OPERATIONEEL_COVER_NL
5/18/05
8:58 AM
Page 1 (3,1)
2004 I Jaarverslag I
Operationeel verslag “We are a team of dedicated professionals, accountable for keeping the lights on, by serving our customers and the community in an efficient way.”
e n e r g i e
i n
g o e d e
b a n e n
OPERATIONEEL_COVER_NL
5/18/05
8:58 AM
Page 2 (1,1)
Operationeel verslag Inhoud 2
Elia, de Belgische transmissienetbeheerder
4
Voorwoord
6
20
Wettelijk kader 8
Europa
10
België
15
Vlaanderen
18
Wallonië
19
Brussel
Werking elektriciteitsmarkt 22
28
38
De Belgische elektriciteitsbeurs Belpex
24
Day-ahead hub
24
Intraday hub
25
Toegangsverantwoordelijken
25
Afschakelbare klanten
26
Interconnecties
Systeem- en netbeheer 30
Vraag naar energie
31
Energie-uitwisseling met het buitenland
33
Beheer grensoverschrijdende stromen
35
Evenwicht van de regelzone
36
Stroomonderbrekingen
Infrastructuur 40
Uitbreiding en versterking van het net
43
Geplande projecten
45
Bel Engineering
46
Grid Services
OPERATIONEEL_COVER_NL
5/18/05
8:58 AM
Page 2 (2,1)
ELEKTRISCHE HOOGSPANNINGSNETTEN - BELGIË / RE
BORSSELE KREEKRAK
Kalmthout
ZANDVLIET
380+15 0
BASF
DOEL
OOSTBURG
Rijkevorse
BERENDRECHTSLUIS.
MALLE
SOLVAY LILLO 15
EKEREN
0 +36
BAYER
7eHAVENDOK
KETENISSE
FINA SCHELDELAAN
KALLO
SLIJKENS BEVEREN
BRUGGE
MALDEGEM
EEKLO NOORD
EEKLO
380 + 150
70(150)
SADA. KENNEDYLAAN
ZOMERGEM RINGVAART 9
BEERST
LINT Ru
Bornem
pe
7 SIDAL Duffel
Tisselt
MALDEREN
MECHELEN
70(150)
70 0+ 15
Muizen
Leie
Noordschote
e
Aa
eld
TERLINDEN MERCHTEM
AALST NOORD Amylum
MUIZELAAR RUMBEKE
Westrozebeke
VERBRANDEBRUG
AALST
Gavere
WIJGMAAL
2
GRIMBERGEN KOBBEGEM
150+70
ST-BAAFS-VIJVE Oostrozebeke
WESPELAAR
er nd
DEINZE
150+70
De
150+70
r IJze
TIELT
S ch
BEVEREN
KRUISBAAN
NMBS
PITTEM 150+70
150+70
HOENDERVELD
3
MACHELEN Welle
IZEGEM
150
PEKKE
WORTEGEM
2
HEULE
NINOVE
OUDENAARDE
EIZERINGEN
70(150)
ZWEVEGEM
Appelterre
DROGENBOS
50
Geraardsbergen
2 Leuven (NMBS)
Pellenb
le Dy
WOLUWE-ST-L. ST-L.WOLUWE
Herfelingen LABORELEC
MEKINGEN
Ronse
MOUSCRON
Kessel-lo
)
IXELLES ELSENE
FOREST VORST
RUIEN
MOEN AVELGEM
70
(1
Heverlee DILBEEKHELIPORTWIERTZ DHANIS Q.DEMETSk. ZUID/MIDI
19 15 0+
Bas Warneton
70
HARENHEIDE
ST-Denijs Boekel
HARELBEKE KUURNE Bekaert 2 K.Oost
Kortrijk -NMBS WEVELGEM
MENEN WEST
WILSELE
ZAVENTEM
MOLENBEEK
BRUEGEL
Gasthuisberg
70+150
IEPER
RELEGEM
Essene Denderleeuw (NMBS)
Zottegem
DESSELGEM
150+70
IEPERNOORD
Langveld Grot
PUTTE
1
LEEST
Baasrode ST-GILLISDENDERMONDE
HEIST/BERG
l
Willebroek
BUGGENHOUT
FLORA
LIER
SCHELLE -DORP
Temse
ZELE
NIEUWEVAART HAM
DRONGEN
Heren
Hamme
Lokeren
H
Nijlen
MERCATOR
WALGOED
HEIMOLEN
RODENHUIZE
LANGERBRUGGE
MASSENHOVEN
MORTSEL
ZEDELGEM AALTER
2
ANTWERPEN ZUID St-Niklaas
KOKSIJDE
OELEGEM
2
ZURENBORG WOMMELGEM
BURCHT
SIDMAR
6
MERKSEM
DAMPLEIN ZWIJNDRECHT
ST-PAUWELS
STADEN
St-JOB
36
HERDERSBRUG
150+
3 BLAUWE TOREN
BUIZINGEN
RHODEST-G. ST-G.RODE
DOTTIGNIES 70 150+
Deux-Acren 70 0+ 15
WATERLOO
Enghien (SNCB)
Ottignies(SNCB)
Hoves De nd r
e
BRAINE-L'ALLEUD OISQUERCQ Ceroux
THIEULAIN
Blandain
70(15 0)
2 SNCB
0+
VIEUX GENAPPE
SNCB Baulers
Braine-le-C.
D
CORBAIS
LECHENOI
yle
A Sauvenière
70
1
Ronquières
GAURAIN
ut
ca
15
Court-St-Et.
BAISY-THY Ath (SNCB)
WATTINES
Es
WARANDE
Meslin
LIGNE
Tournai
MARQUAIN 70(150)
SNCB
CHIEVRES
Carr. Milieu
NIVELLES
Soignies
ANTOING
MARCHE-LEZECAUSSINNES
Lens
Gembloux
2
AVELIN
PETROCHIM FELUY
12
Quevaucamps
GHLINOBOURG + 150 70
BAUDOUR 50 ) (1
)
+
15 0+ 70
150
QUAREGNON
70
70 (1 50
50)
Elouges
2
+
GOSSELIES
TRIVIERES
70
AUVELAIS
FLEURUS 380+150
JEMEPPESOLVAY
TERGNEE
AMERCŒUR
LA PRAYE DAMPREMY FOUR
PERONNES
Ciply HARMIGNIES
FARCIENNES
Pâturages
BASF
MONCEAUMONTIGNIES
BINCHE
150
Bois Ville
SNCB BERENDRECHTSLUIS.
Lobbes
1:500000
MASTAING 220
150+36
150(
SOLVAY
d'Heure
DOEL
THUILLIES
W
S
Thy-le-Château
LILLO BAYER 7eHAVENDOK
EKEREN
12(7
150+ 36
KETENISSE
Gerpinnes
Hanzinelle
)
OORDEREN
Eau
380+
GOUY
BASCOUP
70(150)
70(1
ZANDVLIET
St-Se
LACROYERE V/HAINE
70 0 15
0 +22 380
CHEVALET
ST-AMAND
COURCELLES
AIRLIQ. TERTRE Harchies
0)
Beaumont 15
FINA
Clermont (7
0)
Solre St-Géry
JAMIOLLE Has
220+150(220)
Renlies
9
PLATE-TAILLE
Romedenne
NEUVILLE
KALLO SCHELDELAAN
BPCHM 36 (150)
MERKSEM ZWIJNDRECHT
2
DAMPLEIN Belliard. Oever
Hovenier.
2 WOMMELGEM
Tabak.
BURCHT
2
3
T
S -PAUWELS
Couvin
OELEGEM
Berchem(NMBS)
Meuse
ANTWERPEN ZUID
VIREUX
ZURENBORG
Moons.
2
15(70)
Momignies
LesForges MHo
HEIMOLEN
150+70
St-Niklaas
Baileux
FOURMIES
MORTSEL
Wilrijk
Hoboken
MERCATOR WALGOED
REVIN
LIER -SCH.DORP
Temse
Aartselaar
Kontich
SCHELLE
MAZURES
LINT 7
WAARLOOS
LONNY
BUISSERET
MARCHE-LEZ-ECAUSSINNES PETROCHIM
2 Sombreffe
0) (15 70
FELUY
LUMES
Gembloux Chassart
12
VESLE Marbais (SNCB)
Seneffe Liberchies
COURCELLES
ST-AMAND
Maisières TERTRE
BAUDOUR
150+30 30(150)
AIR LIQUIDE
150
150 + 70
+7
LACROYERE
0
QUAREGNON
150+70 ) 50 (1 70
VILLE/HAINE
BOEL LL
Mons 15 0+ 70
JEMAPPES
Keumiée
BOEL FOUR
OBOURG
16 150+70
70(150)
GHLIN
150
+7 0
BOELTCC BOELHF LaLouvière
GOUY
GOSSELIES
BASCOUP 70
(15
Heppignies (30) sud
0)
TRIVIERES
70+ 30(1 50)
AUVELAIS
FLEURUS
Jumet
50 )
70(150)
(1 70
Piéton (SNCB) 150+70
Boussu ) 50 (1 70
Elouges
) 70(150
Pâturages
Ciply
HARMIGNIES
0+ 70
70(1
70
MALFALISE
MONCEAU
50)
LAPRAYE FOUR
(1
) 50
bre Sam
Echelle PONT-de-LOUP
4
LAPRAYE
0
Marchienne
15
BINCHE
1:500000
CSTMM F.DEFER 2 BLANCHISSERIE Charleroi
DAMPREMY CARAL FOC Fontaine l'Evêque
Moustier JEMEPPESOLVAY
FARCIENNES
Gilly
Distrigaz
0
TERGNEE
AMERCŒUR
PERONNES
30(150)
15 0+ 7
70(150)
380+150
PosteEst MONTIGNIES
Fosses-la-Ville
220
BEVEREN
OPERATIONEEL_COVER_NL
5/18/05
8:58 AM
Page 2 (3,1)
ESEAUX ELECTRIQUES A HAUTE TENSION - BELGIQUE CBR
GEERTRUIDENBERG
BERNEAU
LIXHE
13
Meu se
Visé (SNCB)
15 0
Herstal )
Alleur el
0 (15 70
Vottem
3
70(15 0)
Fooz
38 0+
EINDHOVEN
150+70
CHERTAL
FN Ravels
CHERATTE 16
FN
4
BEERSE
Saives
Monsin
Voroux (SNCB)
Turnhout
Ans Glain
Hollogne
Pouplin
8 Tilleur
70 (1 50
)
BELLAIRE
150 +70
16
JUPILLE
Montegnée
DODEWAARD
16
BRESSOUX
Angleur
Grivegnée
70(220)
M aa s
OVERPELT
POEDERLEE
70(150)
MOL
SERAING Ougr.Sclessin Jemeppe 17 Profondval LATROQUE
St-Huibr.-Lille
IvozRamet
(I.E.) Herentals
BALEN
Olen
VIEILLE MONTAGNE
LEVAL Flémalle
14
Ramet REPPEL
nthout
Croix-Chabot HEZE Geel/Oevel
70
(1
Hermalle s/Huy 50 )
HERCULES Dowchemical TIP
AmpsinNeuville
OBERZIER
RIMIERE
Opglabbeek
11
TESSENDERLO
Esneux
TIHANGE
BERINGEN
2
50)
Maaseik
ESSOCHEM
Nete
te
70(1
CLERMONT
70(1 50)
MEERHOUT AMOCO
Vesdre
Ehein
Gerdingen
Hechtel
Magotteaux
Sart-Tilman
AWIRS
MAASBRACHT
ROMSEE
Chénée
22 0+ 15 0
MHO
LOMMEL
Ourthe
GRAMME
HOUTHALEN Bekaert EISDEN
Demer
rschot
HteSARTE
Lummen
DIEST
ZONHOVEN
Anthisnes
GENKLANGERLO
Paalsteenstr.
Maasmechelen
2
70
Halen
SIKEL
Hasselt
2 15
GODSHEIDE
(NMBS)
ZUTENDAAL
150(380)
16
KNP
70(150)
Kersbeek
0 15 0+ 38
TIENEN
Lanaken
Bilzen
Alken
15 0+ 70
berg
1:500000 Rivage (SNCB)
MARCHIN
STALEN
Dorenberg
Poulseur
Abée-Scry
BRUSTEM HERDEREN Borgloon
St-Truiden
Tongeren
2 NMBS Landen
LIXHE Montzen (SNCB)
BERNEAU
AVERNAS
Saives
3
Fooz
4
2 15(70)
Meuse
BRESSOUX JUPILLE
Glatigny
SERAING Aische-en-Refail
Ivoz
12
AWIRS
(7 0)
CroixChabot
Welkenraedt (SNCB)
+ 70
10
(70 )
CHERTAL
Hannut
0 15
Battice
Monsin
P -RECHAIN
RIMIERE
Stembert
Pepinster
220
Ve
s
Statte (SNCB)
Andenne
Marche-les-D.
Turon
Spa
70 kV
in aanbouw of in ontwerp 2de draadstel in aanbouw of in ontwerp
CABLES SOUTERRAINS
ONDERGRONDSE KABELS
150 kV
HteSARTE Heid-deGoreux
Comblain
Bévercé
War
150 kV 70 kV
70 kV che
circuits multiples
2
Bronrome
Am blè ve
Wierde
Stéphanshof
BRUME Bomal
Florée
CENTRALES
CENTRALES COO-TROIS-PONTS
Sart-Bernard (SNCB)
70 (220)
Miécret
existante
c. thermique
bestaande
en projet ferme
Trois-Ponts c. nucléaire
Amel
bestaande
Dorinne
existante
Soy
bestaande
ACHENE
e
Hogne (SNCB)Marche-enFamenne
Dinant
bestaande
pomp-c.
vast ontworpen
en projet ferme
St-Vith
hydraulische c.
vast ontworpen
existante
220
Ou rth
380+
12
(7
Ciney
ommière
c. de pompage
(2x3 80)
0)
SNCB
kernenergie c.
vast ontworpen
en projet ferme
en projet ferme
Yvoir (SNCB)
thermische c.
vast ontworpen
existante
c. hydraulique arnant
meervoudige stroomketen
2
Butgenbach
Grands-Malades
s-deers
150 kV
2e terne en construction ou en projet
GRAMME
SNCB Sambre
220 kV
150 kV
en construction ou en projet
2
Namur
220 kV
70 kV
Gil ep pe
+150
SEILLES
CHAMPION
Gileppe
e dr
TIHANGE
Waret
COGNELEE
380 kV
380 kV
Soiron
CLERMONT
Nominale spanning
Tension nominale Eupen
T
ROMSEE
LEVAL
BOVENGRONDSE LIJNEN
LIGNES AERIENNES
Garnstock
150+70
Les Plenesses
LATROQUE
Leuze
ervais
HenriChapelle
0 15 0+ 38
Jodoigne
STATIONS
POSTES
Cierreux
MARCOURT
existants
bestaande
en projet
in ontwerp
stière
Charneux
On
MONT-LEZ-HOUFFALIZE Le sse
Forrières (SNCB)
80 )
CHOOZ
38
0+ 2
20 (2
x3
Pondrôme
0 380+22
Herbaimont
Hatrival(SNCB)
Ou r
VILLEROUX
VIANDEN S.E.O.BAULER
NIEDERSTEDEM
Recogne
FLEBOUR
Monceau-en-Ard. S˚re 20) 70(2
Fays-les-Veneurs
NeufchâteauLonglier(SNCB)
ois
m
Se
Orgeo
Respelt
Vierre
ROOST TRIER Marbehan (SNCB)
Vierre
Villers-s/Semois
Chiny
Bonnert HEINSCH SNCB Arlon
Mo sell e
HEISDORF
BERTRANGE
LATOUR
Schaal
St-MARD
10
20
30km
AUBANGE
CAB MONTST.MARTIN HERSERANGE
MOULAINE 150+70
Differd. Arbed OXYLUX Belv.Arbed
BELVAL ESCH-SUR-ALZETTE SCHIFFLANGE
Alz ett e
1:1000000
Situation au stand op
1-1-2005
Schif.
