Opleiding Duurzaam Gebouw: De technieken (warmte, ventilatie, SWW): ontwerp en regeling Leefmilieu Brussel Het effect van de EPB-reglementering op de installatiekeuze Jonathan FRONHOFFS Cenergie cvba
Doelstellingen van de presentatie
●
Focus op de technieken in de EPB
●
Voorstelling van Ecodesign
●
Wat is de “toekomst”?
2
Plan van de uiteenzetting
●
Inleiding EPB
●
Inleiding Ecodesign
●
Verwijzing naar de lezingen
3
Context
-
VTI =? U
-
In de praktijk -
Sancties
1. Wetgevingsreferenties en doelstellingen De EPB-verwarmingsreglementering past binnen het energie- en milieubeleid van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en is gericht op het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen.
CO2-uitstoot
Residentieel Tertiair Transport
Doelstelling: vermindering met 6% van de uitstoot die verband houdt met de activiteit van de gebouwen
Industrie
1. Bestaande installaties verbeteren 2. Nieuwe performante installaties
De reglementering steunt op: • Europese richtlijn 2002/91/EG over de energieprestatie van gebouwen en, • de omzetting ervan in de gewestelijke ordonnantie van 7 juni 2007
4
Ecodesign
20% Minder primaire
20% Minder CO
2
energie •
• • •
Herziening van de EPBrichtlijn Ontwerpcriteria voor producten m.b.t. energie: boiler, airco, vensters Herziening van energielabels: de ecobloem van de EU Richtlijn Energiediensten
20% Aandeel hernieuwbare energie
•
Regeling fluorgassen
• •
De richtlijn over hernieuwbare energiebronnen Omvat aërothermische, hydrothermische en geothermische energie
Wat is ecodesign De milieu-impact van producten verminderen op basis van de levenscyclusanalyse Voor elke productgroep
LAAG
Milieu-impact
Energielabel
Vereist minimum HOOG
vermijden
Welke producten Kaderrichtlijn 2009/125/EG DG Ondernemingen (ENTR)
DG Energie (ENER) 1. Verwarmingsketels
12. Prof. koelkasten
23. Gril en kookplaten
ENTR 1 koeling
2. Boilers
13. Huish. koelkasten
24. Wasmachines, droogkasten en vaatwassers
ENTR 2 transformatoren
3. pc’s
14. Vaatwassers
25. Koffiezetapparaten niettertiair
ENTR 3. geluids- en beelduitrusting
4. Kopieertoestellen
15. Branders fossiele brandstoffen
26. Verliezen in stilstand
ENTR 4. ovens en fornuizen
5. tv’s, …
16. Droogkasten
27. UPS
ENTR 5. uitrustingen
6. Verliezen slaapstand
17. Stofzuigers
28. Pompen
ENTR 6 airco & ventilatie
7. Batterijladers
18. Settopboxen
29. Pompen voor fonteinen en vijvers
8. Kantoorverlichting
19. Huish. verlichting
30. Motoren
9. Straatverlichting
20. Lokale verwarmingsproductie
31. Compressoren
10.Airco <12 kW
21. Prod. Centrale verw. hete lucht
11. Motoren, ventilatoren
22. Ovens
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
2. Uitvoering
= Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering betreffende de voor de verwarmingssystemen van gebouwen geldende EPBeisen bij hun installatie en tijdens hun uitbatingsperiode (3 juni 2010 + amendementen van 19 januari 2012 en 24 januari 2013) = “Besluit verwarming” De EPB-verwarmingsreglementering legt het volgende op: • een reeks van 16 EPB-eisen gericht op het verbeteren van de energieefficiëntie en de vermindering van de milieu-impact van de verwarmingsinstallaties, • de uitvoering van 3 acties voor controle van deze installaties door vakmannen die erkend zijn door Leefmilieu Brussel.
8
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
3. Toepassingsgebied De bepalingen van de EPB-verwarmingsreglementering zijn van toepassing op alle verwarmingssystemen die minstens een ketel omvatten: • met een nominaal vermogen > 20 kW,
• die werkt op een niet-hernieuwbare gasvormige of vloeibare brandstof, • die water gebruikt als warmtedragend medium
De reglementering heeft betrekking op de meeste centrale verwarmingsinstallaties in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Zijn uitgesloten uit het toepassingsgebied van de EPB-verwarmingsreglementering: luchtverhitters, warmtepompen, WKK-installaties, verwarmingketels op steenkool, pellets of hout, boilers, enz.
