OPDRACHTKAART Zeefdrukken 2
Thema: Drukken DR-03-02-01
Een zeefdrukraam prepareren Voorkennis: Zeefdrukapparatuur Intro: Zeefdruk is een doordruktechniek. De inkt wordt door de open gaatjes van het gaas gedrukt. Het beeld wordt gevormd door gaatjes dicht te maken of juist open te laten. De drukkende delen blijven open. Het beeld op het gaas aanbrengen noemen we ook wel prepareren. Je gaat nu een zeefdrukraam prepareren. In een volgende opdracht ga je er afdrukken mee maken. Doelen: Aan het eind van deze opdracht kan je: – een zeefdrukraam inrakelen met lichtgevoelige emulsie; – een zeefdrukraam belichten in het kopieerraam; – een zeefdrukraam op de juiste wijze uitspoelen; – een zeefdrukraam op de juiste wijze rondom afplakken met tape. Aan het eind van deze opdracht ken je: – de begrippen emulsie, lichtgevoeligheid, holrakel en belichtingstijd; – de kenmerken van de zeefdruktechniek; – de werking van een zeefdruktafel. Activiteiten: – Lees de theorietekst: ’Een zeefdrukraam prepareren’. – Maak de toets. – Maak de praktijkopdracht. – Vul de checklist en het evaluatieformulier in. Tijd: Voor het maken van deze opdracht heb je ongeveer 3 lesuren: – theorie bestuderen: 0,5 lesuren – toets: 0,5 lesuren – praktijkopdracht, checklist en evaluatieformulier: 2 lesuren Materiaal: – de theorietekst: ’Een zeefdrukraam prepareren’; – de toets; – de praktijkopdracht; – de checklist; – het evaluatieformulier. Beoordeling: De docent beoordeelt: – het zeefdrukraam; – de toets; – de checklist; – het evaluatieformulier.
Theorie Zeefdrukken 2 Een zeefdrukraam prepareren Zeefdruk is een druktechniek die erg geschikt is voor het bedrukken van andere materialen dan papier. Zo wordt zeefdruk bijvoorbeeld toegepast op textiel, metaal en hout. Door de geringe drukkracht die nodig is wordt de zeefdruktechniek zelfs toegepast op glas. Ook voor het maken van kleine oplagen drukwerk kan voor de zeefdruktechniek worden gekozen.
Thema: Drukken DR-03-02-02 Prepareren Tot zover over de techniek van het zeefdrukken. Voordat je kunt gaan drukken moet je eerst een zeefdrukraam prepareren. Dus de juiste gaatjes in het gaas dichtmaken. De gaatjes in het gaas waar inkt doorheen gaat moet je open laten. Dit dichtmaken doen we met behulp van een lichtgevoelige vloeistof. Deze vloeistof wordt emulsie genoemd. Deze emulsie is lichtgevoelig.
Zeefdruktechniek Bij zeefdruk wordt gebruik gemaakt van een zeefdrukraam. Dit zeefdrukraam bestaat uit een raamwerk van hout of metaal. In dit raamwerk is een heel fijn gaas gespannen. Het gaas bestaat uit heel veel kleine gaatjes. Is een gaatje open dan kan daar inkt doorheen. Is een gaatje dicht dan kan daar geen inkt doorheen. Het beeld wordt gevormd door gaatjes dicht te maken of juist open te laten. De drukkende delen blijven open. Door de open delen kan de inkt door de zeef heen gedrukt worden op het te bedrukken materiaal. Dit doordrukken van de inkt doe je met een rakel. Dit is een kunststof strip in een metalen houder. De zeefdruktechniek is een directe druktechniek. De inkt wordt door het gaas direct op het te bedrukken materiaal gedrukt. Het zeefdrukraam wordt met het gaas naar beneden vastgezet in de scharnierende klemmen op de zeefdruktafel. Het zeefraam is nu een soort platte bak met het gaas als bodem. De inkt wordt met een lepel in het zeefraam geschept. De inkt wordt met de rakel éénmaal over het gaas gestreken. De open gaatjes zijn nu gevuld met inkt. We noemen dat inrakelen. Dit inrakelen gebeurt met lichte druk. De rakel staat onder een kleine hoek. Het zeefdrukraam wordt nu boven het te bedrukken materiaal gebracht. Het gaas hangt nu enkele millimeters boven het te bedrukken materiaal. De rakel gaat nogmaals met de inkt over het gaas. Dit gebeurt weer met een lichte druk. Het gaas raakt het te bedrukken materiaal. De inkt gaat door de open gaatjes over op het te bedrukken materiaal. De afdruk is gemaakt.