VIGY LANDRES
Institut Géographique National Nationaal Geografisch Instituut
2004 I Jaarverslag I
Operationeel verslag
Elia Jaarverslag 2004
Elia, de Belgische transmissienetbeheerder Elia, de beheerder van het Belgische hoogspanningsnet, staat in voor de transmissie van elektriciteit. Over het hoogspanningsnet wordt elektriciteit van de elektriciteitsproducenten naar de distributienetbeheerders en de industriële grootverbruikers vervoerd. Als netbeheerder zorgt Elia ervoor dat alle klanten op een transparante, niet-discriminerende en objectieve manier toegang tot het net krijgen. Elia bezit alle Belgische netinfrastructuur van 150.000 tot 380.000 Volt en nagenoeg 94% van de netinfrastructuur van 30.000 tot 70.000 Volt. Elia’s net is een essentiële verbinding tussen Frankrijk, de grootste uitvoerder van elektriciteit in Europa, en de Noord-Europese markten.
Elia’s kernactiviteiten zijn: • Transmissie-infrastructuurbeheer: het onderhoud en de ontwikkeling van het net en de aansluiting van elektrische installaties op het net. • Systeembeheer: de levering van alle diensten voor de transmissie van elektriciteit, het opvolgen van de stromen op het net om over de goede werking en de kwaliteit te waken en het beheer de klok rond van het evenwicht tussen verbruik en productie van elektriciteit. • Marktfacilitator: initiatieven om de werking van de elektriciteitsmarkt te verbeteren. Elia omvat twee ondernemingen: Elia System Operator en haar dochtermaatschappij, Elia Asset. De twee vennootschappen opereren als een economische eenheid onder de naam Elia. De Elia Groep omvat naast Elia System Operator en Elia Asset, ook de engineeringsmaatschappij Bel Engineering en de herverzekeringsmaatschappij Elia Re.
Kerncijfers Geconsolideerde resultaten Elia Groep In miljoen €
2003
2004*
Bedrijfsopbrengsten
710
706
Bedrijfskasstroom (ebitda)
294
264
Bedrijfswinst (ebit)
214
186
Winst uit gewone bedrijfsuitoefening voor belasting
138
110
Groepswinst
106
67
Kasstroom
156
149
Regulated Asset Base
3.345
3.329
Aantal personeelsleden (31/12/2004)
1.113
1.238
Geografische lengte net (31/12/2004)
8.286
8.276
* inclusief Bel Engineering Bedrijfskasstroom of ebitda: omzet – kosten van goederen en diensten – personeelskosten – voorzieningen – waardeverminderingen Bedrijfswinst of ebit: omzet – kosten van goederen en diensten – personeelskosten – voorzieningen – waardeverminderingen – afschrijvingen – minwaarden Groepswinst: aandeel van de groep in de geconsolideerde nettowinst Kasstroom: nettowinst + minwaarden + afschrijvingen + voorzieningen Regulated Asset Base (RAB): de som van de waarde van het netwerk en het netto bedrijfskapitaal. De tarieven die Elia aanrekent voor het gebruik van het net en zijn diensten zijn gebaseerd op de RAB. De tarieven moeten Elia een redelijke vergoeding geven op het kapitaal dat is geïnvesteerd in de RAB. De RAB wordt elk jaar aangepast, rekening houdend met de investeringen, de afschrijvingen en de veranderingen in bedrijfskapitaal. De RAB van 2004 moet nog worden goedgekeurd door de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG).
2
Deugdelijk bestuur Elia hanteert zeer strenge regels voor het deugdelijk bestuur (corporate governance). Door zijn wettelijk statuut als netbeheerder is Elia niet alleen onderworpen aan de algemene wettelijke bepalingen over corporate governance in België, maar moet het bestuur van Elia ook voldoen aan de specifieke regels van de Elektriciteitswet van 29 april 1999 en het Koninklijk Besluit van 3 mei 1999 betreffende het beheer van het nationaal transmissienet. De aanpassing van de Elektriciteitswet aan de tweede Europese richtlijn over de elektriciteitsmarkt wijzigt niets fundamenteel aan het deugdelijk bestuur bij Elia. Wel worden de belangrijkste regels uit het KB in de nieuwe elektriciteitswet ingeschreven, waardoor ze een duurzamer karakter krijgen. De formulering van de betrokken artikels wordt ook in lijn gebracht met de algemene regels van de wet over deugdelijk bestuur van 2 augustus 2002. Een van de belangrijkste principes van het deugdelijk bestuur is een duidelijke afbakening van de taken en de bevoegdheden van de Raad van Bestuur en van het Directiecomité. Bij Elia telt de Raad van Bestuur zes onafhankelijke bestuurders op een totaal van twaalf. Bovendien zijn alle bestuurders niet-uitvoerende bestuurders. Het Directiecomité staat in volle autonomie in voor het beheer van het transmissienet. Het financieel verslag 2004 bevat meer informatie over het deugdelijk bestuur van de onderneming. Ook op de website is er een deel aan het deugdelijk bestuur gewijd.
Tr a n s p a r a n t i e Als netbeheerder streeft Elia naar een zo groot mogelijke transparantie. Elia’s website (www.elia.be) is een belangrijk middel om informatie te verstrekken aan iedereen die meer wil weten over de onderneming. Op de website vindt U niet alleen informatie over Elia, maar ook informatie over de werking van het hoogspanningsnet, de Europese context, het wettelijk kader waarin Elia opereert, de contracten voor aansluiting, toegang en evenwicht, informatie over elektromagnetische velden, de ontwikkelingsplannen, … De ontwikkelingsplannen die Elia indient bij de federale en regionale overheden kunnen ook via de website worden besteld, net als een aantal andere publicaties zoals de bedrijfsbrochure en de jaarverslagen.
Rapportering Elia brengt ook regelmatig verslag uit aan de regulatoren en de overheden. De verslaggeving aan de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG), de federale regulator, omvat onder meer een jaarlijks overzicht over de federale bijdrage, een jaarlijks rapport over de marktwerking, over de interconnecties, over de evaluatiemethode voor de reservecapaciteit en over het deugdelijk bestuur van Elia en het trimesterieel verslag over de exploitatieresultaten en de werking van het auditcomite en het comite corporate governance. Ook aan de andere regulatoren en overheden wordt er regelmatig verslag uitgebracht. Het gaat onder meer om het jaarlijkse rapport over de marktwerking en dat over de werking als distributienetbeheerder aan de Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en de Gasmarkt (VREG), de jaarlijkse rapportering aan de Brusselse gemeenten over de afnamegegevens voor de inning van de wegenisheffing, het jaarlijkse verslag over de vertrouwelijkheid van de gegevens aan de Waalse regulator Commission wallonne pour l'Energie (CWaPE) en het jaarlijkse verslag over de kwaliteit van de dienstverlening aan de drie regionale regulatoren, ...
3
Elia Jaarverslag 2004
1. voorwoord Voorwoord van de Voorzitter van de Raad van Bestuur 2004 was een belangrijk jaar voor Elia en ook voor de hele elektriciteitssector in België. Het was het jaar waarin de aanpassing van de federale wet over de elektriciteitsmarkt aan de tweede Europese elektriciteitsrichtlijn werd voorbereid, net als de beursgang van Elia. De nieuwe elektriciteitswet voert een systeem van meerjarentarieven in voor de transmissie en de distributie van elektriciteit. De wetgever komt daarmee tegemoet aan een verzuchting van de hele elektriciteitsmarkt. De wetswijziging maakt de procedure voor de goedkeuring van de tarieven lichter en creëert een meer stabiele context voor alle spelers in de elektriciteitsmarkt. Een tweede belangrijke wijziging aan het wettelijk kader wordt de invoering van een beroepsprocedure tegen de beslissingen van de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG). Dit wetsontwerp legt de basis voor een betere relatie met de federale regulator, omdat er sneller een onafhankelijke scheidsrechter kan worden ingeschakeld als er belangrijke meningsverschillen zijn. De nieuwe procedure zal ook de termijnen voor een beroep gevoelig inkorten. Zolang dit wetsontwerp niet is goedgekeurd, kan de netbeheerder alleen in beroep gaan bij de Raad van State, wat een tijdrovende procedure is. De aanpassing van de werkwijze en de organisatie aan de nieuwe wettelijke context wordt een van de hoofdopdrachten in 2005. Voor de Elia Groep wordt de meest ingrijpende wijziging echter de verkoop van een deel van de participatie van de elektriciteitsproducenten in Elia. Met deze verkoop voeren aandeelhouders Electrabel en SPE een overeenkomst uit die ze in 2001 met de federale regering hebben afgesloten. Los daarvan kan Elia reeds bewijzen dat het zijn kosten kan verminderen, met lagere tarieven tot gevolg. En dit is gunstig voor de hele elektriciteitsmarkt. Om te voldoen aan de behoeften van de markt moet Elia ook investeren in de “missing links” in het net en de rol van “marktfacilitator” op zich nemen. De oprichting van een elektriciteitsbeurs in België is een voorbeeld van dit laatste. De oprichting van de elektriciteitsbeurs Belpex creëert een nuttig middel voor de verbetering van de werking van de elektriciteitsmarkt in België. Hoewel dergelijke initiatieven allerminst tot de wettelijke opdrachten van de netbeheerder behoren, heeft Elia dit project in de steigers gezet omdat een betere werking van de elektriciteitsmarkt alle verbruikers in België ten goede komt. De Elia Groep heeft het afgelopen jaar opnieuw bewezen dat ze de elektriciteitsbevoorrading van het hele land kan verzorgen tegen een aanvaardbare prijs. Als voorzitter van de Raad van Bestuur wens ik het Directiecomité en het personeel van Elia te danken voor hun inzet en de positieve en vruchtbare samenwerking in 2004.
Ronnie Belmans
4
Voorwoord van de Voorzitter van het Directiecomité Het tweede volle jaar van Elia als netbeheerder begon met de overname van het engineeringbureau Bel Engineering. Bel Engineering spitst zich toe op de studie en de realisatie van de projecten voor de ontwikkeling en verbetering van het hoogspanningsnet. Deze overname geeft Elia de mogelijkheid alle investeringsprojecten volledig in eigen beheer uit te voeren en past in de strategie van de onderneming om haar efficiëntie continu te verbeteren. Om de integratie van Bel Engineering zo vlot mogelijk te laten verlopen, werd de organisatie van de Elia Groep vorig jaar ingrijpend gewijzigd. Het resultaat is een vereenvoudigde organisatie die de groep de mogelijkheid geeft haar werking en kosten verder te optimaliseren. Elia slaagde er trouwens in 2004 opnieuw in zijn werkingskosten te verlagen. De tarieven voor de transmissie van elektriciteit over het hoogspanningsnet waren daardoor lager dan in 2003. Deze inspanning wordt voortgezet. Voor het vierde jaar op rij tonen de teams bij Elia hiermee aan dat ze de kosten van de dienstverlening verder kunnen optimaliseren. En dit met een zeer hoge kwaliteit van de elektriciteitsbevoorrading. Elia haalde vorig jaar ook de beste veiligheidsscore uit zijn jonge geschiedenis. Deze inspanning wordt dit jaar onverminderd voortgezet. Er zal daarbij veel aandacht uitgaan naar een verbetering van de veiligheid van het personeel van de aannemers. Elia gaf in april 2004 een obligatielening uit van 1 miljard €. De obligaties konden aan gunstige voorwaarden worden geplaatst bij institutionele investeerders in Europa. De vlotte plaatsing van de lening bevestigt het positieve imago dat Elia de afgelopen jaren heeft opgebouwd. De lening gaf Elia de mogelijkheid zijn financiële schuldpositie te optimaliseren en zijn financiering af te stemmen op de levensduur van zijn vaste activa. De werken aan verscheidene belangrijke investeringsprojecten werden aangevat, zoals de versterking van de interconnectiecapaciteit met Frankrijk en de versterking van het net in de kustregio. De versterking van het net aan de kust dient ook om de elektriciteit van de zeewindmolenparken naar het binnenland te kunnen vervoeren. Deze investeringen stemmen het net beter af op het verbruik en op de verwachtingen van de spelers op de elektriciteitsmarkt. Elia zette vorig jaar de voorbereidingen voort voor de oprichting van de Belgische beurs voor elektriciteit, Belpex. In september sloot de groep hierover een samenwerkingsovereenkomst met de Nederlandse elektriciteitsbeurs APX en de Franse elektriciteitsbeurs Powernext. Met de organisatie van een mechanisme voor de handel in elektriciteit in blokken van een uur, telkens voor de volgende dag, kan Elia de werking van de vrije markt stimuleren. De beurs geeft de spelers op de Belgische elektriciteitsmarkt bijkomende mogelijkheden tot aan- en verkoop tegen meer economisch verantwoorde prijzen. Om voldoende volume te kunnen aanbieden op de vrij kleine Belgische markt, is er geopteerd voor een koppeling van het marktmechanisme van Belpex met dat van APX en Powernext. Het is de eerste keer dat drie beurzen worden gekoppeld in een elektriciteitsmarkt. Dit vergroot de complexiteit van het initiatief, wat verklaart waarom het opzetten van de beurs vrij veel tijd in beslag neemt. Het is onze hoop dat de beurs nog rond het einde van het jaar operationeel kan worden. Met al deze initiatieven en acties hebben we onze “mission statement” het afgelopen jaar gestalte gegeven. Er is duidelijk verder aan de weg getimmerd om onze dienstverlening aan de klanten en de samenleving te versterken. De 1.238 werknemers van de Elia Groep zullen ook in 2005 deze ingeslagen weg blijven volgen om het vertrouwen van de overheden, de regulatoren, de klanten, de consumenten en de samenleving te blijven verdienen. Daniel Dobbeni
5
Elia Jaarverslag 2004
Operationeel verslag
6
1. Wettelijk kader Europa België Vlaanderen Wallonië Brussel
7
Elia Jaarverslag 2004
1. Wettelijk kader Europa Het nieuwe Europa 2004 was een belangrijk jaar voor de Europese Unie. Op 1 mei 2004 werd de Unie uitgebreid met 10 nieuwe lidstaten, en op 29 oktober 2004 werd de Europese grondwet plechtig ondertekend in Rome. Beide gebeurtenissen hebben ook hun gevolgen op het energiebeleid. Zo werd de Let Andris Piebalgs in de nieuwe Europese Commissie die op 22 november 2004 aantrad, bevoegd voor het energiebeleid. De Europese grondwet besteedt specifiek aandacht aan de Trans-Europese netwerken en het energiebeleid. Het gaat telkens om “gedeelde” bevoegdheden waar zowel de Commissie als de lidstaten initiatieven kunnen ontwikkelen. Het hoeft niet te verbazen dat de ontwikkeling van Trans-Europese netwerken een belangrijke doelstelling is. Het gaat hier niet enkel om infrastructuurwerken maar ook om harmonisatie van technische normen. Het energiebeleid van de Europese Unie is gericht op het waarborgen van de energiemarkt, de continuïteit van de energievoorziening en het stimuleren van energie-efficiëntie, energiebesparing en hernieuwbare energie.
