Opleiding Duurzaam gebouw:

Opleiding Duurzaam gebouw: Renovatie met een hoge energie-efficiëntie: technische details

Leefmilieu Brussel

REGENWATERRECUPERATIE BIJ RENOVATIE Maggy HOVERTIN MATRIciel

Doelstellingen van de presentatie ●

Elementen aanreiken voor een denkoefening over een systeem voor de recuperatie van regenwater en/of om het water weer in het milieu te brengen.

●

Informeren over de impact van het inzameloppervlak op de kwaliteit en de hoeveelheid van het opgevangen water.

●

De onderdelen van een regenwaterinstallatie voorstellen.

●

Stilstaan bij de elementen die in aanmerking moeten worden genomen om een installatie voor regenwater te integreren in een bestaand gebouw.

3

Plan van de uiteenzetting ●

Opvang van regenwater ►

Inleiding

►

De inzameloppervlakken

►

Installatie voor de recuperatie van regenwater

►

Cijfervoorbeeld

●

Regenwater teruggeven: het water laten infiltreren en/of evapotranspireren

●

Besluit

2



Inleiding

►


►


►

Cijfervoorbeeld

●


●

Besluit

4

Inleiding ●

Waarom drinkwater gebruiken om: ►

toiletten door te spoelen?

►

je tuin te besproeien?

►

de was te doen?

►

schoon te maken?

Gemiddeld verbruik van leidingwater door de gezinnen in België (Belgaqua, 2008) Post

l/persoon.dag

Lichaamsverzorging

38

Wc

33

Was

13

Onderhoud en diversen

10

Vaat

7

Drank en voeding

5

 Voor meer dan 40% van de behoeften hoeft er geen drinkbaar water gebruikt te worden

106

5

Inleiding ●

De behoefte aan water – Woning Gebruik

Verbruik [liter/dag/persoon]

Sanitair (wc)

18 tot 21 l/dag/pers.

Was

8 l/dag/pers.

Keuken/ wastafels

3,6 l/dag/pers.

Afwas

2,5 l/dag/pers.

Douches

30 l/dag/pers.

Onderhoud van het gebouw

2,4 l/dag/pers.

Onderhoud van de omgeving

5 l/dag/pers.

TOTAAL

72 l/dag/pers.

o

Spoeling van de toiletten met spoelbakken van 3-6 liter, 2 tot 3 x/dag 3 liter en 2 x/dag 6 liter;

o

Performante wasmachine: 40 liter per cyclus;

o

Performante vaatwasmachine: 10 liter/cyclus;

o

Douchekop met dynamische debietregeling: 6 liter per minuut

 30 tot 60% van de behoefte kan worden gedekt door niet-drinkbaar water Gids BIM

6

Inleiding ●

De behoefte aan water – Kantoren Gebruik

Verbruik [liter/dag/persoon]

Sanitair (wc’s en urinoirs)

9 tot 12 l/dag/pers.

Wastafels

3 l/dag/pers.

Afwas

3,1 l/dag/pers.

Douches

0,75 l/dag/pers.

Onderhoud van het gebouw

1,3 l/dag/pers.

Onderhoud van de omgeving

4 l/dag/pers.

TOTAAL

24 l/dag/pers.

o

Spoeling van de toiletten met spoelbakken van 3-6 liter, 1,3 x/dag (gemiddeld gebruik spoelbakken opgenomen in het referentiesysteem BREEAM);

o

Spoeling van de urinoirs met spoelbakken die beperkt zijn tot 1 liter per spoelbeurt, 2 x/dag;

o

Performante vaatwasmachine: 10 liter/cyclus ;

o

Wastafels met kranen met debietregeling: 6 liter per minuut, 2,5 x/dag;

o

Douchekop met dynamische debietregeling: 7,5 liter/minuut

 60 tot 80 % van de behoefte kan worden gedekt door niet-drinkbaar water Gids BIM

7

Opvang van regenwater ●

●

Regenwater opvangen om: ►

Ecologische redenen: vrijwaring van watervoorraden, waterverontreiniging verminderen, ... overstromingen beperken? Grijze energie?

