Pagina 3 Ieder mens heeft recht op intensive care. Nieuwjaars toespraak en reacties. Pagina 4 Palliatieve zorg bij kinderen

VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 34 NUMMER 1 18 januari 2008

Gezonde begroting 2008 Foto: Frank Muller

Voor het eerst sinds jaren is de begroting op orde. Emile Lohman, voorzitter van de Raad van Bestuur, noemt het een realistische gezonde begroting. Elk jaar stond het Radboud zwaar in de rode cijfers. In 2007 werd dit fors gereduceerd. Een geweldige presta­ tie waarvoor Lohman veel mensen prijst. De begroting van 2008 laat een groei zien van 3,9 procent. ‘Maar daar moet iedereen nog z’n stinkende best voor doen.’ N e ll e k e D inni s s e n

Tekorten, bezuinigingen, ombuigingen: het waren jarenlang de terugkerende thema’s van de begroting. Zo moest de ombuigingsoperatie van 2006 14,5 miljoen opleveren voor nieuw beleid. Een wassen neus. ‘Iedereen ging er ten onrechte van uit dat er met de ombuigingsoperatie geld overbleef. Maar als je 20 miljoen in de rode cijfers zit en 15 miljoen bespaart, dan kom je nog steeds 5 miljoen tekort’, aldus Emile Lohman. ‘Het was meer bijbuigen, dan ombuigen. En van opgelegde bezuinigingen kwam de facto weinig terecht. Treurig, maar het moet worden gezegd: er was hier niet te weinig geld, maar men leefde op te grote voet.’ Daarom hield Lohman in 2007 de vinger aan de pols. Maandelijks moesten de clusters verslag doen van hun inkomsten en

Pagina 3 Ieder mens heeft recht op intensive care. Nieuwjaars­toespraak en reacties

Pagina 4 Palliatieve zorg bij kinderen

uitgaven. ‘We zien steeds duidelijker waar geld binnenkomt en waar geld uitgaat. We zijn echt op de goede weg. Voor 2007 sluiten we de begroting met 1 à 2 miljoen onder nul en dat is een prachtige prestatie dankzij de inspanningen van veel mensen.’ De verwachtingen voor 2008 zijn nog hoopvoller. De inkomsten groeien met 3,9 procent. Voor Lohman is het niet vanzelfsprekend dat hiermee ook het aantal formatieplaatsen groeit. ‘De groei moet worden opgebracht uit efficiency en productiviteitsverhoging ofwel mensen moeten harder werken; dat is nu eenmaal niet anders. En we moeten nu niet denken dat ons kostje is gekocht; dat we in 2008 geld overhouden. Daar moeten afdelingen nog hun stinkende best voor doen. Die moeten de doelstellingen, zoals zij die hebben opgegeven, waarmaken en daarvoor zullen zij zelf de hand op de knip moeten houden.’ Veel afdelingen menen dat ze bij een goedgekeurde begroting door de RvB het geld allemaal kunnen uitgeven. ‘Maar soms vallen inkomsten minder hoog uit. Mijn credo is: geef niet meer geld uit dan je hebt en soupeer niet meteen de winst op.’ Belangrijk in het financiële plaatje zijn ook de DBC’s ofwel Diagnose Behandelings Combinatie. Het belang van deze kostprijsberekening is volgens Lohman in het verleden schromelijk onderschat. ‘De druk wordt steeds groter, dit jaar wordt het vrije onderhandelingspercentage verdubbeld. Het gaat om heel veel inkomsten waarop we risico lopen.’ Tegen de zomer moet de DBC-registratie op orde zijn. ‘Als wij niet weten wat onze behandelingen kosten, laten we geld liggen. En misschien zijn er DBC’s waar we zwaar op verliezen. Daar ga je aan failliet. We moeten concurrentie wel het hoofd kunnen bieden.’  n

Pagina 5 Liever iets te dik en actief, dan slank en inactief

Pagina 16 Verzilveren van kennis

r ad b o d e 1 - 2 0 0 8

inhoud Beleid Nieuwjaarstoespraak

3

Een betoog van Emile Lohman over bezieling, naastenliefde en wederzijds respect, maar ook een krachtig pleidooi over het streven naar een hoog ambitieniveau.

agenda 13

Oecumenische vieringen

Onderwijs AIOS leren lastige gesprekken voeren - In de Cursus Interactieve Consultvoering leren artsen communiceren met patiënten. De cursus bestaat al lang, maar is onlangs vernieuwd. - Oefening van Medisch Mobiel Team

Patiëntenzorg De weg van het ongeneeslijk zieke kind

4

- Veel ongeneeslijk zieke kinderen willen in de fase van palliatieve zorg zoveel mogelijk hun normale leven blijven leiden. - Parkinson- en geriatriepatiënten samen in een nieuw dagcentrum

Interview Exercise is medicine

5

Als de gunstige effecten van lichamelijke activiteit in een pil konden worden gestopt, werd dat het meest voorgeschreven medicijn tegen chronische ziekten, zegt prof.dr. Maria Hopman in haar oratie. Zij zegt ook: liever iets te dik en actief, dan slank en inactief.

Onderzoek

10 Wat het directoraat Valorisatie kan doen Eerste wapenfeiten: financiering voor Spinoff NovioGendix en ruim 16 miljoen subsidie voor onderzoek naar malariavaccin. Het Radboud start nieuw directoraat Valorisatie.

10.00 uur personeelsrestaurant: 20 januari, voorganger Pastor Wim Smeets, 27 januari, voorganger Els Groeneveld, zondag 3 februari, voorganger Ries van de Sande.

PAOG Voor alle cursussen en meer informatie: www. umcn.nl/paog.

4 t/m 15 februari Nascholing Medisch Parasitologische Diagnostiek, voor microbiologen en klinisch chemici (i.o.), analisten met enige ervaring in de parasitologische diagnostiek en onderzoekers die een parasitologisch onderwerp bewerken.

15 Opinie Het betoog

12 t/m 15 februari Week van de Urodynamica 2008, bedoeld voor urologen, gynaecologen, fysiotherapeuten, bekkenfysiotherapeuten, verpleegkundigen.

Zorgnetwerken De zorgvraag van de oudere patiënt met complexe multimorbiditeit groeit snel. Marcel Olde Rikkert pleit in een betoog voor zorgnetwerken die snelle en efficiënte behandelvormen mogelijk maken.

Overig 21 januari NUCI Wetenschappelijke Nieuwjaarsborrel ‘Infectieuze complicaties en patiëntveiligheid’, om 16.00 uur in de Beelkamer, Huize Heyendael.

En verder...

Nieuwsladder 3 PIPkolom, Antoon ten voeten uit, Werken voor Defensie in het Radboud 6 In bedrijf, Rondje Heijendael, Nijmegen blijft in beeld, Pijnkenniscentra, Ecovaas, Acute OK, Hummer 7 Radboudpluimen 8 Nieuw instituut neurowetenschappen, Nieuw doof­ heidsgen vergroot fundamentele kennis over gehoor, Prijzen en benoemingen 11 Advertenties 12 Column Buitenland 13 Mensen, Boodschappen, Zittingstermijn onderdeel­ commissies (OC’s) verlengd 14 ParkFit 15 Actueel, Ethiek 16

kunst

23 januari Werken voor Defensie vanuit het Radboud. Minisymposium van 16.00 – 17.30 uur in het Auditorium. NCMLS Seminar ‘A virus phylogeny based on human genetic profiling of infectious entry as function of cellular heterogeneity’. Om 12.00 uur in de Colloquium kamer, route 289, gebouw NCMLS. Het seminar wordt verzorgd door prof.dr. Lucas Pelkmans, Institute of Molecular Systems Biology ETH, Zurich, Zwitserland.

24 januari Vanaf 17.15 uur. MeetingPoint voor internationale kenniswerkers in het Bouw Informatiecentrum. Meer informatie: Bouw Informatiecentrum, tel. 024 - 3617200

30 januari

Foto: Jan van Teeffelen

De Commissie Beeldende Kunst is beducht voor muurvaste kunst. Er wordt immers vaak verbouwd, en bedoelde werken worden daar maar al te gauw de dupe van. Een, ja het grootste werk uit de collectie UMC St Radboud schijnt deze zorg tegen te spreken. In de monumentale gang van het Studiecentrum Medische Wetenschappen bevindt zich de langgerekte muurschildering die zich als een stripverhaal met in elkaar overlopende taferelen, ontplooit. Behalve dat het er prominent aanwezig is en van Lambert Simons blijkt te zijn, zijn er weinig referenties of andere sporen van terug te vinden. Het kunstwerk maakt de beginzin van de Aeneïs helemaal waar: ‘Ik zing van de held en zijn wapenfeiten’. Lopende op de eerste verdieping zien we in het ontdubbelde deel van de gang, achter de opeenvolging van ramen en een paar deuren, via activiteiten en ontmoetingen van onze held, het verhaal zich ontspinnen. Af en toe wordt het door een stuk muur aan het gezicht onttrokken, maar

met enige gerichte inspanning is het in zijn geheel te volgen. De beeldtaal is enigszins gedateerd, op het stereotiepe af, maar daarom niet minder charmant, in tegendeel. De niet opdringerige kleuren komen des te meer tot hun recht daar ze voorzien worden van de levendigheid van het invallend daglicht. Zo past deze langwerpige muurschildering perfect in het gebouw en wordt de betreffende gang dank zij de subtiele meerwaarde door de beschildering eraan gegeven, tot de mooiste van het hele UMC. Met velen prijst de CBK zich gelukkig dat bij de verbouwingen en renovatie die de gang met haar bijzondere verdeling over de twee verdiepingen, heeft ondergaan, dit kunstwerk onaangeroerd is gebleven en na meer dan vijftig jaar nog steeds de sfeer ervan bepaalt. Daan Van Speybroeck

2

NUCI Actueel ‘Symposium: een spetterend begin van 2008’. De afgelopen maanden werden we - net zo als andere ziekenhuizen en zorginstellingen - op verschillende afdelingen van het UMC St Radboud en het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis geconfronteerd met uitbraken van infecties door het NOROvirus. Behalve patiënten werden ook medewerkers en ouders van kinderen ziek door dit virus. Gezien de impact van deze uitbraken organiseert het NUCI samen met het CWZ een symposium over het NORO-virus. We zullen terugblikken op de uitbraken die hebben plaatsgevonden. Verder hebben we prof.dr. Marion Koopmans, viroloog van het RIVM, uitgenodigd om de laatste inzichten te vertellen over het virus en de verspreiding daarvan in Nederland. Alle belangstellende medewerkers zijn van harte welkom. Tijd en locatie: 17.30 - 19.00 uur, Hippocrateszaal (Prekliniek).

27 januari Francine van der Heijden en Gerard Bierman, zang en piano, Soeterbeeck concert om 15.30 uur in Studiecentrum Soeterbeeck in Ravenstein. Voorafgaand aan het concert kan men genieten van een High Tea, reserveren verplicht. Reserveren kaartjes/High Tea: [email protected] of 0486 - 41 74 50.

21 februari NCMLS seminar ‘The candidate tumor suppressor DEP-1. Studies on function and expression regulation’. Om 14.00 uur in de Colloquium kamer, route 289, gebouw NCMLS. Het seminar wordt verzorgd door prof.dr. Frank-D. Böhmer, Institute of Molecular Cell Biology, CMB-Center for Molecular Biomedicine, Jena, Duitsland.

e l e id b

r ad b o d e 1 - 2 0 0 8

nieuwsladder P r o f . d r. B i n d e l s n i e u w e voorzitter UMC-Raad Prof.dr. René Bindels van de afdeling Fysiologie is de nieuwe voorzitter van de UMC-Raad. Hij volgt hiermee prof.dr. Frans Corstens op; sinds 1 januari de nieuwe decaan en vice-voorzitter van de Raad van Bestuur. Vanuit de kiesgroep hoogleraren COS zal prof.dr. Jan Willem Leer (Radiotherapie) de plaats innemen van de heer Corstens en als toehoorder de UMC-Raad versterken.

‘Ieder mens heeft recht op intensive care’ Foto: Jan van Teeffelen

Dromen over hoe het beter moet, zijn in een academische gemeenschap een ‘heilig moeten’, zo begint de voorzitter van de Raad van Bestuur Emile Lohman zijn nieuwjaarstoespraak: een betoog over bezieling, naastenliefde en wederzijds respect, maar ook een krachtig pleidooi over het streven naar een hoog ambitieniveau. Een kleine greep uit de toespraak en reacties van medewerkers.

N e ll e k e D inni s s e n

Wie voorop wil lopen in zijn vakgebied moet dromen hebben over hoe het beter kan en onbetreden paden durven te bewandelen, zegt Emile Lohman. Zoals in een orkest iedere musicus, de een niet zonder de ander, zijn talenten inzet om een indrukwekkend resultaat neer te zetten, zo moet ook iedere Radboudmedewerker zich van zijn taken kwijten. Lohman spoort mensen aan hun dromen door gemeenschappelijke inzet waar te maken. Hij wijst op de grote maatschappelijke verantwoordelijkheid van een academisch ziekenhuis en de hoge verwachtingen van patiënten voor wie het Radboud vaak de laatste strohalm is. Wie het hoge ambitieniveau bagatelliseert als luchtfietserij, houdt er volgens hem een gevaarlijke opinie op na. Een hoge ambitie is niet alleen een zaak van artsen, verpleegkundigen, paramedici, onderzoekers en docenten, maar ook van alle ondersteunende medewerkers. Onomwonden geeft hij toe dat hij medewerkers pijn heeft gedaan met zijn kritiek op het Radboud in de media. Maar hij ziet het als zijn plicht de dingen bij de naam te noemen en is overtuigd van het helend effect ervan. Heilige grond noemt hij het Radboud, waar gevochten wordt tegen mensonterende pijn, waar wonderen van genezing worden verricht, waar tegen de dood in wordt geleefd en waar ieder mens recht heeft op intensive care. Een voorrecht en een feest om op zo’n plek te mogen werken. In zijn speech maakt Lohman ruim baan voor bezieling en menslievendheid als moreel concept. Menslievendheid als deugd, als ethisch kader en als kenmerk voor beleid en organisatie. Betrouwbaar, open en eerlijk zijn; het werk doen met passie, gedrevenheid en met een menselijke maat, zijn voor hem kostbare begrippen die hij graag wil uitdragen. Gun elkaar succes en doe niet mee aan roddel en achterklap is zijn devies. Hij beseft dat de operatie mensen onzeker maakt over hun toekomstige plek en belooft hierin de grootste zorgvuldigheid te betrachten. Voor hem een erezaak.