IJSLAND
FINLAND NOORWEGEN
RUSLAND ESTLAND ZWEDEN
LETLAND
DENEMARKEN
IERLAND
LITOUWEN RUSLAND
VERENIGD KONINKRIJK
WIT-RUSLAND
NEDERLAND BELGIË
POLEN
DUITSLAND
OEKRAINE
TSJECHIË
LUXEMBURG
SLOWAKIJE
OOSTENRIJK HONGARIJE ZWITSERLAND FRANKRIJK
ITALIË
SLOVENIË ROEMENIË KROATIË BOSNIËJOEGOSLAVIË A HERZEGOVINA BULGARIJE
PORTUGAL
MACEDONIË ALBANIË
SPANJE
MAROKKO
MOLDAVIË
GRIEKENLAND
ALGERIJE
8
TUNESIË
TURKIJE
De interne elektriciteitsmarkt 2004 was ook het jaar waarin de lidstaten de richtlijn 2003/54/EG betreffende de gemeenschappelijk regels voor de interne Europese elektriciteitsmarkt moesten omzetten. De voorziene datum was 1 juli 2004. Een groot aantal lidstaten, waaronder België, had de nieuwe richtlijn niet tijdig omgezet. Tegen hen startte de Commissie een procedure. 1 juli 2004 was ook de datum dat de verordening 1228/2003 betreffende de voorwaarden voor toegang tot het net voor de grensoverschrijdende handel in elektriciteit in werking trad. Op Europees niveau werd de “European Regulators Group for Electricity and Gas” (ERGEG) in 2004 actief. Deze groep bestaat uit vertegenwoordigers van de Europese Commissie en de nationale regulatoren. In maart 2004 publiceerde de groep een actieprogramma waarbij de klemtonen liggen op de implementatie van de verordening 1228/2003, met name congestion management, het CBT-mechanisme (Cross Border Trade) en een harmonisering van de tarieven. De uitvoering van de verordening 1228/2003 was ook het hoofdthema van het “European Electricity Regulatory Forum” (beter gekend als het Florence forum) dat op 16 en 17 september 2004 in Rome bijeenkwam. Het forum besloot het compensatiemechanisme tussen de netbeheerders voor de internationale energieuitwisselingen voor 2005 goed te keuren. Het compensatiemechanisme werd voorgesteld door de vereniging van de Europese transmissienetbeheerders ETSO. Het dossier van het congestion management werd doorgeschoven naar regionale fora. Deze mini-fora moeten een plan en een tijdschema opstellen voor de introductie van een gecoördineerd en marktconform allocatiemechanisme. De eerste vergadering van de groep waartoe België behoort, vond op 17 december 2004 plaats. Naast België behoren Nederland, het Groot-Hertogdom Luxemburg, Frankrijk en Duitsland tot deze groep. Vertegenwoordigers van de Europese Commissie, de regulatoren, de netbeheerders en de elektriciteitsbeurzen nemen deel aan de vergaderingen. De groep kwam tot de conclusie dat een expliciete of impliciete veiling van de capaciteit op de Frans-Belgische en Frans-Duitse grens de beste manier is om de capaciteit op een marktconforme manier toe te kennen en daardoor de integratie van de elektriciteitsmarkten te bevorderen. De groep is ook een voorstander van de oprichting van de Belgische elektriciteitsbeurs, Belpex.
Europese samenwerking Ook de Europese samenwerking tussen de netbeheerders nam uitbreiding. ETSO, de vereniging van Europese Transmissienetbeheerders waarin Elia een belangrijke rol speelt, kon in 2004 Hongarije, Slowakije en Polen als nieuwe leden verwelkomen, terwijl Estland als geassocieerd lid toetrad. Eind 2004 ontbraken van de nieuwe lidstaten enkel nog Letland en Litouwen. Daniel Dobbeni, de voorzitter van het Directiecomité van Elia, is tevens de voorzitter van het Steering Committee van ETSO. De Unie voor de Coördinatie van de Transmissie van Elektriciteit (UCTE), het technisch samenwerkingsverband van netbeheerders in West en Centraal-Europa, herstelde het synchroon gebied in Zuid-Oost Europa. De UCTE zette ook het onderzoek naar de opname van de Baltische landen en Rusland in het Europese synchrone net voort.
Nieuwe initiatieven De richtlijn 2004/8/EG van 11 februari 2004 inzake de bevordering van warmtekrachtkoppeling (WKK) wil in de eerste plaats zorgen voor een Europees kader waarbinnen de nationale lidstaten een eigen beleid kunnen ontwikkelen. Lidstaten mogen steun aan WKK-installaties verlenen maar moeten dit voorafgaandelijk aan de Europese Commissie voorleggen. Een systeem van garantie van oorsprong moet de installatie van WKK’s aanmoedigen. De lidstaten moeten nagaan wat het potentieel aan WKK in hun land is en welke belemmeringen er bestaan. Op basis daarvan kan de Commissie een verder beleid uitstippelen.
9
Elia Jaarverslag 2004
1. Wettelijk kader In 2004 werd de behandeling voortgezet van een aantal initiatieven die in 2003 waren gestart, waar onder het ontwerp van richtlijn inzake maatregelen om de continuïteit van de elektriciteitsvoorziening en de infrastructuurinvesteringen te waarborgen, het ontwerp van richtlijn betreffende energie-efficiëntie bij het eindgebruik en energiediensten en de herziening van de richtsnoeren voor Trans-Europese netwerken in de energiesector.
België Federaal Financiering gemeenten De federale overheid vaardigde in 2004 een regeling uit waardoor een bijdrage op de nettarieven kan worden geïnd ten voordele van de gemeenten. Dit ter compensatie van de inkomstenderving van de gemeenten als gevolg van de vrijmaking van de elektriciteitsmarkt. Met de bijzondere wet van 13 september 2004 tot wijziging van artikel 6 § 1, VIII van de bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, kreeg de federale overheid de mogelijkheid jaarlijks aan de gemeenten van een bepaald gewest de opbrengst toe te wijzen van de inning van deze bijdrage in dit gewest. Dit gebeurt in overleg met de betrokken gewesten. De gewesten kunnen ook de eindafnemers geheel of gedeeltelijk vrijstellen van deze bijdrage. De programmawet van 27 december 2004 wijzigde de Elektriciteitswet met betrekking tot deze bijdrage. Er is gekozen voor een afzonderlijke bijdrage die geen deel uitmaakt van de federale bijdrage ter financiering van sommige openbare dienstverplichtingen en van de kosten verbonden aan de regulering van en de controle op de elektriciteitsmarkt. De “federale bijdrage tot compensatie van de inkomstenderving van de gemeenten ingevolge
Valerie Vandegaart - juriste « Het juridisch departement biedt hoofdzakelijk ondersteuning aan andere diensten van Elia, zodat zij hun werk kunnen uitvoeren overeenkomstig het strikt gereguleerd kader. We volgen de evolutie van de wetgeving op, beantwoorden juridische vragen over projecten of helpen bij het analyseren, onderhandelen en/of opstellen van overeenkomsten tussen Elia en netgebruikers, leveranciers, producenten, enz. Het is een erg afwisselende en creatieve job in een boeiende sector waar nog steeds nieuwe juridische mechanismen worden ontwikkeld. Dat vormt een enorme intellectuele uitdaging. Ook de samenwerking met mijn collega’s-juristen en met de meer technisch geschoolde collega’s - die de dingen vaak vanuit een andere invalshoek bekijken - zorgt voor een zeer interessante wisselwerking. »
10
ELIA
de liberalisering van de elektriciteitsmarkt” moest met terugwerkende kracht vanaf 1 mei 2004 worden geïnd door de distributienetbeheerders. De bijdrage is enkel van toepassing op de eerste 25.000 MWh die per toegangspunt wordt afgenomen. Tot 1 juli 2007 bedraagt de bijdrage 4,91 €/MWh. Tussen 1 juli 2007 en 1 juli 2010 wordt de bijdrage verlaagd tot 2,50 €/MWh. Daarna wordt ze afgeschaft. De federale bijdrage tot compensatie van de inkomstenderving van de gemeenten ingevolge de liberalisering van de elektriciteitsmarkt wordt doorgaans de Elia-heffing genoemd. (zie kader: de vlag dekt de lading niet) De netbeheerders moeten de bijdrage overmaken aan de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG), die instaat voor de verdeling van de middelen over de gemeenten. De verdeelsleutel moet bij koninklijk besluit worden vastgelegd. Het Waalse gewest en het Brusselse gewest hebben reeds een uitvoeringsbesluit uitgevaardigd waardoor de eindverbruikers op hun grondgebied zijn vrijgesteld van de heffing, voor zover ze elektriciteit onder een spanning van hoogstens 70.000 Volt afnemen.
De vlag dekt de lading niet De media schrijven zeer regelmatig over de Elia-heffing. Elia wordt daarbij geassocieerd met een heffing, waarvan het niet de bestemmeling is. Deze heffing is ingevoerd om de inkomstenderving voor de Vlaamse gemeenten als gevolg van de vrijmaking van de elektriciteitsmarkt te compenseren. De heffing wordt geïnd op de distributienetten. De federale regering wou deze heffing oorspronkelijk door Elia laten innen, wat de naam verklaart, maar zag daar om praktische redenen van af. De associatie van Elia aan de heffing is jammer genoeg blijven hangen.
11
Elia Jaarverslag 2004
ELIA
1. Wettelijk kader
Ministerraden Op de bijzondere ministerraad van 16 januari 2004 te Gembloers werd beslist de federale bijdrage ter financiering van sommige openbare dienstverplichtingen en de kosten verbonden aan de regulering van en de controle op de elektriciteitsmarkt te beperken voor grootverbruikers vanaf 1 juli 2004. De federale bijdrage zou degressief worden voor het verbruik dat boven een drempelwaarde van 20 MWh ligt. Voor het verbruik boven 250.000 MWh zou geen bijdrage meer moeten worden betaald. De verlaging van de federale bijdrage zou enkel gelden ten aanzien van de bedrijven die een milieuconvenant hebben afgesloten. De minderontvangsten zouden gecompenseerd worden. Deze regeling was eind 2004 echter nog niet ingevoerd. De ministerraad keurde ook een aantal voorstellen goed om de concurrentie op de Belgische elektriciteitsmarkt te bevorderen. Een kwart van de productiecapaciteit moet ter beschikking van andere partijen worden gesteld. Met de netbeheerder zal bekeken worden hoe de interconnectiecapaciteit op de grens met Frankrijk kan worden verhoogd. Er moet tevens een elektriciteitsbeurs in België worden opgericht. De bouw van milieuvriendelijke productieinstallaties zal worden bevorderd. De ministerraad kondigde een Koninklijk Besluit aan waarbij één derde van de kostprijs met een maximumbedrag van € 25 miljoen voor de aanleg van een onderzeese kabel ter aansluiting van een zeewindmolenpark op het transmissienet in de transmissietarieven zou worden verrekend.
12
Op de bijzondere ministerraad van 21 maart 2004 te Oostende bevestigde de regering haar voornemen windenergieparken op zee te promoten. Er werd in zee een gebied afgebakend voor de bouw van windmolenparken. Volgens de regering zou in deze zone tot 2.000 MW aan windmolens kunnen worden geïnstalleerd. De vastlegging gebeurde door het KB van 17 mei 2004. De ministerraad van 23 december 2004 actualiseerde de genomen beslissingen. De invoering van een verlaagde federale bijdrage voor bedrijven werd verschoven naar 1 juli 2005. Om de bouw van zeewindmolenparken te stimuleren, besliste de regering om naast de steun voor de aanleg van de onderzeese kabel, de minimumprijs voor de groenestroomcertificaten van windmolens op zee te verhogen van € 90 tot € 107. Voor de financiering van de zeekabel besliste de ministerraad dat de verrekening van de jaarlijkse bijdrage zou gebeuren over een periode van maximaal 5 jaar. De uitbetaling ervan aan de eigenaar van het zeewindmolenpark kan alleen na een jaarlijkse controle door de CREG en op voorwaarde dat minstens 80% van de voor dat jaar beloofde investeringen werden uitgevoerd. De ministerraad kende de zeewindmolenparken ook een tolerantiemarge van 30% toe. Al deze beslissingen moeten nog definitief worden goedgekeurd.
Europese richtlijn Op 3 december 2004 keurde de ministerraad een wetsontwerp goed tot wijziging van de Elektriciteitswet van 29 april 1999. Dit ontwerp beoogde de omzetting van de EU-richtlijn 2003/54/EG en de uitvoering van het regeerakkoord. De aanpassingen die voortvloeien uit de omzetting van de richtlijn zijn vrij beperkt. De belangrijkste is de aanpassing van de vrijmakingskalender. Aangezien de richtlijn op 1 juli 2004 moest zijn omgezet, besliste de regering reeds op de wetswijzigingen vooruit te lopen. Het Koninklijk Besluit van 10 augustus 2004 maakte met ingang van 1 juli 2004 alle eindverbruikers aangesloten op het transmissienet vrij. Het uitvoeren van het regeerakkoord houdt een grondige wijziging van de Elektriciteitswet in. De belangrijkste wijziging is de invoering van meerjarentarieven. Dit moet de marktpartijen meer zekerheid bieden op lange termijn. Tegelijk wordt de administratieve last voor de regulator en de netbeheerders beperkt. Tot slot laat het systeem toe een efficiëntieprikkel in te bouwen. Het ontwerp gaat uit van een tarifaire periode van 4 jaar met een jaarlijkse controle door de CREG. Het wetsontwerp past tevens artikel 8 en 9 van de Elektriciteitswet aan, waardoor duidelijkheid wordt gecreëerd over de rol van de transmissienetbeheerder bij de oprichting van een elektriciteitsbeurs. De CREG had in haar studie nr CDC- 268 van 8 april 2004 over de oprichting van een elektriciteitsbeurs in België op een wijziging van de wet in deze zin aangedrongen. Het Parlement zal zich in de loop van 2005 over het ontwerp uitspreken. De meerjarentarieven zouden ten vroegste vanaf 1 januari 2006 in voege treden.