►

Economische reden: de consumptie van drinkwater doen dalen, ... maar een regenwaterinstallatie kost ook geld!

De regenwateropvangbak: verplicht geworden door de GSV: ►

volume van 33 l/m² horizontale dakoppervlakte

6

Inleiding ●

PRIORITEIT : Daling van het waterverbruik

►

Ontwerp en beheer van het wateraanvoernet

►

Waterbesparende apparatuur: 30 tot 100% waterbesparing

►

Zuinig gebruik

Debietbegrenzer : ~ 5 €

Spoelbak 3-6 liter: ~ 75-100 euro

Thermostatische mengkraan: ~ 75250 euro

Bron: Gids BIM

9



Inleiding

►


►


►

Cijfervoorbeeld

●


●

Besluit

7

De inzameloppervlakken ●

Daken met inerte materialen: ►

●

leisteen, dakpannen, EPDM-membranen, gecoat aluminium

Metalen daken of daken met een hoge aandeel van metalen elementen ►

Water enkel opvangen als de bedekking werd behandeld en inert werd gemaakt

●

Bitumineuze dakbedekking?

●

Daken in asbestcement: neen

●

Toegankelijke daken ►

●

Risico door verwaarlozing (gebruik van producten) of door activiteit.

Daken en zwaar vervuilde oppervlakken: beter vermijden

8


Groene daken ►

Neutraliserend effect op de zuurgraad van het regenwater.

►

Verhoogde concentratie aan

opgeloste organische stoffen en organische stoffen in suspensie; [055] Biplan, terras op intensief dak, 1130 Haren, Arch: Bxleco1 en FHW, foto: Yvan Glavie.

►

Kleuring (vergeling);

►

Aanwezigheid van bepaalde oxideerbare chemische producten (kunstmest gebruikt voor plantengroei);

►

Aanzienlijke verslechtering van de bacteriologische kwaliteit. De concentratie van bacteriën in het water dat wordt opgeslagen in de tank moet worden gecontroleerd en indien nodig verlaagd.

9


Groene daken ►

Impact van het ontwerp op de kwaliteit

van het water: › Liever een minerale ondergrond

dan een organische › Keuze van de uitrusting: bezinkingsput, zelfreinigende filters, zuurstofvoorziening van de tank, filters 5 en 25 µm + actieve koolfilter

Illustratie: WTCB, TV 229, Groene daken.

› Keuze van de planten: opvang van regenwater op intensieve groene daken is af te raden.

10


Opvangpercentages

Bron: Afvloeiingscoëfficiënt afhankelijk van het type dak - * Bron A&C (ADEME en KUL) - ** Bron WWF/VIBE (WILODuitsland) - *** VIBE - Praktische gids - BIM

11


(1) Leien, pannen, EPDM-membranen, thermisch gelakt aluminium (2) Afvloeiing op verkeerswegen of parkeerterreinen (dakparking) of op metalen daken van koper, zink, gegalvaniseerd staal Bron: Gids BIM

11



Inleiding

►


►


►

Cijfervoorbeeld

●


●

Besluit

12

Installatie voor de recuperatie van regenwater ROOSTERPLAATJE/ZEEF - Grove voorfiltratie

Onderhoud

Rond gebouw UV-filter / omgekeerde osmose

Technisch lokaal INSPECTIEPUT - Mangat: controle + onderhoud

VOORFILTER - Zelfreinigend

Overloop Debietregeling

NAFILTERS - Filter 25µ (wc) - Filter 5µ (voorzieningen) - Actieve kool (kleur, geur)

