Hoe gaat het in z’n werk? In het UMCU wordt wekelijks wordt op het dagelijks generaal rapport Medisch Contact doorgenomen, voorbereid door alle aios en één supervisor. Relevante artikelen worden bediscussieerd. Verder wordt regelmatig besproken wat er in de VRA speelt en welke ontwikkelingen er zijn ten aanzien van. bekostiging van de zorg. Deze onderwerpen worden veelal door supervisoren ingeleid, maar vaak ook door aios. In De Hoogstraat wordt tijdens het dagelijks generaal rapport aandacht besteed aan ontwikkelingen in het zorglandschap, om de beurt door een aios voorbereid aan de hand van artikelen in bijvoorbeeld. Medisch Contact. Daarnaast is het officieel beleid dat alle aios deelnemen aan commissies van De Hoogstraat, zoals Commissie basismedische zorg en revalidantveiligheid, Medicatiecommissie, Ethische Commissie, Kwaliteitscommissie en deelnemen van een afvaardiging van de aios aan het Managementoverleg en de vergaderingen van de Medische Staf. Dit geldt ook voor relevante projecten. Uitgangspunt is dat de aios meedoen om er van te kunnen leren. Wat zijn aandachtspunten? • Overlegvormen moeten vast gepland zijn met een vaste agenda. • Iedereen komt altijd; er is geen excuus om er niet te zijn. • Er is discipline om dingen voor te bereiden. • Secretariaat van commissies, projecten en staf zijn op de hoogte van welke aios deelnemen. • Aios wisselen onderling ervaringen uit.
30
[ Parels OOR Utrecht ]
22. Assessment van aios aan het begin van hun opleiding
Auteurs: drs. Jolien Vervoordeldonk, dr. Vera Schepers, drs. Bert Kap
Wat: Nadat aios zijn aangenomen voor de opleiding vindt een assessment plaats door een extern bureau. Doel: Het assessment leidt tot advies omtrent het ontwikkelpotentieel van de betrokkene voor de functie van aios bij De Hoogstraat. In samenspraak zijn bij dit assessment de volgende competenties gehanteerd: • Probleemanalyse en leervermogen • Leidinggeven • Prestatiemotivatie • Overtuigingskracht • Patiëntgerichtheid • Plannen en organiseren • Omgevingsbewustzijn Werkwijze: Er wordt door P&O een extern bureau ingeschakeld dat de aios oproept voor een assessment. Hoe gaat het in z’n werk? Het assessment levert dus aan de start van de opleiding concrete handvatten op over waar sterktes en ontwikkelkansen liggen. In het (recente) verleden is gebleken dat bij de aios die zich wat minder goed ontwikkelden dit vaak al gedeeltelijk terug te lezen was in de rapportage. Door eventuele ontwikkelpunten vroegtijdig in beeld te hebben kunnen ze actiever gemonitord en eventueel bijgestuurd worden. Om het assessment een zinvolle bijdrage te laten leveren in de ontwikkeling van de aios zal het meer ingebed moeten worden in de evaluatiemomenten gedurende de opleiding. P&O stuurt het assessment door aan de opleider en licht de resultaten toe aan de opleider. Dit gebeurt voordat de opleider en de aios voor de eerste keer met elkaar om de tafel zitten. De opleider kan op basis daarvan concrete handvatten krijgen over hoe hij op de desbetreffende punten de ontwikkeling kan volgen. Het assessmentrapport wordt ook naar de eerste supervisor gestuurd. Als de supervisor vragen heeft kunnen deze met de opleider worden besproken. Tijdens het eerste voortgangsgesprek bij drie maanden komen de assessmentresultaten expliciet aan de orde. De opleider draagt er vervolgens zorg voor dat de belangrijkste punten uit het assessment terug blijven komen op de evaluatiemomenten, zodanig dat het in de rode draad van het monitoren van de ontwikkeling verwerkt wordt. Zo nodig worden in overdrachtsmomenten naar een volgende supervisor ontwikkelpunten expliciet benoemd. Wat zijn aandachtspunten? • Er is een duidelijke rol van P&O in dezen, zowel in het organiseren als in het toelichten van de uitslag aan de opleider en aios. • Het is bedoeld om ontwikkelingskansen van een aios optimaal te benutten en aandacht te hebben voor zowel sterke als minder ontwikkelde kanten tijdens de opleiding. • Assessment moet expliciet terugkomen bij beoordelingsgesprekken in het eerste jaar; zo nodig kan er later nog op worden teruggekomen.