13
Elia Jaarverslag 2004
1. Wettelijk kader Contracten Conform het Technisch Reglement moet de federale regulator de algemene voorwaarden van een aantal contracten van de transmissienetbeheerder goedkeuren. In 2003 had het Directiecomité van de CREG reeds het toegangscontract goedgekeurd. Op 25 maart 2004 stemde het Directiecomité van de CREG in met de algemene voorwaarden van het contract voor toegangsverantwoordelijke (“ARP-contract”). De toegangsverantwoordelijken staan in voor het behoud van het evenwicht tussen de injectie van elektriciteit en de afname van elektriciteit van het hoogspanningsnet door de klanten waarvoor zij als evenwichtsverantwoordelijke optreden. In 2004 startten tevens de gesprekken over het aansluitingscontract.
Algemene Raad CREG Op 23 januari 2004 verscheen in het Belgisch Staatsblad het KB van 11 december 2003 betreffende de samenstelling van de Algemene Raad van de CREG. Daardoor krijgen Elia en de leveranciers elk een vertegenwoordiger in de Algemene Raad. Telkens gaat het om een niet-stemgerechtigd lid. Op deze wijze zijn alle betrokkenen vertegenwoordigd. Het ministerieel besluit tot benoeming van de vertegenwoordigers werd op 12 maart 2004 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd. In opdracht van de Algemene Raad van de CREG bracht het studiebureau London Economics in oktober 2004 een studie uit over “de structuur en de werking van de elektriciteitsmarkt in België vanuit een Europees perspectief”. De studie beschrijft de diverse markten (productie, trading en levering), geeft een overzicht van een aantal potentiële belemmeringen tot de toegang van de markt en stelt een aantal oplossingen voor. De studie is gebaseerd op de theorie van de “contestable markets”, met name dat het voor nieuwkomers eenvoudig moet zijn om de markt te betreden of te verlaten. Tevens stelt de studie dat de perceptie die een marktspeler over een bepaalde situatie heeft, reeds een belemmering kan zijn. De Algemene Raad zal in de loop van 2005 een
ELIA
advies over de studie uitbrengen.
14
Vlaanderen CO2-REG decreet Het “decreet van 2 april 2004 tot vermindering van uitstoot van broeikasgassen in het Vlaamse Gewest door het bevorderen van rationeel energiegebruik, het gebruik van hernieuwbare energie en de toepassing van het flexibiliteitsmechanismen uit het protocol van Kyoto”, vormt één van de hoekstenen van het Vlaamse energiebeleid. Het regelt onder meer de subsidies die vanuit het Energiefonds en het Fonds Hernieuwbare Energie kunnen worden verstrekt. Het decreet vormt ook de basis voor het afsluiten van energiebeleidsovereenkomsten met bedrijven. Het regelt tevens de toekenning van emissierechten aan bedrijven evenals de mogelijkheid om emissiequota voor broeikasgassen op te leggen. Tot slot voorziet het decreet in de oprichting van Autonomie Commissies Energiebeleid Vlaanderen binnen de SERV en de MINA-raad.
Gratis distributie groene stroom De regeling voor de gratis distributie van groene stroom onderging in de loop van 2004 heel wat wijzigingen. Op 12 januari 2004 schorste de Raad van State in kortgeding art. 2 van het besluit van 4 april 2003 inzake de bevordering van elektriciteitsopwekking uit hernieuwbare energiebronnen. Dit artikel beperkte de gratis distributie voor groene stroom tot de groene stroom geïnjecteerd door lokale productie-installaties op de distributienetten in Vlaanderen. Volgens de Raad van State was dit artikel strijdig met de regels van de Economische en Monetaire Unie van België. De regeling voor de gratis distributie moet volgens de Raad van toepassing zijn op alle groene stroom geproduceerd in België. Het besluit van 5 maart 2004 kwam aan de kritiek van de Raad van State tegemoet door de regeling uit te breiden tot de groene stroom geproduceerd door installaties aangesloten op alle distributienetten in België. Daarop volgende een schrijven van de Europese Commissie, die vond dat deze regeling strijdig was met de Europese regels. De Vlaamse regering besloot daarop de gratis distributie van groene stroom af te schaffen met ingang van 1 januari 2005. Dit gebeurde door het begrotingsdecreet van 24 december 2004. Eén dag vroeger, op 23 december 2004, schorste de Raad van State de regeling voor de gratis distributie van groene stroom uit het besluit van 5 maart 2004. De Raad schorste tevens het artikel dat bepaalt welke groenestroomcertificaten in aanmerking komen om te voldoen aan de quotaverplichting die aan de leveranciers in Vlaanderen wordt opgelegd. Aangezien Elia als distributienetbeheerder in Vlaanderen deze regeling ook moet toepassen, had de onderneming op de afnamen van 70 kV en lager in Vlaanderen in 2003 een toeslag geheven. In het besluit van 4 april 2003 werd deze toeslag reeds tot 0 gereduceerd in 2004. Als gevolg van het besluit van 5 maart 2004 waardoor Elia niet meer betrokken was bij de verrekening van de kosten tussen de distributienetbeheerders, besloot Elia tot terugstorting van de in 2003 geïnde toeslag.
Groenestroomcertificaten Het decreet van 7 mei 2004 “houdende wijziging van het Elektriciteitsdecreet van 17 juli 2000” wijzigde het systeem van groenestroomcertificaten. Voor leveringen aan grootverbruikers werd de quotaverplichting verlicht. Voor een verbruik tussen 20 en 100 GWh moet een kwart minder certificaten worden ingeleverd; voor een verbruik boven 100 GWh bedraagt de vermindering 50%. De afnamepunten van het openbaar vervoer worden bij de berekening van de certificatenverplichting als één punt beschouwd.
15
Elia Jaarverslag 2004
1. Wettelijk kader Door het besluit van 5 maart 2004 ter bevordering van hernieuwbare energiebronnen neemt het aantal installaties dat in aanmerking komt voor de toekenning van groenestroomcertificaten toe. Afvalverbrandingsovens die uitgerust zijn met een installatie voor energierecuperatie, krijgen voor het deel biomassa eveneens certificaten, indien ze een rendement halen van minstens 35%. Een tweede belangrijke wijziging betrof de invoering van een opkoopverplichting ten aanzien van de netbeheerders in Vlaanderen. Deze moeten groenestroomcertificaten opkopen van producenten die op hun net zijn aangesloten. De prijzen zijn in het decreet vastgelegd. De steun bedraagt: • zonne-energie: € 450 per certificaat; • waterkracht, getijden- en golfslagenergie en aardwarmte: € 95 per certificaat; • windenergie te land en voor organisch-biologische stoffen waarbij al dan niet coverbranding wordt toegepast, de vergisting van organisch-biologische stoffen in stortplaatsen en het organisch-biologisch deel van restafval: € 80 per certificaat. De verplichting geldt sinds 1 januari 2004 voor nieuwe productie-installaties en dit voor 10 jaar. Voor zonne-energie gaat de regeling in op 1 januari 2006 en geldt de steun voor 20 jaar. Er bestaat ook een gelijkaardige federale regeling. De transmissienetbeheerder is verplicht groenestroomcertificaten op te kopen die zijn afgeleverd door de federale of de regionale overheden. De Vlaamse producent van hernieuwbare energie kan voortaan kiezen welke regeling hij gebruikt. Aangezien de Vlaamse opkoopprijzen hoger zijn dan de federale, zal hij de certificaten aan zijn distributienetbeheerder aanbieden, die de Vlaamse opkoopprijzen moet toepassen Met het besluit van 5 maart 2004 houdende de openbare dienstverplichting ter bevordering van de elektriciteitsopwekking in kwalitatieve warmtekrachtinstallaties kwam in 2004 ook het wettelijk kader voor warmtekrachtkoppelingscertificaten (WKK) tot stand. De certificaten worden toegekend aan kwalitatieve WKK-installaties die na 1 januari 2002 in dienst werden genomen (of grondig werden aangepast), en dit op basis van de uitgespaarde primaire energie. De leveranciers moeten jaarlijks een aantal certificaten inleveren in verhouding tot de hoeveelheid geleverde energie. De quota lopen geleidelijk op van 1,19% in 2005 tot 5,23% in 2012. Certificaten toegekend aan installaties ouder dan 4 jaar, tellen slechts voor een deel mee. De Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en de Gasmarkt (VREG) staat in voor de uitgifte en de registratie van de WKK-certificaten.
Beter Bestuurlijk Beleid Het project Beter Bestuurlijk Beleid had ook zijn gevolgen voor de elektriciteitssector. Met het decreet van 4 april 2004 wordt de VREG omgevormd tot een Extern Verzelfstandigd Agentschap. Dit betekent dat de VREG voortaan onder leiding staat van een Raad van Bestuur van minstens 3 leden. De operationele leiding komt in handen van een gedelegeerd bestuurder. De relatie met de Vlaamse overheid zal geregeld worden door een beheersovereenkomst. Voorts zal het Technisch Reglement Distributie Elektriciteit voortaan door de Vlaamse regering worden vastgelegd. Het Vlaams besluit van 16 april 2004 vormt de administratie voor energie (“Afdeling Natuurlijke Rijkdommen en Energie”) om tot een Intern Verzelfstandigd Agentschap: het Vlaams Energieagentschap. Het agentschap staat onder het hiërarchisch gezag van de minister. De aansturing gebeurt in de eerste plaats door een beleidsovereenkomst.
16
De Vlaamse regering moest eind 2004 nog het tijdstip van de inwerkingtreding van het nieuwe decreet en besluit bepalen.
Openbare dienstverplichtingen Het besluit van 26 maart 2004 regelt de openbare verlichting als een openbare dienstverplichting voor de distributienetbeheerders. De verplichting geldt enkel voor de beheerders van een net met een spanning van minder dan 15 kV. Zij staan in voor de exploitatie van de openbare verlichting. De netbeheerders staan niet in voor de aankoop van de benodigde energie en voor de plaatsing van de verlichtingspalen. Op 28 mei 2004 keurde de Vlaamse regering een ontwerp van besluit goed waardoor de netbeheerders verplicht worden het verbruik tijdens de weekenduren te laten opnemen door de nachtmeters. Na negatieve adviezen van de SERV, de Mina-raad en de VREG besloot de nieuwe Vlaamse regering om dit initiatief niet over te nemen.
Technisch Reglement Op 14 december 2004 trad een nieuwe versie van het Technisch Reglement Distributie Elektriciteit in werking. Het betrof voornamelijk een aantal technische aanpassingen en verduidelijkingen. De VREG bevroeg in 2004 tevens de markt over een regeling voor noodleveranciers. Dit gebeurde aan de hand van een consultatienota. Uitgaande van de antwoorden publiceerde de VREG op 10 november 2004 een synthesenota met een actieprogramma. De VREG kondigt daarin overleg aan met de andere regulatoren om tot een uniforme regeling in België te komen. De regeling zou niet alleen betrekking hebben op het in gebreke blijven van de leverancier maar ook van de toegangsverantwoordelijke en de netgebruiker. Tevens zal de VREG nog een bijkomende bevraging doen over de mogelijkheid de netbeheerder als noodleverancier aan te stellen en over de mogelijkheid de
ELIA
industriële verbruikers de aangeduide noodleverancier te weigeren.
17
Elia Jaarverslag 2004
1. Wettelijk kader Wallonië Marktorganisatie Het Waalse besluit van 22 april 2004 zette de Europese richtlijn 2003/54/EG om voor wat de vrijmakingkalender betreft. Alle hoogspanningsklanten werden op 1 juli 2004 vrij. Professionele klanten aangesloten op laagspanning kunnen ook vanaf deze datum vrij hun leverancier kiezen maar moeten daartoe een aanvraag bij hun netbeheerder indienen. Op 23 december 2004 legde de Waalse regering de vrijmakingdatum voor de residentiële klanten vast op 1 januari 2007. Een ministerieel besluit van 21 juni 2004, gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 3 september 2004, legt de lijst vast van experten-bemiddelaars en experten-beoordelaars van de Waalse regulator van de energiemarkt, CWaPE. De dienst moet geschillen regelen over de toegang tot het net en de toepassing van de Technische Reglementen, voor zover door de partijen aanvaard. Het Waalse ontwerp van programmadecreet voor het economisch herstel en de administratieve vereenvoudiging, in eerste lezing aanvaard door de regering op 23 september 2004, heeft ook invloed op de Waalse energiemarkt. Het ontwerpdecreet voorziet dat vereenvoudigde licenties voor de levering van elektriciteit en gas kunnen worden verstrekt (in geval van de herverkoop van overschotten van zelfproductie, de erkenning van privénetten en geografisch of in tijd beperkte leveringen). Het ontwerp vervangt ook het waarborgscertificaat van oorsprong voor de installaties met een vermogen van minstens 10 kW, door een verklaring op erewoord en een controle met steekproeven door de CWaPE.
Groene energie Om de lasten voor grootverbruikers te verminderen, besliste de Waalse regering bij het besluit van 4 maart 2004 de quotaverplichting voor levering aan grootverbruikers te verminderen vanaf 1 januari 2004. De vermindering bedraagt 25% voor het verbruik tussen 20 en 100 GWh en 50% voor het verbruik boven de 100 GWh (op jaarbasis en per exploitatiezetel). Het betrokken bedrijf moet wel een REG-conventie hebben ondertekend. Voor deze regeling worden alle afnamepunten van de NMBS als één enkel punt beschouwd. De voorschriften voor het meten van groene energie van 1 juni 2004 integreren het principe van “trigeneratie” (productie van elektriciteit, stoom én koeling) en houden rekening met de principes en een methodologie voor de schatting van onzekerheden bij de metingen. De voorschriften voorzien ook de mogelijkheid retroactief de berekening van het aantal verleende groencertificaten te corrigeren.
