Opleiding Duurzaam Gebouw:

Opleiding Duurzaam Gebouw: Gedeeltelijke en gefaseerde renovatie Leefmilieu Brussel Waterbeheer, verbetering van sanitair / riolering Laurent DINAER CERAA asbl

Doelstelling(en) van de presentatie

●

De uitdagingen op het vlak van waterbeheer in duurzame gebouwen toelichten

●

Stilstaan bij de implicaties voor de uitvoering bij een gefaseerde renovatie in termen van technische en financiële aspecten met betrekking tot de milieudoelstellingen

●

Bepalen wat de prioriteiten zijn bij een gefaseerde renovatie

2

Plan van de uiteenzetting

●

Uitdagingen op het vlak van waterbeheer: ►

Bij het ontwerpen van duurzame gebouwen

►

Bij het renoveren van duurzame gebouwen: ›

Implicaties van een gefaseerde uitvoering van de renovatiewerken

●

Synthese van de prioriteiten bij gefaseerde renovatie

●

Conclusies

3

Aanpak van het waterbeheer ●

●

Invoering van een Rationeel Waterbeheer ►

De waterbehoeften kennen

►

Het ontwerp van de netwerken optimaliseren (distributie en afvoer): ontwerp, druk, follow-up, enz.

►

Waterbesparende voorzieningen invoeren

►

De ingevoerde maatregelen blijvend maken

Het gebruik van alternatieven voor drinkwater bevorderen ►

De recuperatie van regenwater

►

De recyclage van grijs water

●

Het beheer van regenwater verbeteren

●

Het beheer van afvalwater verbeteren 4

Rationeel watergebruik ●

Vooraf, ►

De waterbehoeften duidelijk in kaart brengen: › Vergelijkingsbasis definiëren voor bepaling van de reductiedoelstellingen (reductie met 10% tot 40% = performant, reductie met 40% tot 70% = zeer performant) › Indien mogelijk voor elke post op basis van het type van uitrusting

Meter Hydrobru

– de efficiëntie en prioriteiten in termen van waterbesparing kunnen ramen ►

Het verbruik opvolgen en problemen identificeren: › Keuze van accessoires voor controle/follow-up van het verbruik: – Op het hoofdnetwerk:

Koudwatermeter

» hoofdwatermeter - Automatische opmetingen uitvoeren in geval van GTB (kantoren), syndicus, (collectieve woningen), …

» Meters die een onderscheid maken tussen verbruik van drinkbaar en nietdrinkbaar water (regenwater), enz. (kosten = +/- € 100-150/meter) Lekdetectiemodule met alarm – bron CADIS

» Systeem voor lekdetectie in real time (onmerkbare lekken) – Op het secundair netwerk naargelang van aantal en diversiteit van de activiteiten: » Verdeelmeters volgens type van bezetting (koudwatermeters) » Gedecentraliseerde

lekdetectiesystemen

(met

bijvoorbeeld voor het sanitair blok van kantoorgebouwen

lokale

sondes/sensoren 5 ):

Rationeel watergebruik ►

Implicaties bij gefaseerde en gedeeltelijke renovatie: › Een diagnose stellen van de bestaande toestand (audit) op basis van een analyse van het waterverbruik op basis van de facturen van de 3 voorbije jaren. – Identificatie van de kwaliteit van het bestaande netwerk (lekken)

› In het kader van een renovatie van een deel van het gebouw of de verdichting ervan: – belang van verdeelmeters (koudwatermeters) volgens type van bezetting: voor kantoren (per platform, ½ platform), per woning, enz. – belang van afsluitkranen / elektromagnetische kleppen om stukken van het netwerk te isoleren  zo kunnen meters worden toegevoegd zonder gevolgen voor het gebouw in zijn geheel

› In alle gevallen is het aangewezen een controle van de waterinstallaties te laten uitvoeren: – naleving van de technische voorschriften van de Belgaqua-installaties – attest verplicht in Vlaanderen bij opening van de uitbreiding/ingrijpende wijziging van een bestaande installatie

meter,

6


Ontwerp en beheer van de netwerken: ►

Identificatie van de verschillende waterdistributienetwerken en de uitrustingen ervan (plaats, bereikbaarheid, enz.): › Centralisatie van de aftappunten (vooral voor technische lokalen: SWW-bereiders, uitrustingen voor recuperatie van regenwater, enz.) › Makkelijk bereikbaar: onderhoud, herstellingen, uitbreiding, enz.

