Opleiden in de school Leernetwerk Educatie Professionalisering Kwaliteitszorg. Den Haag Dordrecht Rotterdam. Najaar 2009

Pabo-magazine

Opleiden in de school • Leernetwerk Educatie Professionalisering • Kwaliteitszorg

Den Haag | Dordrecht | Rotterdam Najaar 2009

Voorwoord De Pabo viert dit jaar haar 25-jarig bestaan. Een mijlpaal! Maar wat houdt deze mijlpaal nu eigenlijk in? Net als de maatschappij heeft de Pabo de afgelopen 25 jaar de nodige veranderingen doorgemaakt: het onderwijsprogramma is veranderd, de studentenpopulatie is veranderd en ook de samenwerking met de basisscholen is veranderd. De Pabo en de basisschool zijn steeds meer naar elkaar toegegroeid met als ultiem resultaat de opleidingsschool, waarbij basisschool en opleiding samen onderwijs verzorgen. Wie had dat gedacht 25 jaar geleden? In het volgende Pabo-magazine zullen we extra aandacht besteden aan het 25 jarig bestaan van de Pabo. In dit eerste magazine gaan we in op de verschillende vormen van samenwerking van allerlei organisaties die betrokken zijn bij opleiden. Heb je, naar aanleiding van dit magazine, nog vragen of leuke ideeën, neem dan contact op met de relatie­beheerder of de opleidings­ manager van de betreffende locatie. Het managementteam, Dirk van der Bijl, directeur Angelique Reichert, programmadirecteur Adrie Vrolijk, opleidingsmanager Den Haag Corry Hoendervangers, opleidingsmanager Dordrecht/Rotterdam Jacqueline Frederick, manager Expertise­centrum Wil je graag iets terugzien of mis je iets? Mail de redactie: [email protected]

Keuzegids In de keuzegids van 2009 worden de Pabo’s van Hogeschool INHolland in Dordrecht, Den Haag en Rotterdam goed beoordeeld. Van de 51 Pabo’s eindigden de INHollandlocaties op een respectievelijke gedeelde zesde en zevende plaats. De Keuzegids wordt gezien als de consumentengids voor aankomende studenten en geeft de mening weer van ervaren studenten over werkvormen, docenten en inhoud van de opleiding.

2 Pabo-magazine

Leernetwerk Educatie

Eind 2008 ontving de School of Education Rotterdam uit handen van staatssecretaris Van Bijsterveldt een cheque van € 340.000 als bijdrage voor de ontwikkeling van een online leernetwerk waarin zowel de lerarenopleiding als het onderwijs participeren. Het Leernetwerk Educatie wordt ontwikkeld samen met drie schoolbesturen die als voortrekker functioneren en zal worden ingezet in de lerarenopleidingen van INHolland (zeven locaties) en het daaraan verbonden werkveld. Vraag & aanbod Doel van het project is een internetplatform gebaseerd op Web 2.0 technieken te implementeren dat een nieuwe impuls geeft aan de samenwerking tussen lerarenopleiding en onderwijs en diensten biedt op het gebied van organisatie, communicatie en informatie- en kennisuitwisseling. “Een goed voorbeeld hiervan is het in kaart brengen van vraag en aanbod van praktijkplaatsen en het matchen van vraag en

aanbod: de juiste student bij de juiste plek. De School of Education Rotterdam heeft met de VPE (Virtuele Praktijkomgeving Educatie) in de afgelopen jaren hiermee uitstekende ervaringen opgedaan. Het hele proces van stageplaatsing is door het gebruik van een internetplatform voor alle betrokkenen een stuk overzichtelijker geworden”, aldus Ton Gloudemans, projectleider vanuit INHolland. Maar er is meer. Het Leernetwerk Educatie zal ook gericht zijn op kennisuitwisseling. Gloudemans: ”Neem bijvoorbeeld de KBSapplicatie (KBS = kenmerkende beroepssituaties, red.). Onze competentiegerichte opleiding zoekt veelvuldig verbindingen met authentieke beroepssituaties en de reflectie daarop. De KBS-applicatie geeft een syste­ matisch overzicht van de competenties waarover de startbekwame leraar dient te beschikken en geeft tal van aansprekende casussen uit de praktijk. Gebruikers kunnen zelf nieuwe casussen inbrengen en casussen van andere gebruikers waarderen en natuurlijk zijn alle casussen op slimme en snelle manier doorzoekbaar.”

Onderzoek Ook voor onderzoek zal in het Leernetwerk Educatie een prominente rol zijn weggelegd. Er zal een aantal expertisegebieden worden ingericht dat veel meer dan nu het geval is, zichtbaar maakt welke onderwerpen en thema’s binnen de opleiding onderwerp van onderzoek zijn. “Studenten zullen meer in onderzoekslijnen gaan participeren. Bovendien zal door goed te inventariseren beter op onderzoeksvragen en opdrachten van het werkveld ingespeeld kunnen worden.” Leernetwerk Het Leernetwerk Educatie is niet alleen voor, maar ook van gebruikers. Gebruikers in dit leernetwerk zijn niet anoniem; zij nemen deel op eigen naam vanuit hun eigen rol als student, hogeschooldocent, leraar of praktijkcoördinator. Sommige onderdelen zullen onder beheer van een redactie staan (zoals bijvoorbeeld de nieuwsbrief, agenda en weblinks). Andere onderdelen zullen geheel of gedeeltelijk openstaan voor bijdragen van gebruikers. Soms zal de validiteit en betrouwbaarheid of privacy voorop staan, op andere momenten de vrije informatieuitwisseling. Het Leernetwerk Educatie blijft echter te allen tijde een leernetwerk van mensen die bij elkaar betrokken zijn via een van de lerarenopleidingen van INHolland.

Professionalisering Het project is opgezet vanuit de vraag hoe het leerproces van de student met gebruikmaking van moderne communicatiemiddelen ondersteund kan worden, maar een online leernetwerk kan natuurlijk ook een rol spelen in de verdere professionalisering van zittende leraren. Gloudemans: “Daarover wordt op dit moment druk gesproken. Eén ding staat vast: het Leernetwerk Educatie biedt studenten, opleidingsdocenten, leraren en praktijkcoördinatoren een krachtig instrument om elkaar te vinden en informatie en kennis uit te wisselen die van belang zijn voor de ontwikkeling van beroep en opleiding. Vanaf najaar 2009 krijgen besturen en scholen de beschikking over inlogaccounts en zal het leernetwerk stap voor stap verder worden ingericht.” Meer informatie over het project is te vinden op www.leernetwerkeducatie.nl. Projectpartners zijn: • St. Protestants Christelijk Onderwijs Alblasserdam (Zwijndrecht), • Protestantse Christelijke Schoolvereniging Leiderdorp • Vereniging Een School met de Bijbel (Dordrecht)

Actieprogramma M&ICT De ontwikkeling van het leernetwerk wordt mogelijk gemaakt door gelden die verworven zijn via het ‘Actieprogramma Maatschappelijke sectoren & ICT’ (M&ICT). M&ICT is een programma van de ministeries van BZK, Justitie, OCW, V&W, VWS en EZ, dat helpt maatschappelijke vraagstukken op te lossen door een beter gebruik van ICT. Door middel van ‘Prijsvragen’ werd er € 50 miljoen beschikbaar gesteld voor kansrijke voorstellen gericht op opschaling en systeemfalen. Het winnende voorstel dat INHolland heeft ingediend betrof de ‘6e prijsvraag M&ICT: Communicatie en Samenwerking’.