Openbare dienstverplichtingen Op 15 maart 2004 publiceerde het Belgisch Staatsblad het Waalse besluit van 4 december 2003 met betrekking tot de openbare dienstverplichting op de gasmarkt. Het besluit wijzigt het regime van de verplichtingen en verantwoordelijkheden van de elektriciteitsnetbeheerders inzake openbare dienstverplichting. De CWaPE oordeelde in haar advies over de kosten van de openbare dienstverplichting van 20 april 2004, dat een evenwicht moet worden gevonden tussen de kosten van het verantwoordelijkheidssysteem, die door de netbeheerders worden betaald, en de waarborg voor de verbruiker dat hij de geleden schade kan verhalen op de netbeheerder die deze door een fout heeft veroorzaakt.
18
Brussel Wegenisretributie In het Brusselse gewest werd de wetgeving in 2004 eveneens gewijzigd. De ordonnantie van 1 april 2004 betreffende de organisatie van de gasmarkt in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, betreffende de wegenisretributie inzake gas en elektriciteit en houdende wijziging van de ordonnantie van 19 juli 2001 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt in het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest, bevat een aantal belangrijke wijzigingen. Zo wordt uitvoering gegeven aan de Europese richtlijn 2003/54/EG wat betreft de vrijmakingkalender. Alle professionele gebruikers zijn sinds 1 juli 2004 vrij, de niet-professionele komen tussen 1 januari 2007 en 1 juli 2007 vrij. De ordonnantie bepaalt het kader waarbinnen de gemeenten een wegenisretributie kunnen opleggen. Alle Brusselse gemeenten maakten gebruik van de maximale invulling van dit kader. Daardoor bestaat er sinds 1 juli 2004 een wegenisretributie waarvan het basisbedrag voor hoogspanningsafnemers 2,5 €/MWh bedraagt en voor laagspanningsafnemers 5 €/MWh. De ordonnantie wijzigde ook de artikels over de bijdrage voor de openbare dienstverplichting. Deze bijdrage dient voor de financiering van de openbare dienstverplichtingen die aan de netbeheerder Sibelga werden opgelegd. De bijdrage wordt geheven op basis van het aansluitingsvermogen. Voor hoogspanning bedraagt de bijdrage 0,67 €/kVA. De verdere uitvoering wordt geregeld via het besluit van 10 juni 2004. De bijdrage wordt geïnd vanaf 1 juli 2004.
Groene stroom De ordonnantie legt ook de basis voor het systeem van groenestroomcertificaten. De quotaverplichting voor leveranciers is 2% in 2004, 2,25% in 2005 en 2,5% in 2006 voor levering aan vrijgemaakte klanten. Voor elk ontbrekend certificaat moet in 2004 een boete van € 75 worden betaald en vanaf 2005 € 100 . De verdere uitvoering wordt geregeld door het besluit van 6 mei 2004 betreffende de bevordering van groene stroom en kwalitatieve warmtekrachtkoppeling. Het besluit regelt zowel de certifiëring van installaties als de toekenning van garanties van oorsprong en groenestroomcertificaten. De groenestroomcertificaten worden toegekend in functie van de uitgespaarde CO2-uitstoot aan installaties die minder dan 10 jaar in dienst zijn. 1 MWh windenergie kan rekenen op 1,8 certificaten. De voorschriften voor het meten van groene energie van 12 oktober 2004, maakt het mogelijk de productie-installaties voor groene stroom en de warmtekrachtkoppelingen in het Brusselse Gewest te certifiëren, zodat er groenestroomcertificaten kunnen worden aan toegekend. Het eerste quotum dat aan de leveranciers en de vrijgemaakte afnemers wordt opgelegd, wordt berekend op het verbruik tussen 1 juli en 31 december 2004.
Technische Reglementen Op 3 juni 2004 keurde de Brusselse regering in eerste lezing de ontwerpen van Technisch Reglement voor het distributienet en Technisch Reglement voor het regionaal transmissienet goed. Eind 2004 waren beide teksten nog niet definitief goedgekeurd.
19
Elia Jaarverslag 2004
Operationeel verslag
2. Werking elektriciteitsmarkt De Belgische elektriciteitsbeurs Belpex Day-ahead hub Intraday hub Toegangsverantwoordelijken Afschakelbare klanten Interconnecties 20
21
Elia Jaarverslag 2004
2. Werking elektriciteitsmarkt De Belgische elektriciteitsbeurs Belpex Elia sloot in de tweede helft van het jaar een samenwerkingsovereenkomst over de oprichting van de Belgische elektriciteitsbeurs, Belpex, met het Nederlandse APX en het Franse Powernext. Deze overeenkomst legde de contouren van Belpex vast. Er is gekozen voor een anonieme handel in elektriciteit in blokken van één uur of van opeenvolgende uren, die geleverd moeten worden op de overeengekomen uren tijdens de volgende dag. Elektriciteitsproducenten en traders zullen op Belpex overtollige productie kunnen aanbieden en de elektriciteitsleveranciers, de grootverbruikers en de traders zullen er elektriciteit kunnen inkopen. De bilaterale handel op de door Elia georganiseerde hub zal worden aangevuld met de anonieme handel in elektriciteit op Belpex.
« Het opzetten van een elektriciteitsbeurs in België, komt neer op het vergemakkelijken van de contacten tussen kopers en verkopers. Een van de voorwaarden om een stabiele prijs te krijgen op zo’n beurs is een voldoende grote vraag en aanbod. Belpex heeft er daarom voor gekozen geen aparte Belgische beurs te creëren, maar deze van bij het begin te koppelen met de Franse en Nederlandse elektriciteitsbeurs. Dat is dan ook een van de grootste uitdagingen van het project. Zo’n koppeling van drie elektriciteitsbeurzen is immers een wereldpremière. Het is erg complex, maar dan ook erg boeiend. »
22
ELIA
Philippe Halain: verantwoordelijk bij Elia voor het project Belpex
De beurs zal de elektriciteitsmarkt in België transparanter maken, voor een meer economisch verantwoorde prijsvorming zorgen en bijgevolg de werking van de elektriciteitsmarkt in België verbeteren. Om deze reden steunen de federale regering en de hele elektriciteitssector de oprichting van Belpex. Het regulatorische mini-forum van 17 december in Brussel sprak ook zijn steun uit aan Belpex, omdat dit pilootproject de invoering van een volledig marktconform toewijzingsmechanisme voor de interconnectiecapaciteit dichterbij brengt. Met de oprichting van Belpex geeft Elia zijn rol als facilitator van de ontwikkeling van de geliberaliseerde elektriciteitsmarkt in België meer gestalte. De belangrijkste hinderpalen bij de oprichting van een Belgische elektriciteitsbeurs zijn de beperkte omvang en de structuur van de Belgische elektriciteitsmarkt. De combinatie van deze twee factoren zorgt ervoor dat de prijsvorming op de elektriciteitsbeurs door een gebrek aan volume zou worden vertekend. Om een voldoende grote vraag en aanbod op de beurs te kunnen genereren, zal het handelssysteem van Belpex worden gekoppeld aan dat van de Nederlandse elektriciteitsbeurs APX en dat van de Franse elektriciteitsbeurs Powernext. Op deze manier kan de liquiditeit op de Belgische elektriciteitsbeurs worden vergroot. Dit mechanisme heeft als bijkomend voordeel dat het voor een meer efficiënte benutting van de dagcapaciteit aan de landsgrenzen zorgt. De koppeling van de handelssystemen van de drie beurzen maakt het mogelijk de verschillende aanbiedingen en vragen tezamen te behandelen, ongeacht op welke elektriciteitsbeurs ze werden ingevoerd. Dit mechanisme zorgt ervoor dat een tegenpartij van een transactie op bijvoorbeeld Belpex zijn aanbod aan elektriciteit of zijn vraag naar elektriciteit op APX of Powernext kan hebben ingevoerd. De mate waarin dergelijke grensoverschrijdende transacties mogelijk zijn, hangt af van de beschikbare interconnectiecapaciteit. Een internationaal team van APX, Powernext, RTE, TenneT en Elia bestaande uit economisten, juristen en ingenieurs, werkt het project ondertussen tot in de details uit. Het is de eerste keer dat een marktkoppeling wordt opgezet tussen drie beurzen. De medewerking van de Nederlandse netbeheerder TenneT en de Franse netbeheerder RTE is noodzakelijk wegens van het grensoverschrijdende karakter van de marktkoppeling. Naar verwachting zal de elektriciteitsbeurs rond het einde van het jaar operationeel worden. Elia wordt de meerderheidsaandeelhouder van Belpex met een belang van 60%. APX, Powernext, RTE en TenneT nemen elk een belang van 10% in de Belgische elektriciteitsbeurs.
23
Elia Jaarverslag 2004
2. Werking elektriciteitsmarkt Day-ahead hub De Elia-hub bestaat al sinds oktober 2001. Dit elektronische transactieplatform geeft de toegangsverantwoordelijken de mogelijkheid energie uit te wisselen op bilaterale basis. Dit systeem dient voor
MWh
de uitwisseling van energie die de dag nadien
90000
wordt vervoerd. Het volume op de hub is gestaag
80000
gestegen sinds zijn oprichting. Vergeleken met
70000
2003 lag het volume in 2004 elke maand boven
60000
het record van 1.065,6 GWh van november 2003.
50000
De sterke toename van de transacties op de day-
40000
ahead hub vanaf april 2004 is een gevolg van de
30000
veiling van een deel van de productie van de
20000
Belgische elektriciteitsproducent Electrabel. De
10000
veiling, die onder controle van de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas staat, December
November
Oktober
September
Augustus
Juli
Juni
Mei
April
Maart
Februari
Januari
0
is beter bekend onder de naam Virtual Power Plants (VPP). Om de anonimiteit van de kopers te kunnen verzekeren, lopen de nominaties via een tussenpartij die dienst doet als een virtueel tussen-
Evolutie volume day-ahead hub
schot. Hierdoor zijn er voor elke transactie op de veiling twee nominaties op de hub nodig: één nominatie door de verkoper en één nominatie door de koper, telkens ten overstaan van de tegenpartij.
Intraday hub Sinds oktober 2003 kunnen de toegangsverantwoordelijken ook elektriciteit uitwisselen met elkaar in de loop van de dag. De melding van dergelijke MWh
transacties kan tot 12 uur op de dag na de effectie-
9000
ve uitwisseling gebeuren, indien een aantal regels
8000
in acht worden genomen. De zogenaamde intraday
7000
hub komt tegemoet aan de vraag van de toegangs-
6000
verantwoordelijken om een systeem voor snelle
5000
bijstand te voorzien. Dit voor het geval dat er onder
4000
meer door externe en onvoorziene omstandigheden
3000
(zoals een staking, het uitvallen van een elektri-
2000
citeitscentrale of het stilvallen van een grote
1000
industriële productie-installatie) verschillen ontstaan tussen de reële afname en injectie van elektriciteit.
Uitgewisselde energie op de intraday hub
24
Decemberr
Novemberr
Oktoberr
Septemberr
Augustust
Julie
Juni
Meiy
Aprily
Maart
Februariy
Januariy
0
Het uitgewisselde volume op de intraday hub vertoonde een stijgende trend in 2004 en bereikte een absoluut record in december 2004.
Toegangsverantwoordelijken Het aantal toegangsverantwoordelijken kende in 2004 een lichte terugval van 49 naar 46. De toegangsverantwoordelijken (ook evenwichtsverantwoordelijke of Access Responsible Party of kortweg ARP genoemd) staan in voor het behoud van het evenwicht, gemeten in periodes van vijftien minuten, tussen de injectie van elektriciteit en de afname van elektriciteit van het hoogspanningsnet door de klanten waarvoor zij als evenwichtsverantwoordelijke optreden. De algemene voorwaarden van het contract voor toegangsverantwoordelijke werden door de CREG goedgekeurd in haar beslissing van 25 maart 2004.
Afschakelbare klanten Elia sloot in 2004 een contract af met zes industriële grootverbruikers in België, waardoor deze bereid zijn hun elektriciteitsverbruik te verminderen als het evenwicht op het Belgische hoog-
De afschakelbare klanten zijn:
spanningsnet in het gedrang is. Deze contracten geven Elia een bijkomend middel om de afname en de injectie van elektriciteit op het hoogspanningsnet in evenwicht te houden, naast het opstarten van elektriciteitscentrales in reserve. Het is de eerste keer dat Elia dergelijke contracten afsluit met grootverbruikers. Het aantal keren dat Elia installaties bij de zogenaamde “afschakelbare klanten” kan laten stilleggen is beperkt, net als de duur van de afschakeling. Deze werkwijze is goedkoper dan de reservering van een vergelijkbaar vermogen bij de
• Sidmar (Arcelor–groep) in Gent • Solvic (Solvay-groep) in Lillo en Jemeppe • Sikel (Arcelor-groep) in Genk • Corus Aluminium (Corus-groep) in Duffel • Industeel Belgium (Arcelor-groep) in Charleroi • Tessenderlo Chemie in Tessenderlo
elektriciteitsproducenten. Een wijziging in de algemene voorwaarden van het contract van de “Afschakelbare klanten” werd door de CREG goedgekeurd in haar beslissing van 23 september
ELIA
2004.
Tessenderlo Chemie is één van de afschakelbare klanten.
25
Elia Jaarverslag 2004
2. Werking elektriciteitsmarkt Interconnecties Het hoogspanningsnet van Elia is op vier plaatsen gekoppeld aan het Franse hoogspanningsnet en op twee plaatsen aan het Nederlandse. De uitwisselingen met Duitsland lopen over het Nederlandse hoogspanningsnet. Het hoogspanningsnet in het zuiden van het GrootHertogdom Luxemburg is eveneens gekoppeld aan het Belgische net. Dit deel van het Luxemburgse net behoort tot de regelzone van Elia. Elia waakt bijgevolg ook over het evenwicht tussen injectie en afname in dit deel van het Groot-Hertogdom. Het Belgische hoogspanningsnet is een belangrijke schakel tussen Frankrijk, de grootste uitvoerder van elektriciteit in Europa, en de Noord-Europese markten.
Grens met Frankrijk Toewijzing van capaciteit Het gemeenschappelijke systeem voor toewijzing van capaciteit op de grens van Frankrijk naar België, in voege sinds juli 2002, werd in 2004 met de goedkeuring van de Franse en Belgische regulatoren nogmaals verlengd. Elia en de Franse netbeheerder RTE bieden maand- en dagcapaciteit aan, waarbij Elia zorgt voor de operationele verwerking van de maandcapaciteit en RTE voor de dagcapaciteit. Door toepassing van het principe “gebruiken of verliezen” wordt elke ongebruikte maandcapaciteit opnieuw aangeboden op dagbasis. Elia en RTE berekenen elk afzonderlijk de beschikbare capaciteit. Om veiligheidsredenen wordt enkel de laagste waarde aan de markt aangeboden. Ook voor uitvoer naar Frankrijk vanuit België zijn er geen wijzigingen ten opzichte van 2003. Elia en RTE bieden capaciteit aan op maandbasis.