› Eenvoudige tracés met zo weinig mogelijk stukken doodlopende leiding en veranderingen van richting (kritieke punten: drukval, zones met stilstaand water, lage temperatuur, risico van corrosie of kalkafzetting, enz.) ►

Implicaties bij gefaseerde en gedeeltelijke renovatie: › Diagnose van de netwerken (plaats, materialen, staat, enz.): – belang van technische kernen en gecentraliseerde en voldoende ruime schachten – belang van ruime dimensionering van technische ruimten

– belang van afsluitkranen / elektromagnetische kleppen om stukken van het netwerk te isoleren (makkelijker te wijzigen) – belang van opstelling van “as built”-plannen van de netwerken

7


Ontwerp en beheer van de netwerken (vervolg): ►

Identificatie van de waterdruk: regeling / reductie indien > 3 bar: › Op het hoofdcircuit (na hoofdmeter) voor lage gebouwen › Op de secundaire circuits: – op de verschillende verdiepingen voor middelhoge tot hoge gebouwen: » Vooral dichtbij hoofdcircuit, dichtbij een grotere druk, niet noodzakelijk op de hoogste verdiepingen: NEE

JA geen

NEE

JA

Drukregelaar met controlemanometer

- Onvoldoende druk stroomop _waarts

stroomop _waarts

stroomop _waarts

stroomop _waarts

Bron: WATS

8



Identificatie van de waterdruk: regeling / reductie indien > 3 bar: › Op de secundaire circuits: – Optimalisering naargelang van de uitrustingen en hun gebruik:

Drukregelaar stroomopwaarts van een toestel Bron: WATS

►

» kranen van de technische lokalen / onderhoudslokalen = druk van 2 tot 3 bar » spoelbakken wc’s en kranen: 1 tot 1,5 bar in werking » de meeste elektrische huishoudtoestellen: tussen 1,5 en 3 bar

Implicaties bij gefaseerde en gedeeltelijke renovatie: › Belang van drukregelaars zo dicht mogelijk bij de aftappunten (met afsluitkraan en drukmeter): – van elke verdieping (kantoorverdiepingen); – van elke woning (toegang op gemeenschappelijke overlopen buiten de woningen)

– of zelfs in elk sanitaire blok (kantoren); – van elke uitrusting – enz.

9



Implicaties bij gefaseerde en gedeeltelijke renovatie: › In het kader van een uitbreiding van het gebouw of een hoog gebouw: – Neiging om de waterdruk te verhogen (plaatsing van een overdrukpomp) om de druk aan het uiteinde van het netwerk te garanderen NEE

JA geen drukregelaar -

stroomopwaarts

overdrukpomp

stroomopwaarts

overdrukpomp

Bron: WATS

10

Rationeel watergebruik Het drinkwaterverbruik verminderen: ►

Belangrijkste waterbesparende voorzieningen: › Op de kranen: – geïntegreerde debietbegrenzer (verstelbaar in 2 standen: van 0 tot 6 liter/min. en tot ongeveer 12 liter/min.) – Plaatsing van straalbegrenzers (mousseurs):

› Op de douchekoppen: – Dynamische of statische debietbegrenzer (vermindering debiet met 50%, of +/-8 liter/min., of zelfs 6 liter/min. 3 bar) 24 Débit = Q [litres/minute]

●

22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 0

Pression [Bar]

1

2

3

4

5

Pommeaux de douche économique - limiteur de débit dynamique Pommeau de douche économique - limiteur de débit statique Pommeaux de douche sans dispositif d'économie

Bron: MATRIciel

6

11


Het drinkwaterverbruik verminderen: ►

Belangrijkste waterbesparende voorzieningen: › WC met spaarspoelknop: dubbele spoelfunctie 3-6 liter OF 2-4 liter per spoelbeurt of wc zonder water?

WC dubbele bediening – WC met spoelbak met waterstraal onder druk (efficiënter spoelen – 4 tot 6 liter) - WC met spoelbak met dubbele bediening 2-4 liter per spoelbeurt– composttoilet – Bronnen: GEBERIT - BERGER-BIOTECHNIK (www.berger-biotechnik.com)

› Urinoirs met zuinige spoeling: regelbare spoelbak van 1 tot maximum 6 liter (bij gebruik max. 3 liter) of urinoirs zonder water?