9
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
4. Verwarmingssystemen
Verwarmingssysteem: het geheel van de onderdelen die nodig zijn om de lucht van een gebouw en/of het sanitair warm water (SWW) te verwarmen, met inbegrip van de warmtegenerator(en), de distributie-, opslag en emissiecircuits en de regelsystemen.
10
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
4.1. Voorbeelden van verwarmingssystemen
Eengezinswoning met verwarmingssysteem met 1 ketel en 1 distributiecircuit
Productie
Distributie
Emissie
Ketel > 20kW + gas/stookolie + water verwarmingsbesluit BRON: ENERGIE +
11
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
4.1. Voorbeelden van verwarmingssystemen Collectief verwarmingssysteem voor meerdere wooneenheden met 2 ketels EN 2 distributiecircuits (1circuit per gevel)
Buitenvoeler
NOORD
ZUID
Primaire lus
BRON: ENERGIE +
12
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
4.1. Voorbeelden van verwarmingssystemen Verwarmingssysteem voor productie SWW
Productie SWW WW SWW
KW
BRON: ENERGIE +
13
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
4.1. Voorbeelden van verwarmingssystemen Verwarmingssystemen met verwarmingsbatterij Vervuilde lucht Vervuilde lucht Verse lucht Verse lucht
BRON: ENERGIE +
14
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
4.1. Voorbeelden van verwarmingssystemen
-
Sancties
Productie SWW
Verwarmingssysteem dat radiatoren, een verwarmingsbatterij en een SWWreservoir voedt
Vervuilde lucht
Ve
Verse lucht
BRON: ENERGIE +
15
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
4.1. Voorbeelden van verwarmingssystemen Verwarmingssysteem met ketel en warmtekrachtkoppeling
Warmtekrachtkoppeling
Indien alleen WKK nee 16
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
4.1. Voorbeelden van verwarmingssystemen 2 verschillende verwarmingssystemen! Verwarming 1
Verwarming 2
SWW
Verwarmingssysteem A
Verwarmingssysteem B
BRON: Opleiding tot EPB-adviseur, thermische installaties, J. Claessens.
17
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
4.2. Types van verwarmingssystemen
Verwarmingssysteem van type 1: verwarmingssysteem gevoed door een verwarmingsketel met een nominaal vermogen <= 100 kW. Verwarmingssysteem van type 2: verwarmingssysteem gevoed door een verwarmingsketel met een nominaal vermogen > 100 kW of door meerdere verwarmingsketels.
De EPB-eisen die van toepassing zijn, de inhoud van de regelgevende bepalingen en de erkende vakmannen die gemachtigd zijn om ze uit te voeren, worden bepaald door het type van verwarmingssysteem (type 1 of type 2).
18
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
5. De verantwoordelijke van de technische installaties (VTI) ●Voor
de aan een milieuvergunning (MV) onderworpen installaties, is de VTI de fysieke of rechtspersoon die houder is van de MV ●Voor
de installaties die niet onderworpen zijn aan de milieuvergunning (zonder MV), is de VTI de eigenaar (of elk van de mede-eigenaars) van de installaties.
De VTI moet de EPB-eisen betreffende de installaties naleven, en moet deze laten controleren (oplevering, periodieke controle en diagnose).
19
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
Voorbeeld
Appartement in een appartementsgebouw VERWARMING
Individueel
Collectief
Individueel
VTI = eigenaar van het appartement
2 VTI’s Verwarming = gezamenlijke eigenaars SWW = eigenaar van het appartement
Collectief
2 VTI’s Verwarming = eigenaar van het appartement SWW = gezamenlijke eigenaars
1 ENKELE VTI = gezamenlijke eigenaars
SWW
20
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
6. De EPB-eisen Verwarming met radiatoren Technische eisen Aard Meetopening op verwarmingsketel Verbranding en rookemissie (metingen) Vermogensmodulatie (brander)
Indien nieuw1 Trekvermogen schoorsteen Natuurlijke trek Ventilatie stookruimte en schoorsteen Indien nieuw 2
Buitenvoeler
Dichtheid afvoer verbrandingsgassen en luchttoevoer Dimensionering verwarmingsketel Indien nieuw1
ZUID
Warmte-isolatie leidingen en accessoires Indien nieuw1
C
Warmte- en luchtverdeling in zones Regeling en programmering Logboek ! Energiemetingen verwarmingsketel!