AANZUIGFILTER MET VLOTTER

HYDROFOORGROEP - Wilo-Rainsystem-pomp met automatische omschakeling op leidingwater en fysieke afscheiding OVERDRUKPOMP - Verluchting van de tank door productie van belletjes - Regeling met klok

RUSTIGE INLAAT

BEZINKBAK - Slibopslag

Illustratie: MATRIciel

VERSPREIDER VAN LUCHTBELLETJES (luchtverversing)

13

Installatie voor de recuperatie van regenwater ●

Technische eisen voor binneninstallaties ►

►

Zie repertorium van Belgaqua 2013 (Het waterdistributienet dat door de tank wordt gevoed moet volledig gescheiden zijn van het openbaar waterdistributienet) Kleef een pictogram “geen drinkwater" bij de kranen

GEEN DRINKWATER

●

Compatibiliteit van de uitrusting met regenwater: ►

De natuurlijke zuurgraad van het regenwater kan op termijn de metalen aanvoerbuizen corroderen. De voorkeur moet uitgaan naar kunststof buizen zoals pvc, PE, polybuteen. 14


Geen fysieke verbinding tussen het openbare distributienetwerk en het netwerk van niet-drinkbaar water Magnetische afsluiter

Regelklep

Uitgang van regenwater Drinkwaterleiding Minimumafstand 20 mm Vultrechter met anti-geurvoorziening

Regenwatertank

Vlotter:

Gewicht :

Leegloopniveau Aanzuigniveau

Pomp met automatische omschakeling

Bron: VMM

15


Geen fysieke verbinding tussen het openbare distributienetwerk en het netwerk van niet-drinkbaar water

16


De kwaliteit van het regenwater vrijwaren: ►

Bescherming van dakgoten:

►

Voorfilter:

17 Zelfreinigende opvangfilter Bron VMM

Zelfreinigende voorfilter Bron VMM


Bezinktank ►

Beperkt de vorming van slib in de tank;

►

Vangt de eerste regen op (die het meeste organisch materiaal bevat)

►

Gemakkelijk te onderhouden: de slibproductie blijft beperkt tot een gemakkelijk toegankelijk compartiment

►

Dit voorkomt het risico van een slecht werkende tank.

22


Tank ►

►

De tank wordt gebruikt voor de opslag van regenwater, beschut tegen licht, warmte en vorst. Het water moet fris blijven, best onder de 16 °C.

►

De tank wordt meestal ingegraven en kan worden geïntegreerd in de ruwbouw van de kelders.

►

Beton (al dan niet prefab) of kunststof.

Regenwatertank 1500 liter GRAF PLATINE

23


Bestaande tank ►

Leegmaken, schoonmaken, dichtheid en stabiliteit controleren;

►

Herstel van eventuele scheurtjes en/of schade, opnieuw bestrijken met een gladde laag mortel

►

►

Kan veel kosten: 3.000 euro – 5.000 euro voor een sanering door vakmannen. Premies: onder bepaalde voorwaarden › Gewestelijk: renovatiepremie voor de herstelling, de vervanging of de plaatsing van een regenwatertank. (Minimale inhoud 1.000 liter + pomp + aansluiting op minimum een spoelbak van een wc): premie van 30 tot 70% van het bedrag van de werken (bedrag van de werken van max. 1.500 euro): http://www.huisvesting.irisnet.be/nl/premies-ensteunmaatregelen/premie-voor-de-renovatie-van-hetwoonmilieu?set_language=nl Gemeentelijk: aanvullende premie: http://www.stadswinkel.be/nl/premies-enfiscaliteit/premies/gemeentelijke-premies-en-steun 24


Tank ►

Plaats? › Mogelijkheid van opvang van dakwater?