Klare taal Inspirerend en heel goed om het allemaal nog eens te horen, was de algemene reactie van medewerkers op de speech van Emile Lohman. Iedereen moet er van doordrongen zijn dat er echt iets gaat gebeuren. Zo’n belangrijke boodschap kan niet vaak genoeg worden herhaald. Het thema is beter worden en daar moeten we ons op blijven concentreren, zeiden verschillende medewerkers. ‘Een gedreven man met charisma die mensen in beweging krijgt’, zegt een ander. ‘Maar een feestgevoel om hier te mogen werken heb ik nog niet. Dat geldt voor meer medewerkers, want de toekomst is nog onzeker.’ Hoopte de een op een speech met een concretere invulling van de nieuwe organisatie, de ander ziet juist een Raad van Bestuur die beslissingen durft te nemen. Veelzeggend was ook de opmerking: ‘Vorig jaar gingen mensen achterover hangen met een houding: we wachten wel af, die Lohman gaat vast nog wel een keer op z’n

gezicht. Die houding zie je nu niet meer.’ Verschillende medewerkers vonden dat de voorzitter met meer respect over de organisatie sprak, maar een enkeling wilde niet meer horen over het echec van de Radboud. De crisis ging immers om een deel van het Radboud. ‘Wij hebben als artsen ons vak met evenveel passie uitgeoefend en patiënten zijn niet weggebleven.’ Lohman werd alom geprezen om zijn klare taal. ‘Iemand

Stimuleringsprijs dementie­ onderzoek Alzheimer Centrum Nijmegen Het jubilerend Alzheimer Centrum Nijmegen (ACN) nodigt junioronderzoekers uit mee te dingen naar de stimuleringsprijs voor dementieonderzoek. Alle vormen van dementieonderzoek zijn welkom, van basaal onderzoek tot onderzoek over kwaliteit van zorg. Deelnemers moeten een abstract indienen van maximaal 300 woorden. Een onafhankelijke jury zal de bijdragen beoordelen. De beste vijf abstracts worden tijdens het jubileumsymposium op 27 februari gepresenteerd. De deelnemers kiezen de prijswinnaar. Decaan prof.dr. Frans Corstens reikt de prijs uit. Informatie: www.alzheimercentrumnijmegen.nl.

Nieuwe voorzitter NFU Per 1 januari 2008 is prof.dr. Louise GunningSchepers voorzitter van de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU). Daarmee volgt zij prof.dr.Geert Blijham (UMC Utrecht) op. Gunning-Schepers is voorzitter van de Raad van Bestuur en decaan van het AMC. Het voorzitterschap van de NFU wordt roulerend bekleed door de RvB-voorzitter van één van de acht Nederlandse UMC’s en kent een termijn van twee jaar.

Vier Radboudartsen gekozen tot toparts

Foto: Jan van Teeffelen

die mensen lang weet te boeien.’ Waardering was er voor zijn filosofisch getinte speech over dromen, bezinning en bezieling. ‘Een man die vanuit een oprechte overtuiging het Radboud beter wil maken.’ Ook het thema menslievendheid sprak meerdere mensen aan. ‘Een provocerend thema, dat hij in al zijn facetten heeft belicht. Niet een verhaal dat af is, maar een thema waar iedereen mee moet gaan stoeien.’ ‘Dat het zakelijk management ons wijst op waarden is heel bijzonder’, vond ook een andere medewerker. Wel hoopt hij dat het niet wordt genivelleerd tot een speeltje van het management, maar dat Lohman hier echt inhoud aan blijft geven. Enige scepsis had deze medewerker echter wel over het lerend vermogen van de mens. Echt een ethisch moreel appèl, zo vatte iemand het samen. ‘Heel goed, maar volgend jaar wil ik ook harde cijfers zien.’ Laatste opmerking was: ‘Heel bijzonder om van een topman te horen over naastenliefde en wederzijds respect. Samenwerking begint met onderling respect. En naastenliefde is onontbeerlijk voor werken in een ziekenhuis.’ n Dit jaar kende de RvB geen Radboudpenning toe, vanwege te weinig voordrachten. De complete toespraak staat op intranet en is in drukvorm verkrijgbaar bij staf Communicatie.

3

MedNet Magazine hield eind 2007 de MedNet Topartsen-enquête. Medisch specialisten van negen vakgebieden werd gevraagd wie de best praktiserende arts binnen hun vakgebied is en waarom. Bijna zeshonderd artsen reageerden. Zij riepen vierentwintig collega’s uit tot toparts. Vier topartsen komen uit het UMC St Radboud: prof.dr. Jack Wetzels (Interne Geneeskunde), prof.dr. Rutger Jan van der Gaag (Psychiatrie), prof.dr. Wil van den Bosch en prof.dr. Chris van Weel (beiden Huisartsgeneeskunde). Deze tweede editie van MedNet Topartsen verscheen in het januarinummer van MedNet Magazine.

Proef met drankenwagen op poliklinieken Sinds 14 januari is er op de poli’s Oogheelkunde en KNO een proef met een mobiele drankenwagen voor patiënten, hun begeleiders en andere bezoekers. Men kan verse koffie kopen, frisdrank, versnaperingen zoals koek en snoep en rond het middaguur ook verse broodjes. De servicewagen wordt verzorgd vanuit het Restofant en rijdt een aantal keer per dag door alle wachtruimten in bovengenoemde poli’s. Dit vooruitlopend op de in ontwikkeling zijnde Visie op Voeding en Welzijn. De focus hierin ligt op goede producten met buitengewone goede service. Informatie: Jan Halink, manager voeding 14000.

pa t i ë n t e n z o r g

De weg van het ongeneeslijk zieke kind In de laatste fase van het leven, als genezing niet meer mogelijk is, richt de aandacht zich op de palliatieve zorg. De meeste ongeneeslijk zieke kinderen willen in deze fase zoveel mogelijk hun normale leven blijven leiden, is de ervaring van hulpverleners. Vandaag vindt in het UMC St Radboud een PAOG-symposium plaats over palliatieve zorg en rouwverwerking bij kinde­ ren. Diverse professionals laten hun licht schijnen op de weg die het kind en het gezin bewandelen. G ij s M unnich s

‘Een kind dat komt te overlijden, is voor iedere ouder heel onnatuurlijk. Als ouder heb je de rol om je kind de weg te wijzen in het leven. Bij een kind dat komt te overlijden kun je dat niet. Je kunt niet vooroplopen. Je kind betreedt immers een pad dat je als ouder nooit bewandeld hebt’, zegt Esther Meijer, psycholoog op de afdeling Kinderoncologie van het Radboud. Ze houdt op het symposium een lezing over de psychologische aspecten van de begeleiding van kinderen en jongeren in de palliatieve fase. ‘Ik adviseer ouders om als het ware met hun kind méé te lopen’, vertelt ze. ‘Kijk waar je kind behoefte aan heeft. Als het wil praten over de dood, doe dat. Praten móet echter niet. Kinderen uiten hun gevoel directer. Huilt je kind omdat het bang is, laat het vooral uithuilen. Voor ouders is het enorm zwaar om je kind te gaan verliezen. Ze kunnen hierdoor volledig onthand raken. Terwijl het zo belangrijk is om de tijd die nog resteert, goed te besteden. Ook voor de latere rouwverwerking is dit gunstig.’

Een mooi laatste levensjaar Meijer haalt een voorbeeld aan van een zestienjarig meisje met kanker. ‘Ze had naar verwachting nog enkele maanden te leven. Dat werd langer. Ze is haar leven weer op gaan pakken. School, een baantje, op vakantie met een vriendin. Ze heeft nog een mooi laatste levensjaar gehad. Volgens haar ouders was het geen sterfjaar. Maar die zeiden ook: “Als we ons te veel met haar dood hadden beziggehouden, dan hadden we haar nooit haar eigen gang durven laten gaan”.’ Vooral bij pubers is het belangrijk te beseffen dat ze midden in hun ontwikkeling staan, zegt Meijer. ‘Ze slaan

hun vleugels uit. Het is dus heel normaal dat ze zich tegen hun ouders verzetten. Ook als zij ernstig ziek zijn.’ Prof.dr. Peter Hoogerbrugge, hoogleraar Kinderoncologie, merkt op dat kinderen in de palliatieve fase graag zo gewoon mogelijk doorleven. ‘Jonge kinderen willen bij vriendjes blijven spelen. Middelbare scholieren die ongeneeslijk zijn, doen ondanks hun ziekte nog eindexamen.’

Kortere palliatieve fase Kinderen die komen te overlijden door stofwisselings- of spierziekten hebben doorgaans een langere palliatieve periode dan kinderen met kanker. In tegenstelling tot het genoemde zestienjarig meisje is bij kinderen met kanker de palliatieve fase vaak erg kort. ‘Vaak korter dan bij volwassenen’, zegt Hoogerbrugge. ‘De meeste tumoren bij kinderen groeien heel snel. Het voordeel is dat als medicatie werkt, die ook snel effectief kan zijn. Maar als genezing niet meer mogelijk is, kan het ook snel misgaan. De palliatieve fase duurt dan slechts enkele weken of een paar dagen. Daarom is het zo belangrijk dat in de palliatieve fase de zorg optimaal is.’ Gezondheidswetenschapper Marieke Groot onderzocht vanuit het Integraal Kankercentrum Oost (IKO) hoe de palliatieve zorg geregeld is. Het IKO is een samenwerkingsverband van twaalf zorgverleners en instellingen in de oncologische en palliatieve zorg; één hiervan is het Radboud. ‘Ouders met een ongeneeslijk ziek kind hebben met heel veel, soms wel dertig instanties en groepen professionals te maken. Ziekenhuis, huisarts, school, gemeente, verzekeraar enzovoorts’, aldus Groot. ‘De palliatieve zorg kan beter. Er zijn ouders die door het vele geregel niet goed aan de laatste fase en het afscheid nemen toekomen.’ De afdeling Kinderoncologie van het Radboud heeft kinderen uit de wijde regio onder behandeling. ‘In de palliatieve fase werkt het UMC nauw samen met de huisarts en de kinderarts uit het plaatselijk ziekenhuis’, vertelt Hoogerbrugge. ‘Een ziek kind uit Winterswijk moet niet een dag kwijt zijn om naar het Radboud te komen, als de zorg ook dichtbij huis kan. Wel is er altijd overleg met ons als academisch centrum. Juist in deze laatste fase moeten ouders alle aandacht hebben voor hun kind, en niet voor allerlei gedoe eromheen.’ Hoogerbrugge pleit tenslotte voor meer onderzoek naar palliatieve zorg. ‘We denken nu vaak dat we het juist doen. En natuurlijk handelen we naar beste eer en geweten. Maar het zou goed zijn om wetenschappelijk onderbouwd te weten hoe de zorg in de palliatieve fase eruit moet zien.’  n

Foto: Frank Muller

Parkinson- en geriatriepatiënten samen Volgende week donderdag opent het nieuwe Dagcentrum NNGR, onderdeel van de polikliniek Neurologie, Neurochirurgie, Geriatrie en Revalidatie, in het N-gebouw met enig feestgedruis officieel haar deuren. Hierin werken het Parkinson Dagcentrum en het Geriatrisch Diagnostisch Dagcentrum op een efficiënte manier samen om een optimaal behandelplan voor de patiënten op te stellen. Het belang­ rijkste kenmerk van het Dagcentrum is multidisciplinaire samenwerking. ‘Het nieuwe Dagcentrum is een voorbeeld van topklinische zorg die past bij de academische functie van het UMC St Radboud’, stelt Bas Bloem, neuroloog en medisch hoofd van het Parkinson Dagcentrum. ‘Optimale diagnostiek zowel bij geriatrische patiënten als parkinsonpatiënten is ingewikkeld en vergt een multi­ disciplinair diagnostisch programma op maat. Het UMC kan op die punten haar meerwaarde in de regio bewijzen. Wij kunnen op ons Dagcentrum zowel bij parkinsonpatiënten als bij geriatrische patiënten in twee of drie dagen vanuit diverse disciplines nauwkeurig in kaart brengen hoe het met de patiënt is gesteld en wat het beste behandelplan is. De patiënt wordt vervolgens terugverwezen naar de verwijzer.’ Dat de twee reeds bestaande dagcen-

tra voor respectievelijk geriatrische patiënten en parkin­ sonpatiënten nu zijn samengebracht op één locatie heeft een groot aantal voordelen, zegt geriater Yvonne Schoon. ‘Om te beginnen geldt voor beide dagcentra dat de diagnostiek multidisciplinair is, dat er naast medische specialismen en gespecialiseerde verpleegkundigen ook diverse paramedici bij de diagnostiek betrokken zijn en dat de patiënten tijdens de diagnostiek gebaat zijn bij een rustige omgeving. Het nieuwe Dagcentrum is zo opgezet en ingericht dat de patiënt centraal staat. Alle specialisten komen naar het Dagcentrum, waardoor de diagnostiek voor de patiënt veel prettiger verloopt.’ ‘Daarbovenop komt nog dat de beide dagcentra nu diverse voorzieningen kunnen delen, zoals de ruimte

4

waarin patiënten kunnen uitrusten en eten en de ergonomische keuken die voor beide typen patiënten gebruikt wordt om te observeren wat de patiënt nog zelfstandig kan’, zegt hoofdverpleegkundige Marga Jansen. ‘Zo maken we efficiënt gebruik van voorzieningen. Het is de bedoeling dat de beide dagcentra in de nabije toekomst ook daar waar mogelijk is binnen de zorg en administratie gaan samenwerken, hetgeen de efficiëntie verder ten goede zal komen. We denken ook over het gezamenlijk ontwikkelen van een multidisciplinair elektronisch patiëntendossier.’ ‘Ik denk dat we met dit gecombineerde dagcentrum een voorschot hebben genomen op de toekomstige organisatie van het ziekenhuis’, meent Bloem. ‘Ik verwacht dat de grenzen van de traditionele afdelingen steeds meer zullen vervagen en dat het ziekenhuis georganiseerd zal worden op basis van de soort zorgvraag. Bijvoorbeeld een gebouw voor “acute zorg”, een voor “chronische zorg”, een voor “multidisciplinaire diagnostiek”, enzovoort.’  MD

in t e r vi e w

r ad b o d e 1 - 2 0 0 8

Foto: Flip Franssen

‘Liever iets te dik en actief, dan slank en inactief’ De technische verworvenheden van de afgelopen eeuw hebben ertoe geleid dat de moderne mens zich amper meer lichamelijk hoeft in te spannen. Het gemak dat dit oplevert heeft ook een keerzijde. De toegenomen inactiviteit draagt, meer dan overge­ wicht, bij aan het ontstaan van chronische ziekten als diabetes en hart- en vaatziekten. ‘Exercise is medicine’ stelt daarom prof. dr. Maria Hopman die vandaag haar oratie uitspreekt als hoog­ leraar Integratieve Fysiologie. Marten Dooper