Indien nieuw3 Indien nieuw1
Primaire lus
C Energieboekhouding
!
C
“!” = onmiddellijk
1. 2. 3.
Nieuwe ketel/onderdelen Nieuwe stookplaats Nieuw netwerk / uitbreiding
21
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
6. De EPB-eisen Verwarming via lucht – Hygiënische lucht Technische eisen Vervuilde lucht
Aard
C
SiIndien > 5.000m³/h, 2.500 h/an > 5.000 m³/uur, 2.500 uur/jaar Warmterecuperatie RécupChal Verse lucht
Indien “vergaderzaal” > 5.000>m³/uur, Si “salle de réunion” 5.000 m³/h ∆ debiet ∆débit
Logboek
!
Elektrische meting ventilatoren si neuf ! > 10.000 m³/u >10.000m³/h Warmterecuperatie Indien nieuw Variatie verseluchtdebiet Indien nieuw Energieboekhouding !
! = onmiddellijk
“indien nieuw” = nieuw ventilatiesysteem
22
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
7. Door de EPB-verwarmingsreglementering voorziene handelingen De reglementering voorziet de volgende handelingen: • de oplevering van de verwarmingssystemen (conform of niet-conform) • de periodieke controle van de verwarmingsketels (conform of nietconform) • de diagnose van de verwarmingssystemen die een ketel van meer dan 15 jaar oud omvatten (informatie)
23
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
Eisen van de EPB-verwarmingsreglementering /diagnose
24
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
7.1. Periodieke controle van de ketels
Erkend vakman: de erkende verwarmingstechnicus
25
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
7.1. Periodieke controle van de ketels Frequentie: • om de 3 jaar voor gasketels • elk jaar voor stookolieketels Inhoud: • de reiniging van de ketel, • de reiniging van de afvoerleidingen van de verbrandingsgassen, • de regeling van de brander van de ketel • de verificatie van de conformiteit met bepaalde eisen Documenten: attest van periodieke controle en stappenplan.
26
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
7.1.1. Attest van periodieke controle en stappenplan:
Na afloop van de periodieke controle: De erkende verwarmingstechnicus levert een attest af waaruit blijkt dat het systeem conform of niet-conform is (en dat wordt bewaard in het logboek). Bij niet-conformiteit stuurt de verwarmingstechnicus een kopie van het attest naar Leefmilieu Brussel. Het stappenplan is een schriftelijk document dat de vooropgestelde kalender toelicht die voor de uitvoering van de periodieke controles en de diagnose moet worden nageleefd, alsook de kalender van de daadwerkelijk uitgevoerde handelingen, met inbegrip van de oplevering. Het moet door de erkende vakman worden opgesteld (indien het nog niet bestaat) en aangevuld.
27
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
7.1.1. Attest van periodieke controle en stappenplan:
28
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
7.2. De oplevering van een verwarmingssysteem
Erkend vakman: Systeem van type 1 Systeem van type 2
erkend verwarmingsinstallateur EPB-verwarmingsadviseur
De oplevering vindt plaats: • bij de installatie van een ketel • bij de vervanging van het ketellichaam • bij de vervanging van de brander • bij het verplaatsen van een ketel Inhoud: verificatie van de conformiteit van het verwarmingssysteem met de EPB-eisen. Document: Opleveringsattest en stappenplan
29
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
7.2.1. Opleveringsattest en stappenplan: Na de oplevering: • de erkende vakman stelt het stappenplan op (indien het nog niet bestaat) en vult het aan • het opleveringsattest geeft aan of het systeem conform of niet-conform is. Het attest wordt in het logboek bewaard. Een kopie van het attest wordt naar Leefmilieu Brussel gestuurd door de erkende vakman.
30
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
7.3. In conformiteit stellen
Indien bij de periodieke controle of de oplevering een niet-conformiteit wordt vastgesteld heeft de VTI 5 maanden de tijd om zijn systeem conform te maken.
Indien de niet-conformiteit toe te schrijven is aan de niet-naleving van de eisen: • meetopeningen of • ventilatie van de stookplaats, beschikt de VTI over 7 bijkomende maanden (een verantwoordende nota moet dan bij het attest worden gevoegd).