Positieve accreditatie Pabo’s Hogeschool INHolland Eind juni 2009 heeft Hogeschool INHolland het lang verwachte accreditatierapport voor haar opleiding Leraar Basisonderwijs van de NVAO ontvangen. Het rapport bevat het volgende besluit: “Op grond van het voorgaande besluit de NVAO dat accreditatie wordt verleend aan de hbobachelor Opleiding tot Leraar Basisonderwijs (240 ECTS; varianten: voltijd en deeltijd; locaties: Alkmaar, Den Haag, Dordrecht, Haarlem, Hoofddorp en Rotterdam) van Hogeschool INHolland. Dit besluit treedt in werking op 1 januari 2010 en vervalt op 31 december 2015.” Het accreditatierapport bevat een bloemlezing van het visitatierapport dat door Hobéon, onze visiterende instantie, is opgesteld. Van alle zes de onderwerpen stelt de NVAO vast “dat in het visitatierapport deugdelijk en kenbaar is gemotiveerd op welke gronden Hobéon het onderwerp positief heeft bevonden” waarna ze elk onderwerp beoordeelt als voldoende, de hoogst haalbare beoordeling. Wilt u een samenvatting ontvangen van het accreditatierapport? Stuur dan een mailtje naar: [email protected].

Pabo-magazine 3

Opleiden in de school in perspectief Een goede samenwerking met het werkveld is essentieel voor een opleiding als die van leraar basisonderwijs. De Pabo van Hogeschool INHolland participeert dan ook in verschillende samenwerkings­ verbanden met basisscholen die kunnen variëren van het reguliere stageschoolmodel tot samenwerking bij de begeleiding van studenten, vormgeving van de opleidings­ inhoud en het aanbieden hiervan. Scholen met wie er een ver gaande samen­werking is, worden opleidingsscholen genoemd. Bij deze samenwerking kunnen naast de reguliere opleiding en het basisonderwijs ook lectoraten, roc’s en bijvoorbeeld schoolbegeleidingsdiensten betrokken zijn. De afgelopen jaren zijn er diverse ontwikkelingen geweest op het gebied van opleiden in de school, waarbij ook de overheid het belang van een ver gaande samenwerking ziet en hiervoor dan ook subsidiegelden beschikbaar heeft gesteld. INHolland hecht ook aan het steeds verder optimaliseren van de samenwerking en wil hierin dan ook blijven verbeteren en vernieuwen. De vraag die dan naar voren komt is: welke ambitie heeft INHolland in haar samenwerking met het werkveld van de locaties in Den Haag, Dordrecht en Rotterdam? Ambitie De opleiding streeft naar diverse vormen van partnerschap met de scholen en besturen waarbij met name de wijze van begeleiding en inhoudelijke samenwerking kunnen verschillen. De keuze voor de samenwerkingsvorm is afhankelijk van de wensen van de school of het bestuur en de kwaliteit die de school kan en wil leveren. De opleiding acht het belangrijk dat er goede contacten worden onderhouden met de diverse stagescholen in de regio’s, waarbij een goede begeleiding en de kwaliteitszorg geborgd zijn. Met scholen en besturen die zich willen ontwikkelen tot praktijkschool worden samenwerkingsovereen­

4 Pabo-magazine

komsten afgesloten, waarin heldere procedures en afspraken staan vastgelegd. Het streven van de opleiding is om per regio een intensievere samenwerking aan te gaan met besturen/scholen die samen bereid zijn hierin te investeren om op die manier ten minste één landelijk gecertificeerde opleidingsschool per vestigingsplaats te realiseren. Hierbij zullen ook de lectoraten systematisch betrokken worden. Kwaliteitszorg Borging van de kwaliteit is een van de ambities waar veel aandacht aan wordt besteed. Voor de opleidingsscholen geldt dat hiervoor het landelijke kader zal worden gevolgd. Voor de overige vormen van samenwerking stelt INHolland in overleg

de kwaliteitseisen vast, mede gezien het feit dat zij hierover verantwoording moet afleggen aan het NVAO ten tijde van een accreditatie-traject. Leernetwerk Educatie Naast aandacht voor de inhoudelijke en kwalitatieve aspecten van de samen­ werking streeft de opleiding ook naar een goede informatieoverdracht aan en communicatie met het werkveld. Met de ontwikkeling van de digitale leeromgeving Leernetwerk Educatie wordt een grote stap voorwaarts gedaan op dit gebied. Het digitale platform voor studenten, werkveld en de opleiding is aan het begin van het studiejaar 2009-2010 gelanceerd.

Kind en Onderwijs Rotterdam officieel geregistreerd tot Opleidingsschool Het ministerie van OCW wil het opleiden in de school verankeren in het onderwijsstelsel. Daartoe is een definitieve regeling ontwikkeld. Opleidingsscholen (samenwerkingsverbanden van scholen en lerarenopleidingen) die positief zijn beoordeeld door de NVAO en aan een aantal andere voorwaarden voldoen, komen in aanmerking voor een bijdrage in de kosten. Na zes jaar wordt bepaald of de subsidiëring wordt voortgezet. De stichting ‘Kind en Onderwijs Rotterdam’ (KOR) heeft in mei 2009 in het kader van bovengenoemde regeling een aanvraag ingediend tot registratie als ‘Opleidingsschool’. Sinds 2004 werkt deze stichting nauw samen met de Pabo van Hogeschool INHolland in Rotterdam en heeft een leer-werk-opleidingstraject opgezet voor studenten van pabo-3 en -4 binnen de scholen van de stichting en die van een collega-schoolbestuur, Vereniging PCPO R’dam-Schiedam. De NVAO heeft de opleidingsschool van Kind en Onderwijs Rotterdam beoordeeld met “goed”, dat wil zeggen “voldoet ruim aan de vereiste basiskwaliteit”. Het Ministerie van OCW heeft dit advies overgenomen en het samenwerkingsverband van Kind en Onderwijs Rotterdam met de Pabo is met ingang van 1 augustus 2009 officieel geregistreerd als “Opleidingsschool”. Terecht zijn medewerkers van Kind en Onderwijs Rotterdam en van de Pabo blij met dit behaalde succes.

ROTTERDAM EN DORDRECHT IN DE PRAKTIJK Aan mij de eer om vanaf augustus 2009 het praktijkbureau Rotterdam/ Dordrecht en het relatiebeheer Rotterdam te coördineren. Daarom zal ik mij even voorstellen: mijn naam is Lou Verhage en ik werk sinds augustus 1990 bij de Pabo van Hogeschool INHolland. Als docent beeldende vorming binnengekomen, voelde ik me al snel aangetrokken tot alles wat met diversiteit te maken heeft. Samen met collega’s en studenten heb ik mij ingezet om de Pabo en onze hogeschool kleurrijker te maken, zodat ze meer een afspiegeling van de samenleving werden. Ook heb ik me enkele jaren beziggehouden met studentenwerving voor alle opleidingen binnen INHolland, waarbij de contacten met decanen van scholen voor voortgezet onderwijs en mbo mij veel nieuwe inzichten opleverden. Naast mijn werk op de Pabo als docent, coördinator voorlichting en studieloopbaanbegeleider heb ik de laatste vier jaar bij ‘Projectenbureau Het Jonge Noorden’ van INHolland met studenten van allerlei opleidingen gewerkt aan sociaal-maatschappelijke en economische projecten in de stad. Sinds september 2008 ben ik relatiebeheerder van PCPO