Natuurlijk is het gemakkelijk dat de zware toegangsdeur van de prekliniek tegenwoordig automatisch openschuift als je aan komt lopen, geeft Hopman volmondig toe. ‘In mijn studietijd moest je nog met je volle gewicht aan die deur gaan hangen om hem open te krijgen.’ En natuurlijk zijn de auto, de afstandbediening en de (vaat)wasmachine niet meer uit de samenleving weg te denken. ‘Maar al die technische verworvenheden maken dat de gemiddelde mens nu dagelijks zo’n 1000 kcal minder energie verbruikt dan de mens van pakweg 100 jaar geleden. Terwijl hij niet 1000 kcal minder is gaan eten’, schetst Hopman de gevolgen van de technische vooruitgang voor de stofwisseling van ons lichaam. Die verandering in de energiebalans blijft niet zonder gevolgen. ‘Door deze bewegingsarmoede ontstaat niet alleen overgewicht, maar ook een groot aantal chronische ziekten als diabetes, hart- en vaatziekten en sommige vormen van kanker. In Nederland overlijden jaarlijks achtduizend mensen simpelweg doordat ze niet bewegen. Dit heet in jargon het sedentary death syndroom. Die term geeft al aan dat inactiviteit hierbij belangrijker is dan het overgewicht. Onderzoek heeft aangetoond dat slanke mensen die niet actief zijn bijna tweemaal zoveel risico op chronische ziekten lopen als mensen met enig overgewicht die wel actief zijn! Je kunt dus beter iets te dik zijn en actief, dan slank en niet actief. Helaas gaan in de dagelijkse praktijk dik en inactief vaak hand in hand. Met name de explosie van inactiviteit en overgewicht bij kinderen en de gevolgen daarvan vind ik zeer alar-

5

merend. Uit onderzoek dat wij in samenwerking met de St. Maartenskliniek uitvoeren, blijkt dat bij inactieve kinderen met overgewicht de conditie van het vaatstelsel op tienjarige leeftijd al sterke gelijkenissen vertoont met dat van een 50- of 60-plusser! Als er niets verandert lijden zij binnen 20 jaar waarschijnlijk aan een hart- en vaataandoening of aan diabetes. We zijn van plan deze kinderen en een groep actieve kinderen zonder overgewicht de komende 20 jaar te volgen en te onderzoeken. Om te zien wat de latere gevolgen van dit jeugdige overgewicht en de inactiviteit en om beter te begrijpen hoe deze gevolgen tot stand komen.’

Exercise is medicine Want hoe de bewegingsarmoede precies leidt tot chronische ziekten is nog grotendeels onbekend. De invloed van beweging (of het gebrek daaraan) op het menselijk lichaam is daarom het centrale thema van Hopmans onderzoek. ‘Mijn vakgebied, de integratieve fysiologie, strekt zich uit van het genniveau tot de hele mens. Het zet de inzichten die verkregen zijn over genen, eiwitten en cellen of afzonderlijke weefsels in de context van het functioneren van het hele menselijke lichaam. Alleen op die manier wordt het mogelijk te begrijpen hoe inactiviteit de kans op chronische ziekten vergroot, of omgekeerd hoe lichamelijke inspanning dit risico kleiner maakt.’ Voorbeelden van onderzoek dat recent onder supervisie van Hopman is uitgevoerd zijn onder andere een studie naar de effecten van inactiviteit op morfologie en functie van bloedvaten en de conditie van het vaatendotheel. Een andere ‘tak van sport’ van Hopman is de meting van de lichaamstemperatuur tijdens (top)sporten. Voor dat laatste liet zij afgelopen jaar Vierdaagsewandelaars en deelnemers aan de Zevenheuvelenloop een sensor inslikken die unieke gegevens verzamelt over het lichaam tijdens en kort na intensieve inspanning. Hopman: ‘Uit dat laatste experiment hebben we bijvoorbeeld geleerd dat de lichaamstemperatuur tijdens hardlopen zonder probleem kan oplopen tot maar liefst 40 °C! Ter herinnering: bij een lichaamstemperatuur van 42 °C ben je dood. Behalve dat dit interessante basale wetenschappelijke kennis oplevert, kunnen gegevens uit dergelijke studies ook gebruikt worden om te adviseren over verantwoord sporten. Want sporten of anderszins bewegen is gezond, wist Hippocrates 25 eeuwen geleden al te vermelden. Exercice is medicine, heet het tegenwoordig populair. Als de gunstige effecten van lichamelijke activiteit in een pil konden worden gestopt, werd dat het meest voorgeschreven medicijn tegen chronische ziekten. Echter welke soort activiteit voor welke mensen het beste is, daarover weten we nu nog maar weinig. Hierin meer inzicht krijgen is een mooie wetenschappelijke uitdaging.’ n

r ad b o d e 1 - 2 0 0 8

PIPnieuws

Antoon ten voeten uit

PersoneelsInformatiePunt ma t/m do 11.30-14.00 en 15.00-17.00 uur, vrij 11.30-14.00 uur. T (024) 361 91 66, route en interne post 536. [email protected] : medewerker ➔ pip on line

Actueel De collectieve vrije en vakantiedagen 2008 staan op PIP on line ➔ Actueel

Salaris De uitbetaling van het salaris is 24 januari.

PIP tip Een medewerker van de UMCZorgverzekering zit voor u elke woensdag en vrijdag bij balie 3 van het PIP, tussen 11.30 – 14.00 uur.

Vacaturetip Voor secretaresses die meer willen: 08366 en 08357 Hoofd secretariaat, Neurologie en afdeling Beleid paramedische disciplines : werken bij het UMC ➔ vacatures

FLEX Medewerkers en mensen van buiten de organisatie met een verpleegkundige, administratieve of facilitaire achtergrond, kunnen bij het interne uitzendbureau FLEX terecht voor een tijdelijke en afwisselende baan op maat. Ook studenten zijn bij FLEX welkom. ma t/m vrij 09.00-16.30 uur. T (024) 361 03 03, route 534. [email protected] : www.umcn.nl ➔ werken bij het UMC ➔ tijdelijk werk

Vrijwilligers Lijkt het u leuk om 1 dagdeel per week gastvrouw of gastheer te zijn, of eens per maand op zondag bij de kerkdienst actief te zijn? Of liever een ander onderdeel van het vrijwilligerswerk? Wij kunnen regelmatig nieuwe vrijwilligers plaatsen en we zijn blij met uw aanmelding. Voor meer informatie kunt u terecht bij Coördinator vrijwilligerswerk, Joke Hoop. T (024) 361 53 28, [email protected]. : werken bij het UMC ➔ vrijwilligerswerk

Cursussen en trainingen Het UMC St Radboud heeft een breed pakket aan cursussen en trainingen, gericht op ontwikkeling, professionalisering en deskundigheidsbevordering voor medewerkers. Er is nog plek voor diverse trainingen; zie intranet

H e r s t a r t a l g e m e n e I C T- o p l e i dingen Door de overgang naar Office 2007 zullen de reguliere ICT-opleidingen in april 2008 weer van start gaan. Inschrijven kan naar verwachting vanaf maart 2008 via intranet, zie verwijzing hieronder.

Training Verbale en Fysieke agressie Kijk voor data en tijden van de geplande 2-daagse basistrainingen Verbale agressie op intranet: bij functiegericht opleidingsaanbod. Als u per afdeling inschrijft, zijn andere data in overleg mogelijk. :medewerker ➔leren bij het UMC ➔ opleidingsaanbod

De inhoud van deze pagina valt onder verantwoordelijkheid van Staf P&O.

Foto: Flip Franssen

Op 31 januari gaat Antoon Voeten met vervroegd pensioen. Hij is van dieetkok opgeklommen tot hoofd voeding. ‘In die tijd kon dat nog,’ zegt hij lachend. ‘En het heeft zeker voordelen, want je hebt jaren op dezelfde vloer gestaan.’ In het leidinggeven is hij wel eens op z’n gezicht gegaan. ‘Ik heb uit onmacht een keer een kop tomatensoep naar een medewerker gegooid. Als ik daaraan terugdenk, krijg ik nóg het schaamrood op mijn kaken.’ De piepers werden net niet meer geschild toen hij 34 jaar geleden als kok in de patiëntenkeuken binnenkwam. ‘Maar verder bereidden we alles zelf. We sneden de groenten, maakten de puddinkjes. Dat is nu anders. We werken veel met kant-en-klaarproducten. Driekwart van het vlees komt al gebraden binnen. Waar nodig denken we met de diëtisten mee. We hebben bijvoorbeeld eiwitrijke pasta’s aan het menu toegevoegd om het probleem van ondervoeding te ondervangen.’ Patiënten kunnen tegenwoordig met een keuze uit componenten zelf hun menu samenstellen. En ze zijn dik tevreden, zo blijkt uit een jaarlijkse enquête. De sfeer in de patiëntenkeuken is volgens Voeten goed, terwijl medewerkers eigenlijk al jaren in onrustig vaarwater zitten. Al in 2002 lagen er plannen op de OR-tafel voor een ontkoppelde keuken met als uitgangspunt maximaal kopen in plaats van zelf koken. Maar de nieuwbouw (nu gepland voor 2010) werd alsmaar uitgesteld, en daarmee schoven de plannen door. Hoe houd je medewerkers toch gemotiveerd aan het werk? Voeten: ‘Het allerbelangrijkste is een open en eerlijke communicatie. Ik wil zelf alleen verrast worden met mijn verjaar-

dag, Sinterklaas en ons dagje uit en dat geldt ook voor mijn medewerkers. Vaak bedenken mensen met ‘brains’ in een achterkamertje plannen. Vervolgens gaan ze op een verhoginkje vertellen: “Zo gaan we het doen”. Dat werkt in mijn ogen niet. Laatst kwam hier iemand van een bedrijf, die zei: “Ik kan jullie rijk maken, door de afwas over te nemen.” Ik heb het direct voorgelegd aan medewerkers van de afwasstraat. Dit speelt, dat zijn mogelijke consequenties. Achteraf bleek het een wassen neus, maar medewerkers weten wel waar je mee bezig bent. Dat vind ik heel belangrijk.’ Volgens Voeten zitten grote gaarkeukens al jaren op het vinkentouw. Zij willen graag een grote klant als het Radboud binnenhalen en het hele voedingsproces overnemen. ‘Ik heb mijn medewerkers altijd voorgehouden dat we door slim samen te werken kunnen laten zien dat we concurrerend blijven. Keukenhulpen hebben eenvoudige taken van koks overgenomen. Als medewerkers aan de opschepband klaar zijn, gaan ze andere klussen doen in de keuken. Koks zijn niet te beroerd om in voor hen loze momenten bij te springen bij de afwas. Die saamhorigheid ga ik straks missen.’  JM

Werken voor Defensie in het Radboud Het UMC St Radboud is een van de twaalf ziekenhuizen waarmee het Ministerie van Defensie samenwerkt om medisch-specialistisch personeel uit te zenden naar ontwikkelings- en oorlogsgebied. Op 23 januari vindt er in het Auditorium een minisymposium plaats. Er zijn onder andere lezingen over de missie na de aardbeving in Pakistan en over de missies in Kosovo en Uruzgan. Doel van het symposium is Radboudmedewerkers te informeren over de relatie van het Radboud met Defensie. ‘Een uitgezonden militair verdient in het buitenland geneeskundige hulp die vergelijkbaar is met die in Nederland’, vertelt traumatoloog/chirurg Edward Tan. ‘Hiervoor is de beschikbaarheid van gespecialiseerde medische teams noodzakelijk. Op kosten van Defensie werkt in het Radboud militair medisch personeel boven de normale bezetting, dat beschikbaar is voor uitzending naar oorlogs- of ontwikkelingsgebied. Als tegenprestatie stelt het Radboud eigen personeel beschikbaar voor inzet tijdens een militaire operatie.’ Edward Tan is in augustus teruggekomen van de missie in Uruzgan. In Kamp Holland verleende hij medische hulp aan militairen, maar ook aan burgerslachtoffers. ‘Een zeer bijzondere ervaring’, vertelt hij. ‘Medisch gezien is het een heel uitdagende missie. Je kunt patiënten met verwondingen helpen die je in Nederland zelden ziet. Deze ervaringen kan ik in Nederland goed gebruiken mocht ik te maken krijgen met schotwonden en letsel ten gevolge van explosies.’