31
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
7.4. Diagnose van het verwarmingssysteem Erkend vakman: systeem van type 1 systeem van type 2
erkend verwarmingsinstallateur EPB-verwarmingsadviseur
De diagnose moet worden uitgevoerd ten vroegste een jaar voor en ten laatste een jaar nadat de oudste aangesloten ketel 15 jaar oud is. Een periodieke controle moet binnen de 12 maanden voor de diagnose worden uitgevoerd.
Verwarmingsketels >= 16 jaar Inhoud: de diagnose van het verwarmingssysteem is een beoordeling van de prestatie van dit systeem. Documenten: diagnoseverslag en stappenplan Het diagnoseverslag is niet bindend. 32
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
7.4.1. Tool voor de diagnose van verwarmingssystemen van type 1. Gemeenschappelijk voor de 3 gewesten!
33
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
7.4.2. Tool voor de diagnose van verwarmingssystemen van type 2.
Gemeenschappelijk voor de 3 gewesten!
SOFTWARE AUDIT-H100
34
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
8. De erkende vakmannen (herhaling)
TYPE DE SYSTEME DE CHAUFFAGE
35
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
9. Sancties
9.1. Voor de erkende vakmannen: De prestatie van de erkende vakmannen wordt door een kwaliteitscontroleorgaan gecontroleerd. Vakmannen die hun verplichtingen niet nakomen, kunnen geschorst worden of hun erkenning kan worden ingetrokken.
36
Context
-
VTI = ? U
-
In de praktijk
-
Sancties
9.2. Voor de VTI:
Indien de reglementaire handelingen worden uitgevoerd: conform: geen sanctie niet-conform: 5 maanden (+ 7 maanden) daarnaast: administratieve boete Indien de reglementaire handelingen niet worden uitgevoerd: 1. vaststelling door een certificateur bij de verkoop of de verhuur van een onroerend goed 2. klacht van buren en vaststelling door BIM-medewerker 3. vaststelling door BIM-medewerker tijdens geïntegreerde controles (in het kader van een MV) strafrechtelijke sancties (art. 34 van de OEPB): - gevangenisstraf van 8 dagen tot 12 maanden - en/of boete van 25 tot 25.000 euro ( = f (kW) )
37
In het kort: samenvatting van de eisen en verwijzing naar het Staatsblad De 16 eisen van het verwarmingsbesluit, de aanleidingen en het overeenkomstige artikel + bijlage in de wettekst Van toepassing voor een Beschrijving
Eisen
meetopening op verwarmingsketel verbranding & rookemissie (metingen) vermogensmodulatie (brander) trekvermogen schoorsteen ventilatie stookruimte en schoorsteen dichtheid afvoer verbrandingsgassen en luchttoevoer dimensionering verwarmingsketel thermische isolatie leidingen & accessoires warmte- en luchtverdeling in zones regeling en programmering logboek energiemetingen verwarmingsketel elektriciteitsmetingen ventilatoren warmteterugwinning luchtafvoer regeling van het verseluchtdebiet energieboekhouding
Art.
Bijlage
Pagina.
Aanleiding
periodieke controle periodieke controle periodieke controle, nieuwe ketel/brander periodieke controle periodieke controle periodieke controle nieuwe ketel/brander nieuwe ketel/brander nieuw distributienetwerk nieuwe ketel/brander 1 januari 2011 1 januari 2011 (enkel indien 100 < kW < 500, dubbel indien > = 500 kW) 1 januari 2011 (indien > = 10.000 m³/uur) nieuwe installatie (indien > 5.000 m³/uur en > 2.500 uur/jaar) nieuwe installatie (indien > = 5.000 m³/uur en variabele bezetting) 1 januari 2011 (indien verplichte meter)
bestaande installatie
Nieuwe/vernieuwde installatie
x (indien > = 100 kW) x (indien > = 10.000 m³/uur) -
x (indien > = 5.000 m³/uur en > 2.500 uur/jaar) x (indien > = 5.000 m³/uur en var. bezetting x (indien > = 100 kW)
Opmerkingen: - De kolommen “Artikel”, “Bijlage” en “Pagina” verwijzen naar de wettekst die in het Belgisch Staatsblad is gepubliceerd. - De tekst vindt u hier: http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/Professionnels/informer.aspx?id=32599&langtype=2067