31
[ Parels OOR Oost Nederland ] 23. Verwonder en Verbeter
Auteur: drs. Mariëtte Schreibers Competenties: Professionaliteit; Organisatie; Samenwerking. Wat: Verwondergesprek met supervisor en verbetertraject. Doel: Aios leren om verbeterpunten ten aanzien van het organiseren van zorg niet alleen te signaleren, maar daadwerkelijk op te lossen. De aios worden zich meer bewust van hun rol als medisch leider en medeverantwoordelijk gemaakt voor het zorgproces. Toepasbaarheid: Geschikt voor supervisoren en alle aios. Werkwijze: Tijdens het verwondergesprek met de supervisor halverwege de stage (drie maanden) brengen aios hun eigen verwonderpunten over de gang van zaken op de werkvloer in. Onder begeleiding van de supervisor prioriteren aios de verbeterpunten.Vervolgens wordt door de aios zelf een project uitgekozen. Hiervoor maakt de aios een verbeterplan gemaakt. Samen wordt gekeken wat en wie nodig is om het traject tot een succes te maken. Zo mogelijk wordt een verbetertraject in gang gezet. De aios voert hier zelf de regie over, de supervisor coacht. Tijdens het verbetertraject bewandelt de aios alle wegen die nodig zijn om dit punt op te lossen en krijgt hij/zij van de supervisor gestructureerd feedback middels KPB. Voorbereiding: De aios houden verwondermomenten over organisatie van zorg gedurende stage bij en reflecteren hierop voor start van het verwondergesprek. Wat zijn aandachtspunten? • Bespreek bij aanvang van stage wat er van aios verwacht wordt. • Zorg voor een afgebakend verbetertraject dat realistisch en haalbaar is voor aios in de periode dat aios stage doorloopt. Verwijzingen literatuur Het Verwondergesprek is afgeleid van het project Verwonder & Verbeter dat in 2011 in het UMC Utrecht o.l.v. prof. Dr. Schneider is gestart.
32
[ Parels OOR Oost Nederland ]
24. Organisatie regionale refereeravond Auteur: opleiders Arnhem, Nijmegen, ‘s-Hertogenbosch Competenties: Communicatie, Organisatie, Samenwerking, Wetenschap. Wat: Aios organiseert samen met supervisor regionale refereeravond opleidingscircuit met mogelijkheid invullen voorzittersrol Doel: Aios leren dat er vele communicatieve, organisatorische, en logistieke randvoorwaarden noodzakelijk zijn bij kennisoverdracht. Ze leren daarover mee te denken en plannen om te zetten in concrete tijdgebonden acties. Indien mogelijk doen ze ervaring op in de voorzittersrol. Toepasbaarheid: Geschikt voor opleidingsgroep/alle aios. Werkwijze: Aios geeft samen met supervisor inhoudelijk leiding aan organisatie refereeravond en bepaalt in afstemming met supervisor het onderwerp en het programma. Afspraken worden gemaakt en vastgelegd wie sprekers benadert en secretariaat opdracht geeft tot organisatie locatie, catering, en uitnodiging conform de doorloopplanning. Checkt proces en tijdsplanning en stuurt zo nodig bij. Supervisor speelt daarbij coachende rol. Indien mogelijk geeft aios is gastvrouw/-heer, dat wil zeggen is aanspreekbaar voor sprekers en op de hoogte van wat er speelt; zit refereeravond voor, en bewaakt tijd (houdt sprekers op respectvolle wijze aan tijd). Wat zijn aandachtspunten? • Bespreek bij aanvang van deelname wat er van aios verwacht wordt. • Bespreek bij aanvang van deelname de doorloopplanning (zie bijlage). • Zorg voor een realistisch tijdspad. • Toetsing kan plaatsvinden middels KPB ten aanzien van: o Actieve deelname voorbereiding refereeravond, o Planmatig werken, o Samenwerking incl. delegeren taken, o Voorzittersrol (time-management; gastheer/vrouwschap).
33
[ Parels OOR Oost Nederland ]
25. Vullen van een geïmplanteerde synchromed II© pomp t.b.v. intrathecale Auteur: dr. Ilse van Nes baclofen therapie (ITB) Competenties: Medisch handelen, Organisatie.