6

De politiek steunt de missie in Uruzgan tot 2010. De publieke opinie lijkt zich echter, met ieder dodelijk slachtoffer meer, te keren. Is in Afghanistan niet sprake van oorlog in plaats van opbouw? ‘Ik ben niet buiten de poorten van Kamp Holland geweest en kan daarover geen oordeel vellen’, zegt Tan. ‘Medisch zorgen we in ieder geval voor opbouw. Wij beschikten daar, in tegenstelling tot elders in de buurt, over chirurgische capaciteit. Zo konden wij burgerslachtoffers opereren die anders zouden overlijden. Ook hebben we lokale verpleegkundigen getraind, het ziekenhuis van medisch instrumentarium voorzien en een ambulance gerepareerd. Onze hulp maakt dus zeker verschil.’  GM Minisymposium ‘Werken voor Defensie in het Radboud’ in het Auditorium, woensdag 23 januari, vanaf 16 uur. Voor alle medewerkers toegankelijk.

b e d r ijf in

r ad b o d e 1 - 2 0 0 8 Met de introductie van de ecovaas kunnen vazen en jampotjes in de glasbak. Projectleider Henk Kregting van het Facilitair Bedrijf: ‘De ecovaas is handig in het gebruik én hygiënisch. De vaas mag met bloemen en al bij het groenafval. Ook bespaart de ecovaas de verpleging tijd. Gebruikte vazen – een bron van bacteriën! – hoef je niet meer schoon te maken. En zo’n vaas kan niet kapot vallen.’ In andere ziekenhuizen heeft de vaas zijn diensten al bewezen, maar om te kijken of de ecovaas in de praktijk ook iets voor het Radboud is, wordt er drie maanden mee proefgedraaid op de verpleegafdelingen in de gebouwen van Neurologie, Psychiatrie, en in het C- en E-gebouw. Als de vaas bevalt, gaat in de loop van 2008 heel het UMC aan de ecovaas.  PK Foto: Jan van Teeffelen

Hummer

‘Echt kicken, deze wagen’ Een stoere bak is het. De tienjarige Levi test voor de hoofdingang van het Radboud het ‘kindermodel’ van de Hummer, een kruising tussen een personenauto en een legerwagen. De Hummer is op 10 januari door de importeur van het Amerikaanse automerk geschonken aan het Kinderziekenhuis van het UMC St Radboud. Standplaats wordt het poliplein in het Gebouw Vrouw en Kind. ‘Wij zijn hier hartstikke blij mee’, zegt Cassandra Oude Grotebevelsborg, coördinator fondsenwerving. ‘Voor kinderen is het echt kicken, deze wagen. Er zit een accuutje in, hij kan dus echt rijden. De wagen is bedoeld voor patiëntjes om zich gedurende de wachttijd te vermaken. Hij zal ook worden gebruikt in de behandeling om zieke kinderen meer te activeren.’ GM

Bereikbaarheid

‘Rondje Heijendaal’ van start

De gemeente Nijmegen, het UMC St Radboud en de Radboud Universiteit Nijmegen pakken na de zomer gezamenlijk de vier wegen rond het universiteitsterrein en het ziekenhuis aan. Hiermee willen de partijen zorgen voor een optimale bereikbaarheid van universiteit, het universitair medisch centrum en de Hogeschool Arnhem Nijmegen. Belangrijkste veranderingen zijn het maken van vrijliggende fietspaden langs de vier wegen rond de campus en een rotonde op de kruising van de Heyendaalseweg met de Erasmuslaan. Dit staat in het Voorlopig Ontwerp dat eind december in het college van B&W is vastgesteld. Het Voorlopig Ontwerp is de basis voor verdere uitwerking van Rondje Heijendaal. Voor medewerkers, bezoekers en omwonenden is er een inloopdag waar de plannen te zien zijn. Deze inloopdag vindt plaatst op dinsdag 22 januari van 12.00 tot 20.30 uur, in het Bouw Informatiecentrum, Geert Grooteplein 24.  PK

Bloemen

Ecovaas maakt entree in het umc Vanaf 1 februari zullen op enkele verpleegafdelingen bijzondere bloemenvazen verschijnen: de zogenaamde ecovazen. Bezoekers die een bloemetje meenemen, moeten zelf voor zo’n recyclebare kartonnen vaas zorgen. Ze zijn verkrijgbaar via automaten die bij wijze van pilot op drie plaatsen in het ziekenhuis komen te staan.

Pijnkenniscentra

Gemengde gevoelens over extra jaar subsidie De minister van VWS heeft eind december de subsidie voor het Pijnkenniscentrum met een jaar verlengd. ‘Eigenlijk zouden we moeten juichen…’, zegt hoofd Pijnkenniscentrum André Wolff. Afgelopen zomer kreeg Wolff een officiële brief van de minister, dat de subsidie voor het Pijnkenniscentrum per 31december 2007 definitief zou stoppen. Dat hing al een tijd in de lucht. De vier Pijnkenniscentra gaven aan dat zeer te betreuren. ‘Want er is nog weinig kennis, met name over de factoren die pijn in stand houden. Heel teleurstellend dat de overheid niet inziet dat UMC’s een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van pijnbestrijding, de opzet van nieuwe behandelingen en het uitdragen van kennis.’ Maar de minister bleek niet gevoelig voor de tegenargumenten. ‘Dus zijn onze medewerkers uit gaan kijken naar andere banen, we hebben activiteiten afgebouwd. En dan komt hij op de valreep terug op zijn besluit. Na een stemming in de tweede kamer heeft hij 18 december toegezegd de subsidie met één jaar te willen verlengen.’ Wolff weet niet of hij blij moet zijn: ‘In overleg met het clusterbestuur kijken we hoe we hiermee omgaan. Als het een structurele toezegging was, zouden we er direct enthousiast op inspringen. Maar we hebben onze activiteiten gedwongen moeten afbouwen. Nu moeten we op stel en sprong bepalen wat weer opgepakt kan worden. Het is de vraag of we voor slechts één jaar opnieuw goede mensen kunnen werven?’ Ter afsluiting van de Pijnkenniscentra vond er 14 december een symposium plaats. ‘We hebben toen de oprichting van de Stichting Landelijke Pijnregistratie bekend gemaakt,’vertelt Wolff. ‘Dat is een kwaliteitssysteem, een landelijke databank, waar alle zorginstellingen voortaan hun data over pijn kunnen registreren. Daarnaast hebben we in opdracht van VWS de Nederlandse Terminologie voor Pijn ontwikkeld en in boekvorm geïntroduceerd. Doel daarvan is dat hulpverleners in de omschrijving van pijn dezelfde woorden gaan gebruiken, zodat iedereen over hetzelfde praat. Alleen zo is vergelijkend onderzoek goed mogelijk.’  JM Meer informatie over dit onderwerp: zie digitaal Radbode-archief op intranet: nr. 11 (juni 2006, achterpagina).

Verbetering

Alle acute OK’s op tijd De meest ernstige spoedgevallen gaan natuurlijk voor. Vaak moeten acute patiënten met minder grote trauma’s daarvoor wijken en worden deze operaties uitgesteld. Vanaf 25 januari wordt een verbetertraject ingevoerd, zodat álle acute operaties binnen de daartoe gestelde termijn plaatsvinden. Dit plan is opgesteld door een projectgroep bestaande uit afgevaardigden van de snijdende specialismen, anesthesiologen, operatieassistenten en anesthesiemedewerkers. Het UMC St Radboud hanteert drie categorieën voor acute OK’s. Afhankelijk van de ernst van het trauma moeten patiënten binnen een half uur tot een uur worden geopereerd, binnen zes uur of binnen vierentwintig uur. ‘De operaties met een indicatie van een half uur tot een uur gebeuren altijd op tijd’, zegt gynaecoloog Ruud Bekkers, lid van de projectgroep. ‘Binnen de overige twee categorieën moesten we operaties echter vaak uitstellen. Uit een meting bleek dat één op de zes patiënten niet op tijd geopereerd werd.’ De projectgroep heeft volgens de Japanse Makigami-

7

methode geanalyseerd waar knelpunten zitten. Hierbij is het OK-proces stapje voor stapje in kaart gebracht. Bij elk stapje is gekeken of het goed verloopt, of niet. ‘Met name de communicatie rond uitgestelde OK’s werkt vertragend’, vertelt Bekkers. ‘Voor iedere uitgestelde OK moesten wel vijftig tot zestig telefoontjes gepleegd worden tussen alle betrokken medewerkers. Dat werkt frustrerend én is erg vervelend voor de patiënt.’ Op basis van de knelpunten is een verbeterplan ontwikkeld. ‘Uit de analyses blijkt dat 80 procent van de acute OK’s te plannen is’, aldus Bekkers. ‘Een belangrijke voorwaarde om dit te realiseren, is dat het anesthesieteam niet meer oproepbaar is voor ándere spoedgevallen. Het plan is dat voor deze patiënten een anesthesist komt die speciaal belast is met activiteiten buiten de OK. Het betreft hier activiteiten voor de spoedeisende hulp, pijnbestrijding, ruggenprik tijdens de bevalling, het aanbrengen van infusen en het transport van beademde patiënten.’

Foto: Frank Muller

Stel dat er tegelijkertijd meerdere acute patiënten zijn die directe behandeld moeten worden. Het voorstel is dat dan naast het acute OK-team ook de anesthesiebuitendienst en de teams van andere OK-complexen ingezet kunnen worden. ‘Wederzijds zou men bereid en verplicht moeten zijn elkaar te assisteren’, benadrukt Bekkers. Vanaf 25 januari gaat het UMC St Radboud volgens het nieuwe plan acute OK’s uitvoeren. Voor de implementatiefase is honderd dagen uitgetrokken. Bekkers: ‘De verwachting is dat er rond 1 mei geen uitgestelde acute OK’s meer zijn.’  GM

Geschiedenis

Gezocht: oude filmpjes van het Radboud Stichting Nijmegen Blijft In Beeld verzamelt, ordent en restaureert historische 8-mm- en 16-mm-films over Nijmegen en omgeving. De stichting organiseert geregeld filmavonden, die een kijkje geven in de Nijmeegse geschiedenis vanaf de twintigste eeuw. In buurthuizen, verzorgingscentra en ieder jaar in april in De Vereeniging wordt een greep uit de collectie getoond. In de kluizen ligt maar liefst 55 kilometer Nijmeegs filmmateriaal opgeborgen. Materiaal afkomstig van particulieren, bedrijven, Polygoonjournaals, tv-documentaires et cetera. ‘We beschikken echter nauwelijks over filmmateriaal van het Radboudziekenhuis’, vertelt Ineke Martin van Nijmegen Blijft In Beeld. ‘Een gemis, want het Radboud speelt een belangrijke rol in de Nijmeegse geschiedenis van de afgelopen eeuw. Het is immers de grootste werkgever uit de regio.’ Martin doet daarom een oproep aan alle Radboudmedewerkers om eens goed te kijken of er niet thuis of in het UMC oude 8-mm- en 16-mm-films liggen te verstoffen. ‘Alle films van en over het Radboud zijn welkom, bijvoorbeeld van de bouw vroeger, van ludieke acties, bedrijfsuitjes, belangrijke toespraken enzovoorts. Films van mindere kwaliteit kunnen we oppoetsen en zijn dus ook welkom.’ De films kunnen geschonken worden aan Nijmegen Blijft In Beeld of de stichting maakt er een kopie van. Vervolgens wordt de film toegevoegd aan het archief en eventueel gebruikt voor openbare vertoning. Ook mensen die recentere video-opnamen hebben, kunnen zich melden. Martin: ‘Deze video’s zijn immers straks geschiedenis. We blijven echter vooral op zoek naar 8-mm- en 16-mm-materiaal.’ Medewerkers die films hebben, kunnen contact opnemen met Ineke Martin, [email protected], 06-20261404. Meer info: www.nijmegenblijftinbeeld.nl.  GM



Radboudpluim 3Esther Helmich, verrpleeghuisarts docent, zette in korte tijd de succesvolle praktijkoriëntatie in de verpleeghuisgeneeskunde op. Studenten zijn lovend over het onderwijs. Zij vond 227 verpleeghuisartsen bereid te participeren in de begeleiding van studenten. Ze gaat een studie uitvoeren naar het effect van de verpleegstage op het professioneel gedrag van de aankomende artsen.

Foto’s: Jan van Teeffelen

Ook over 2007 zijn er weer Radbou kers die zich bijzonder hebben in Afdelingshoofden hebben hen voo een bezoek van de Raad van Best geldbedrag van 150 euro overhand van de hoofden is hieronder same uitgereikt. In de volgende Radbode

6Gerda van Herwijnen-Bouwman, communicatieadviseur, heeft door het groeiend aantal persvragen de persvoorlichting geheel voor haar rekening genomen. Mét resultaat, meer nieuws gaat proactief naar buiten en dat leidt tot meer en meer positieve publiciteit. Ze heeft zich uitzonderlijk ingespannen en is een visitekaartje voor het Radboud.

5Pieta Folman-van Efferink, audiologie-assistent, heeft een positieve werkinstelling en is een inspirerend voorbeeld, een prettige persoonlijkheid en heeft gevoel voor humor. Ze is de drijvende kracht achter het kwaliteitshandboek en een onmisbare schakel tussen medewerkers en leiding.

5

Els Seegers-Willems en Frans Bouwman, amanuenses onderw laagdrempelig en klantgericht. Acute problemen lossen ze snel Ze zijn ‘s morgens de eersten en ’s avonds de laatsten, en altijd

5Lia Fluit, beleidsmedewerker Onderwijsinstituut, zet

5

Marion Loeffen, zorghulp Heelkunde, leidt met plezier en enthousiasme nieuwe patiënten rond. Ze heeft een centrale rol binnen de afdeling, staat voor iedereen klaar. Ze zit in de commissie Activiteiten en Festiviteiten van A30 en A40 en is onmisbaar voor de afdeling.

zich in voor het scheppen en in stand houden van goede verhoudingen met affiliatiepartners. Voor de groei van het aantal studenten en vervroeging en uitbreiding van de klinische opleidingsfase heeft zij voldoende plaatsen voor coassistentschappen kunnen vinden. Ze beschikt over een grote werkkracht, humor, diplomatie en deskundigheid.

3Nancy Wanders, secretaresse Staf P&O, is betrokken, bescheiden en zorgvuldig naar personen en zaken. Ze zorgt dat procedures zonder haperen verlopen, is een rots in de branding.

4Inge Konijnenberg-Kramer, medewerker monsterontvangst, zet zich met grote ijver en enthousiasme in voor het reilen en zeilen van de monsterontvangst Lab K&N. Ze neemt deel aan activiteiten die het grote publiek laten kennismaken met het UMC, en is uitermate betrokken bij haar collega’s.

8



r ad b o d e 1 - 2 0 0 8

udpluimen

udpluimen uitgereikt aan medewer­ ngezet voor het UMC St Radboud. orgedragen. Ze werden verrast met tuur die hen een oorkonde en een digde. De motivatie voor de keuze engevat. Nog niet alle pluimen zijn e volgt de tweede ronde.



4

Mirjam de Pater, strategisch inkoper, heeft veel werk verzet voor het Matrixproject door het implementeren van een snel, efficiënt en klantvriendelijk (inkoop)bestelsysteem. Door haar vastberadenheid, rust en vooruitziende blik is de implementatie succesvol verlopen. Ze heeft 1600 UMC-bestellers van duidelijk opleidingsmateriaal voorzien.