De Hoeksche Waard. Bij alle bovenstaande werkzaamheden was het ‘samen met anderen iets voor elkaar krijgen’ een belangrijke factor, iets waar ik graag mijn energie en tijd in steek. Toen aan mij gevraagd werd om vanaf augustus 2009 aan deze nieuwe uitdaging te beginnen, hoefde ik niet lang na te denken. Alle eerder opgedane ervaringen hebben mij verrijkt en inspiratie gegeven. Daar zal ik in mijn nieuwe functie bij de School of Education zeker gebruik van maken en de opbrengst daarvan met u delen. Samen met Marianne van Wijn­gaarden (relatiebeheer Dordrecht), Yvonne Slok en Emine Duran (praktijkbureau Rotterdam/Dordrecht) en Nelly van der Lans (coördinator praktijkbureau en relatiebeheer Den Haag) ga ik me inzetten voor werkbare, prettige en succesvolle relaties, zodat er steeds meer fantastische leerkrachten komen.

Pabo-magazine 5

Meet & Greet DORDRECHT Wat: scholenmarkt Waar: Dordrecht Wie: derde- en vierdejaarsstudenten en schoolbesturen Wanneer: april 2009 Op donderdag 16 april 2009 werd er op locatie Dordrecht voor het eerst een scholenmarkt gehouden. Een achttal besturen waarmee wordt samengewerkt op het gebied van opleiden in de school presenteerden zichzelf aan onze aankomende derde- en vierdejaarsstudenten. Deze studenten moeten solliciteren naar een praktijkplaats. De aankomende derdejaarsstudenten moeten niet alleen keuzes maken betreffende hun leeftijdsspecialisatie en de levensbeschouwelijke identiteit, ook moeten zij differentiatieminors gaan kiezen. Binnen elke minor gaat de student gerichte projecten opzetten of uitvoeren en praktijkgericht onderzoek doen op bepaalde onderwijsinhouden. De aankomende vierdejaarsstudenten solliciteren naar een afrondende praktijkplaats (LIO). Hier voeren zij ook hun afstudeeronderzoek uit. Door de studenten zelf op zoek te laten gaan, kiezen zij bewuster voor een praktijkplaats en kunnen zij gericht zoeken naar een plaats die aansluit bij de gemaakte keuzes. Anderzijds kunnen scholen door een schoolprofiel aan te maken en vacatures te plaatsen in Virtuele Praktijkomgeving Educatie (VPE) duidelijk aangeven wat voor stagiaires zij zoeken. Het resultaat: een betere match tussen stagiair en praktijkschool en dus voordeel voor zowel de studenten als de praktijkscholen. Themadag solliciteren Voor de Pabo 2-studenten was de markt onderdeel van de ‘Themadag solliciteren’. In de ochtend kregen zij een toelichting op de sollicitatieprocedure. Daarnaast werd er aandacht besteed aan het schrijven van een sollicitatiebrief en het voeren van een sollicitatiegesprek. Ook het inventariseren van welke vragen er op de “Toen de vraag kwam of we als PCPO mee wilden werken aan een voorlichtingsmarkt voor studenten, hoefde ik hier niet lang over na te denken. Het is erg leuk om je als bestuur aan de studenten te presenteren; laten zien wie je bent, wat je goede dingen zijn en waar je uitdagingen liggen. Studenten kunnen wellicht meeprofiteren van de goede dingen en meewerken aan de uitdagingen. Daarnaast is het erg leuk om studenten daadwerkelijk te ontmoeten. Doordat vooral studenten komen die geïnteresseerd in je zijn, krijg je hele leuke en zinvolle gesprekken. Ik kijk daarom terug op een inspirerende middag!” Hilda Gebben Bovenschoolse coach PCPO Barendrecht – Ridderkerk

6 Pabo-magazine

scholenmarkt aan de besturen gesteld zouden kunnen worden was onderdeel van het programma, zodat de studenten goed voorbereid naar de markt toe gingen. Voor de huidige derdejaarsstudenten, die komend jaar hun praktijk gaan afronden, bood de markt de mogelijkheid nader kennis te maken met de besturen. Deze studenten kregen voorafgaand aan de markt een korte voorlichting over de sollicitatieprocedure. Persoonlijk contact Het was gezellig en druk in het lokaal waar de scholenmarkt werd gehouden. De besturen hadden allemaal hun best gedaan zichzelf optimaal te presenteren. Uitgebreide informatie in de vorm van schoolgidsen en folders was beschikbaar en het geheel was fleurig aangekleed. Wat vooral als zeer prettig werd ervaren door zowel de studenten als de vertegenwoordigers van de besturen was het persoonlijke contact dat kon worden gelegd. Er werd uitgebreid de tijd genomen om vragen te beantwoorden en informatie te geven. Voor de studenten ontstond een goed overzicht van het aanbod van scholen. Voor herhaling vatbaar Zowel studenten als besturen hebben een aantal verbeterpunten aangegeven waar de opleiding uiteraard mee aan de slag gaat. Duidelijk is wel dat alle partijen het erover eens zijn: De scholenmarkt is voor herhaling vatbaar!

“Studenten enthousiast maken voor de scholen binnen onze vereniging: mijn doel op de scholenmarkt. Het was moeilijk de voor mij onbekende studenten te bereiken. Met behulp van een LIO-stagiaire is dat ten dele gelukt. Er hebben weinig studenten van buiten onze woonplaats gesolliciteerd, terwijl ik dat wel gehoopt had. Nu maar eens goed nadenken hoe ik dat doel volgend jaar wel kan bereiken!” Piet Dijkstra Bovenschoolse coach Papendrecht

PEPTALK: KRACHTEN BUNDELEN MAAKT STERK

Over professioneel educatief partnerschap (PEP) De Van Ostadeschool is een basisschool in de Haagse Schilderswijk die nauw samenwerkt met voorschool Sam­Sam. Onder leiding van het HCO (Haags Centrum voor Onderwijsbegeleiding) is het pro­gramma Piramide ingevoerd om de voor- en vroegschoolse educatie (VVE) beter vorm te geven. Naast Piramide wordt ook gewerkt met Kinderklanken (ontluikende geletterdheid) en Contact! (coöperatieve werk­vormen voor tweedetaalverwerving, NT2). Ontwikkeldoel op dit moment is het versterken van de leer- en denkstrategieën bij peuters en kleuters. Dit doel staat centraal in de professionele leergemeenschap die de Van Ostadeschool wil zijn en waarin HCO en beroeps­ opleidingen (Pabo en ROC) partners zijn. Het lectoraat Educatieve Dienstverlening van Hogeschool INHolland doet onderzoek naar de meerwaarde van een dergelijk professioneel educatief partnerschap (PEP) en wil komen tot aanbevelingen om de rol van studenten en opleiding in het kader van schoolontwikkeling te vergroten. De Van Ostadeschool met voorschool SamSam is een locatie waar een PEP wordt ontwikkeld. Goede aansluiting Studenten van de Pabo kiezen in de laatste fase van hun opleiding bewust voor een specialisatie voor het oudere