Urinoir met speciale afvoer met sifonwerking, afvoer in opbouw, spoelvolume < 1 liter per spoelbeurt – Bron: Villeroy&Boch

Watervrij urinoir met geurafsluiter – Bron: Urimat (http://belgium.urimat.ch)

12



Implicaties bij gefaseerde en gedeeltelijke renovatie: › Weinig implicaties › Vooral van belang indien gecombineerd met drukbegrenzing (vorig punt) › Belangrijkste impact houdt verband met debietbegrenzing: – Risico’s van verstopping van de afvoernetwerken: » Indien zeer laag debiet, vooral voor wc’s en urinoirs (< 2 liter per spoelbeurt) » Indien de installatie al problematisch is: zwakke helling / grote lengte met beperkte doorsnede / kronkelig traject / enz. – mogelijkheid: debietversterker op standleiding (in schacht), maar impact op plaatsinname

Debietversterker (vooral indien wc met spoelbak met dubbele bediening 2-4 liter) Bronnen: GEBERIT - BERGER-BIOTECHNIK (www.berger-biotechnik.com)

13


Het drinkwaterverbruik verminderen:

Raming van de potentiële waterbesparing (woning) 120 liter/dag/pers.

Raming van de potentiële waterbesparing (kantoor) 50 liter/dag/pers.

Verbruik van drinkwater

100 liter/dag/pers.

40 liter/dag/pers.

- 100%

- 100%

80 liter/dag/pers.

30 liter/dag/pers. 60 liter/dag/pers.

- 56 % - 44 % - 50 %

- 59 % 20 liter/dag/pers.

- 44 %

40 liter/dag/pers.

- 33 %

- 63 %

10 liter/dag/pers.

20 liter/dag/pers.

- 50 %

- 33 % 0 liter/dag/pers.

20 liter/dag/pers. REFERENTIE (gemiddelde waarde) WC Vaat Onderhoud buiten gebouw

Was Lichaamsverzorging Lekken

OPTIMALISATIE Dranken en voeding ,Onderhoud van het gebouw

REFERENTIE (gemiddelde waarde)

WC Vaat Onderhoud buiten gebouw

Urinoirs Douches Lekken

OPTIMALISATIE Wastafels Onderhoud gebouw

› Potentiële waterbesparing die kan worden verwacht: – Globale besparing van +/-40 tot 50% (woningen): » van +/-106 tot 120 liter/pers./dag  +/-60 liter/pers./dag. – Totale besparing van +/-25 tot 40% (kantoren): » van +/-40 tot 50 liter/pers./dag  +/-25 liter/pers./dag.

14



Voorzie een alternatieve watervoorziening: Alternatieven voor drinkwater

Onderhoud rond het Onderhoud gebouw van het gebouw

Onderhoud rond het gebouw Onderhoud van het gebouw

Lichaamsverzorging Vaat

Drinkwater (gezondheids wetgeving)

Vaat

Drank en voeding

Was

Woningen Voor 30 tot 60% van de geoptimaliseerde behoeften kan een alternatief voor drinkwater worden gebruikt

Wastafels

Kantoren Voor 60 tot 80% van de geoptimaliseerde behoeften kan een alternatief voor drinkwater worden gebruikt

15



Alternatieve waterbevoorrading: recuperatie van regenwater › Totale potentiële besparing op het waterverbruik van +/-15 tot 35% in verhouding tot de referentiebehoeften Raming van de potentiële waterbesparing (woning: hier 4 personen) Verbruik van drinkwater

- 46 %

referentie

Na waterbesparingen

- 74 %

Na recuperatie regenwater

– Beperkt volgens:

» Het potentieel van regenwaterrecuperatie (type en afmetingen van de opvangoppervlakten, uitrustingen, grootte van de tank, enz.) » Het type van programma, de bezettingsdichtheid, het type van behoeften, enz.