6Brigitte Bär, internist Hematologie, is grondlegger van het kwaliteitssysteem voor de Europese stamceltransplantatiecentra. Dit heeft voor het UMC St Radboud in 2007 geleid tot een succesvolle accreditatie.

5

Gerrie Monrooij, 1e medewerker catering en Harold de la Bretoniere, restauratieve voorzieningen, zetten zich optimaal in ter verbetering van de uitstraling van het UMC zowel bij kleine als grote, bij interne als externe evenementen.

wijsinstituut, hebben een uitgesproken proactieve werkhouding: l op, kalm, alsof ze de situatie volledig onder controle hebben. d vrolijk.

3Ria Reitsma, administratief medewerker, is de spin in het web van het clusterbureau CBEG en een veel gevraagde verwijzer, ‘moeder van het clusterbureau’ (het geheugen en het geweten). Ze springt in bij uitval van collega’s en is een sociaal bewogen mens, oprecht geïnteresseerd in het wel en wee van collega’s.

5

6

Arie van den Ham, medewerker beddencentrale, greep daadkrachtig in bij het wasstraatincident dat 13 juli plaatsvond, waarbij een medewerker brandwonden opliep. Doordat Van den Ham de deur met kracht opentrok is erger letsel voorkomen.

Marion Bussemakers, onderzoeker, doet het management voor onderzoeksprojecten. Ze begeleidt onderzoekers bij aanvragen van Europese subsidies. Ze is coördinator van het Prima-project en het EuroSTECprogramma en directe contactpersoon voor de EU scientific office in Brussel. Door haar inspanning, samenwerking en gedetailleerde kennis is zij een onmisbare schakel in het opzetten van structuur voor het onderzoek binnen het UMC.

4Gilbert de Bruijn, ICT-ondersteuner, is medewerker van BEGnet, de ICT-ondersteuning van de afdelingen binnen CBEG. Zijn klanten zijn supertevreden over zijn snelle dienstverlening (het lijkt Overtoom wel).

9

5

Saïda Baktit, consulent zorg allochtone patiënten, heeft een grote bijdrage geleverd aan de opvang van Palestijnse/Irakese patiënten met aangeboren hartafwijkingen en hun families. Ze werkte daarbij goed en plezierig samen met andere betrokkenen.

o nd e r z o e k

Wat het Directoraat Valorisatie voor jou kan doen

Foto: Flip Franssen

Het afgelopen jaar is hard gewerkt aan het optuigen van het Directoraat Valorisatie. Het Directoraat helpt UMC-ers bij het valoriseren, het verzilveren van nieuwe kennis die nuttig kan zijn voor de maatschappij en patiënten in het bijzonder, en het ver­ werven van gelden waarmee extra onderzoek kan worden gedaan. Maar wat doen de mensen van het Directoraat precies? Hoe en voor welke zaken kun jij een beroep op ze doen? De antwoorden zijn te horen op maandag 21 januari. Dan presenteert het Direc­ toraat zich officieel aan de medewerkers. P i e t e r L o man s

Presentatie van het Directoraat Valorisatie Datum: maandag 21 januari Tijdstip: 16.30 - 17.30 uur Locatie: Auditorium, route 296

Wie op intranet de website van het Directoraat Valorisatie bezoekt (Afdelingen/Directoraat Valorisatie/Algemeen) ziet meteen dat het aantal medewerkers de afgelopen maanden behoorlijk is gegroeid. Directeur Hendrik Jan Vos is tevreden over de gang van zaken: ‘In ruim een jaar tijd hebben we iets neergezet waar we met z´n allen trots op kunnen zijn. Ook al zijn we nog niet op volle sterkte, we zijn al wel volop in bedrijf. Daarom willen we ons graag voorstellen aan iedereen die daar belangstelling voor heeft.’ Het begrip valorisatie werd op 27 januari 2005 nadrukkelijk onder de aandacht gebracht door Maria van der Hoeven, de toenmalige minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. In een brief aan de Colleges van Bestuur van de universiteiten noemde ze valorisatie als een taak van de universiteiten. Valorisatie moest energiek worden aangepakt. Het Directoraat Valorisatie heeft vier heldere doelstellingen geformuleerd. ‘De beschikbare UMC-kennis willen we nuttig maken voor de maatschappij’, zegt Vos. ‘Kunnen we met die kennis inkomsten verwerven, dan wordt daar extra onderzoek mee gefinancierd. Verder gaan we onze expertise gebruiken om de positie van onze UMC-onderzoekers te versterken, bijvoorbeeld door ze te ondersteunen bij subsidieaanvragen, bij onderhandelingen met externe partijen, enzovoort. En tenslotte willen we ook inspireren en een bijdrage leveren aan de verhoging van ambities en kwaliteit.’ Er zijn enkele onderwerpen die nadrukkelijk door het Directoraat Valorisatie

10

worden aangepakt en ondersteund. Dat zijn allereerst medicijnen en biomarkers. Medicijnen kunnen een therapeutische of profylactische, beschermende werking hebben. Bij de biomarkers staat vooral de diagnostiek voorop. ‘Daarnaast kijken we naar innovaties in de zorg en naar medische apparaten en instrumenten’, zegt Vos. ‘We bestrijken daarmee een uitgebreid pakket dat naadloos aansluit bij de speerpunten van onderzoek en zorg die door de Raad van Bestuur zijn geformuleerd voor het UMC St Radboud. Medewerkers kunnen op deze vier terreinen echt belangrijke maatschappelijke en economische waarde genereren.’ Wat het Directoraat Valorisatie voor medewerkers kan betekenen is misschien niet meteen voor iedereen helder. Daarom vindt aanstaande maandag een presentatie plaats, die wordt geopend door de voorzitter van de Raad van Bestuur, Emile Lohman. Vervolgens zal het Directoraat zijn werkwijze en ondersteuningsmogelijkheden nader toelichten, waarbij ruim de gelegenheid wordt gegeven om vragen te stellen aan medewerkers van het Directoraat. Op welke onderdelen biedt het Directoraat zoal ondersteuning? Vos: ‘We beschikken over teams die zijn gespecialiseerd in octrooien, contracten, business development met octrooien en business development met BV’s in de Holding. Heel belangrijk is ook de scouting, waarbij we vermarktbare kennis al vroegtijdig proberen op te sporen en zichtbaar te maken. Dat is met name zo belangrijk omdat op eenmaal gepubliceerde kennis geen octrooi meer is te nemen. En een octrooi is de basis om verder te gaan uitzoeken of er inderdaad mogelijkheden in de markt en maatschappij zijn om die kennis toe te passen. En last but not least helpen we onderzoekers met het binnenhalen van subsidies, waarvoor we een apart team hebben uitgerust.’ Deze laatste unit heeft al bijgedragen tot een succesvolle afronding van een mooi onderzoeksproject. Vos: ‘Prof. dr. Robert Sauerwein van de Afdeling Medische Microbiologie heeft met het Amerikaanse biotechnologiebedrijf Sanaria, het LUMC en TI-Pharma een contract getekend, waardoor er voor een periode van vier jaar ruim 16 miljoen beschikbaar komt voor onderzoek naar een malariavaccin. Voor dat onderzoek wordt onder meer een nieuw laboratorium gebouwd op het dak van het Centraal Dierenlaboratorium.’ Er is nog meer nieuws te melden. Voor NovioGendix, een spinoff van het UMC St Radboud, onderhandelde het Directoraat Valorisatie met enkele investeringsmaatschappijen. Met succes. Vos: ‘Zowel BioGeneration Ventures als PPM Oost NV participeert nu in NovioGendix, dat gespecialiseerd is in moleculaire diagnostiek en daarnaast ook onderzoek doet naar biomarkers. Maandag, tijdens onze presentatie, komen deze eerste wapenfeiten ongetwijfeld ter sprake.’ n



r ad b o d e 1 - 2 0 0 8

Nieuw instituut neurowetenschappen Sinds 1 januari is al het onderzoek binnen het UMC en de faculteit NWI op het gebied van de neurowetenschappen gebundeld binnen het Onderzoeksinstituut voor Neurowetenschappen. ‘We willen de werking van het brein door­ gronden van genniveau tot gedrag en alles wat daar tussen zit’, omschrijft prof.dr. Stan Gielen, directeur van het Onderzoekstituut voor Neurowetenschappen, de missie van het instituut.

prijzen en benoemingen Twee miljoen KWF Jelle Barentsz Prof.dr. Jelle Barentsz, hoogleraar functionele beeldvorming, ontvangt twee miljoen euro in het kader van het Koningin Wilhelmina Onderzoeksprogramma (KWO). Hij krijgt deze subsidie voor het toepassen van nieuwe MRI-technieken om prostaatkanker en mogelijke uitzaaiingen ervan beter in kaart te brengen. De verbeterde, driedimensionale beeldvorming zorgt voor een betere opsporing, lokalisatie en typering van prostaatkanker. De hierbij toegepaste techniek is – ook internationaal – uniek. Het KWO voor een internationaal erkende toponderzoeker is de hoogste subsidie voor wetenschappelijk onderzoek in Nederland. KWF Kankerbestrijding introduceerde de subsidie vorig jaar. In een volgend nummer zal Radbode uitvoerig aandacht schenken aan het onderzoek, dat Barentsz met dit geld wil uitvoeren.

Casimir-subsidie voor Paul Geutjes Foto: Frank Muller

Wat gebeurt er precies in de hersenen als je geluid waarneemt of iemand op straat en herkent? Wat gebeurt er met de hersenen als doven met een cochleair implantaat weer leren horen? Hoe kan een afwijking in één gen leiden tot ingrijpende gedragsveranderingen als bij de ziekte van Huntington? Hoe herstelt het brein zich na een beschadiging? Allemaal vragen waarin de onderzoekers van het nieuwe Onderzoeksinstituut voor Neurowetenschappen met veel plezier hun tanden in zetten. ‘Binnen dit onderzoeksinstituut is al het onderzoek van het UMC en de faculteit NWI bijeengebracht dat zich richt op het functioneren van het brein’, vertelt Gielen. ‘En dat laatste moet je dan heel breed opvatten. Het onderzoek strekt zich uit van het bestuderen van genen tot en met gedrag. En vooral ook de route die leidt van gen naar gedrag. Daarbij is zowel het gezonde brein als het zieke brein, bijvoorbeeld bij aandoeningen als de ziekte van Alzheimer, Parkinson en ADHD of het brein na een beroerte, onderwerp van onderzoek. Uiteindelijk willen kunnen verklaren hoe het brein precies werkt op moleculair niveau, op cellulair niveau en op het niveau van de samenwerking tussen hersencellen en hersendelen. Het gaat daarbij enerzijds om het vergaren van basale kennis over hoe de hersenen werken en anderzijds om ziektes van het brein beter te begrijpen en beter te kunnen behandelen.’

Het zal niet verbazen dat het Onderzoeksinstituut voor Neurowetenschappen met zo’n ambitieuze opzet een flinke omvang heeft. ‘Ik schat zo’n 180 fte, waarmee we een groot instituut zijn op de campus’, zegt Gielen. ‘In feite is het Onderzoeksinstituut voor Neurowetenschappen een meer formele voortzetting van het Nijmegen Institute for Neuroscience. We hebben nu de status van een officieel onderzoeksinstituut binnen het UMC gekregen. Dat heeft voor de onderzoekers het voordeel dat er meer zekerheid is over de toekomst. Neurowetenschappen behoort tot de speerpunten van het UMC.’ Een belangrijke natuurlijke partner van het Onderzoeksinstituut is het Donders Centre for Cognitive Neuroimaging. ‘Dit is een partner met zo’n grote naamsbekendheid dat het Onderzoeksinstituut naar buiten toe de naam Donders Institute for Neuroscience gaat dragen’, vertelt Gielen. ‘Mogelijk gaat het NICI, het Nijmegen Institute for Cognition and Information, over enige tijd over op zoiets als Donders Institute for NeuroCognition. Zo willen we in de naamgeving de nauwe verbondenheid van deze instituten weerspiegelen en onder de vlag “Donders Center voor Cognitive Neuroscience” naar de internationale onderzoekswereld ook de unieke en hoogstaande positie van Nijmegen op het gebied van onderzoek op het gebied van neurowetenschappen benadrukken.’  MD

Nieuw doofheidsgen vergroot fundamentele kennis over gehoor Ons binnenoor is een zeer delicaat en gevoelig orgaan, waarvan we de precieze werking nog slechts gedeeltelijk doorgronden. Kleine foutjes in de werking van het binnenoor kunnen al leiden tot doofheid of slechthorendheid. Als er sprake is van een erfelijke vorm van doofheid, ligt de oorzaak in een genafwijking. De afgelopen jaren zijn er al in meer dan veertig genen afwijkingen gevonden die verband houden met doofheid en gehoorverlies. Een samenwerkingsverband van onderzoekers en artsen van het UMC St Radboud is verantwoordelijk voor de ontdekking van een deel van deze doofheidsgenen. In een publicatie in het American Journal of Human Genetics (10 januari) doen zij verslag van hun laatste vondst op dit gebied. Het nieuwe doofheidsgen is gevonden in het DNA van een Turkse familie, waarvan een deel doof is. Het behoort tot een heel andere klasse dan de tot nu toe bekende doofheidsgenen. Onderzoeksleider dr. Hannie Kremer, werkzaam bij de afdeling KNO van het UMC St Radboud, licht toe: ‘Een groot deel van de genen die invloed uitoefenen op onze mogelijkheid om te horen, codeert voor eiwitten, die meewerken aan het functioneren van de trilhaartjes van het slakkenhuis in het binnenoor. Maar

dit gen niet. Dit gen speelt een belangrijke rol bij het bewaren van het evenwicht tussen ionen binnen en buiten de cellen van het binnenoor. Blijkbaar is dat evenwicht essentieel voor ons hoorvermogen.’ Het nu ontdekte gen, ESRRB genaamd, hoort tot dezelfde klasse van genen als de oestrogeenreceptoren. Deze genen coderen voor eiwitten die aan de buitenkant van een cel hormonen binden en vervolgens het signaal doorgeven aan de celkern, waar genen aan- en uitgeschakeld worden. Het ESRRB-gen is vooral actief in het prille beginstadium van een embryo. Bij muizen zorgt het ervoor, dat cellen de status van stamcel houden en nog niet gaan differentiëren. Het gen speelt ook, net als veel genen die belangrijk zijn in de vroege ontwikkeling, een rol in de tumorbiologie. Rob Collin, de onderzoeker die samen met Jaap Oostrik de vondst van dit gen op zijn naam mag schrijven, veronderstelt, dat het ESRRB-gen verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van een groep cellen, die de ionhuishouding in het binnenoor regelen. Daarmee wordt een klein stukje toegevoegd aan de fundamentele kennis over de ontwikkeling en werking van het binnenoor. JG

11

De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek heeft aan drs. ing. Paul Geutjes, werkzaam binnen de afdeling Experimentele Urologie en Matrixbiochemie (NCMLS), een Casimirsubsidie toegekend. Met deze subsidie kunnen onderzoekers van kennisinstellingen tijdelijk bij bedrijven werken en omgekeerd. Geutjes heeft een subsidiebedrag van 92.500 toegekend gekregen in aanvulling op het EuroSTEC programma. Bij het Nijmeegse bedrijf EMCM BV (European Medical Contract Manufacturing) gaat hij in deeltijd een productielijn opzetten voor het grootschalig produceren en steriliseren van collageenmatjes. Het is de bedoeling dit ‘kunstweefsel’ te gebruiken als nieuwe behandelingsstrategie voor bepaalde aangeboren afwijkingen.