of jongere kind. Daarnaast profileren ze zich door het kiezen van differentiatieminors. De studenten jongere kind, die ook de minor VVE of NT2 kiezen, vinden op de Van Ostadeschool een leeromgeving die daar goed bij aansluit. Om goed te kunnen starten, krijgen ze in het begin van hun derde jaar een paar bijeenkomsten ter voorbereiding op Piramide en over de kenmerken van het werken op de Van Ostadeschool. Dit voorbereidingsprogramma wordt verzorgd door een docent van de Pabo en een leerkracht van de school. Alle scholing voor leidsters en leerkrachten, door onder andere het HCO, wordt ook gevolgd door de studenten en zij doen mee in de coaching- en intervisierondes die daarop volgen. Studenten ervaren op deze manier wat het is om teamlid te zijn en om samen te (blijven) werken aan professionaliteit en schoolontwikkeling. Omdat de focus op dit moment ligt op het ontwikkelen van leer- en denkstrategieën, gaat ook hun afstudeeronderzoek daarover. Ze ontwikkelen een plan van aanpak van werk­ vormen bij Piramide waarmee

leidsters en leerkrachten de komende jaren direct kunnen werken. Meerdere partnerschappen In Eindhoven is een vergelijkbaar partnerschap op het gebied van VVE, wat voor het onderzoek interessant is. Ook in de omgeving van Den Haag zijn meer scholen bezig zich te ontwikkelen tot een ‘professional development school’ (PDS) zoals dit in de Amerikaanse literatuur genoemd wordt, of tot een PEP, waarbij ook onderwijsadvies aansluit. Op deze scholen ligt het accent niet specifiek op het jonge kind, maar op ‘adaptief onderwijs’, ‘beter onderwijs volgens Marzano’ of ‘topondernemers’. De educatieve partners zijn enthousiast over de samenwerking, omdat er meer gekeken wordt naar de school als geheel. Evidence based werken Het is te begrijpen dat een professionele leergemeenschap om goede communicatie vraagt en een open en lerende houding van alle betrokkenen. Scholen die een lerende organisatie zijn, leren met en

van elkaar en dus ook met en van studenten. Als zij de opbrengsten van praktijkgericht onderzoek gaan zien en waarderen, ontstaat er bovendien een cultuur van evidence based werken. Afstemming van opleidingseisen en ontwikkelvragen van de basisschool gaat vooral goed in de eindfase (pabo 3 en 4) van de opleiding. Studenten kunnen dan ook aan competenties werken als samenwerken in een team en bijdragen aan het schoolconcept. Resultaat Het onderzoek van het lectoraat resulteert in beschrijvingen van ‘good practices’ en in deelbeschrijvingen van de verschillende partners, waaronder die van de opleiding (in 2010). We verwachten dat dit een impuls kan zijn om ‘opleiden in de school’ uit te laten groeien van student­ begeleiding naar gezamenlijke schoolontwikkeling. Interesse in een PEP? Mail naar het secretariaat van het Lectoraat Educatieve Dienstverlening: [email protected]

Op 26 mei 2009 vond er op de locatie in Den Haag een oids-inspiratiemiddag plaats. Managers, directeuren, coaches en andere belangstellenden uit het regionale werkveld waren uitgenodigd voor een middag inspirerende workshops en een lezing door lector Ruud Gorter over opleiden in de school in internationaal perspectief. Een geslaagde middag over opleiden in de school, voor werkveld en opleiding!

Pabo-magazine 7

Lectoraat Geïntegreerd Pedagogisch

Het lectoraat Geïntegreerd Pedagogisch Handelen (GPH) voert ontwikkelingsgericht, ontwerpend en evaluatief onderzoek uit naar de vormgeving, uitvoering en innovatie van leer- en ontwikkelingsprocessen in het basis-, voortgezet en beroepsonderwijs. Het lectoraat wil daarbij actief samenwerken met leerkrachten, scholen en andere organisaties met een pedagogische rol. Dat kan door hen te betrekken bij onderzoek van het lectoraat, of door in opdracht van een of meerdere school(besturen) onderzoek uit te voeren en op basis daarvan advies te geven aan scholen en innovatieprojecten in het onderwijs. Er wordt ook gestreefd naar actieve betrokkenheid van docenten en studenten in planning, uitvoering en rapportage van onderzoek. Het lectoraat wil een bijdrage leveren aan de maatschappelijke discussies rond innovatie van het onderwijs, zoals brede school, sociale cohesie en burgerschap en de opvoedende rol van de school. Het onderzoek is er op gericht professionals en professionals in opleiding (leraren, pedagogen, sociaal werkers) te ondersteunen in het realiseren van onderwijs en zorgverlening die optimaal inspelen op de persoonlijke en maatschappelijke ontwikkelingskansen, wensen en mogelijkheden van jongeren en ouderen. Hierbij worden de maatschappelijke behoeften en verwachtingen met betrekking tot kennis, competenties en maatschappelijke waarden en normen (‘burgerschap’) voor ogen houden.

8 Pabo-magazine

Pedagogisch klimaat Door onderzoek en methodiekontwikkeling wil het lectoraat de educatieve opleidingen meer handvatten verschaffen, hoe in de context van actuele maatschappelijke ontwikkelingen in de grote stad leerkrachten opgeleid kunnen worden die in staat zijn tot het verantwoord invullen van de pedagogische opdracht van de school. De vruchtbare wisselwerking tussen ’pedagogische’ en ‘vak­ didactische’ competentie staat centraal bij het bevorderen van een veilig en stimulerend pedagogisch klimaat. Daarnaast gaat het om het ontwikkelen van inzichten hoe de pedagogische opdracht daadwerkelijk kan worden geïntegreerd in het pedagogischdidactisch handelen van docenten. Hierbij gaat het dus niet alleen om voorwaardenscheppend handelen maar ook om pro-actief pedagogisch en (waarden)vormend handelen met het doel een nieuwe balans te scheppen tussen het functionele leren en de sociale en morele ontwikkeling van kinderen en jongeren. Een regelmatig terugkerend onderzoeksthema hierbij betreft vormgeven aan de gezamenlijke verantwoordelijkheid van ouders en school hierin (onder andere in de vorm van ouderparticipatie). Sociale integratie en burgerschapsvorming Ook wordt onderzoek gedaan naar de vraag hoe cognitief leren en sociale en morele vorming elkaar kunnen versterken en geïntegreerd kunnen worden. Onderdeel van de pedagogische opdracht is de bijdrage aan sociale integratie en burgerschapsvorming. De pedagogische opdracht van de school, van professionals in

Handelen welzijn en jeugdzorg en eigenlijk ook de pedagogische rol van ouders in de context van de veranderende stedelijke samenleving, krijgt steeds meer aandacht. Er wordt onderzoek gedaan naar de bijdrage van het onderwijs aan de ontwikkeling van burgerschap en sociale competentie en daarmee de bijdrage aan sociale cohesie, burgerschapsvorming, tolerantie en aandacht voor diversiteit. Zo heeft het lectoraat onderzoek gedaan naar de vraag hoe scholen om (kunnen) gaan met de wettelijke plicht aandacht te geven aan burgerschapsvorming. De brede school krijgt in dit verband veel aandacht. Het lectoraat wil via onderzoek, ontwikkelingswerk en beleidsondersteuning bijdragen aan de ontwikkeling van de brede school in zowel basisonderwijs als voortgezet onderwijs (vmbo). De brede school is zo interessant omdat idealiter beide aspecten van geïntegreerd pedagogisch handelen aan de orde komen. In een brede school gaat het niet alleen om het samenbrengen van voorzieningen. Er worden ook nieuwe mogelijkheden geboden aan het onderwijs om eigen inhoudelijke, pedagogische en opvoedende doelstellingen waar te maken. Het lectoraat wil via onderzoek en ontwikkelwerk de brede scholen ondersteunen bij het bieden van goede mogelijk-heden om een samenhangend aanbod van onderwijs, opvang , zorg, sport en cultuur te creëren, met name (maar zeker niet uitsluitend) in multi-etnische prachtwijken.