› Centrale positie om het netwerk voor niet-drinkbaar water te beperken › Toegankelijk › Plaats van het technisch lokaal? › Kelder, onder de grond  neemt veel plaats in › Tuin  afvoer van grond, plaatsing van de tank › (onder het dak)

25


●

Rustig toevoer:

●

Overloop:

18


Drijvende wateraanzuiging - Aanzuigfilter met vlotter:

●

Luchtververser voor tank:

●

Pomp:

Dompelpomp

Pomp met automatische omschakeling

19


Postfiltratie ►

Mechanische filtratie van onzuiverheden in het water › sedimentfilter 25 µm; › deeltjesfilter 5 µm;

› waterbehandeling met actieve kool

►

Bij voorkeur met wasbare cartridges 20


Intern zwaartekrachtsysteem ►

Vereist geen pomp;

►

Eenvoudiger

Maar: ►

Staat in het gebouw;

►

Aanzienlijke schade bij lekken;

►

Beperkte druk in de leidingen;

►

Overbelasting  stabiliteit

►

Moeilijker om duister en koel te houden

Illustratie Gids BIM

29


Bestaand netwerk ►

Vertakt netwerk

Wastafel

WC

Meter

Douche

30


Bestaand netwerk ►

Kamvormig netwerk

Wastafel

WC

Douche

Collector Meter

31


●

Extern zwaartekrachtsysteem

Deksel Druppelopvangbak (optie)

Aansluiting op de druppelopvangbak 1e mogelijkheid: bovenaan (links of rechts) met een stijve pvc-buis diameter 32 of een flexibele buis van 1” 2e mogelijkheid onderaan (links of rechts) met een stijve pvc-buis diameter 32 of een flexibele buis van 1”

Afvoerbuis

Aansluiting 3/4" voor kraan Aansluiting 3/4" voor sproeibuis, drukverhoger, …

Bron: Waterbeheer, Frédéric Luyckx (CERAA) voor BIM

22


●

Onderhoud ►

Zorg voor een jaarlijkse controle van de onderdelen

►

Reiniging van de filters

►

Reiniging van de regenwatertank

Dimensionering: ►

GSV: 33 l/m² dakoppervlakte

►

Om verder te gaan: › De Water-tool van het BIM: http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/Professionnels/Informer.aspx ?id=32554&langtype=2067 33



Inleiding

►


►


►

Cijfervoorbeeld

●


●

Besluit

24

Renovatie van een aanpalende eengezinswoning in Oudergem

25

Cijfervoorbeeld ●

Om kwaliteitsredenen wordt het water uitsluitend op de daken opgevangen. ►

Welke daken zullen worden aangesloten op de tank? › Bestaand afvoersysteem › Positie van de tank

►

Type van dakbedekking? › Kwaliteit van het water; › Percentage regenwaterrecuperatie

36

Renovatie van een aanpalende eengezinswoning in Oudergem ●

BH: Thomas Goetghebuer en Thérèse Moens

●

AR: Architectuuratelier Pluricite

35

Cijfervoorbeeld ●

●

Zuinige uitrusting: ►

Douches 6-9 l

►

Waterspoeling 3-6 l

►

Zuinige kranen

Waterverbruik: 69 m³/jaar of voor 4 personen een verbruik van 47 l/dag per persoon

●

Prijs van het water: 3,64 euro/m³

●

Dakoppervlak dat kan worden aangesloten op de tank: dak achteraan ►

●

31 m² met wateropvang: 17 m³/jaar

Behoefte aan regenwater: wc, onderhoud van het gebouw en de omgeving  30 m³/jaar 26

Cijfervoorbeeld ●

Tank van 1.500 liter

●

Installatiekosten: 5.962 euro

●

Autonomie van 18 dagen

●

Afwatering: 19%

●

Rendabiliteit? ►

Waterbesparing: 62 euro/jaar

►

Onderhoud: 59 euro/jaar?

►

Elektriciteit: 2 euro/jaar?