Wat: Aios beheerst de handeling om een geïmplanteerde synchromed II© pomp te vullen en in te stellen met N-Vision ten behoeve van ITB. Doel: De aios leren zelfstandig de pomp uitlezen, dagdosis veranderen, bolus toedienen, bridgebolus geven bij concentratie verandering en de pomp opnieuw vullen. Toepasbaarheid: Geschikt voor alle aios. Werkwijze: Het vullen en opnieuw instellen van de ITB-pomp vindt plaats op de behandelkamer op de polikliniek revalidatie. Een N-vision, vulset en een steriele spuit met baclofen dienen aanwezig te zijn.Tevens moet er een computer aanwezig zijn in verband met het checken van laatste, en bijwerken van nieuwste gegevens in het medisch dossier. • Voorbereiding: werk checklist af (check medische conditie op contra-indicatie, check dossier op vorige concentratie, check concentratie baclofenspuit), lees pomp uit en bepaal aanprikpunt. • Uitvoering: laat aanprikpunt desinfecteren, trek steriele handschoenen aan, dek werkveld af met een steriele doek, prik pomp aan, zuig pomp leeg (driemaal) en check hierbij residu, sluit baclofenspuit aan en vul pomp, verwijder naald en update pomp. • Afsluiting: werk dossier en checklist bij, maak afspraak voor volgende pompvulling en schrijf nieuw recept. • Bij voldoende bekwaamheid (zelfstandig procedure uit kunnen voeren) ontvangt de aios een certificaat. Wat zijn aandachtspunten? De verpleegkundig specialist of revalidatiearts zijn verantwoordelijk voor het aanleren van de vaardigheid. De aios is verantwoordelijk voor inplannen van de scholing en een adequate voorbereiding. Tips & trucs • voor aanvang wat van de aios verwacht wordt en laat de aios eerst een keer meekijken. • Lees de werkinstructies door vóór start van procedure. • aios zijn verplicht tweemaal per jaar scholing troubleshooting ITB te volgen. Verwijzingen literatuur Quick programming guide Synchromed II, Medtronic.
34
[ Parels OOR Zuidoost Nederland ] 26. De aios goed voorbereid voor onderwijs aan studenten
Auteurs: drs. Wilbert Bakx, dr. Clemens Rommers
Competenties: Maatschappelijk handelen, Organisatie, Communicatie. Doel: De aios wordt getraind in het onderwijs aan geneeskundestudenten. Een goed voorbereiding en training van werkwijze is hiervoor van belang. Toepasbaarheid: Geschikt voor opleidingsgroep en alle aios. Werkwijze: Wat is nodig? • Ziekenhuis biedt onderwijstraining voor aios. • Via COC/leerhuis wordt een eendaagse discipline-overstijgende cursus aangeboden voor alle aios. • Na de cursus als staflid onderwijs voorbereiden met aios. • Na onderwijsmoment feedback van staflid aan aios. • Na begeleid onderwijscontact zelfstandig onderwijs geven door aios. Wat zijn aandachtspunten? • Onderwijstraining is noodzakelijke voorbereiding voor aios. • Feedback en evaluatie door staflid over gegeven onderwijs. • Doe een KKB als evaluatie van onderwijsmoment. • Neem onderwijs op het IOP van de aios. Tips: • Goede onderwijsvoorbereiding via cursus aios. • Maak onderwijs aan studenten een vast onderdeel van de stage. • Geef vanuit staf feedback en support.
35
[ Parels OOR Zuidoost Nederland ]
27. Betrek individualisering opleiding in selectieprocedure aios
Auteur: drs. Wilbert Bakx
Wat: De aios dient bij sollicitatie een aanzet tot individueel opleidingsplan in en verdedigt dit tijdens het gesprek. Competenties: Professionaliteit, Communicatie. Doel: De aios kan laten zien te kunnen reflecteren op verworven competenties gedurende de geneeskunde opleiding en ervaringen nadien waarbij de aios zowel stil staat bij goede aspecten als bij verbeterpunten. De aios in spé heeft zich bij sollicitatiegesprek georiënteerd over zijn/haar individueel opleidingsplan en beargumenteert een eventueel versnellingsverzoek. Toepasbaarheid: Geschikt voor sollicitanten naar een opleidingsplaats; ook voor coassistenten in schakeljaar van Masterfase geneeskunde opleiding. Werkwijze: Wat is nodig? • Vermelden doel in vacaturetekst inclusief bronnen. • Overeenstemming tussen opleiders in circuit dat reeds vóór aanvang opleiding gesproken gaat worden over individualisering opleiding en dat alle opleiders zich verantwoordelijk voelen voor realisering verkorting opleidingsduur op individuele basis. Wat zijn aandachtspunten? Open en veilige sfeer tijdens sollicitatiegesprek. Verwijzingen literatuur www.specialistenopleidingopmaat.nl www.knmg.nl/modernisering
36
[ Parels OOR Zuidoost Nederland ] 28. Join-the-Board programma
Auteur: drs. Wilbert Bakx Wat: Door maximaal twee dagen (vier dagdelen) mee te lopen met de raad van bestuur kan de aios een kijkje nemen in wat er zich afspeelt in het bestuur van een revalidatie instelling. Competentie: Organisatie. Doel: Aios krijgt meer zicht op de taken en verantwoordelijkheden van een raad van bestuur van een revalidatiecentrum. Toepasbaarheid: Op alle aios. Werkwijze: Wat is nodig: bereidheid van de raad van bestuur aios mee te laten lopen bij hun dagelijkse werkzaamheden. Hoe gaat het in z’n werk? • Voorbereiding: aanbod kwam vanuit de raad van bestuur en is uitgewerkt door secretaris van de raad van bestuur in overleg met de opleider. • Uitvoering: aan de hand van agenda’s van de raad van bestuur is per aios een rooster opgesteld waarbij telkens één aios in de loop van één week enkele dagen vergaderingen, management teams en stuurgroepen waar de raad van bestuur aan deelneemt, bijwoont. • Afsluiting: nagesprek met een van de leden van de raad van bestuur, evaluatie van het programma nadat drie aios deelgenomen hebben door secretaris van de raad van bestuur, opleider en de deelnemende aios. Wat zijn aandachtspunten? Goed en regelmatig overleg tussen raad van bestuur en opleider.