16



Alternatieve bevoorrading: recuperatie van regenwater › Financiële aspecten (voorbeelden van rendabiliteitsberekening): – Eengezinswoning (5 personen): tank van 3 m³ (optimalisering), +/- € 2.700 (met uitrustingen, netwerk, ...), ETV van 19,1 jaar;

– Huis GLV +2 met 3 appartementen (9 personen): tank van 3-5m³, +/- € 7.200 (met uitrustingen, netwerk, meters…), ETV van 31 tot 35 jaar.

– 5 woningen in renovatie (17 personen): tank van 16-18m³, +/- € 11.700 (met uitrustingen, netwerk, meters,…), ETV van 15,5 tot 22,2 jaar;

– Gebouw GLV +4 met 19 appartementen (+/-58 personen): tank van 15-20 m³, +/- € 18.700 (met uitrustingen, netwerk, meters,…), ETV van +/-20 jaar.

– Kantoorgebouw GLV +4 (+/-257 personen): tank van 40 m³, +/- € 18.800 (met uitrustingen, netwerk, meters,…), ETV van 12,5 tot 22,1 jaar.

– Kantoorgebouw GLV +5 (+/-300 personen): tank van 45 m³, +/- € 22.800 (met uitrustingen, netwerk, meters,…), ETV van 11,3 tot 14,3 jaar.

– Rusthuis (105 werknemers, 36 bewoners, crèche en bezoekers): tank van 40 m³, +/- € 28.700 (met uitrustingen, netwerk, ...), ETV van +/-18,6 jaar.

› Verdeling van de kosten:

+/-5 tot 10% voor voorfiltering, +/-15 tot 20% voor de tank (ondergronds), +/-5 tot 15% voor de uitrustingen van de tank, +/-20 tot 30% voor de pompen en de nafiltering, +/-15 tot 20% voor de meters (hoge kosten in woningen, 17 enz.), +/-15 tot 20% voor het distributienetwerk (belang van optimalisering)



Alternatieve bevoorrading: recuperatie van regenwater › Implicaties bij gefaseerde en gedeeltelijke renovatie: – Tank: » Plaatsbepaling in het bestaande gebouw - Plaatsinname / beschikbare ruimte / toegankelijkheid voor aanvoer materiaal, voor onderhoud / aansluiting van de overloop - type van tank (metselwerk, soepel of hard plastic)

» Plaatsbepaling rond het gebouw Geïntegreerd in kruipruimte: soepele kunststof tank – Bron: RWB (www.regenwater.com) –

- Prefabtank (kraan) / ter plaatse gegoten? - Hoge kosten voor grondwerken

Regenpijpen: » Plaatsbepaling in schachten binnen » buiten

Voorbeeldgebouw 46 – Drogisterij

Wat met regenpijpen aan de straatkant en een tank in de achtertuin?

– Schachten: » Afmetingen (plaatsing van het distributienetwerk “niet-drinkbaar water”) / plaatsbepaling (t.o.v. beschikbare ruimte voor tank)

18 Voorbeeldgebouw 45 – MAISIE



Alternatieve bevoorrading: recyclage van grijs water › Licht

vervuild

afvalwater onderhoud van het gebouw)

(wastafels, douches, vaat, eventueel

› Voordelen: – Opgevangen hoeveelheden niet afhankelijk van de beschikbare dakoppervlakte (in verhouding tot regenwater) – Volumes grijs water benaderen behoefte aan alternatief water Woningen

Gedekte behoeften

Onderhoud Onderhoud rond het van het gebouw gebouw

Onderhoud rond het gebouw

Kantoren

Wastafels onderhoud Douche / bad Vaat Huishoudtoestellen

Bronnen van grijs water

Wastafels

Wastafels

19



Alternatieve bevoorrading: recyclage van grijs water › Implicaties bij gefaseerde en gedeeltelijke renovatie: – Kuipen en uitrustingen (voor intensieve technieken): » Plaatsbepaling in het bestaande gebouw - Plaatsinname / beschikbare ruimte / toegankelijkheid voor aanvoer materiaal, voor onderhoud / aansluiting van de overloop - ! Hoogte onder plafond voor uitrustingen (kuipen + pompen)

– Schachten:

» Afmetingen - Voor netwerk voor gescheiden afvoer “grijs water” - Voor plaatsing van distributienetwerk “nietdrinkbaar water”