We smeren het hele gaas in met een dunne laag van deze emulsie. Dit insmeren gebeurt met een holrakel. Dit is een rechthoekig bakje waarmee de emulsie over het gaas wordt gestreken. Alle gaatjes van het gaas zijn nu gevuld met emulsie.
Theorie Zeefdrukken 2 Het zeefdrukraam moet nu in het donker drogen, want het licht in het lokaal kan op de lichtgevoelige emulsie inwerken. Leg het zeefdrukraam te drogen in een la van de droogkast en sluit de la goed. Na ongeveer een kwartier is de emulsie droog.
Thema: Drukken DR-03-02-03 De glasruit van het kopieerraam kan naar beneden. Tussen rubbermat en glasruit wordt vacuüm gezogen. De film ligt nu heel strak tegen het gaas van het zeefdrukraam aan. Nu wordt de emulsie in het gaas belicht.
Door middel van belichten in het kopieerraam wordt de emulsie hard. De harde emulsie lost niet op in water. Waar de emulsie geen licht krijgt blijft ze oplosbaar in water. Licht kun je tegenhouden door een grafische film met bijvoorbeeld tekst op het gaas te leggen. Tijdens het belichten wordt het licht tegengehouden door de tekst in de film. Onder de tekst van de film blijft de emulsie oplosbaar in water. Om te belichten wordt het zeefdrukraam met het gaas naar boven op de rubbermat van het kopieerraam gelegd. De grafische film wordt onleesbaar op het gaas gelegd. Na het belichten spoel je met water de onbelichte emulsie uit de gaatjes. Deze gaatjes in het gaas zijn nu open. Hier kan nu de inkt doorheen. Controleer heel goed of alle gaatjes goed open zijn. Doe dit door het zeefdrukraam tegen het licht te houden. Kijk door de open gaatjes: als het goed is zie je alleen schoon gaas. Laat het zeefdrukraam drogen in de onderste la van de droogkast. Er kan dan geen water op onderliggende ramen lekken. Het zeefdrukraam is nu klaar om mee te gaan drukken.
Het raam wordt straks immers omgekeerd in de klemmen vastgezet. Het beeld is dan weer leesbaar.
Toets
Thema: Drukken
Zeefdrukken 2 Een zeefdrukraam prepareren
Vraag 1 Met zeefdruk kunnen alle soorten materiaal bedrukt worden. Waarom is zeefdruk ook geschikt om glas te bedrukken?
Vraag 2 Is de onderstaande bewering juist? Zeefdruk is een indirecte druktechniek, want de inkt wordt niet direct op het papier gedrukt. Kruis aan. O Dit is juist. O Dit is onjuist.
Vraag 3 Voordat we het drukbeeld aanbrengen, smeren we het gaas in met een emulsie. Waarmee doen we dat?
Vraag 4 We smeren het gaas in met emulsie. Dan moet het in het donker drogen. Waarom? Kruis het juiste antwoord aan. Omdat de emulsie door het licht... O O O O
... niet droogt. ... verkleurt. ... hard wordt. ... zacht wordt.