Invoercapaciteit De vraag naar invoer vanuit Frankrijk bleef vorig jaar groter dan het aanbod, al kon aan een beduidend groter deel van de vraag worden voldaan dan in 2003. In 2004 kon gemiddeld 28% van de gevraagde maandcapaciteit worden toegekend. Dit is een stijging met 15 procentpunt ten opzichte van 2003. De toename van de beschikbare capaciteit aan de zuidgrens is hoofdzakelijk het gevolg van het gedaalde volume aan niet-genomineerde stromen die vorig jaar van Frankrijk naar België vloeiden. Daardoor kwam er meer capaciteit vrij voor grensoverschrijdende commerciële transacties.
2002 2003 2004
MW 1200
1000
800
600
400
200
Toegekende maandcapaciteit voor invoer uit Frankrijk
26
December
November
Oktober
September
Augustus
Juli
Juni
Mei
April
Maart
Februari
Januari
0
Uitvoercapaciteit De toewijzing van maandcapaciteit voor de uitvoer van België naar Frankrijk had in 2004 door de bank genomen een groeiend succes. De toegewezen capaciteit werd echter niet altijd volledig gebruikt waardoor
2002 2003 2004
de nominaties niet beduidend toenamen in 2004, behalve tijdens de zomermaanden.
MW
De vraag naar uitvoercapaciteit is merkbaar
2500
gestegen sinds de hittegolf tijdens de zomer van 2003. Frankrijk voerde toen elektriciteit
2000
in, omdat de Franse kerncentrales niet meer voldoende elektriciteit konden opwekken
1500
wegens de tekorten aan koelwater in een aantal Franse rivieren. Sindsdien heeft de
1000
vraag naar transmissierechten aan de grens een structureel hoger peil bereikt. Deze toe-
500
name is ook te verklaren door de verdere December
November
Oktober
September
Juli
Juni
Mei
April
Maart
Augustus
zoeken in het buitenland naar inkoopmoge-
Februari
Frankrijk. Veel spelers op de Franse markt
Januari
0
opening van de elektriciteitsmarkt in
lijkheden en reserveren daarvoor voldoende Toegekende maandcapaciteit voor uitvoer naar Frankrijk
invoercapaciteit aan de grenzen.
Grens met Nederland Toewijzing van capaciteit De veiling van capaciteit op de interconnectie tussen Nederland en België en tussen Nederland en Duitsland werd in 2004 voortgezet door de betrokken netbeheerders, TenneT (Nederland), E.ON Netz (Duitsland), RWE Stromnetz (Duitsland) en Elia. De marktspelers kunnen bieden op transmissierechten aan de Nederlands-Duitse grens en de NederlandsBelgische grens, en dit in beide richtingen. Er zijn veilingen voor jaar-, maand- en dagcapaciteit. TSO Auction, een dochteronderneming van de Nederlandse transmissienetbeheerder TenneT, organiseert de veiling. Een testprogramma in 2003 bevestigde dat het niet mogelijk is permanent meer dan 3.350 MW in te voeren in Nederland, zonder de capaciteit op de Frans-Belgische grens sterk te beperken. Er is echter vastgesteld dat dagelijks overleg tussen de
LIGNESAERIENNES
BOVENGRONDSELIJNEN
Tensionnominale
Nominalespanning
380kV
380kV
220kV
220kV
betrokken netbeheerders in optimale omstandigheden de dagcapaciteit tot 3.600 MW of zelfs 3.850 MW kan verhogen. Voor de Nederlandse uitvoercapaciteit werd in augustus 2003 wel een structurele verhoging tot 3.600 MW goedgekeurd. 380 kV 220 kV
Situationau
1-1-2005
standop
De ruggengraat van het Belgisch hoogspanningsnet 27
Elia Jaarverslag 2004
Operationeel verslag
28
3. Systeemen netbeheer De vraag naar energie Belasting van het net Energie-uitwisseling met het buitenland Beheer grensoverschrijdende stromen Evenwicht van de regelzone Stroomonderbrekingen 29
Elia Jaarverslag 2004
3. Systeem- en netbeheer Vraag naar energie In 2004 werd in het totaal een vermogen van 86.587 GWh op het Elia-net geïnjecteerd. Dit is een toename met 1,03% ten opzichte van 2003 2004
2003. De stijging is vergelijkbaar met deze van het jaar voordien. De hoeveelheid
GWh
geïnjecteerde energie is iets groter dan de
8250
hoeveelheid die wordt afgenomen, omdat een 8000
klein deel van de energie in het net verloren
7750
gaat door het natuurlijke fenomeen van de
7500
opwarming van de kabels en de installaties.
7250
Voor de netten op een spanning van minstens 150.000 Volt worden de verliezen door de
7000
producenten gecompenseerd, op de verliezen 6750
veroorzaakt door de transitstromen na. Voor
December
November
Oktober
September
Augustus
Juli
Juni
Mei
April
Maart
70.000 Volt compenseert Elia de verliezen met Februari
de netten op een spanning van 30.000 tot
6250
Januari
6500
energie die wordt aangekocht op de elektriciteitsmarkt. Het bedrijf heeft daarom een elektronische veiling georganiseerd, waarop de geïnteresseerde leveranciers elektriciteit in
Vraag naar energie
loten konden aanbieden. Het totaal aangekochte vermogen op de veiling bedroeg 603 GWh, verdeeld over een tiental loten.
Belasting van het net Door de bank genomen lag de belasting van het hoogspanningsnet in 2004 ongeveer op het zelfde peil als in 2003. In 2004 werd wel een nieuwe verbruikspiek opgemeten,
20 - 12 - 2004 01 - 08 - 2004
die 16 MW hoger lag dan het historische
MW
record van 13.692 MW uit 2002. Er werd
14000
een maximale kwartuurbelasting op het
13000
Elia-net opgemeten op 20 december 2004
12000
om 18 uur 30 met een waarde van 13.708 MW. Deze waarde ligt 135 MW (of 0,99%)
11000
hoger dan de piekwaarde van 2003 en is
10000
een nieuwe recordwaarde.
9000 8000
Op 1 augustus om 7 uur ’s ochtends werd
7000
een minimale belasting van het net bereikt met een waarde van 6.046 MW (dit is
6000 1
5
9
13
17
21
u
slechts 44% van de maximale waarde) en is bovendien lager dan het minimum van 6.078 MW in 2003. Deze twee uiterste
Maximale en minimale belastingsprofielen in 2004
waarden tonen in welke mate het elektriciteitsverbruik in België onderhevig is aan schommelingen.
30
Energie-uitwisselingen met het buitenland In 2004 werd 6,2% minder fysische energie uitgewisseld met de buurlanden. De uitwisseling bedroeg niettemin nog 21.411 GWh, wat bijna 25% van het totale Belgische verbruik in 2004 is. Dit grote volume illustreert de bijdrage van de netbeheerder aan de openheid van de Belgische markt. Voor het tweede jaar op rij daalde de invoer vanuit Frankrijk en steeg de import vanuit Nederland. De export naar Frankrijk nam dan weer toe en de export naar Nederland af. Traditioneel liepen de stromen van het zuiden naar het noorden, maar sinds enkele jaren lopen de stromen steeds vaker van het noorden naar het zuiden en nemen de stromen van het zuiden naar het noorden af. Dit is het gevolg van de verschuiving van het zwaartepunt van de elektriciteitsproductie van het zuiden naar het noorden, wat vooral komt door de bouw van steeds meer windmolenparken in Duitsland en in de Noord-Europese landen. Volgens het Duitse Windenergie-instituut bedroeg de piekcapaciteit voor windenergie alleen al in Duitsland 16.628 MW eind 2004. Dit is meer dan de totale Belgische productiecapaciteit.
Gian Franco Castenetto Dispatcher Schaarbeek « We waken de klok rond over de goede werking van het net. We schakelen de elementen die onderhouden moeten worden af en coördineren de veiligheidsmaatregelen. Als er zich een incident voordoet, doen we er alles aan om de toestand te normaliseren of minstens de impact ervan op onze klanten te beperken. Het moeilijkste aan dit werk is het inschatten van de potentiële risico's. We moeten immers op lange termijn denken. We zoeken eerst de oorzaak van een probleem en schatten dan de impact ervan in de verdere toekomst in, in plaats van direct een snelle oplossing te zoeken. Als we tijdig, maar zonder haast, een oplossing kunnen vinden, werken we efficiënt. Nadenken en deduceren zijn onze kernwoorden. »
31
Elia Jaarverslag 2004
3. Systeem- en netbeheer De uitvoer naar Luxemburg daalde lichtjes, maar vooral de import vanuit Luxemburg nam toe. Dit is te verklaren door een toename van de productie van elektriciteit in het zuiden van Luxemburg, waarvan steeds meer naar België wordt uitgevoerd. Vermits het hoogspanningsnet in Luxemburg in twee delen is verdeeld, hebben de cijfers hier enkel betrekking op het gedeelte van Luxemburg dat behoort tot de regelzone van Elia.
Energie-uitwisselingen met het buitenland
Frankrijk
2003
2004
Groei %
Frankrijk Invoer Uitvoer
9394 873
7591 1180
-19% +35%
Nederland Invoer Uitvoer
3209 5776
4630 4052
+44% -30%
Luxemburg Invoer Uitvoer
1959 1605
2381 1577
+22% -2%
Netto-invoer België voert ook steeds meer elektriciteit in om zijn eigen behoeften te dekken. De netto-invoer van elektriciteit vanuit het buitenland bedroeg 7.793 GWh in 2004. Dit is een toename met 23,5% ten opzichte van 2003, toen de netto-invoer 6.309 GWh bedroeg. België was vorig jaar voor bijna 9% afhankelijk van ingevoerde elektriciteit om
ELIA
zijn eigen verbruik te kunnen dekken.
32
Beheer van de grensoverschrijdende stromen De vrijmaking van de Europese elektriciteitsmarkt heeft de omvang en de volatiliteit van de grensoverschrijdende stromen aanzienlijk doen toenemen. Om deze stromen onder controle te houden, bepalen de bij de UCTE aangesloten netbeheerders op voorhand de interconnectiecapaciteiten die de markt mag gebruiken. Ze moeten daarbij voldoende veiligheidsmarges voorzien om onverwachte stromen in hun regelzone te kunnen opvangen. Omdat de beschikbare grenscapaciteiten doorgaans niet volstaan, moeten deze op een marktconforme wijze aan de marktpartijen worden toegewezen. Elia heeft de voorbije jaren een belangrijke bijdrage geleverd in de Europese werkgroepen die de methodologie voor capaciteitsbepaling hebben ontwikkeld. De UCTE gebruikt het coördinatiemodel dat door de Nederlandse, Duitse, Franse en Belgische netbeheerders is ontwikkeld als model voor andere regio’s, zoals de regio Zwitserland, Frankrijk, Italië en Slovenië en de regio Polen, Tsjechië, Slowakije en Hongarije. Elektriciteit volgt de weg van de kleinste weerstand. De aangekondigde transacties tussen twee regelzones geven daardoor geen goed beeld van de stromen die in de realiteit tussen deze regelzones zullen lopen. De verschillen tussen de aangekondigde transacties en de werkelijke stromen (ook niet-genomineerde stromen genoemd) kunnen zeer groot zijn. Ze liepen tussen België en Nederland en tussen België en Frankrijk in 2004 regelmatig op tot 2500 à 3000 MW in de richting van noord naar zuid. Deze verschillen worden veroorzaakt door andere transacties, bijvoorbeeld tussen Duitsland en Frankrijk. Op 21 maart om 7 uur 30 werd een nieuwe recordhoogte gemeten van 3.329 MW, wat vergeleken moet worden met een gemiddelde belasting van de orde van grootte van 10.000 MW op het Belgische net. De nauwkeurigheid van de voorspelling van de grensoverschrijdende stromen kan worden verbeterd door een multilaterale uitwisseling van informatie. Dubbel gebruik van de fysische capaciteit van hoogspanningslijnen wordt dan verminderd door het in rekening brengen van een groter aantal gelijktijdige transacties die elkaar kunnen beïnvloeden. Elia heeft met zijn Nederlandse en Franse collega’s baanbrekend werk verricht in het bepalen van de capaciteiten op de grenzen tussen Nederland en België en tussen Frankrijk en België.
Olivier Bronckart – Operationele planning « Ik analyseer op voorhand of het net op veilige wijze kan worden uitgebaat. Sinds de vrijmaking van de elektriciteitsmarkt, worden mijn analyses sterk beïnvloed door de Europese stromen over het Elia-net. De onzekerheid die deze stromen veroorzaken, kan gelukkig worden beperkt met de methode Day Ahead Congestion Forecast. Al de Europese transmissienetbeheerders stellen een model op van de stromen over hun net die de volgende dag worden verwacht. Hierdoor kunnen alle netbeheerders de omvang van deze stromen beter inschatten en de capaciteit van de interconnecties aan de grenzen bepalen. Elia was met netbeheerders RTE en TenneT vier jaar geleden een van de initiatiefnemers van dit project. Het model wordt intussen verder ontwikkeld door de Unie voor de Coördinatie van de Transmissie van Elektriciteit (UCTE), de vereniging van Europese netbeheerders. »
33
Elia Jaarverslag 2004
3. Systeem- en netbeheer Een belangrijk middel om de stromen te voorspellen is de methode Day Ahead Congestion Forecast (DACF). De marktpartijen kondigen dagelijks de benutting van de hun toegewezen capaciteit aan. De netbeheerders bepalen dan de uitwisselingen tussen de regelzones. Omdat de origine en de bestemming van deze transacties maar bij benadering bekend zijn is het niet mogelijk een nauwkeurige berekening te maken van de te verwachten stromen over de hoogspanningsnetten. Na het sluiten van de markten worden daarom netwerkmodellen tussen netbeheerders uitgewisseld waarin meer precieze gegevens over de producties en afnamen verwerkt zijn, zodat een laatste veiligheidscontrole kan worden uitgevoerd. Deze maatregelen kunnen echter niet altijd voorkomen dat de afwijkingen tussen de voorspelde en de werkelijke stromen de veiligheid van het UCTE-net in het gedrang brengen. De netbeheerders coördineren dan de maatregelen om een oplossing te vinden voor deze grensoverschrijdende problemen. De eerste maatregelen hebben een beperkte kostprijs. Deze omvatten het wijzigen van de topologie van het net door verbindingen te sluiten of te openen, waardoor de stromen andere wegen dienen te volgen. Of het wijzigen van de instellingen van dwarsregeltransformatoren, waardoor de benutting van de interconnectielijnen op een continue manier kan worden bijgeregeld. Elia heeft vorig
ELIA
jaar drie dergelijke transformatoren besteld, die in 2007 in dienst worden genomen.
34
De netbeheerders kunnen ook de productieplannen laten aanpassen om de stromen te beïnvloeden, maar dit leidt over het algemeen tot beduidende kosten en is slechts efficiënt als de nodige productiemiddelen beschikbaar zijn. Door zijn kleine omvang in het UCTE-net heeft Elia slechts een beperkte impact op de grensoverschrijdende stromen via ingrepen in het productiepark.