» Plaatsbepaling (vergeleken met beschikbare ruimte voor recyclage-installatie) Unit voor recyclage van grijs water GWA 1.000 voor woning – Bron: GEP (www.regenwater.com)

20

Rationeel watergebruik Voorziening voor waterbesparing

●

Grote impact

●

Gemiddelde impact

X

Zeer lage of geen impact

Follow-up verbruik / lekdetectie

Ontwerp netwerken (distributie / afvoer)

Drukregeling / -begrenzing

Waterbesparende voorzieningen (kranen, douches)

Waterbesparende voorzieningen (wc en urinoirs)

Zuinige huishoudtoestellen

Financiële aspecten Milieu-efficiëntie: Potentiële waterbesparing

●

●

/ Beïnvloedt de maatregelen voor optimalisatie (debiet)

●/●

Vergemakkelijkt latere ingrepen (fasering)

●/●

Beïnvloedt de maatregelen voor optimalisatie (debiet)

●

Zware posten

●

(meer)kosten van investering en eenvoudige terugverdientijd (ETV)

X /●

Meerkosten verwaarloosbaar ETV < 6 maanden

X /●

●

€ 50 tot 250 ETV < 5 jaar

X /●

Meerkosten verwaarloosbaar ETV < 6 maanden

●

Technische implicaties bij renovatie

Prioriteiten

X /●

1/2

●

moeilijk indien slecht basisontwerp

X /●

1 Onmisbaar bij gefaseerde renovatie en uitbreiding

1 Onmisbaar bij gefaseerde renovatie en uitbreiding

X

1/2

Weinig of geen implicaties

Onmisbaar voor efficiëntie

X

/●

1/2

Hoofdpost Verband met afvalwaterbeheer

Meerkosten € 25 tot 100  650 (watervrije urinoirs) ETV < 5 jaar

implicaties +/afhankelijk van volumes

Onmisbaar voor efficiëntie

●

X

2/3

5 < ETV < 20 jaar

Geen implicaties

Recuperatie van regenwater

●/●

Recyclage van grijs water

● /●

● /●

●

Zware investering 10 < ETV < 25 jaar

●

Zware investering 10 < ETV < 30 jaar

● /●

3

● /●

3

Op de netwerken en gebouw (tank)

Op de netwerken en gebouw (installaties)

21

Beheer van regenwater (onweer) ●

Het regenwaterbeheer verbeteren ►

Afvloeiing op het perceel tot een minimum beperken: › Bodemafdekking beperken / Directe infiltratie bevorderen; › Regenwater niet laten afvloeien; › Afvloeiing op gebouw en perceel verlengen.

►

Het regenwater bufferen en langzaam afvoeren: › Het regenwater beheren zo dicht mogelijk bij de plek waar het valt › Overstromingen en droogte bestrijden › Alternatieve technieken voor vermindering en/of vertraging van de afvoer van regenwater naar de riool integreren op het perceel.

►

De kwaliteit van het water garanderen om het risico van verontreiniging van het milieu te beperken (grondwaterspiegel, bodem, waterlopen, …)

22



Voorzieningen geïntegreerd in de gebouwen

1. 1. 2. 3. ►

2.

3.

Opslagdak voor water Opslagdak met grind Groendak

4. 4.

5.

5. Retentie gecombineerd met recuperatietank Stormtank = overloop van een recuperatietank

Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg rond de gebouwen

1. 2. 3. 4.

3. 4. 2. 1. Groene ruimten in volle grond Retentiecomplexen onder wegdek Goten en kanalen in open lucht Geulen

5. 6. 7. 8.

7. 8. 5. 6. Grachten Droog- of waterbekkens 23 Sloten of ondergrondse massieven Infiltratieput



Implicaties bij gefaseerde en gedeeltelijke renovatie: › Voorzieningen geïntegreerd in de gebouwen – Opslagdaken: » Voor het temporiseren van stortbuien rechtstreeks ter hoogte van de opvangoppervlakken - Functie kan gecombineerd worden met verschillende dakafwerkingen (terrassen) Betreding van grind of steriele zone

Inspectieput met ingang regenwater met beperkt debiet

Betreding op tegels op noppen

Opslagdak honingraat – Bron: SIPLAST Wateroof (http://www.siplast.fr)

Opslagdak honingraat – Bron: SOPREMA Retentio (www.soprema.fr)

- De afdichtingskwaliteit van het dak moet gegarandeerd zijn!