Lectoraten & RIC’s Hogeschool INHolland heeft dertig lectoraten, onderverdeeld in zes Research and Innovation Centres (RIC’s). Binnen RIC’s werken kenniskringen en Schools samen aan onderzoeksprojecten binnen de thema’s Business and Technology, Education and

Ouderrelatie Een ander specifiek thema is de relatie van school (en leerkrachten) met ouders. Onderzoek richt zich enerzijds op het versterken van de relaties tussen ouders en onderwijs als partners in opvoeding, anderzijds op ouder-school relaties in probleemsituaties bij jongeren en ouders. Leerlingzorg Naast een groeiend aantal specialisten in de school, hebben ook de ‘gewone’ docenten steeds meer te maken met leerlingzorg en daartoe benodigde specifieke competenties. Onderzoek van het lectoraat besteedt hieraan in diverse projecten aandacht: passend onderwijs, passende methodiek, leren communiceren rond zorgproblemen, professionele ontwikkeling van pedagogische professionals. De thuisbasis van het Lectoraat is Hogeschool INHolland Haarlem. In de kenniskring wordt echter regelmatig geparticipeerd door docentonderzoekers en studenten uit Rotterdam/Dordrecht en Den Haag. Jeroen Onstenk is sinds 2004 als lector verbonden aan het lectoraat Geïntegreerd Pedagogisch Handelen van Hogeschool INHolland. [email protected]

Learning, Entrepreneurship, Global City, Governance en Quality of Life. Lectoraten zijn kenniskringen bestaande uit een lector en een team deskundigen. De lectoren hebben hun sporen verdiend binnen een specialistisch vakgebied. Door beroepsgerelateerd onderzoek te doen

beantwoorden de lectoraten vragen uit de markt en vertalen de resultaten van het onderzoek terug naar het onderwijs. Op deze manier leveren de lectoraten een belangrijke bijdrage op het gebied van kennisverspreiding naar markt en samenleving.

Pabo-magazine 9

Master Leren & Innoveren Haal het beste uit jezelf en uit het onderwijs In februari 2009 is Hogeschool INHolland gestart met de masteropleiding Leren & Innoveren. Deze master biedt ervaren en talentvolle leraren uit primair en voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs de mogelijkheid tot inhoudelijke verdieping door het vormgeven van innovaties en het doen van ontwerpgericht onderzoek in de eigen klas en school. Maatschappelijke behoefte Met deze master speelt INHolland in op de door de overheid erkende maatschappelijke behoefte om niet alleen de kwantitatieve, maar ook de kwalitatieve lerarentekorten te voorkomen en te verminderen. Zij stelde hiertoe vast dat maximaal acht instellingen een dergelijke master mogen aanbieden met een gemiddelde instroom van vijftig studenten op jaarbasis. INHolland biedt deze door de NVAO geaccrediteerde

“Niets is zo praktisch als een goede theorie.” Gitte Buitelaar, opleidingsmanager master Leren & Innoveren masteropleiding aan op twee van haar locaties, Amsterdam en Den Haag. Samenwerkingsverband De masteropleiding wordt vormgegeven in een samenwerkingsverband van de Pabo’s en tweedegraads opleidingen van Hogeschool INHolland. De onderzoeksomgeving krijgt vorm in nauwe samenwerking met lectoren en kenniskringen binnen de hogeschool. De opleiding bouwt voort op en maakt gebruik van de expertise die aanwezig is bij het Research and Innovation Centre ‘Education & Learning’. Vanuit de School of Education wordt op het gebied

10 Pabo-magazine

van kwaliteit, doorstroom en onderzoek samengewerkt met de Vrije Universiteit (VU) in Amsterdam. Koppeling theorie en praktijk De master is een tweejarig deeltijdtraject (duaal), waarbij het programma zich richt op verdieping en verbreding van de vijf professionele beroepsrollen van een leraar. De theorie wordt aangeboden door toonaangevende professionals uit het vak, welke de deelnemers direct leren toepassen in de praktijk. De wisselwerking tussen theorie en praktijk vormt de rode draad in dit hele traject. Draagvlak binnen de eigen organisatie voor het volgen van deze master is dan ook een belangrijke voorwaarde om tot een goed studieresultaat te komen. De master leidt uiteindelijk op tot de titel ‘Master of Education’. In september 2009 is een nieuwe groep studenten begonnen met de master Leren & Innoveren. De helft van deze groep is werkzaam in het basisonderwijs.

“De master Leren & Innoveren ben ik gaan volgen, omdat ik op die manier tijd vrij maak om me op een dieper niveau bezig te houden met boeiende facetten van het onderwijs. Ik wil me daarin blijven ontwikkelen en daar biedt deze master me veel mogelijkheden voor. Het is verrijkend om met collega’s vanuit verschillende Schools en organisaties samen te werken en te discussiëren. Daarnaast gaan de colleges over de meest recente ontwikkelingen in het onderwijsveld en worden de colleges gegeven door universitaire docenten en onderzoekers die op dit moment op hun eigen terrein een bepalend gezicht zijn van het onderwijs in Nederland. Dat is inspirerend, omdat we hierdoor in gesprek zijn met mensen die zich in de kopgroep bevinden, personen die het onderwijs van morgen gaan bepalen. Het onderwijs waaraan ik mede vorm geef”. Gerjon Elings, docent levensbeschouwing en pedagogiek School of Education Rotterdam

Facts L&I Wat: Master Leren & Innoveren Waar: Amsterdam en Den Haag Voor wie: talentvolle en ervaren leraren met passie voor onderwijs en interesse in onderwijs­ vernieuwing

Meer informatie? Gitte Buitelaar, Gitte.Buitelaar@ INHolland.nl of www.INHolland.nl/ GraduateSchool/LerenenInnoveren