Evenwicht van de regelzone Het behoud van het evenwicht tussen de productie en de afname in zijn regelzone is een essentiële taak voor de netbeheerder. Elia beheert sinds begin 2004 op actieve wijze het evenwicht en ontwikkelde een nieuwe methode om het evenwicht in reële tijd op te volgen. Het nieuwe systeem maakt het mogelijk beroep te doen op het regelvermogen van verschillende producenten. De kwaliteit van de regeling van het evenwicht kan worden uitgedrukt door de afwijkingen in de regelzone telkens per uur te verzamelen en uit te zetten in een histogram. Zo kunnen we vaststellen dat in 2004 meer dan 90% van de uurafwijkingen kleiner zijn dan 30 MWh, in 2003 was dit ongeveer 78%. Deze afwijkingen verhouden zich tot een gemiddeld uurverbruik in België in de orde van grootte van 10.000 MWh. Bij een vergelijking van de gemiddelde afwijking van de uurafwijkingen kunnen we eveneens vaststellen dan in 2004 in elke maand beter gepresteerd werd dan in 2003. Over het volledige jaar waren de resultaten een derde beter met een gemiddelde waarde van 19,8 MWh ten opzichte van 29,2 MWh in 2003. Met deze resultaten behoort Elia tot de best regelende zones van Europa.
Hersynchronisatie Zuidoost Europa Vorig jaar werden de hoogspanningsnetten van een aantal landen in de Balkan opnieuw gesynchroniseerd met de netten van de andere UCTE-landen. Door de gewapende conflicten in het voormalige Joegoslavië zijn de netten van Servië en Montenegro, Albanië, Macedonië en Griekenland in 1991 afgesplitst van de rest van Europa. Vanaf 2000 werd met de hulp van internationale financiële steun een aanvang gemaakt met de herstellingswerken aan lijnen en hoogspanningstations in de getroffen regio. Op 10 oktober 2004 werd de betrokken regio met inbegrip van Roemenië en Bulgarije terug aangesloten aan de netten van de rest van Europa. Commerciële uitwisselingen tussen Zuidoost-Europa en de overige landen die deel uitmaken van het netwerk van de UCTE worden vanaf 1 januari 2005 geleidelijk toegelaten. Voor Elia is het belangrijkste gevolg dat het aandeel dat Elia moet leveren in de primaire regeling van de frequentie van het UCTE-net met 6% vermindert, wat een gunstig impact heeft op de tarieven. De betrokken landen gaan immers hun deel van de 3.000 MW primair regelvermogen kunnen bijdragen.
35
Elia Jaarverslag 2004
3. Systeem- en netbeheer Stroomonderbrekingen Een ononderbroken elektriciteitstoevoer is een prioriteit voor Elia. De onderneming levert heel wat inspanningen om de bevoorradingszekerheid van zijn afnemers (rechtstreeks aangesloten verbruikers en distributienetbeheerders) te verbeteren. De bevoorradingszekerheid was zeer groot in 2004: • het gemiddeld aantal onderbrekingen per afnemer te wijten aan storingen op het Elia-net bedroeg 0,05 (wat neerkomt op één onderbreking om de 20 jaar); • de gemiddelde duur van de onderbrekingen bedroeg 40 minuten; • verspreid over alle afnemers geeft dat voor 2004 een gemiddelde onderbreking van 1 minuut 58 seconden per afnemer. (Men spreekt dan van de Average Interruption Time of AIT). Indien rekening wordt gehouden met de storingen veroorzaakt in de installaties van afnemers en distributienetbeheerders (die buiten de invloed van Elia vallen), bedragen de cijfers: • aantal onderbrekingen per afnemer per jaar: 0,1 (één onderbreking om de 10 jaar); • gemiddelde duur van de onderbrekingen: 52 minuten; • AIT (gemiddelde onderbrekingsduur per afnemer): 5 minuten 12 seconden. Meestal zijn de gevolgen van deze storingen beperkt tot de betrokken afnemers. Een AIT van 5 minuten en 12 seconden komt neer op een gemiddelde betrouwbaarheid van 99,999%. De indicatoren zijn zodanig laag dat één enkel belangrijk incident deze grondig zou wijzigen. Zoals internationaal aanbevolen houden de statistieken over de continuïteit van de voeding enkel rekening met onderbrekingen die langer dan 3 minuten duren.
De noodplannen Om op een efficiënte wijze kritieke situaties te beheersen werden drie specifieke plannen uitgewerkt.
De reddingscode Als de stabiliteit van het net ernstig wordt bedreigd, bestaat de kans dat deze kritische toestand snel evolueert naar een black-out (algemene stroomonderbreking). De reddingscode wordt dan geactiveerd. Deze omvat een aantal manuele en automatische interventies om een achteruitgang van de toestand van het net te voorkomen. Deze zijn vergelijkbaar met het lossen van ballast in een luchtballon om een gevaarlijke daling te voorkomen.
De heropbouwcode Als de toepassing van de reddingscode niet heeft kunnen voorkomen dat het net zonder spanning valt, kan het net opnieuw onder spanning worden gebracht met de heropbouwcode. Wegens de complexiteit van de elektrische verschijnselen en de omvang van het net kan de toepassing van de code enkele uren in beslag nemen. Bij grote incidenten in het buitenland werd al vastgesteld dat een heropbouw meer dan een dag duurde.
De noodprocedure Bij een ramp of wanneer er een ramp dreigt, wordt de noodprocedure gebruikt. In dit geval komen de crisiscellen, die de situatie zullen beheren, op een snelle en doeltreffende manier samen. De crisiscellen coördineren de herstellingen aan het net en het beheer van het net. Ze staan ook in voor de communicatie met de verschillende interne en externe actoren die deelnemen aan de noodprocedure.
36
Heropbouwcode en black-start Dit jaar werd de heropbouwcode voor advies voorgelegd aan de CREG. De heropbouwcode werd vervolgens herzien en aangepast op basis van de opmerkingen en voorstellen van de CREG. De heropbouw van het Belgische net kan gebeuren met de elektriciteit die via de grensoverschrijdende lijnen wordt geleverd. Het kan gebeuren dat er op dat ogenblik geen assistentie aan onze grenzen mogelijk is. Dan zal het opnieuw onder spanning brengen van het net uitsluitend gebeuren met de Belgische elektriciteitscentrales. Het merendeel van de centrales kan echter niet op eigen kracht starten; zij moeten gedurende een aantal uren worden gevoed met elektrische energie om hun productieproces voor te bereiden en te starten. Elia heeft daarom een overeenkomst met een aantal centrales, die op eigen kracht kunnen starten om het net toch onder spanning te kunnen brengen. Het geïsoleerd starten, ook black-start genoemd, wordt regelmatig getest. In 2004 had Elia zo’n overeenkomst met 7 centrales. Elia en de betrokken producenten hebben een test uitgevoerd met twee centrales (Drogenbos et Seraing). In beide gevallen waren de tests geslaagd en toonden zij ook aan dat deze centrales binnen de overeengekomen tijd het net weer onder spanning kunnen brengen.
Internationale assistentie Op 7 september deed zich een storing voor in een hoogspanningslijn in de buurt van de Duitse stad Trier. Onmiddellijk na deze storing waren er ook incidenten op twee andere lijnen, wat resulteerde in een belastingsverlies in de regio’s Trier en Luxemburg, die door deze lijnen worden bevoorraad. In het kader van de onderlinge assistentie aan de UCTE-leden, werd de hulp van Elia ingeroepen om het spanningsherstel te versnellen. Gedurende enkele uren konden onze buren dankzij de energie die vanuit België werd geleverd de bevoorrading van hun net herstellen en op die manier het ongemak voor hun afnemers beperken.
37
Elia Jaarverslag 2004
Operationeel verslag
4. Infrastructuur Uitbreiding en versterking van het net Geplande projecten Bel Engineering Grid Services
38
39
Elia Jaarverslag 2004
4. Infrastructuur Uitbreiding en versterking van het net In de loop van 2004 werd het hoogspanningsnet vooral uitgebreid met nieuwe ondergrondse verbindingen. De uitbreidingen van het bovengrondse net beperkten zich hoofdzakelijk tot het plaatsen van een tweede draadstel op bestaande lijnen, met name 3,6 km in 380 kV en 2,5 km in 150 kV. Het 150 kV-net werd uitgebreid met 59,4 km ondergrondse kabels. Het 70 kV-luchtnet werd 1,1 km korter door de ontmanteling van de luchtlijn Achêne Florée. Het net kreeg er wel een nieuwe ondergrondse 70 kV-verbinding bij met een lengte van 8 kilometer. Het net op 36 kV kreeg er 24 kilometer aan ondergrondse kabels bij als alle indienstnemingen en buitendienststellingen worden meegerekend. Het 30 kV-luchtnet werd 13,2 kilometer korter door de ontmanteling van de luchtlijn Couvin – Neuville. Er werden ook 9,4 km ondergrondse kabels op 30 kV uit dienst genomen. Naast het aanleggen van nieuwe verbindingen en het herstructureren van de bestaande, richtte het investeringsplan zich vooral op de versterking van de transformatie naar de middenspanningsnetten in de posten Desteldonk, Flémalle, Florée, Merelbeke, Volta, Walgoed et Zeveneken. Er werden ook een aantal installaties in gebruik genomen om nieuwe klanten aan te sluiten of de voeding van klanten te versterken.
Voornaamste projecten die werden gerealiseerd in 2004 Traject
Type verbindingen
Lengte
Champion - Aftakking Cognelée
2e draadstel op luchtlijn 380 kV
3,6 km
Merchtem - Aftakking Terlinden
2e draadstel op luchtlijn 150 kV
2,5 km
Damplein - Merksem
kabels 150 kV
2 x 4,0 km
Avernas - Tienen
kabels 150 kV
2 x 19,9 km
Drogenbos - Zuid
kabel 150 kV
3,5 km
Oostrozebeke - Sint-Baafs-Vijve
kabel 150 kV
8,1 km
Ciney - Ciney NMBS
2 draadstellen op luchtlijn 70 kV
1,1 km
Champion - Leuze
kabel 70 kV
8,0 km
Lokeren - Zeveneken
kabels 36 kV
2 x 9,5 km
Flora - Merelbeke
kabel 36 kV
0,4 km
Démosthène - Quai Demets
kabels 36 kV
2 x 0,8 km
Dunant - Schaarbeek
kabel 36 kV
4,3 km
Langerbrugge - Gent Rechteroever
kabel 36 kV
2,3 km
40
Voeding van het 70 kV-net Namen - Luxemburg In 380 kV werd het tweede draadstel op de lijn Cognelée – Champion (3,6 km) in dienst genomen om de tweede 380/150 kV - 220 MVA-transformator in Champion te kunnen voeden. Die transformator verhoogt in aanzienlijke mate de bevoorradingszekerheid van de provincies Namen en Luxemburg, ter ondersteuning van de transformatoren in Champion en Achène.
150 kV-net Avernas – Tienen – Verbrande Brug De dubbele ondergrondse verbinding Avernas – Tienen (19,9 km) is de belangrijkste 150 kV-verbinding die in 2004 in gebruik werd genomen. Zij vormt het sluitstuk van het versterkingsproject van het 150 kV-net vanaf Tihange naar Avernas. Op die manier kwam er een nieuwe 150 kV-as tot stand tussen Tihange – Avernas – Tienen en kwam er een 150 kV-verbinding naar Verbrande Brug in Vilvoorde. Dit betekent een aanzienlijke versterking van de voeding in Oost-Brabant.
Antwerpen In de Antwerpse regio werd een belangrijke dubbele ondergrondse 150 kV-verbinding in gebruik genomen tussen Merksem en Damplein (4 km). Daarop werden twee nieuwe 150/15 kV – 50 MVA-transformatoren aangesloten in Damplein. De nieuwe post voedt het middenspanningsnet van de stad Antwerpen en maakt de vernieuwing van dat net mogelijk door de overgang van 6 kV- naar 15 kV-spanning. Het 70 kV-net kan op die manier eveneens worden ontlast. Het hoeft niet meer te worden uitgebreid of versterkt.
150 kV-net in het zuiden van Brussel In het Brusselse net versterkt een nieuwe kabel Drogenbos – Zuid (3,5 km) de voeding van het zuiden van Brussel in de post Zuid/Midi die één van de fundamentele steunpunten wordt. Dit maakt het mogelijk de oude onderstations van de gemeente Anderlecht (Kuborn en Klein Eiland) te vereenvoudigen en zelfs gedeeltelijk te ontmantelen.
70 kV-net rond Ciney In 70 kV werd het net geherstructureerd door twee lijngedeeltes met één draadstel te vervangen door één lijngedeelte met twee draadstellen bij de versterking van de transformatie naar middenspanning in Ciney en Dorinne. Door deze herstructureringswerken kan bovendien een 70 kV-lijn van 12,2 km, Ciney – Buissonville worden ontmanteld.
70 kV-net Oisquercq - Zinnik In het 70 kV-net van Oisquercq – ’s Gravenbrakel – Zinnik werd de voeding versterkt door de 150/70 kV-transformator te vervangen door een krachtigere transformator in Oisquercq.
30 kV-net van de Beneden-Samber De herstructureringswerken aan het 30 kV-net van de Beneden-Samber waren eind 2004 klaar. Dit netgedeelte dat hoofdzakelijk industriële klanten van stroom voorziet, werd aanzienlijk vereenvoudigd. Een groot deel ervan zal voortaan vanuit het 150 kV-net worden gevoed en het gedeelte dat in 30 kV blijft werken, werd vernieuwd.
41
Elia Jaarverslag 2004
4. Infrastructuur Geografische lengte van de hoogspanningsnetten (in km) (toestand op 01/01/2005) Spanning (kV)
Luchtlijnen
380 kV 220 kV 150 kV 70 kV 36 kV 30 kV Totaal
890 297 2.014 2.439 8 26 5.674
Ondergrondse kabels 0 0 331 189 1.868 214 2.602
Totaal 890 297 2.345 2.628 1.876 240 8.276
ELIA
De digitalisering van de plannen en de kaarten van de ondergrondse kabels en de luchtlijnen heeft een invloed op de berekening van de lengte van de netten. Dit verklaart de verschillen met de lengtes die in het jaarverslag 2003 zijn vermeld. De lengtes in het jaarverslag 2003 waren nog grotendeels gebaseerd op historische gegevens, die in een aantal gevallen niet correct bleken. De vergelijking van de geactualiseerde gegevens met de gegevens van 2003 is bijgevolg niet relevant.