- Rekening houden met de bijkomende overbelasting bovenop de toegelaten overbelasting op het bestaand dak van het gebouw! - Minimale hoogte waterslot / minimale helling  regels van goede praktijk - types van afvoerkolk met geregeld debiet

24



Implicaties bij gefaseerde en gedeeltelijke renovatie: › Voorzieningen geïntegreerd in de gebouwen – Stormtank: » Plaatsbepaling in het bestaande gebouw / rond het gebouw Idem tank voor recuperatie van regenwater

- Opgelet met de hoogte van de afvoer met geregeld debiet, die een laag afvoerniveau oplegt  gevolgen voor de aansluiting op de riolering (behalve indien infiltratie van afgevoerde volumes)

– Regenpijpen: » Plaatsbepaling in schachten binnen (plaatsbepaling en nabijheid van een ruimte die beschikbaar is voor de tank) » Buiten  gedeeltelijk beheer van het water van stortbuien opgevangen op het dak Een orgaan – Bron: GEP (www.regenwater. com)

25 Volume 1 = recuperatie / Volume 2 = retentie – bronnen: Architecture et Climat / MATRIciel



Implicaties bij gefaseerde en gedeeltelijke renovatie: › Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg rondom het gebouw – Regenpijpen: » Alleen voor de regenpijpen buiten die kunnen worden losgemaakt van het netwerk voor aansluiting op de riolering » Op voorwaarde dat aan een aantal voorwaarden is voldaan: - geen bestaande risico’s van overstroming van het perceel of percelen stroomafwaarts - voldoende plaats voor de voorzieningen, op een afstand van bouwwerken: invloed op de samenhang van de bodem indien infiltratie - kenmerken van de bodem (voor infiltratie): niet vervuild, voldoende doorlatend, op een afstand van de grondwaterlaag - Of, indien infiltratie niet mogelijk is, andere afvoer (waterloop of riolering, als laatste keuze)  implicatie op niveau van aansluiting

26 Scharnhauser Park – Stuttgart

Wijk Kronsberg – Hanover – Foto’s: Valérie MAHAUT

Beheer van regenwater (onweer) Voorzieningen voor regenwaterbeheer

●

Grote impact

●

Gemiddelde impact

X

Zeer lage of geen impact

Milieu-efficiëntie: retentievermogen / meerwaarde (infiltratie, biodiversiteit, enz.)

●

Opslagdaken

Stormtanks

Voorzieningen aan de oppervlakte: geulen, grachten, bekkens, enz.

Ondergrondse voorzieningen: grachten, massieven

2-3X efficiënter dan ondergrondse voorzieningen, geen infiltratie

X /●

Geen meerwaarde voor milieu

●

Investeringskosten

X /●

●

X /●

Lage kosten indien gecombineerd met recuperatietank

X

/●

●

●

/●

belangrijk indien bodem weinig doorlatend is aan oppervlakte / meer in de diepte, maar opgelet voor waterkwaliteit

X /●

Lage investeringskosten

Lage installatiekosten: grondprijs, veel onderhoud voor waterbekken

oppervlakte kan nog worden gebruikt voor andere functie

Technische implicaties bij renovatie

Overkomelijke implicaties

2-3X efficiënter dan ondergrondse voorzieningen +infiltratie, +biodiversiteit

X Plaatselijke ondergrondse voorzieningen: putten

Financiële aspecten

Kosten van grondwerken, geotextiel, vullen, zware onderhoudskosten

●

Zware kosten grondwerken, geotextiel, vullen


●

Nemen veel plaats in

X /●


●

Beïnvloedt grondbewegingen (stabiliteit) Zware grondwerken

Prioriteiten

1 Indien voorwaarden vervuld zijn, zeer efficiënte oplossing bij renovatie

3 Alleen indien andere oplossingen niet mogelijk zijn, of als aanvulling

1 Indien voorwaarden vervuld zijn, zeer interessante oplossing

2 Interessant om te integreren onder reeds gebruikte oplossingen (parking, weg, enz.)

3 Alleen indien andere oplossingen niet mogelijk zijn, of als27 aanvulling

Beheer van afvalwater ●

Het afvalwaterbeheer verbeteren ►

Beperking van het afvalwatervolume dat aan de bron moet worden behandeld: › Absolute prioriteit, zo weinig mogelijk waterverbruik aan de bron verminderen