Maarten van Vliet en Mirjam Tromp De nurse practioners Maarten van Vliet (hematologie) en Mirjam Tromp (infectieziekten) hebben op het derde landelijke “Surviving Sepsis Campaign” symposium op 7 december jl. respectievelijk de eerste en derde prijs gewonnen voor hun posterpresentaties over de implementatie van een verbeterde logistiek van de patiënt met een ernstige infectie op de Spoedeisende Eerste Hulp en afdeling Hematologie.

Promoties, oraties, afscheidsredes* • Promotie mw. drs. J.N.H. Timmer-Bonte, vrijdag 18 januari om 10.30 uur. Titel: Effective chemotherapy support: a matter of timing and combining • Promotie drs. D. van Hamont, vrijdag 18 januari om 13.30 uur. Titel: The role of HPV in diagnosis and management of cervical premalig­nancies • Oratie prof.dr. M.T.E. Hopman, hoogleraar Integratieve Fysiologie, vrijdag 18 januari om 15.45 uur. Titel rede: Liever lui dan moe? • Promotie mw. J. de Jonge, dinsdag 22 januari om 15.30 uur. Titel: Birthing positions revisited. Examining the evidence for a routine practice • Oratie prof.dr. O.C. Boerman, hoogleraar Radiochemie, vrijdag 25 januari om 15.45 uur. Titel rede: Radiochemische oplossingen • Promotie drs. R.J.F. Melis, maandag 28 januari om 13.30 uur. Titel: Caring for vulnerable older people who live in the community • Promotie mw. drs. M.J.W. van den Hoven, donderdag 31 januari om 13.30 uur. Titel: Degradation of glomerular heparan sulfate by heparanase * Locatie: Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2 Voor een volledig overzicht en korte inhoud van alle promoties, oraties en afscheidsredes, zie www. umcn.nl, ingang ‘scientist’, doorklikken op ‘science agenda’.

TE KOOP

KAAIJ ADVOCATEN

MOOK, GELRESTRAAT 11

1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

Royale vrijstaande bungalow met rondom ruime tuin met groot overdekt terras voorzien van natuurstenen tuinhaard c.q. BBQ. Gelegen in een prettige rustige woonomgeving in de dorpskern in de onmiddellijke nabijheid van de Maas en de Mookerheide. Inhoud van de woning ca. 1.000 m3, perceeloppervlakte ca. 700 m2. Indeling: grote woonkamer (44 m2), ruime serre, royale leefkeuken, berging, drie slaapkamers, moderne badkamer met infrarood warmtecabine, dubbele inpandige garage, voorraadkelder, hobbyruimte, grote kapetage(ca. 140 m2) naar eigen idee in te delen voor velerlei doeleinden. 10 minuten rijden van het UMC St Radboud (10 km.). Bouwjaar 1986. Aanvaarding in overleg.

Voor de persoonlijke aanpak FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37 Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.

www.WLOLoopbaanadvies.nl - bewust richting geven aan je loopbaan Loopbaanadvies, Outplacement, Coaching en Reïntegratie. Bel voor meer informatie of een kennismakingsgesprek Wenneke Ong of Susan van Dijk, loopbaanprofessionals 06-50600570 of 026–8450786.

Vraagprijs € 659.000,-

Informatie: [email protected] Telefoon: 024-6962703

Lid Noloc / Register Consultant CMI

Wijchen, Sluiskamp 33-53

Lees Radbode op internet Smaakvol afgewerkte, ruime half vrijstaande woning met garage / kantoorruimte, carport, gunstig gelegen ten opzichte van o.a. ziekenhuis (20 automin.) Bjr.: 1989; inh.: 580 m³; gr. 266 m². Vraagprijs: € 339.000,-- k.k. AANSCHOUW MET EIGEN OGEN en maak een afspraak, 024-6487654! Info: www.mersmann-makelaardij.nl

12

zie homepage ‘Over het UMC’ ‘Publicaties’ button ‘Radbode’

nd e r wij s o

r ad b o d e 1 - 2 0 0 8

buitenland In deze rubriek schrijven studenten over hun ervaringen in het buitenland. Dit keer een verhaal van Channa Schmeink die voor haar studie geneeskunde co-schappen liep in Tanzania.

De bevalling Nadat ik samen met de clinical officer de ronde had gedaan op de maternity ward liep ik de labour ward op. Daar stond een student nurse klaar om de bevalling te doen bij een multipara (gravida 10, para 9). Met ultrasound was net vast gesteld dat er sprake was van een polyhydramnion en een volledige ontsluiting. Ik had mijn spatbril opgezet. Niet overbodig, want het vruchtwater spoot tegen de lichtroze douchegordijntjes die om het bed hingen. Ik verwachtte dat de bevalling snel zou gaan, maar dat gebeurde niet. Heel langzaam kwam het hoofdje, de navelstreng was omstrengeld, maar deze kon gemakkelijk afgeschoven worden. Vervolgens kon de nurse-in-charge, die de bevalling inmiddels had overgenomen, met moeite beide schouders ontwikkelen. Ondanks dat het een klein kindje leek kwam de rest van het lichaampje niet. Na een paar minuten trekken, wat een eeuwigheid leek te duren, was het kindje nog steeds niet geboren en werd er besloten om de dokter te bellen. De assistent medical officer kwam erbij en constateerde dat het kindje inmiddels overleden was. Hij besloot de medical officer te bellen om samen de situatie op de operatiekamer te bekijken. Niemand leek haast te hebben, pole pole zeggen ze dan. De operatiezusters bereidde rustig alles voor en de anesthesiemedewerker vond het in eerste instantie nog niet nodig om wat te doen. Aangezien de patiënt moeilijk kon gaan zitten was het lastig om een ruggenprik te geven en in algehele anesthesie had hij niet zo’n zin omdat de patiënt die ochtend nog gegeten had. Maar toen ook op de operatiekamer bleek dat het kindje vaginaal niet geboren kon worden werd er toch besloten tot een keizersnee onder algehele anesthesie. Zoals gebruikelijk hier in het katholieke ziekenhuis werd er tijdens het toedienen van de anesthesie samen met de patiënt een gebed opgezegd. We troffen een groot tumoreus proces aan, uitgaande van de billen van het kindje. Het was net zo groot als het kindje zelf. De genitaliën en benen waren wel ontwikkeld. Ik vroeg me af hoe ze dit gemist konden hebben deze ochtend op de echo. De medical officer wilde het geheel intact houden voor onderwijs en dus werd het bovenlichaampje en hoofdje terug geduwd. En zo werd het geheel via keizersnede ‘geboren’. Na het sluiten van de baarmoeder besloot de medical officer om een tubectomy uit te voeren. Aangezien dit reeds de tiende zwangerschap van deze vrouw was en deze ook nog droevig was afgelopen, vond hij het gerechtvaardigd om dit te doen. In dit katholieke ziekenhuis is dit een ingreep die verboden is, maar het wordt nog wel eens gedaan als ze toch ter plaatse zijn. De patiënt was onder algehele anesthesie en wist er dus ook niets van. Bij het sluiten van de huid begon de patiënt te ontwaken en te kreunen, ik waarschuwde de anesthesiemedewerker, maar die zei: ‘De operatie is toch al afgelopen?’. Alsof het hechten van een wond van 20 cm geen pijn doet. Als pijnmedicatie voor na de operatie kreeg ze alleen paracetamol mee en zover ik weet is ze nog niet ingelicht over de tubectomie en ik kan het haar niet in het Swahili uitleggen. Ik dacht zal de volgende ochtend bij het ochtendgebed, wat altijd om 08.00 uur gezamenlijk met de dokters, zusters, nonnen en pater gehouden wordt, eens vragen aan God of hij wel eens meekijkt in dit ziekenhuis en of hij de wonden bij deze vrouw kan verzachten.

AIOS leren lastige gesprekken voeren Hoe communiceer je als arts met je patiënten? Bijvoorbeeld bij een slechtnieuwsgesprek of als je patiënten wil motiveren tot leefstijlverandering. In het UMC St Radboud wordt hiervoor al jaren de Cursus Interactieve Consult­ voering verzorgd. Deze cursus is onlangs vernieuwd én door de Ziekenhuis Opleidingscommissie erkend als dé communicatiecursus voor artsen in opleiding tot specialist (AIOS).

G ij s M unnich s

Sinds 1993 wordt in het Radboud de Cursus Interactieve Consultvoering (CIC) gegeven. Hierin leren én trainen AIOS communicatieve vaardigheden die voor het werk in de kliniek en op de polikliniek essentieel zijn. Hoe breng je slecht nieuws? Hoe communiceer je met de patiënt van wie je de klachten medisch niet kunt verklaren? De cursus is onlangs vernieuwd. Nieuwe modules gaan over de communicatie bij leefstijlinterventies, bij medische fouten en in de palliatieve zorg. ‘Het voeren van gesprekken met een patiënt in de laatste fase van zijn leven of met zijn familie kan erg moeilijk zijn’, zegt internist en docent Petra van Gurp. ‘Hoe leg je bijvoorbeeld in het eindstadium van een ziekte uit dat reanimeren geen zin meer heeft? Dergelijke gesprekken worden in de cursus getraind.’ Ook nieuw in de cursus is de aandacht voor medische fouten. Van Gurp: ‘Als je een fout hebt gemaakt, hoe bespreek je dat met de patiënt of zijn familie? Het is vooral belangrijk dat artsen leren hun fouten toe te geven. Want daarover klagen patiënten of familie het vaakst, over het feit dat ze na een fout niets meer van de dokter hebben vernomen.’

Individuele stijlkenmerken AIOS hebben de cursus altijd erg positief gewaardeerd. ‘Ze zijn erg enthousiast dat de cursus ook ingaat op individuele stijlkenmerken’, aldus Van Gurp. ‘Aan het begin van de cursus bekijk je wat je eigen stijl van communiceren is en wat je verbeterpunt is. Daarmee ga je vervolgens gedurende de cursus aan de slag. Veel AIOS gaan hierna anders en beter communiceren.’ Ook het praktische karakter van de cursus (oefenen met simulatiepatiënten en nabespreken van video-opnamen) en de mengeling van specialismen wordt gewaardeerd. ‘AIOS van allerlei disciplines nemen deel’, vertelt internist en docent Lammy Elving. ‘De chirurg leert hoe de inter-

nist communiceert, en andersom. Dit kan heel verhelderende inzichten geven.’ De communicatiecursus valt onder het PAOG Heyendael (Postacademisch Onderwijs Geneeskunde) én is onlangs erkend door de Ziekenhuis Opleidingscommissie als dé communicatiecursus voor AIOS. Dit betekent dat binnen het competentiegericht opleiden deze cursus voor iedere AIOS van het UMC St Radboud verplicht wordt. Ook is door het Centraal College Medische Specialismen, dat regelgeving rond medische vervolgopleidingen vastlegt, besloten dat de cursus model staat voor communicatiecursussen in andere UMC’s. ‘We zijn natuurlijk hartstikke trots op alle lof en de erkenning’, zegt Elving.

Diversiteit in docentencorps De CIC-cursus wordt verzorgd door docenten van Algemeen Interne Geneeskunde, Medische Psychologie en Huisartsgeneeskunde, maar beperkt zich niet tot deze specialismen. ‘We zouden juist graag zien dat docenten van andere specialismen ook deze cursus gaan geven’, aldus Elving. ‘Alle AIOS zijn immers verplicht deze cursus te volgen. Maar om aan de vraag te voldoen, moet het docentencorps wel voldoende groot zijn. Als docenten uit meerdere disciplines de CIC-cursus geven, ontstaat bovendien diversiteit in de praktijkvoorbeelden die aan bod komen.’ Behalve voor AIOS is de cursus ook bedoeld voor medisch specialisten, bijvoorbeeld als zij elders in Nederland zijn opgeleid of uit het buitenland komen. Voor specialismen zoals Radiologie of Medische Microbiologie met weinig of een andersoortig patiëntcontact, is een aangepaste communicatiecursus in de maak. n  Specialisten die eerder de CIC-cursus hebben gevolgd en graag docent willen worden, kunnen contact opnemen met Petra van Gurp, [email protected]

Vliegen in het donker op studiedag

Foto: Henri van Dijk

Op 18 december vond in het UMC St Radboud de landelijke MMT-dag plaats. Op deze studiedag waren de mobiele medische teams uit Nederland aanwezig om van elkaar te leren en met elkaar vaardigheden te oefenen. De diverse verpleegkundigen, artsen, piloten en ondersteunend personeel van de traumacentra in Nijmegen, Groningen, Amsterdam en Rotterdam hebben een leer-

13

zame dag gehad. De ‘bezoekende’ centra konden kennismaken met een aantal bijzondere facetten van het Nijmeegse traumateam. Zo werd getoond hoe je met een laptop op locatie echo-onderzoek kunt doen. Ook kon men in een vluchtsimulator een reisje maken met de traumahelikopter in het donker (zie foto). GM

r ad b o d e 1 - 2 0 0 8

Zittingstermijn onderdeel­ commissies (OC’s) verlengd

mensen Rob Burgersdijk Per 1 januari heeft Rob Burgersdijk, sinds mei 2002 clustervoorzitter van het clusterbestuur CAIO, het UMC St Radboud verlaten. Met grote waardering en genoegen wordt teruggekeken op een periode van intensieve en humorvolle samenwerking waarin Rob Burgersdijk door zijn bestuurlijke kennis en kunde, in combinatie met zijn persoonlijke benadering en wijsheid, het cluster CAIO heeft vormgegeven. Dankzij zijn inspanningen en creativiteit is binnen de bedrijfseenheid Anesthesio­ logie het tekort aan anesthesiologen teruggedrongen en de beschikbaarheid van OKcapaciteit toegenomen, heeft de bedrijfseenheid Intensive Care een toonaangevend academische profiel kunnen ontwikkelen en is de nieuwe bedrijfseenheid Pre-operatieve zorg, Pijnbehandeling en Palliatieve Zorg opgericht. Rob Burgersdijk heeft een belangrijke rol gespeeld bij het aantrekken van talentvolle hoogleraren voor CAIO. Van groot belang voor het UMC is de vorming van de bedrijfseenheid Operatiekamers in 2004 waarin alle OK-complexen en de medewerkers van de OK zijn samengevoegd. Bij al zijn activiteiten heeft voor Rob Burgersdijk de zorg voor de patiënt en de veiligheid centraal gestaan.De afscheidsreceptie vindt plaats op donderdag 24 januari van 16.30 - 18.30 uur in Huize Heijendael.