38
Bijlagen bij de presentatie
(ondersteuning voor eventuele vragen en antwoorden) •
1: Eis 8: Thermische isolatie (water, accessoires, lucht)
p. 40
•
2: Eis 9: Verdeling
p. 44
•
3: Eis 10: Regeling
p. 45
•
4: Eis 11: Logboek
p. 46
•
5: Eis 12: Meting
p. 47
•
6: Eis 16: Energieboekhouding
p. 48
Opmerking: de nummering van de bijlagen komt niet overeen met de nummering van de bijlagen bij het besluit, maar wel met die van deze presentatie…
39
Bijlage 1.1: Thermische isolatie: Dikte isolatiemateriaal verwarmingsleidingen
40
Bijlage 1.1: Thermische isolatie: Dikte isolatiemateriaal verwarmingsleidingen
Hors VP
Dans VP
Klasse 1: λ < 0,035 W/mK Klasse 2: 0,035 <= λ <= 0,045 W/mK 41
Bijlage 1.1: Thermische isolatie: Dikte isolatiemateriaal verwarmingsaccessoires
42
Bijlage 1.2: Thermische isolatie: Dikte isolatie luchtcirculatieleidingen
43
Bijlage 2: Verdeling
44
Bijlage 3: Regeling Normaal regime: - < 400 m²: thermostatische kranen en/of kamerthermostaat - >= 400 m²: + klimaatregeling Vertraagd regime en vorstbescherming: - Vertraagd = comfort T° - (3 tot 5°) - Vorstbescherming = ~5 °C; anti-condensatie = 8 tot 10 °C Programmering: - Klok op 7 dagen, vast of optimiser Automatische uitschakeling verwarming (bv. 15 °C) Beheer circulatiepompen: geen behoefte nuldebiet
Alle verwarmingsketels: - Ketels laten werken volgens thermische behoefte cascadeschakeling - Geen beroep op generator buiten irrigatie afsluitkraan - Voorrang aan generator met beste rendement doordachte cascade - Temperatuurniveau zo laag mogelijk = f (meest eisende kring) - Retourcircuit ok voor condensatie warme retour
45
Bijlage 4: Logboek
46
Bijlage 5: Meting
47
Bijlage 6.1: Gedetailleerde energieboekhouding (> 500 kW)
48
Bijlage 6.2: Vereenvoudigde energieboekhouding (< 500 kW)
49
Interessante tools, websites, enz.: ►
http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/Professionnels/informer.as px?id=32599&langtype=2067
De oplevering van verwarmingssystemen van type 2 (.pdf)
Module regelgeving voor verwarmingsspecialisten (.pdf)
1.
2.
Voor particulieren: •
Leefmilieu Brussel > dienst Info-Leefmilieu: 02 775 75 75
•
De Energiehuizen: http://www.maisonenergiehuis.be
Voor professionelen (studiebureaus, syndics van gebouwen,…): •
►
3.
Facilator Duurzame Gebouwen •
0800 85 775 (NL en FR)
•
[email protected]
[email protected]
Voor professionelen (erkende verwarmingstechnici, erkende verwarmingsinstallateurs en EPB-verwarmingsadviseurs): •
www.epbverwarmingbru.be en www.pebchauffagebru.be (BIM, KVGB en Cedicol) 50
Referenties Gids Duurzame Gebouwen:
●
Gids Duurzame Gebouwen: http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be
Fiches ENE00, ENE08, ENE10 ●
Praktische gidsen en hulpmiddelen: http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/Professionnels/informer.aspx?id=3255 3&langtype=2067
51
Te onthouden uit de uiteenzetting ●
Uw verantwoordelijkheden als VTI:
-
U bent verantwoordelijk voor uw installaties.
-
Houd u aan de termijnen voor de periodieke controles.
-
Controleer of uw vertrouwde technicus erkend is.
-
Kijk na hoe oud uw installaties zijn: diagnose?
-
Logboek? Meters en boekhouding?
-
Denk bij aanvang van de werken al aan de oplevering (om onaangename verrassingen te vermijden, ..).
●
Uw verantwoordelijkheden als syndic:
-
Leg de verantwoordelijkheden van de VTI uit aan de medeeigenaars.
-
Grijp deze gelegenheid aan om werken te laten uitvoeren die op de lange baan zijn geschoven …
●
Uw verantwoordelijkheden als technicus:
-
Zorg dat u de 16 eisen en de aanleidingen kent.
-
Volg opleidingen, voorleggen.
zodat
u
de
nodige
erkenning(en)
kunt
52
Contact
Jonathan Fronhoffs Energieadviseur
: 02 513 96 13
E-mail:
[email protected]
53