In gesprek met... ...Judith Revet, 23 jaar werkzaam in het onderwijs, waarvan tien jaar bij Hogeschool INHolland. Momenteel werkt zij als lerarenopleider en coördinator pedagogiek/ onderwijskunde bij de School of Education Amsterdam (tweedegraads lerarenopleiding). Zij volgt sinds februari 2009 de master Leren & Innoveren. Wat is de meerwaarde van de master voor een ervaren docent? Dat je de tijd én de rust neemt om na te denken en te discussiëren over nieuwe en oude wetenschappelijke inzichten en hoe je die kunt gebruiken in je eigen beroepspraktijk. Het nemen van tijd om je te verdiepen in nieuwe theorieën, blijkt in de hectiek van het dagelijkse werk niet altijd even makkelijk te realiseren. Het volgen van de master biedt mij de gelegenheid om dit nu wel te doen. Daarnaast is het een meerwaarde dat je in een groep zit met een grote diversiteit. In onze groep zitten docenten van verschillende Schools en dat levert een verscheidenheid aan invalshoeken op. Zo kijkt iemand die bij Marketing werkt soms anders naar ‘leren’ dan iemand met een onderwijskundige achtergrond. Hierdoor ga je zelf ook onderwerpen en situaties vanuit andere invalshoeken bekijken. Het mooie aan deze master is ook dat je je eigen praktijksituaties als object van studie of onderzoek kunt nemen. Zo koppel je direct de theorie aan de praktijk. Waardoor werd je aangenaam verrast? Heel boeiend zijn de masterclasses. Toonaangevende mensen uit de onderwijswereld geven een masterclass over hun eigen specialiteit. Daarnaast de aandacht voor het doen van (praktijk)onderzoek. Het bijwonen van de Onderwijs Research Dagen in Leuven was in dat opzicht ook verrijkend. Kennis die je ook weer meeneemt bij het begeleiden van studenten bij onderzoek. Tot slot, wie raad je de master aan? Mensen die geïnteresseerd zijn in leerprocessen en hoe je onderwijs kunt verbeteren of vernieuwen. Die hun onderzoeks- en ontwikkelcapaciteiten verder willen ontwikkelen ten behoeve van de directe onderwijspraktijk. Die verder willen groeien in de organisatie anders dan in managementfuncties.

Pabo-magazine 11

Passend onderwijs is speciaal voor iedereen Master Special Educational Needs Als u zich verder wilt ontwikkelen als professional in ‘passend onderwijs´ kunt u kiezen voor de master Special Educational Needs van Opleidingen Speciale Onderwijszorg (OSO) van Windesheim in samenwerking met Hogeschool INHolland. Deze opleiding leidt op voor onderwijs dat vanzelfsprekend uitgaat van verschillen. Dat betekent dat het onderwijs zo georganiseerd is, dat iedereen op eigen niveau kan excelleren. Diversiteit bij kinderen en diversiteit in het onderwijsveld is uitgangspunt bij de leerroutes van deze opleiding. Passend onderwijs is speciaal voor iedereen. De masteropleiding wordt aangeboden als voltijd- en deeltijdopleiding. Tevens is er een mogelijkheid om losse modules van de opleiding te volgen. De leerroutes zijn: remedial teachers, zorgcoördinatoren, dyslexiespecialisten, specialisten zeer moeilijk lerende/opvoedbare leerlingen, autismespecialisten en coaches.

CREËREN VAN EEN NETWERK VAN ZORG Renate Tahitu werkt sinds anderhalf jaar als Intern Begeleider op basisschool ‘Westwoud’ in Zoeterwoude. Ondanks de kennis die zij vijftien jaar geleden heeft opgedaan via de opleiding ‘Speciaal onderwijs’ ontstond er bij haar een duidelijke behoefte naar een verdere professionalisering op dit gebied. “De hulp aan kinderen is de afgelopen jaren veranderd”. “Destijds lagen de vraagstukken meer op het gebied van problemen met rekenen en taal. Nu is het veel breder en gaat het meer om het creëren van een netwerk van zorg om het kind heen.” Om in deze behoefte te voorzien is Renate de Master Special Educational Needs gaan volgen met als uitstroomprofiel intern begeleider. “Een uitdagende, maar ook pittige opleiding. Het staat heel dicht bij de praktijk,

12 Pabo-magazine

maar ook bij jezelf. Tijdens de opleiding leer je niet alleen over het vak, maar door supervisie en intervisie leer je ook heel goed op jezelf reflecteren. Belangrijk om in een dergelijke rol goed te kunnen functioneren.” Het eerste jaar van de tweejarige opleiding zit er bijna op en Renate kijkt positief terug naar het afge­ lopen jaar. “Met een enthousiaste groep mensen heb je hetzelfde doel voor ogen en dat motiveert enorm. Je leert heel veel van elkaar. Samen met gemotiveerde en ervaren docenten werk je in afwisselende en uitdagende werkvormen met als uiteindelijk doel het jaar met een goed studieresultaat af te sluiten. Daarnaast heb ik door deze opleiding ontdekt dat het vak coaching heel dicht bij me ligt, iets waar ik eerder nooit zo bij stil had gestaan. Het lijkt me dan ook mooi om me in de toekomst niet alleen met de primaire zorg van de kinderen bezig te houden, maar om

bijvoorbeeld ook een coachende rol te hebben richting collega’s. Dat ik mijn opgedane kennis en vaardigheden kan toepassen in een breder werkveld.” Renate Tahitu heeft 25 jaar ervaring in het onderwijs onder andere als onderbouwcoördinator en leerkracht. Sinds 1999 is zij werkzaam op rk-basisschool Westwoud in Zoeterwoude. Zij volgt het tweejarige deeltijd­ programma van de Master Special Educational Needs.

Meer informatie? [email protected] of www.INHolland.nl/ GraduateSchool

Velon: zelfbeoordelingstraject Opleider in de school Sinds 1990 werkt Thea Jongbloed met veel plezier in het basisonderwijs. Eerst als leerkracht en vanaf 2006 is zij in het kader van ‘Opleiden in de school’ benoemd tot bovenschoolse coach binnen de schoolvereniging PijnackerNootdorp (VPCBPN). Op vier scholen binnen VPCBPN begeleidt zij in samenwerking met de Pabo van Hogeschool INHolland vijftien studenten tijdens hun praktijkperiode. Daarnaast is zij het bruggenhoofd tussen VPCBPN en de Pabo en tevens aanspreekpunt voor het praktijkbureau van INHolland en het management van de eigen instelling. Zij volgt het Velon-traject Opleider in de school. Het Velon-traject Opleider in de school: kun je het traject toelichten? “Het Velon-traject biedt je de mogelijkheid om duidelijk neer te zetten hoe je als bovenschoolse coach of schoolopleider je werk uitvoert, en jezelf te meten aan de beroepsstandaard voor lerarenopleiders. Vervolgens stimuleert het traject je na te denken over hoe je jezelf verder wilt ontwikkelen, en spoort je aan hiertoe ook daadwerkelijk acties te ondernemen. Als je het traject met succes

afrondt, word je opgenomen in het beroepsregister van de Velon/ SRLo.” Waarom ben jij het traject gaan volgen? “Via een collega had ik van het traject gehoord. Het leek mij interessant mijzelf te meten aan de beroepsstandaard voor schoolopleider. Ik heb in juli 2008 de opleiding ‘Coach in het onderwijs’ afgerond en vroeg mij af waar ik sta als coach en waar als opleider. Hoe deze twee samengaan in mijn rol als bovenschoolse coach.” Welke meerwaarde heeft het voor jou persoonlijk, voor de school en voor de studenten/samenwerking met de Pabo? “Tijdens het traject ben ik mij meer bewust geworden van de verschillende petten die ik als bovenschoolse coach allemaal kan