De zittingstermijn van de huidige OC’s loopt af op 1 mei. Er zouden dan nieuwe OC’s van start moeten gaan. Door de plannen van ‘Beter worden in het Radboud!’ zouden deze OC’s een erg korte zittingsperiode hebben. Met het verdwijnen van de clusters, bedrijven, staven en instituten houdt immers hun bestaansgrond op. In overleg met de RvB is besloten de zittingstermijn van de huidige OC’s te verlengen. Intussen wordt gewerkt aan een voorstel voor de medezeggenschap in de nieuwe organisatie. n

kleine boodschap Gratis niet commerciële advertenties van medewerkers, vrijwilligers en stu­ denten. Opgave bij het Voorlichtingscentrum in de hal van het ziekenhuis. Postadres: 528 Staf Concerncommunicatie, voorlichtingscentrum. E-mail: Voorlichting@ com.umcn.nl. Hieronder een klein gedeelte, op intranet (www. umcn.nl) vindt u alle advertenties. Opgave van (UMC)werkadres of (RU)stu­ dentnummer is vereist. Maximale lengte 20 woorden, goederen mogen niet duurder zijn dan g 700, -.

Gevraagd: Wie wil op redelijk korte termijn een professionele website maken voor natuurgeneeskundige praktijk? Prijs nader overeen te komen, T 06-12 35 63 33. ng_dewilde@hotmail. com. D.E. spaarpunten. Gebruikt U ze niet? Porto kan eventueel vergoed worden. T 06-20 23 72 62, Lieke vd Berk, Strienemonde 3, 3291HL Strijen. Zelfstandige woonruimte voor medewerkster onderwijsinstituut, in of dichtbij Nijmegen. Huur tot maximaal e 650,-. Reacties naar [email protected] of T (024) 3610962. A cheap qualified teacher for “Nederlands als tweede taal”. Not more than e 30, - per hour, alone or with few people. Contact: [email protected].

Marie-Josée Hermans-van Betuw Op 1 januari was MarieJosée 25 jaar in dienst bij Tandheelkunde. Zij is werkzaam op het secretariaat van het Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde. Als enige lid van het team die volledig op de hoogte is van de financiële administratie van het centrum heeft zij een enorme ervaring en kennis waar wij graag gebruik van maken. Marie-Josée staat bekend als een harde werker en ‘controller’ bij uitstek. Hopelijk zet zij dat nog even voort. Wij vieren haar jubileum intern.

Aangeboden: Philips kleuren televisie 41 cm met teletekst en afstandsbediening e 20, -, c.frielink@ nucmed.umcn.nl . T (024) 323 77 19. Zeer degelijke, lichtgroen geschilderde 3-deurs schuifkast MDF, middelste schuifpaneel voorzien van spiegel, 2,06 (hoogte) 2,00 (breedte) 0,65 (diepte), e 120, -. T-06 29 01 46 28/ [email protected]. Dakdrager/allesdrager Ford FOCUS; Hatchback 5-deurs. Past op het voorlaatste type Focus. Vraagprijs; e 65, -, T (024) 361 90 76, [email protected]. Lieve, ervaren niet-rokende oppas zoekt werk in gezin met jonge kinderen (0 tot plusminus 4 jaar) voor 2 dagen in de week. T (024) 344 95 84. Ski, wandel of natuurvakantie? Vakantiehuis voor 4 - 36 personen te Mittelberg, Oostenrijk. Goed met trein bereikbaar (750 km). www.annemargrethe.nl. Wasmachine: Edy W212, 1,5 jaar oud, door 1 persoon gebruikt. e 175, -.Info jgiele@ hotmail.com. HEMA tondeuse (nieuw, niet gebruikt) in opbergtasje, e 7,50. Vier instelbare kammen. Voeding via netsnoer. Kam, schaar, borsteltje, smeerolie. [email protected]. T (026) 381 66 37.

Gemma Mali Na bijna 28 jaar heeft mevrouw Gemma Mali, logistiek medewerker binnen de afdeling BTS, met ingang van 1 januari 2008 het UMC St Radboud verlaten. Zij maakt gebruik van de FPU-regeling. Zij zal haar afscheid in kleine kring vieren. Wij danken Gemma voor haar inzet gedurende de afgelopen jaren en wensen haar alle goeds voor de toekomst. J. Rutten v.d. Snoek, Hoofd afdeling Logistiek

Het UTN spreekt ook úw taal.

D r. R e i n i e r M u l l a a r t Op 25 januari neemt dr. R.Mullaart na meer dan 32 jaar officieel afscheid van het UMC St Radboud. Dr. Reinier Mullaart was vooral toegewijd aan de kinderneurologische multidisciplinaire patiëntenzorg, zoals kinderen met spina bifida, infantiele encephalopathie en complexe ontwikkelings- en cerebrale aanlegstoornissen. Hij participeerde aan landelijke werkgroepen en had vanuit een bescheiden maar typisch ‘Mullaartiaanse’ visie een belangrijke bijdrage in de kwaliteitsverbetering van deze multidisciplinaire ketenzorg. Hij nam ook deel aan de werkgroep “antenatale diagnostiek”. Hij leidde het laboratorium kinderneurosonologie en zorgde voor een

Schrijf snel in voor één van onze voorjaarscursussen! Vreemde talen • Chinees • Duits • Engels • Frans • Italiaans • Russisch • Spaans • Portugees • Turks Nederlands voor anderstaligen • Dag- en avondcursussen NT2 Communicatie • Notuleren met de laptop • Presenteren met effect • Spelling van A tot Z • Webschrijven

kwalitatief hoogstaande transfontanellaire echoencephalografie. Dr. Mullaart werkte aan ongeveer 44 peer reviewed publicaties mee, of was eerste auteur. Hij promoveerde op “neonatale cerebrale doorbloeding en neonatale hersenbeschadiging”. Als onderzoeker blijft hij betrokken bij het Nijmeegs Interfacultaire onderzoeksprogramma “Spina Bifida”. Nu een afscheid van dit arbeidzame bestaan, intensief gedeeld met Sylvia, zijn vrouw. We wensen Reinier en Sylvia een gelukkige en gezonde post Radboudiaanse levensfase met kinderen en kleinkinderen. Namens staf en medewerkers IKNC, Prof. Dr. J. Rotteveel

Antoon Voeten Na een bijna 34-jarige loopbaan in het UMC St Radboud heeft Antoon besloten gebruik te gaan maken van de FPU-regeling. Na diverse functies binnen de Voedingsafdeling vervuld te hebben is hij sinds het ontstaan van het Facilitair Bedrijf in 1993, werkzaam geweest als afdelingshoofd van de Voedingsafdeling. Wij hopen dat u samen met ons op feestelijke wijze afscheid van Antoon komt nemen! De afscheidsreceptie vindt plaats op 31 januari van 16.00 – 19.00 uur in het Personeelsrestaurant. Erik Wannet, manager Hoteldienst

Jans Plass Na een dienstverband van bijna 12 jaar neemt met ingang van 1 februari Jan Plass afscheid van het UMC St Radboud. Per 1 april 1996 werd Jan als hoofd van de afdeling Facturering bij Staf FEZ aangesteld en de laatste jaren heeft hij als Staffunctionaris Financiële Administratie veel betekend voor de staf en het ziekenhuis.Per 1 februari heeft Jan een functie aanvaard als senior beleidsadviseur bij de NvZ (Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen). Op woensdag 30 januari 2008 wordt hem een afscheidsreceptie aangeboden in Café de Aesculaaf (Studiecentrum, route 76) van 16.30-18.30 uur. Namens de Staf Financieel Economische Zaken nodig ik u gaarne uit hierbij aanwezig te zijn. Drs. A.W. Weermeijer, Directeur Financieel Economische Zaken

Francien van der Leest Op 1 februari is Francien 25 jaar in dienst. Francien heeft altijd in het kindercluster, als afdelingssecretaresse op de kinderverpleegafdeling gewerkt. Sinds mei 2005 werkt ze op Q2Zee en Q2Strand. Binnen die functie vervult ze alle taken vol overgave en met veel plezier, ze is actief en als het even kan doet ze er iets bij. Francien is een prettige collega. Namens alle collega’s wil ik Francien van harte feliciteren met dit jubileum. Ze viert haar jubileum met collega’s in besloten kring. Rob Wiegman, Hoofdverpleegkundige Q2Zee

Wilma van den Hoek Op 2 februari is Wilma van den Hoek 25 jaar in dienst. Wilma is begonnen op de verpleegafdeling Dermatologie en vanaf 1995 werkt ze met veel plezier op de polikliniek Dermatologie. Wilma is vanaf 2001 seniorverpleegkundige, een functie die zij met grote inzet, deskundigheid en enthousiasme vervult. Naar collega’s toe is Wilma altijd zeer collegiaal en attent. Wilma van harte gefeliciteerd met dit jubileum! We vieren het samen met haar in besloten kring. Marieke Hoefnagel-Meuwissen, hoofdverpleegkundige polikliniek Dermatologie

En meer • Basiscursus voor aankomende docenten NT2

Colofon

Voor medewerkers van het UMC St Radboud gelden speciale tarieven!

Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Dinnissen (eindredactie), Jannie Meussen , Gijs Munnichs, Walther Verhoeven Aan dit num­ mer werkten mee: Marten Dooper, Flip Franssen, Frank Muller, Daan van Speybroeck, Jan van Teeffelen, Rietje van Vliet E-mail: [email protected], telefoon: (024) 361 35 38 Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Bleich­rodt, Henk Gerrits, René Bakker, mr. Æmiel Kerckhoffs Vorm­geving en lay-out: Puntkomma Creatieve Communicatie Druk: Wegener Nieuws­drukkerij Gelder­land Advertenties: Bureau van Vliet, (023) 571 47 45, e-mail: [email protected] Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van BrückEngelen (024) 361 54 42. De volgende Radbode verschijnt vrijdag 1 februari 2008

14

o pini e

r ad b o d e 1 - 2 0 0 8

Zorgnetwerken: beste in het Radboud De zorgvraag van de oudere patiënt met complexe multimorbiditeit groeit snel. Cijfers over multimorbi­ diteit maken de omvang duidelijk. Het percentage patiënten met twee of meer aandoeningen loopt onge­ veer gelijk op met de leeftijd: 60 procent onder zestig­ jarigen en 80 procent onder tachtigjarigen. Voor snelle en efficiënte behandelvormen zijn geriatrische netwer­ ken, waarin cure en care zijn verenigd, de beste oplos­ sing. Netwerken gekenmerkt door onderling vertrouwen tussen partners, bereidheid kennis te delen en de logis­ tiek goed te regelen. Een betoog van prof.dr. Marcel Olde Rikkert, geriater UMC St Radboud.

het betoog Niet alleen binnen het UMC St Radboud, maar ook daarbuiten is de vraag zeer actueel hoe de zorg het beste te organiseren is. Fusie van verschillende aanbieders van zorg is populair geweest. Even leek de zorgmarkt te veranderen in een monopolyspel, maar deze rage is over. Fuseren blijkt een star proces dat veel tijd vraagt, de ondernemingskansen vergroot, maar tegelijk ook de risico’s. Inspelen op snel veranderende zorgvragen is moeilijker en een zorggigant boezemt weinig vertrouwen in bij kleinere partners, waardoor kennis van buiten niet snel gedeeld wordt. Zorg in ketens of klinische paden, strak en efficiënt geregisseerd als een autowasstraat, kan een goede reactie zijn op zorgvragen, die een multidisciplinair antwoord vragen. Hier in huis is de hartchirurgische keten daar een goed voorbeeld van. Nog complexere zorgvragen doemen echter op, die steeds nieuwe en veel minder goed voorspelbare vormen van samenwerking tussen professionals en zorginstellingen vragen. Een netwerk van zorg is het logische antwoord. Het probleem laat zicht goed illustreren aan de snel groeiende zorgvraag van de patiënt met complexe multimorbiditeit. De cijfers over multimorbiditeit maken de omvang duidelijk. Het percentage patiënten met twee of meer aandoeningen loopt ongeveer gelijk op met de leeftijd: 60 procent onder zestigjarigen en 80 procent onder tachtigjarigen. Dat is gelukkig niet altijd een complexe combinatie: bijvoorbeeld hoge bloeddruk en artrose komen veel in combinatie voor, maar zijn goed samen