42
Geplande projecten Versterking van de interconnecties De werkzaamheden voor de plaatsing van het tweede 380 kV-draadstel op de lijn Avelgem – Avelin startten begin 2004 en zullen het hele jaar worden voortgezet zodat het rond het einde van 2005 in gebruik kan worden genomen. Dat tweede draadstel vereist ook ingrijpende werkzaamheden in de 380 kV-post in Avelgem. De versterkingswerkzaamheden van de 220/150 kV-as Chooz – Monceau zijn eveneens gestart. Die as zou midden 2006 in gebruik moeten worden genomen. Beide projecten zullen een aanzienlijke toename van de invoercapaciteit van België mogelijk maken. De uitvoeringsstudies voor de plaatsing van dwarsregeltransformatoren van 380 kV aan de grens met Nederland, worden voortgezet en de vergunningen zijn aangevraagd. Als er zich geen onverwachte problemen voordoen, zullen de transformatoren eind 2007 in gebruik kunnen worden genomen.
Versterking van het 150-kV net in West-Vlaanderen De aanleg van de ondergrondse 150 kV-verbinding Koksijde – Slijkens (Oostende) is van start gegaan en zou begin 2006 moeten klaar zijn. De nieuwe 150 kV-kabels Izegem – Sint-Baafs-Vijve worden gelegd en het eerste gedeelte tussen Oostrozebeke – Izegem werd reeds in gebruik genomen.
Versterking van het 150-kV net in het noorden van Brussel De aanleg van een nieuwe ondergrondse 150 kV-kabel Verbrande Brug – Harenheide – Zaventem is al goed gevorderd en de ingebruikneming ervan is gepland voor het midden van 2005. Dan zal het hele net ten noorden van Brussel en de voeding van het 36 kV-net zijn versterkt.
Aansluiting van Carinox (Arcelor) in Aiseau-Presles Voor Carinox, de nieuwe fabriek met elektrische oven voor de productie van roestvrij staal, die de groep Arcelor bouwt in Pont-de-Loup (Aiseau-Presles) moet er een aansluiting worden voorzien vanuit het 380 kV-net te Tergnée (Farciennes). De aansluiting zal gebeuren via een transformator 380/150 kV in Tergnée en een ondergrondse 150 kV-verbinding tussen Tergnée – Pont-de-Loup. De indienststelling is gepland in augustus 2005.
Versterking van het 150 kV-net in Henegouwen Omdat het zwaartepunt van de belastingen van de regio Henegouwen in La Louvière ligt en het Henegouwse 150 kV-net vanuit Gouy (Courcelles) wordt gevoed, is het nodig de 150 kV-as tussen Gouy en Trivières te versterken. Voor die versterking moeten de bestaande 150 kV-lijnen daar worden geherstructureerd en moet een nieuwe 150 kV-post worden gebouwd in La Croyère (La Louvière).
43
Elia Jaarverslag 2004
4. Infrastructuur 70 kV net Ninove - Aalst Het 70 kV-net rondom Ninove – Zottegem – Aalst zal eveneens worden versterkt door de aanleg van een ondergrondse 70 kV-kabel Ninove – Zottegem (17,9 km) die het op termijn mogelijk zal maken de 70 kV-netten tussen Aalst en Oudenaarde te ontkoppelen.
Versterking van de voeding van het Henegouwse 70 kV-net De voeding van het 70 kV-net Thy-le-Château – Beaumont – Couvin wordt ontoereikend en daarom moet het worden versterkt. Daarom zal er een nieuwe 150/70 kV-transformator worden geïnstalleerd in Thy-le-Château. Die zal worden verbonden in 150 kV met de post van Monceau via een ondergrondse 150 kV-kabel. Tegelijkertijd wordt de 70 kV-post van Thy-le-Château verplaatst buiten de woonzone.
70 kV-net Auvelais - Farciennes Met de nieuwe 70 kV-kabel Farciennes – Fleurus kan het 70 kV-net tussen Auvelais, Sombreffe en Fleurus worden versterkt en kunnen de 70 kV-netten van Henegouwen en Namen worden ontkoppeld. Door de vernieuwing van de 70 kV-lijn Auvelais – Sombreffe bood zich de mogelijkheid aan om enkele masten die hinderlijk geworden waren, te verplaatsen. Aangezien die bestaande lijn op die manier betrouwbaarder werd en er een ondergrondse kabel werd aangelegd, kon de 70 kV-lijn Gembloux – Court-St-Etienne
ELIA
(13,3 km) volledig worden ontmanteld.
44
Ontwikkelingsplannen In de loop van 2005 zal Elia nieuwe ontwikkelingsplannen opstellen, zowel op federaal niveau als voor de drie gewesten. Op verzoek van de federale regering zal het federaal ontwikkelingsplan de conclusies weergeven van een studie van een rechtstreekse 380 kV-koppellijn tussen België en Duitsland. Deze studie werd samen met RWE gevoerd. Het federale ontwikkelingsplan zal ook oplossingen voorstellen voor de aansluiting van zeewindmolenparken, met een piekvermogen van 2000 MW. Met de lopende investeringen kan reeds een piekvermogen van 600 MW uit zeewindmolenparken naar het binnenland worden vervoerd.
De digitalisering van de kaarten De plannen van de lijnen en de ondergrondse kabels en de bijhorende kaarten werden de afgelopen jaren gedigitaliseerd en opgeslagen in een digitale gegevensbank. Deze gegevensbank maakt het mogelijk de plannen te combineren met andere kaarten, zoals de gewestplannen of de kaarten van het kadaster in Vlaanderen.
Bel Engineering Sinds 1 januari 2004 is het engineeringbureau Bel Engineering een onderdeel van de Elia Groep. Bel Engineering voert alle engineeringactiviteiten uit voor de ontwikkeling van de hoogspanningsinfrastructuur, van ontwerp tot oplevering. Dankzij deze overname kan Elia deze processen in eigen huis uitvoeren en optimaliseren. Een werkgroep analyseerde de relatie tussen Elia en Bel Engineering. Eind september werd een businessplan over 5 jaar goedgekeurd en kreeg Bel Engineering een aantal nieuwe verantwoordelijkheden en een nieuwe structuur. Het beheer van de projecten is verdeeld over 2 geografische zones Noord en Zuid, die samenvallen met de Service Areas van Grid Services. Voorts is er een afdeling Governance nieuwe assets en een Competentiecentrum voor de nieuwe infrastructuur opgezet. Bel Engineering staat ook in voor alle aankopen van de Elia Groep. Om Bel Engineering met succes te integreren, werd einde 2004 het projectenprogramma Bel4 gelanceerd. Niet minder dan 36 projecten werden geïdentificeerd, die in verscheidene projectgolven worden aangepakt.
????????????
45
Elia Jaarverslag 2004
4. Infrastructuur Grid Services De bevoegdheden en taken van Grid Services werden naar aanleiding van de integratie van Bel Engineering in de Elia Groep in september 2004 uitgebreid. Grid Services nam een aantal taken van de afdeling Infrastructure over. De andere taken van Infrastructure werden naargelang hun aard ondergebracht bij Bel Engineering of de afdelingen Customers & Market, Transmission en Corporate Affairs. Als gevolg van deze herschikking werd de afdeling Infrastructure opgeheven. Grid Services was voor de reorganisatie verantwoordelijk voor alle onderhoud aan het net en de bijhorende installaties en de verfijning van de onderhoudsmethodologie. De afdeling is sinds de herschikking ook verantwoordelijk voor het uitstippelen van het onderhoudsbeleid, het vervangingsbeleid, het beheer van de installaties en lijnen. De dienst coördinatie en veiligheid van de werken werd eveneens bij Grid Services gevoegd. De diensten van Assets, die deze taken voordien op zich namen werden geïntegreerd bij Grid Services. In het beheer van de installaties spelen de technische secretariaten een belangrijke rol. Ze zijn het aanspreekpunt voor de informatieverstrekking aan omwonenden van lijnen en posten, aan de overheden, aannemers en alle anderen, die informatie wensen. De medewerkers van de Service Areas zorgen voor het onderhoud en de controles van de hoogspanningsinfrastructuur. Bij incidenten grijpen ze ook in om de stroomtoevoer zo snel mogelijk te herstellen. De interventieploegen staan dag en nacht, elke dag van het jaar klaar om in te grijpen indien nodig. Bel Engineering ontwerpt en tekent de nieuwe installaties, zorgt voor de aanvragen en de opvolging van alle vergunningen en beheert de bouwwerven. Na de indienstneming van de installaties gaat het beheer over naar Grid Services. De werknemers van de afdeling zorgen op de werf voor de begeleiding van de aannemers en voeren de tests en de controles uit bij de indienstneming van de installaties. Grid Services onderhoudt ook de installaties van netgebruikers, als ze daarom verzoeken. Deze klanten kunnen ook een beroep doen op de interventiediensten van Elia.
49% 9%
manoeuvres
2%
wacht en eerstelijnsinterventies
5%
vorming
2%
projectuitvoering
13%
begeleiding veiligheid
11%
controle en testen bij indienstneming infrastructuurprojecten
9%
Activiteiten Grid Services
46
gepland onderhoud
curatief onderhoud
Het plannen en uitvoeren van onderhoudswerken en curatief onderhoud aan het net is een van de hoofdtaken van Grid Services. Ondanks de hoge werklast voor projecten, kon het onderhoud vorig jaar nagenoeg volledig op schema gebeuren. Het curatieve onderhoud met de daaraan gekoppelde uitschakelingen bleven beperkt, wat erop wijst dat het net structureel gezond is. Het aantal openstaande storingsmeldingen van laagspanningsuitrusting nam toe met 9% ten
Philippe Roosens Teamleider Power Links Service Center Gouy
opzichte van 2003. De laagspanningsuitrusting van Elia bestaat hoofdzakelijk uit controle-, beveiligings- en meetapparatuur, die wordt gebruikt om de werking van het net permanent op te volgen. Het aantal openstaande storingsmeldingen van de hoogspanningsuitrusting verminderde in 2004 met 4% ten opzichte van 2003.
Storingen en incidenten Over het hoogspanningsnet worden dag en nacht, het hele jaar door, grote hoeveelheden energie vervoerd. Het hoogspanningsnet staat nochtans voortdurend bloot aan wisselende weersomstandigheden en externe invloeden. Daarbij komt nog de impact van de steeds schommelende belasting van het net, wat in sommige gevallen voor extra slijtage van onderdelen kan zorgen. Om het uitvallen van de stroomtoevoer aan de klanten zo veel mogelijk te beperken, heeft het hoogspanningsnet een mazenstructuur. Door de mazenstructuur, die lijkt op die van een visnet, kan de stroom langs verschillende wegen tot bij de klanten geraken. Op deze manier blijft de bevoorrading gehandhaafd, ook bij onderhoudswerken of wanneer er zich een defect of storing voordoet. Bij elk incident of abnormale werking van een netonderdeel wordt een storingsmelding gegeven. In veel gevallen kan de storing van een of verscheidene onderdelen van het net worden opgevangen door de vermaasde structuur, zodat de stroomtoevoer niet wordt onderbroken. Indien nodig wordt er curatief onderhoud uitgevoerd. Als er dringende interventies nodig zijn om de stroomtoevoer te herstellen, spreekt men van wacht- of eerstelijninterventies. Deze maken gelukkig slechts een miniem deel uit van de activiteiten. Bij elke storingsmelding wordt nauwgezet bijgehouden wat ermee is gebeurd. Als een storing kan worden opgevangen zonder dringende interventie, blijft de melding openstaan tot de oorzaak van de storing is weggenomen.
47
« Onderhoud is essentieel om het Elia-net in een goede staat te houden. Het onderhoudspersoneel vult het werk van de patrouilles aan en intervenieert indien nodig preventief. Acties zoals in een mast klimmen om een goede evaluatie van de toestand te kunnen maken of elk jaar de vervuiling aan een aantal isolatoren schoonmaken voorkomen problemen op een lijn. We moeten uiteraard ook interveniëren als er incidenten zijn, omdat je met systematische controles niet alles kan voorkomen. De incidenten zijn trouwens meestal te wijten aan externe factoren zoals een blikseminslag of een verkeerde handeling met een hefkraan. Elke interventie is anders en dat levert een passionerend beroep op voor wie graag veel beweegt en in de open lucht werkt en het fijn vindt veel contact met de mensen te hebben. »
Elia Jaarverslag 2004
4. Infrastructuur Projecten In 2004 was de werkbelasting voor de begeleiding van de projecten en de testen voor de indienstneming van nieuwe installaties vrij hoog voor alle betrokkenen. Gezien het belang van de infrastructuurwerken voor het net, kreeg deze activiteit een hoge prioriteit.
Lokale exploitatie Grid Services stelt zich tot doel de lokale exploitatie, die vooral het in- en uitschakelen van netapparatuur omvat, te verzorgen zonder stroomonderbrekingen door menselijke fouten. De gemiddelde duur van de stroomonderbrekingen per klant (AIT) bleef in 2004 op een zeer goed peil. Om de doelstelling te realiseren werden bijkomende maatregelen genomen. Het project certificering van schakelbevoegden, een voortgezette uitbouw van het beheer en de overdracht van kennis en competenties (zie Milieu- en sociaal verslag: het project Knowledge Management) en het opzetten van het Work and Asset Management System (WAMS) zijn hierbij de markantste acties.
48
OPERATIONEEL_COVER_NL
5/18/05
8:58 AM
Page 1 (1,1)
Lijst van afkortingen BIM:
Brussels Instituut voor Milieubeheer
CREG:
Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas
CWaPE: Commission Wallonne pour l’Energie VREG:
Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt
ETSO:
European Transmission System Operators
UCTE:
Unie voor de Coördinatie van de Transmissie van Elektriciteit
ARP:
toegangsverantwoordelijke (access responsible party)
KB:
Koninklijk Besluit
EMF:
elektromagnetische velden
WKK:
warmtekrachtkoppeling
REG:
rationeel energiegebruik
PCB:
polychloorbifenyl
kW:
kilowatt (= 1.000 watt)
MW:
megawatt (= 1.000 kW)
kWh:
kilowattuur (= 1.000 wattuur)
MWh:
megawattuur (= 1.000 kWh)
GWh:
gigawattuur (= 1.000 MWh)
kV:
kilovolt (= 1.000 Volt)
Redactie Elia, departement Communicatie
Grafische vormgeving en drukbegeleiding Echo Design, tel. + 32 16 29 95 76
Verantwoordelijk uitgever Jacques Vandermeiren Zetel van de vennootschap Elia Keizerslaan 20 B-1000 Brussel tel. + 32 2 546 70 11 fax + 32 2 546 70 10 www.elia.be
Contactpersoon Lise Mulpas, tel. + 32 2 546 73 75 Erik De Leye, tel. + 32 2 546 72 11
Ce document est également disponible en français This document is also available in English April 2005
OPERATIONEEL_COVER_NL
e n e r g i e
i n
5/18/05
g o e d e
8:58 AM
Page 1 (2,1)
b a n e n