De Vereniging Lerarenopleiders Nederland (VELON) heeft een beroepsstandaard lerarenopleiders ontwikkeld en onder het beheer van de Stichting Register Lerarenopleiders (SRLo) is daaraan een traject gekoppeld, gericht op professionalisering en certificering. Instituutslerarenopleiders en/of opleiders in de school (OIDS) doorlopen daarvoor een (zelf)beoordelingstraject, dat wordt afgerond met een beoordeling door ervaren collega-lerarenopleiders. Om aan dit traject te kunnen deelnemen is minimaal twee jaar werkervaring als lerarenopleider (in de lerarenopleiding of op school) vereist en dienen er voldoende studenten/ cursisten en collega’s te zijn om een 360 graden feedback uit te kunnen voeren. Meer informatie op www.velon.nl/beroepsstandaard/ registratietraject of neem contact op met Hans Troost, [email protected]

opzetten en welke pet ik in welke situatie opzet. Onder andere de pet van begeleider, de coach, de beoordelaar en de coördinator. Verder heb ik door middel van een 360 graden feedback en gesprekken met mijn peercoach zicht gekregen op de competentiegebieden die ik verder wil ontwikkelen en hoe dit past binnen onze vereniging. Hiermee ben ik aan de slag gegaan.” Kun je een voorbeeld uit de praktijk noemen waaruit deze meerwaarde blijkt? “Ik ben mijzelf gaan verdiepen in leerprocessen van (aanstaande) leerkrachten met als doel meer inzicht te krijgen in deze processen. Door deze verdieping herken ik deze leerprocessen en kan ik beter aansluiten bij de studenten. Verder ben ik mijzelf gaan verdiepen in beleid en schoolontwikkeling. Ik heb een bovenschools begeleidingsplan geschreven voor startende leerkrachten met als doel de lerende houding van de pas afgestudeerden vast te houden, hen te stimuleren en te ondersteunen in hun persoonlijke ontwikkeling. Komend schooljaar start de uitvoering van het plan.” Aan wie zou je het traject zeker aanraden? “Aan alle bovenschoolse coaches en opleiders die bereid zijn kritisch te kijken naar hun eigen functioneren en het functioneren van collega-opleiders. Die hierover met elkaar in gesprek willen gaan en van hieruit willen zoeken naar mogelijkheden tot verdere ontwikkeling.” Heb je tips voor toekomstige deelnemers? “Het traject vraagt veel tijd. Die tijd moet je kunnen en willen investeren.”

Pabo-magazine 13

Master Instructional Leadership “Scholen worden steeds groter en dus complexere organisaties. De taak van het management in deze scholen wordt daardoor ook ingewikkelder en zwaarder. Van directeuren en managers wordt dus veel verwacht. Verdere professionalisering van het management is essentieel

voor het goed functioneren van scholen in de toekomst. Ook vanuit de overheid is al meermalen de wens geuit om het management in het primair en voortgezet onderwijs te versterken”. (bron: www. pentanova.nl) In de master Instructional Leadership van Penta Nova staat integraal leidinggeven met als kern het onderwijsproces

centraal. Deze nieuwe opleiding is geschikt voor managers in het basis- en voortgezet onderwijs. Directeuren of school­leiders die de tweejarige schoolleideropleiding reeds hebben afgerond, kunnen instromen in het tweede jaar. Meer informatie? [email protected] of www.pentanova.nl

Scholingsaanbod Opleiden in de school Scholing van praktijkbegeleiders, interne of bovenschoolse coaches maakt een belangrijk onderdeel uit van opleiden in de school. Als vanzelfsprekend wil de Pabo haar partners zo goed mogelijk ondersteunen in de professionalisering van haar medewerkers. Het ‘scholingsaanbod Opleiden in de school 2009-2010’ voorziet in deze behoefte en biedt relevante cursussen, opleidingen en mastertrajecten die aansluiten bij de wensen en eisen die gesteld worden aan Opleiden in de school. Heeft u het scholingsaanbod niet ontvangen? Neem dan contact op met het praktijkbureau van uw locatie. Voor een scholingsplan op maat kunt u contact opnemen met uw relatiebeheerder of opleidingsmanager van de locatie.

14 Pabo-magazine

Werkveldassessor Op mijn bureau liggen afstudeerwerkstukken van een aantal studenten van de Pabo. Een meesterstuk, gemaakt door meesters én juffen. Deze opdracht is voor de student de laatste opdracht. Voor mij, als werkveldassessor de eerste opdracht. Dit jaar zijn voor het eerst, structureel, werkveldassessoren ingezet bij het eindgesprek met de student. Naast de scriptiebegeleider, die namens de Pabo eind­ verantwoordelijke is, zit er ook iemand uit ‘het werkveld’ bij. Opleiden in de school heeft ervoor gezorgd dat de afstand tussen de Pabo en de scholen kleiner is geworden, maar ook de afstand tussen de student en toekomstige collega’s. De betrokkenheid is vergroot en wordt door de inzet van de werkveldassessor nog sterker. Tijdens het eindgesprek kijk ik dan ook bewust naar de relatie van het onderzoek, de uitkomst en de aanbeveling, met de praktijk in en van de school. Welke impulsen krijgen de scholen van het geleverde werk door de student? Samen met de scriptiebegeleider worden de punten toegekend aan het afstudeeronderzoek en aan het gesprek. De student krijgt een kort afrondingsgesprek waarin de toegekende punten worden verantwoord en dan zijn er (in bijna alle gevallen) de felicitaties. Weer een meester of juf klaar om in de praktijk aan de slag te gaan. Het onderwijs wordt op deze manier elke keer een stukje rijker! Annelies van Dijk Directeur Oranje-Nassauschool Sliedrecht Werkveldassessor Dordrecht

Kwaliteitszorg: een gedeelde zorg Om de kennis en kwaliteit te bewaken, hechten we groot belang aan de mening van degenen waarom het uiteindelijk draait: de topleraar van morgen en haar werkgever. De enquête is daarbij een belangrijk hulpmiddel om de kwaliteit van het onderwijs te blijven ver­beteren. Hoeveel waarde wordt daadwerkelijk gehecht aan de resultaten van deze enquêtes? Het doel van de opleiding is een programma aan te bieden, waarmee alle studenten voldoende startbekwaam aan het werk kunnen. Om dit te realiseren wordt structureel onderzoek gedaan naar de kwaliteit van het onderwijs. Continu worden gegevens verzameld, geanalyseerd en doorgespeeld naar medewerkers die met de uitkomsten aan de slag gaan in het werkveld, op conferenties en in het onderwijsprogramma. Op deze manier kan de opleiding vroegtijdig in spelen op micro­ niveau (bijvoorbeeld de hoeveelheid begeleiding), maar ook op macroniveau (bijvoorbeeld maatschappijbrede trends, zoals een toename van het aantal kinderen met een rugzakje). Welke onderzoeken zijn er? Om het onderwijsprogramma te optimaliseren, worden elke periode onderdelen van het onderwijsprogramma geëvalueerd. Daarnaast wordt onderzocht in hoeverre de vooropleiding aansluit op het eerste jaar en in welke mate de studenten over het algemeen tevreden zijn (aansluitonderzoek). Indien een student vroegtijdig is gestopt wordt nogmaals gevraagd wat eventueel kan worden verbeterd (exitonderzoek). Tevens wordt er onderzoek gedaan naar de aansluiting van de opleiding met het werk­veld (praktijk- en werkveldonderzoek). In het praktijkonderzoek worden de huidige studenten en hun praktijkbegeleiders gevraagd naar hun mening over het praktijkgedeelte van de opleiding. In het werkveldonderzoek worden oud-studenten en directeuren gevraagd om aan te geven in hoeverre de oud-student zich bekwaam voelt in het werkveld.