39

Voorbeeld ●

Dakoppervlak dat kan worden aangesloten op de tank: daken achteraan en vooraan ►

47 m²  wateropvang: 31 m³/jaar

●

Behoefte aan regenwater: 30 m³/jaar

●

Kosten van de installatie: 6.200 euro

●

Tank van 2.000 liter

●

Autonomie van 24 dagen

●

Afwatering: 9 %

●

Rentabiliteit? ►

Waterbesparing: 95 euro/jaar

►

Onderhoud: 62 euro/jaar?

►

Elektriciteit: 3 euro/jaar?

28



Inleiding

►


►


►

Cijfervoorbeeld

●


●

Besluit

29

Regenwater teruggeven: het water laten infiltreren en/of evapotranspireren ●

Overstromingen verminderen;

●

Waterverontreiniging verminderen;

●

Het grondwater bijvullen;

●

Recreatieve landschapsruimten aanleggen die rijk zijn aan biodiversiteit;

●

Het warmte-eilandeffect tegengaan;

●

…

30 De Molenbeek - Bron: Coördinatie Senne


Regenwater laten infiltreren en/of evapotranspireren; een reeks eisen in verband met de site en de inrichting ervan

►

Infiltreerbare bodem?

►

Voldoende ruimte?

►

Alternatieve beheervoorzieningen in lijn met het uitzicht en het gebruik van de omgeving?

►

…

►

Gids duurzame gebouwen: G-WAT-01 › http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be/nl/g-wat01-beheervan-het-regenwater-op-het-perceel.html?IDC=1048&IDD=5753 31


Regenwater evapotranspireren: groene daken

32


Groen dak en vasthouden van water op lange termijn: ►

Seizoenseffect › Lente: vasthouden van 49 tot 94% › Winter: vasthouden van 2 tot 14%

►

Effect van de dikte van het substraat: › Hoe dikker het substraat, hoe meer water er wordt vastgehouden; › Jaarlijks vastgehouden water: – Extensief dak  ± 30 % – Intensief dak  ± 50 % 33



Inleiding

►


►


►

Cijfervoorbeeld

●


●

Besluit

34

Wat u moet onthouden van de uiteenzetting ●

Rationeel watergebruik is prioritair als we het waterverbruik willen verminderen;

●

Regenwater kan meer dan 40% van onze behoeften dekken, maar: 

aangesloten dakoppervlakte?



Mogelijkheid aftappunten aan te sluiten?

●

Bij renovaties kan het bestaande afvoernet beperkingen opleggen voor de inzameloppervlakte.

●

De keuze van inzameloppervlakken is belangrijk voor de kwaliteit en de hoeveelheid van het opgevangen water.

●

Water laten infiltreren en evapotranspireren op het perceel zorgt ervoor dat: ►

Overstromingen kunnen worden tegengegaan

►

De levenskwaliteit van de bewoners kan worden verbeterd: microklimaat ruimten voor contact met de natuur, ontspanning, ontmoetingen, uitwisselingen,…

►

De biodiversiteit toeneemt

36

Interessante tools, websites, enz.: ●

Vlaamse Milieumaatschappij (VMM): http://www.vmm.be/

●

De dossiers van het WTCB - 3/2006 – Katern nr. 2. Groene daken: recuperatie van regenwater

●

WTCB, TV 229. Groene daken

●

WTCB: Inzameling en gebruik van regenwater. Opleiding EcoRenovatie 21.01.2010. Liesbeth Vos

●

Waterplan: http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/etat/informer.aspx?id=34 56&langtype=2067&detail=tab3

●

Gids duurzame gebouwen: http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be/nl G_WAT01 Beheer van regenwater op het perceel G_WAT02 Rationeel omgaan met water G_WAT03 Hergebruik van hemelwater 37

Contact MATRIciel s.a.

Maggy HOVERTIN Bio-ingenieur Place de l’Université 25, Etg.2. 1348 Louvain-la-Neuve 

: 010 24 15 70

E-mail: [email protected]

DANK U… 38

Opleiding Duurzaam gebouw:

Recommend Documents