37
[ Parel Ned. Vereniging Revalidatieartsen ] 29. Bestuurlijke activiteiten
Auteur: Concilium Competenties: Maatschappelijk handelen, Professionaliteit, Samenwerking. Wat: Aios neemt actief deel aan bestuurlijke activiteiten/werkgroepen; bijvoorbeeld Kerngroep, AB, Concilium, Commissie Kwaliteit, WeCo etc. Doel: Aios leren dat maatschappelijke thema’s en wet- & regelgeving het werk van specialisten beïnvloeden. Ze leren daarover mee te denken en wet- & regelgeving om te zetten in beleid. Ze leren effectief vergaderen. Daardoor zijn ze beter voorbereid op alle facetten van het medisch specialisme. Toepasbaarheid: Geschikt voor alle aios. Werkwijze: Aios wonen de bestuurlijke-/werkgroepvergaderingen bij, waar het wet- en regelgeving en maatschappelijke thema’s worden besproken en omgezet in beleidsadviezen. Aios worden geacht om actief deel te nemen en de vergadering voorbereid te hebben. De voorzitter van de vergadering zorgt ervoor dat alle deelnemers aan het woord komen, ook de aios. De voorzitter zorgt voor actief timemanagement. Als er vervolgens beleidthema’s uitgewerkt moeten worden, krijgen aios daar een rol in. Bijvoorbeeld door deel te nemen aan een werkgroep en bij te dragen aan adviezen richting achterban. Voorbereiding: De aios krijgen van tevoren alle stukken toegestuurd. Wat zijn aandachtspunten? • Bespreek bij aanvang van deelname wat er van aios verwacht wordt. • Bespreek bij aanvang van deelname de vergaderstructuur. • Zorg voor een afgebakend beleidsthema dat realistisch en haalbaar is voor aios in de periode dat aios de stage doorloopt. • Toetsing kan plaatsvinden middels KPB ten aanzien van: o Actieve deelname discussie, o Voorbereiding vergadering, o Voorzittersrol/secretarisrol (indien ingevuld door aios), o Effectiviteit uitvoering beleidsthema.
38
Auteurs
Dr. Jan Bakker Drs. Wilbert Bakx Prof. dr. Jules Becher Dr. Annemarijke Boonstra Drs. Rutger Dahmen Dr. Rienk Dekker Drs. Behrouz Fard Prof dr. Jan Geertzen Drs. Chantal Hofman Drs. Bert Kap Dr. Annette van Kuijk Drs. Ilse Lankhorst Drs. Anandi van Loon-Felter Dr. Marc Nederhand Dr. Ilse van Nes Dr. Clemens Rommers Dr. Vera Schepers Drs. Mariëtte Schreibers Drs. Christof Smit Dr. Duco Steenbeek Drs. Loes Swaan Drs. Jolien Vervoordeldonk Drs. Raoul Winter
Opleiders Arnhem, Nijmegen, ‘s-Hertogenbosch Concilium VRA
39
In 2015 bestaat de Nederlandse Vereniging van Revalidatieartsen 60 jaar. Een mooi moment om de parels van de opleiding revalidatiegeneeskunde uit de verschillende opleidings- en onderwijsregio’s met elkaar te delen. In dit boek een beschrijving van deze opleidingsmomenten en op welke wijze zij bijdragen aan de kwaliteit van de opleiding. Het Concilium is er van overtuigd dat door het delen van deze ontwikkelde opleidingsparels en diamanten de opleiding revalidatiegeneeskunde een nieuwe kwaliteitsimpuls zal krijgen.
[ CREATIEF, MODERN & INSPIREREND ]