Wat gebeurt er nadat de sluitingsdatum is geweest? Na de sluitingsdatum worden alle enquêtes verzameld. De databestanden worden geanalyseerd en doorgaans gesplitst naar locatie, opleidingsvariant en het jaar. Op deze manier is het mogelijk om bepaalde conclusies te trekken, maar anonimiteit te garanderen. Zodra de gegevens zijn geanalyseerd worden de resultaten besproken binnen de opleiding. Vervolgens worden er actiepunten opgesteld voor de korte termijn en worden verbeterpunten voor de langere termijn meegenomen in het beleid. Betrokkenen worden via het Leernetwerk Educatie, de e-mail en reguliere bijeenkomsten (beroepenveld­ commissie) op de hoogte gesteld van de belangrijkste uitkomsten.. Resultaten Uit het werkveldonderzoek dat de opleiding heeft uitgevoerd in 08/09 blijkt dat de

De afdeling kwaliteitszorg heeft in 2010 een nieuw onderzoek gepland, waar het werkveld bij wordt betrokken. In plaats van een algemeen onderzoek richten we ons op een aantal specifieke onderwerpen. De School hecht veel waarde aan uw mening en hoopt dan ook op een grote respons.

directeuren bijzonder tevreden zijn over de sociale vaardigheden van de alumni van de School of Education van INHolland. De alumni functioneren bekwaam in de klas (bijv. orde houden, leiding geven, motiveren van leerlingen) en in het team, maar zouden nog kunnen groeien in het communiceren met de externe omgeving, zoals het voeren van oudergesprekken en het samenwerken met instanties. Een onderzoek onder de afgestudeerden van de opleiding laat eenzelfde beeld zien. Afgelopen jaar is eveneens onder alle praktijkbegeleiders en alle studenten een onderzoek uitgevoerd naar de praktijkperiode. Uit het onderzoek bleek dat de studenten tevreden zijn over hun vaardig­ heden en kennisniveau. De praktijkbe­ geleiders zijn eveneens positief over dit onderwerp. Daarnaast blijkt uit dit onderzoek dat de praktijkbegeleiders en studenten het gevoel hebben voldoende te worden geïnformeerd over organisatorische zaken, maar dat het niet altijd duidelijk is wat de afspraken zijn over de begeleiding vanuit de praktijk en vanuit de opleiding. De School neemt de uitkomsten van de genoemde onderzoeken mee bij het vaststellen van het verbeterbeleid. Het werkveld wordt hier van zelfsprekend bij betrokken.

Pabo-magazine 15

Boeken en conferenties Grip op de groep ‘Grip op de groep’ gaat uitgebreid in op het groepsproces in de klas. Centraal staat hoe je als leerkracht via allerlei oefeningen een positieve groep kunt creëren en wat het effect hiervan is op het leef- en leerklimaat in de klas. Auteur René van Engelen geeft les op de Pabo en staat parttime voor groep 7/8 op een school in Papendrecht.

Conferenties

NT2-onderwijs: zo kan het! Op 11 november 2009 organiseert Hogeschool INHolland, School of Education te Rotterdam een conferentie rond Nederlands als tweede taal in het basisonderwijs. De conferentie zal plaatsvinden in het gebouw van de hogeschool, Posthumalaan 90, op de Kop van Zuid, van 13.00- 17.30 uur.

nhoudsopgave

.1 .2 .3

.4 .5 .6

.7 .8

.1 .2 .3 .4 .5

.6 .7

Eindredactie Ingrid Snep & Nini Vernooij Opmaak en druk Jurriaans Lindenbaum Grafimedia BV

Deelnemers aan de conferentie kunnen kiezen uit workshops en lezingen over het succesvol inspelen op Nederlands als tweede taal in de praktijk en de samenwerking daarbij tussen werkveld en opleiding (minor Oriëntatie op NT2- specialist).

Fotografie Edwin Weers Studenten en medewerkers Hogeschool INHolland

Meer informatie & aanmelding: www.leernetwerkeducatie.nl.

Contact Praktijkbureau Den Haag praktijkbureau.education. [email protected]

Nieuw geluid

Deel 1 Muziekonderwijs op de basisschool

.1 .2 .3 .4 .5 .6

Colofon Dit magazine is een uitgave van de School of Education Rotterdam van Hogeschool INHolland en verschijnt twee keer per jaar

5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8

Spelen op instrumenten in de praktijk Spelen op instrumenten en cultuur Kwaliteitscriteria en didactiek Samenhang en kerndoelen Educatief ontwerpen Competentieontwikkeling Samenvatting

6 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8

Luisteren naar muziek Luisteren en muzikaliteit Luisteren in de praktijk Luisteren en cultuur Kwaliteitscriteria en didactiek Samenhang en kerndoelen Educatief ontwerpen Competentieontwikkeling Samenvatting

7 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 7.7 7.8

Componeren en improviseren Componeren en improviseren en muzikaliteit Componeren en improviseren in de praktijk Componeren en improviseren en cultuur Kwaliteitscriteria en didactiek Samenhang en kerndoelen Educatief ontwerpen Competentieontwikkeling Samenvatting

8 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 8.8

Bewegen en muziek Bewegen en muzikaliteit Bewegen en muziek in de praktijk Bewegen en muziek en cultuur Kwaliteitscriteria en didactiek Samenhang en kerndoelen Educatief ontwerpen Competentieontwikkeling Samenvatting

9 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6 9.7 9.8

Lezen, noteren en vastleggen Lezen, noteren en vastleggen en muzikaliteit Lezen, noteren en vastleggen in de praktijk Lezen, noteren en vastleggen en cultuur Kwaliteitscriteria en didactiek Samenhang en kerndoelen Educatief ontwerpen Competentieontwikkeling Samenvatting

‘Nieuw geluid’ is voor alle Pabo-studenten en leerkrachten die uitdagend muziekonderwijs willen geven aan kinderen op de basisschool.

Leraar basisonderwijs Muzikaliteit Aan de slag Doorkijkje in de praktijk Muziekonderwijs in de basisschool Competenties leraar basisonderwijs Samenvatting

Kinderen en muziek De muzikale wereld van kinderen Muzikale ontwikkeling van kinderen Pedagogisch klimaat en eigenschappen muzi kale leeromgeving Muziekdidactiek Muziek in de onder-, midden- en bovenbouw Samenhang en kerndoelen in het basisonderwijs Competentieontwikkeling Samenvatting

Auteur Roeland Vrolijk is opleidingsdocent muziek en ontwikkelaar van diverse vernieuwende onderwijsprogramma’s en methodes voor muziek in het primair onderwijs en de Pabo.

Muziek en cultuur Cultureel samenwerkingsproject Cultuureducatie Culturele omgeving Culturen en muziekstijlen Culturele en muzikale kwaliteitscriteria in het basisonderwijs Competentieontwikkeling Samenvatting

Deel 2 Muziekactiviteiten in cultuur en onderwijs

.1 .2 .3 .4 .5 .6 .7 .8

Zingen Zingen en muzikaliteit Zingen in de praktijk Zingen en cultuur Kwaliteitscriteria en didactiek Samenhang en kerndoelen Educatief ontwerpen Competentieontwikkeling Samenvatting

.1

Spelen op instrumenten Spelen op instrumenten en muzikaliteit

Praktijkbureau Dordrecht praktijkbureau.education. [email protected] Praktijkbureau Rotterdam praktijkbureau.education. [email protected] Met dank aan: studenten, medewerkers en werkveld van de opleiding tot Leraar Basisonderwijs in Den Haag, Dordrecht en Rotterdam. Wijzigingen voorbehouden. Aan de teksten in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend.

16 Pabo-magazine