water

afvoeren

=

het

› Polluenten beperken aan de bron en scheiding en nuttige toepassing bevorderen = afvalwaterstromen scheiden – De verschillende stromen beter afvoeren = gescheiden netwerken (regenwater, grijs water en zwart water) – Zwart water met urine en fecaliën scheiden (minder complexe vervuiling en nuttige toepassing mogelijk). – Afvalwater vermijden: toiletten met (voor)compostering, scheiding van vaste/vloeibare stoffen door hydrocycloon, droge toiletten of toiletten met composteerbaar strooisel, enz.

Composttoiletten (Clivus Multrum, www.clivusmultrum.com) – Toiletten met scheiding van urine, van vaste stoffen (procedé AQUATRON) – bron: www.berger-biotechnik.com

28

Beheer van afvalwater ●

Het afvalwaterbeheer verbeteren ►

Implicaties bij gefaseerde en gedeeltelijke renovatie: – Kuipen en opslaguitrustingen (compostering) » Plaatsbepaling in bestaand gebouw - Plaatsinname / beschikbare ruimte / toegankelijkheid voor aanvoer materiaal, voor onderhoud / aansluiting van de overloop

– Schachten: » Afmetingen - Voor gescheiden afvoernetwerken

» Plaatsbepaling - Ten opzichte van beschikbare ruimte voor recyclage-installatie, kuipen en opslaguitrustingen

29

Interessante tools, websites, enz.: ●

Tool voor het beheer van regenwater (RWB) van Leefmilieu Brussel: http://www.leefmilieu.brussels/themas/water/duurzaam-waterbeheer/tool-voor-het-beheervan-regenwater-op-perceelsniveau

●

Beheertool voor regenwater op wijkniveau (QuaDEau) van Leefmilieu Brussel: http://www.leefmilieu.brussels/themas/water/duurzaam-waterbeheer/beheertool-van-hetregenwater-op-wijkniveau

●

●

Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV) en andere: ►

www.stedenbouw.irisnet.be

►

www.vivaqua.be

►

www.hydrobru.be

►

www.belgaqua.be

BREEAM – wat_1_calculator

30

Referenties Gids Duurzame Gebouwen en andere bronnen: ●

Gids duurzame gebouwen: http://www.gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be Fiche G_WAT00 Het waterbeheer verbeteren in duurzame gebouwen en op het perceel

●

Fiche G_WAT01 Beheer van het regenwater op het perceel

●

Fiche G_WAT02 Rationeel omgaan met water

●

Fiche G_WAT03 Hergebruik van hemelwater

●

Fiche G_WAT04 Het afvalwaterbeheer op het perceel verbeteren

31

Te onthouden uit de uiteenzetting ●

Bij gedeeltelijke en gefaseerde renovatie: Bereikbaarheid en ontwerp van de installatie:

►

›

Om latere interventies te vergemakkelijken: –

›

Om water te besparen (vooral drinkwater) en het gebruik van alternatieve waterbronnen te vergemakkelijken: – –

›

De dimensionering van de technische ruimten, de schachten, enz. vergemakkelijkt de latere integratie van voorzieningen voor waterbeheer in duurzame gebouwen.

Een goede kennis van de behoeften op het vlak van waterverbruik. Prioriteit: ontwerp van netwerken, begrenzing van druk en debieten, invoering van waterbesparende voorzieningen.

Voor een beter afvalwaterbeheer: –

Het regenwater zoveel mogelijk uit het netwerk voor afvalwaterinzameling houden, en gescheiden netwerken voorzien voor een gedifferentieerde nuttige toepassing.

Integratie in het gebouw en in de directe omgeving van voorzieningen voor een beter beheer van stortbuien:

►

›

Voorkeur voor efficiëntste oplossingen (opslagdaken) en/of landschappelijke voorzieningen (bovengrondse voorzieningen)

32

Contact

Laurent DINAER

Ernest Allardstraat 21 – 1000 Brussel 

: +32(0)2 537 47 51

E-mail: [email protected] Ik dank u voor uw aandacht 33

Opleiding Duurzaam Gebouw:

Recommend Documents