te behandelen. De patiënt met veel voorkomende aandoeningen zoals COPD, hartfalen, diabetes mellitus, al dan niet gecombineerd met een zeldzamer aandoening of een trauma, die bovendien door zijn hoge leeftijd aan draagkracht heeft ingeboet, is wel een goed voorbeeld. Typische met veroudering geassocieerde problemen zoals geheugenstoornissen, problemen met mobiliteit en stabiliteit, zien, horen of incontinentie verminderen de draagkracht, waardoor de optelsom van de afzonderlijke zorgketens te veel wordt. U kent deze probleempatiënten op uw afdeling. Ze krijgen onverwachte complicaties of blijken ineens niet goed meer te kunnen lopen, verminderd zelfredzaam te zijn en/of niet meer naar huis te kunnen. Tot overmaat van ramp vertonen deze patiënten vaak lastig gedrag, alsof ze daarmee willen protesteren tegen de knellende meervoudige ketenzorg, waarin ze verstrikt zijn geraakt. Medicijnvergiftigingen, vallen, acute verwardheid, snelle heropnames, en verlies van zelfredzaamheid zijn de gevolgen. Patiënten met complexe multimorbiditeit vertonen een opmerkelijke aantrekkingskracht op onheil, door een pathofysiologie die lijkt te worden beheerst door de wet van Murphy. Het antwoord hierop is zorg te organiseren in netwerken, in dit geval geriatrische netwerken, waarin cure en care zijn verenigd. Deze zorgnetwerken worden gekenmerkt door onderling vertrouwen tussen partners, bereidheid kennis te delen en de logistiek goed te regelen. Dit kan leiden tot snelle en efficiënte behandelvormen, daar waar men dat het beste kan, met een vangnet voor andere onderdelen van de zorg. Zorginstellingen en professionals vormen de knopen in het netwerk. Ze zijn in tegenstelling tot ketens door vele lijnen verbonden. Waar een keten van n knopen n-1 verbindingen kent, heeft een netwerk met evenveel knopen n(n-1)/2 verbindingen. Maar ondanks deze nauwe liaison, behouden de netwerkpartners hun onafhankelijkheid. Afspraken over patiëntenstromen en samenwerking moeten zorgen dat de vis in het juiste net gevangen wordt en dat er geen dolfijnen in een haringnet zwemmen. Een geriatrische zeef moet zo de patiënten met complexe multimorbiditeit eruit vissen en vitale ouderen met enkelvoudige problematiek door laten zwemmen naar ketenzorg. Zeker nu we ons in het UMC St Radboud intensief bezig gaan houden met de organisatie van afdelingen, is het goed zicht te houden op de complexe organisatievormen die de moderne patiënt en de overheid van ons vragen en de eisen die deze met zich mee brengen. De ‘flow’ van kennis en ervaring in een netwerk vergemakkelijkt innovatie, betrokkenheid van patiënten, integrale zorg en

vraagsturing. Uitdaging voor UMC’s is daarbij netwerkpartners voldoende ruimte te laten voor hun aandeel in de zorg en te voorkomen dat het netwerk wordt ervaren als een fuik. Inmiddels zijn er in dit UMC al goed func­ tionerende netwerken voor palliatieve zorg, neonatale zorg, Parkinson, dementie en vruchtbaarheidsproblemen. Het UMC St Radboud loopt voorop om in deze gebieden ook onderzoeksmatig evidentie voor netwerkzorg te genereren. De Nederlandse Federatie van UMC’s krijgt nu in haar maatschappelijke portefeuille de niet geringe uitdaging de regie te voeren over netwerkvorming voor complexe multimorbiditeit. VWS heeft immers het deskundigenadvies overgenomen en gaat geriatrische netwerken de komende vier jaar met 80 miljoen euro stimuleren als oplossing voor de complexe multimorbiditeit. Het geld moet de partners in beweging krijgen voor experimenten in de zorg, maar ook onderzoek stimuleren om de doelmatigheid te onderbouwen. Voor het UMC St Radboud zal het organiseren in afdelingen én netwerken de komende tijd complementair moeten zijn. De kaarten liggen hier goed, omdat we in netwerkvorming al beter zijn dan de rest van Nederland. Maar we willen toch de beste zijn?! Marcel Olde Rikkert

ParkFit programma laat Parkinsonpatiënten sporten De Michael J. Fox Foundation for Parkinson’s Research heeft een omvangrijke subsidie (850.000 dollar) toege­ kend aan de ParkFit studie van onderzoeker dr. Marten Munneke en neuroloog dr. Bas Bloem van het Parkinson Centrum Nijmegen (ParC). Eerder dit jaar kreeg deze ParkFit studie al een subsidie van ZonMw (250.000 Euro). De Michael J. Fox Foundation voor Parkinson’s Research is een particulier initiatief van de beroemde acteur Michael J. Fox, bekend van onder andere de Back to the Future trilogie. Fox, geboren in 1961, kreeg al betrekkelijk jong zelf de ziekte van Parkinson en is ernstig ziek. Hij besloot zich in te zetten voor fondsenwerving voor onderzoek naar de behandeling van deze ziekte en richtte daartoe de Foundation op. Veel Parkinsonpatiënten worden, als de ziekte vordert, inactief. Dit heeft mogelijk een ongunstig effect op verschillende aspecten van de Parkinson. Lichaamsbeweging, bijvoorbeeld via sportbeoefening, zou goed kunnen zijn voor bijvoorbeeld de stemming, de algehele fitheid of de slaap. Anderzijds zou teveel beweging voor Parkinson patiënten ook schadelijk kunnen zijn, onder andere doordat de kans op vallen toeneemt. De ParkFit studie is bedoeld

Foto: Jan van Teeffelen

om uit te zoeken wat de positieve en negatieve effecten zijn van sporten bij Parkinson. Parkfit wordt toegepast binnen dertig landelijke netwerken (ParkinsonNet), die vanuit het UMC St Radboud zijn opgezet. De susidies worden besteed aan de ontwikkeling van het

15

sportprogramma, de opleiding van fysiotherapeuten zodat deze het sportprogramma aan Parkinsonpatiënten kunnen aanbieden en voor wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van het sportprogramma. JG

tueel ac

r ad b o d e 1 - 2 0 0 8

Personeelstekort vraagt om onorthodoxe maatregelen De kwaliteit van de zorg komt ernstig onder druk te staan door personeels­ gebrek. De overheid moet daarom snel maatregelen nemen om het werk van medewerkers in de zorg aantrekkelijk te maken. Anderhalf jaar geleden trok de Raad voor Volksgezondheid & Zorg al aan de bel. Aan allerlei onorthodoxe maatregelen wordt gedacht. Hoe is de situatie in het UMC St Radboud?

Ri e t j e van V li e t

‘We hebben twaalf structurele vacatures IC-verpleegkundigen’, reageert Gidi van Neerven, hoofdverpleegkundige Intensive Care. In totaal heeft de IC nu 41 bedden. ‘Na de verhuizing naar de nieuwbouw krijgen we er zeven bedden bij. Dat betekent dat we dan voor 28 formatieplaatsen extra IC-verpleegkundigen nodig hebben.’ Een paar jaar geleden zette de Raad van Bestuur stevig de voet op de rem. De financiën lieten investeringen in nieuw personeel en eigen opleidingen niet toe. ‘Er was zelfs een demotiveringsbeleid’, bekent Van Neerven. ‘Normaal leiden we, overigens met extra middelen van de overheid, achttien IC-verpleegkundigen op, toen acht. Daardoor kunnen we de vacatures niet meer opvullen.’ Van Neerven was een van de aanwezigen op de werkconferentie Tekorten in de Zorg, die vlak voor kerst werd gehouden. Het scenario is somber, weet hij. ‘Als we niets doen, moeten we bedden sluiten en patiënten doorverwijzen naar de regio. Stel je voor, het zijn ernstig zieke mensen met wie je dan op sjouw gaat.’ Coen Stevering, manager bedrijfsvoering van het cluster CAIO, merkt de tekorten vooral bij anesthesiemedewerkers. De bui voor operatieassistenten ziet hij weliswaar hangen maar dat lijkt op het moment nog oplosbaar. Binnen de groep anesthesiemedewerkers moet noodgedwongen met veel uitzendkrachten worden gewerkt. Op dit moment worden elf formatieplaatsen van de benodigde 45 fte ingehuurd.

Hectiek Wat te doen aan deze tekorten? Het antwoord van Maret Kloek, coördinator arbeidsmarktcommunicatie P&O, is duidelijk: ‘Opleiden, opleiden en nog eens opleiden.’ Het toekomstscenario van Nederland waarbij een kwart van de beroepsbevolking in 2020 in de gezondheidszorg werkzaam zou moeten zijn, vindt ze overtrokken. Alleen al microchirurgie maakt het mogelijk dat operaties minder belastend zijn voor de patiënt, die vervolgens minder zorg nodig heeft. ‘Dat neemt niet weg dat we wel met steeds nijper wordende personeelstekorten zitten.’ Het UMC St Radboud monitort samen met de andere CARS-ziekenhuizen hoeveel mensen in de regio moeten worden opgeleid. Toch is Kloek er niet gerust op. ‘Telkens blijken onze opleidingsinspanningen onvoldoende te zijn. Daarom ben ik zo blij met het initiatief van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen om een reguliere hboopleiding te ontwikkelen voor medisch ondersteunende

ethiek

Foto: Flip Franssen

beroepen zoals operatieassistent en anesthesiemedewerker.’ Er is belangstelling genoeg. Onderzoek toont aan dat 50 procent van de havisten geïnteresseerd is in een baan in de zorg. ‘De nieuwe opleidingen komen meteen in het bachelormasterstelsel terecht. Ze krijgen dan de status die ze verdienen en zullen nog meer schoolverlaters aanspreken.’ Kloek pleit ervoor deze ontwikkeling door te trekken naar opleidingen als longfunctieassistent en laborant klinische neurofysiologie. Ook aan die functies zijn voortdurend tekorten. ‘De opleiding daarvoor wordt verzorgd door de LOI. Daar is niets mis mee, maar het zijn smalle opleidingen waarmee je op de lange duur niet veel verder komt. Daarbij gaat het om heel jonge mensen die de kans moeten krijgen zich in enige rust te ontwikkelen tot beginnende beroepsbeoefenaren. Nu moet een zeventienjarige al na een half jaar aan de slag in de hectische operatiekamer. Zoiets kan een schrikbeeld zijn voor anesthesieassistenten in opleiding.’

Sexy Het is ook een kwestie van personeel binnenhouden, zegt Kloek. ‘Geef je personeel ontwikkelingsmogelijkheden. Doorstromen naar de masteropleiding Physician Assistant, of naar opleidingsprogramma’s waarin anesthesiemedewerkers en operatieassistenten zich kunnen

bouwt. Ik veronderstel dat ik het leven van de betreffende patiënt door deze misser niet heb bekort, maar ik schrok van die uitspraak. Ik besefte wel dat je die niet letterlijk moest nemen, maar had er nog nauwelijks bij stilgestaan dat artsen ook fouten maken. Ik moest denken aan dit voorval bij het lezen van het boek van Ton van Dijk ‘Medische missers’ (Amsterdam, 2007). Het

Medische missers Tijdens mijn coschap interne geneeskunde in het begin van de jaren zeventig bepaalde men nog de circulatietijd van het bloed door het injecteren van magnesiumsulfaat in een armvene. De patiënt moest dan aangeven wanneer hij of zij het warm voelde worden achter de tong. Het uitvoeren van deze diagnostische test kwam ook op mijn pad. Ongelukkigerwijze spoot ik echter het betreffende spul naast het bloedvat hetgeen een locale ontstekingsreactie veroorzaakte. In mijn herinnering is dit mijn eerste medische misser. De assistent probeerde me gerust te stellen en vertrouwde me toe dat iedere arts in de loop van zijn leven een kerkhofje om zich heen

boek bevat zo’n vijftig casussen verdeeld over zestien thema’s zoals bevallingen, hersenvliesontsteking, huisartsenposten en medicijnen. De gevolgen van de beschreven missers zijn veel ernstiger dan een locale ontsteking. Patiënten overlijden aan hartinfarcten en hersenvliesontstekingen die niet of te laat werden onderkend. Het is geen vrolijk stemmend boek, hoe belangrijk de inhoud ook is. Ik werd enigszins mismoe-

16

specialiseren op een bepaald deelterrein. Zoiets geeft perspectief. We weten dat werknemers dit waarderen in hun werk.’ Van Neerven beaamt dit. Om mensen binnen te houden moet het UMC zich een goed werkgever tonen. ‘Een persoonsgebonden scholingsbudget werkt heel goed, zo weten we uit ervaring. Daar ben ik een groot voorstander van. Ook moeten we kritisch kijken naar de salarissen. Die mogen niet onder die van de periferie liggen, anders zijn we de IC-verpleegkundigen die we opleiden, zo weer kwijt. Ik wil ook dat ze hun overwerkuren snel krijgen uitbetaald. Er is niets zo slordig dan hen er lang op laten wachten. En we moeten ervoor zorgen dat de zorg sexy wordt. Met lange lijzige schorten maak je de uitstraling er niet beter op.’ ‘Be good and tell it’, benadrukt CAIO-manager Stevering. ‘We moeten als ziekenhuis onze mensen interessant werk aanbieden. Daarmee kunnen we de concurrentie aan met andere ziekenhuizen. Maar dan moeten we het wel uitdragen.’ Verder kijkt hij voor de werving ook over de grens. Behalve Kreis Kleve zijn ook voormalig OostDuitsland en Polen opties. ‘Anesthesiemedewerkers daar zijn weliswaar hoog opgeleid, maar kunnen nog niet met het tweetafelsysteem overweg. Ze hebben nog wel een aanvullende opleiding nodig, maar hun manier van werken sluit erg aan bij de onze.’ n

dig bij het lezen van al die ellende. Behalve negatieve ervaringen van patiënten komen het gebrek aan een systematische registratie van medische fouten, de meldingscommissies incidenten patiëntenzorg (de zogenoemde MIP’s), strafzaken en de macht en onmacht van tuchtcolleges aan de orde. Medische missers zijn niet per se medische fouten. Niet alle zaken met een verkeerde afloop betreffen vermijdbaar of verwijtbaar gedrag. Het boek besluit met een hoofdstuk ‘Preventie en behandeling’, waarin met name wordt ingegaan op het verbeteren van de patiëntveiligheid, een thema dat de laatste jaren aan actualiteit wint, en aan de mogelijkheden en beperkingen van de tuchtrechtspraak. Zoals bekend uit andere studies, ging er in bijna alle casuïstiek iets mis in de communicatie. De wijze waarop artsen met elkaar en patiënten communiceren heeft alles te maken met hun houding en attitude. Het boek drukt ons weer eens met de neus op de feiten en biedt interessant materiaal voor onderwijs aan medische (vervolg)opleidingen. Artsen kunnen er niet omheen dat zij fouten maken. Het gaat erom dat zij bereid moeten zijn daarvan te leren. Wim Dekkers