Vraag 5 Hoe lang duurt het tot de emulsie droog is? Kruis aan. O O O O
ongeveer vijf minuten ongeveer een kwartier ongeveer een half uur ongeveer een uur
DR-03-02-04
Toets
Thema: Drukken
Zeefdrukken 2 Vraag 6 Is de onderstaande bewering juist? We leggen het zeefdrukraam met het gaas naar boven in het kopieerraam. Kruis aan. O Juist O Onjuist
Vraag 7 Bij het belichten moet de film onleesbaar op het gaas liggen. Je ziet vier zeefdrukramen. Welke film ligt leesbaar op het gaas? Kruis aan. O O O O
nummer 1 nummer 2 nummer 3 nummer 4
Vraag 8 We willen deze pijl drukken. We leggen de film met de pijl op het gaas. Welk gedeelte van de emulsie wordt hard na het belichten? Kruis aan. O O O O
alles wordt hard niets wordt hard waar de pijl zit waar de pijl niet zit
DR-03-02-05
Toets
Thema: Drukken
Zeefdrukken 2 Vraag 9 Na het belichten gaan we de emulsie uitspoelen. Welk gedeelte spoelen we uit? Kruis alle juiste antwoorden aan. O O O O
waar het drukbeeld is waar geen drukbeeld is waar de inkt doorheen gaat waar geen inkt doorheen gaat
Vraag 10 Na het uitspoelen moet het zeefdrukraam drogen. We leggen het onderin de droogkast. Waarom? Kruis het goede antwoord aan. Anders gaat het ... O ... zeefdrukraam te snel drogen. O ... water op de andere ramen lekken. O ... licht de emulsie hard maken.
Beoordeling docent:
Cijfer:
DR-03-02-06
PRAKTIJKOPDRACHT
Zeefdrukken 2
Thema: Drukken DR-03-02-07
Een zeefdrukraam prepareren Wat heb je nodig: – zeefdrukraam – holrakel – emulsie – instructiekaart van het kopieerraam – film voor zeefdruk – tissue papier Wat ga je doen: Je gaat nu een zeefdrukraam prepareren. In de volgende opdracht gebruik je dit raam om mee te drukken. De opdracht in vier stappen: A Inrakelen met emulsie en drogen B Belichten C Uitspoelen en drogen D Rondom afplakken met tape A Inrakelen met emulsie en drogen 1. Giet emulsie uit de pot in de holrakel. De holrakel moet over de hele lengte halfvol zijn. 2. Pak het zeefdrukraam in je ene hand en de holrakel in de andere. 3. Zet het zeefdrukraam op de tafel en kantel het achterover. De gaaskant is nu boven. 4. Zet de holrakel onderaan het zeefdrukraam tegen het gaas. Holrakel en zeefdrukraam zijn even breed. 5. Kantel de holrakel zodat de emulsie langzaam tegen het gaas loopt. 6. Trek nu langzaam en gelijkmatig de holrakel over het gaas naar boven. 7. Kantel de holrakel terug zodat de emulsie weer in het bakje loopt. 8. Haal de holrakel van het gaas. 9. Giet overtollige emulsie terug in de pot. Sluit de pot. 10. Poets overtollige emulsie en eventuele druppels van het raam. 11. Leg het zeefdrukraam met het gaas naar boven in een la van de droogkast. B 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Belichten Zet het kopieerraam aan met de hoofdschakelaar. Leg het zeefdrukraam met de gaaskant naar boven op de rubbermat. Leg de film onleesbaar in het midden op het gaas. Sluit het kopieerraam. Vergrendel het raam. Zet vacuüm aan. Belichten. Zet vacuüm uit en wacht tot de rubbermat weer gezakt is. Ontgrendel het raam en doe het open. Berg de film weer veilig op.
PRAKTIJKOPDRACHT
Thema: Drukken
Zeefdrukken 2
DR-03-02-08
C 1. 2. 3.
Uitspoelen en drogen Zet het zeefdrukraam schuin tegen de achterwand van de spoelbak. Neem de handdouche en spoel de oplosbare emulsie uit het gaas. Controleer of alle oplosbare emulsie echt weggespoeld is. Houd het zeefdrukraam tegen het licht en kijk door de open gespoelde plekken. 4. Laat het zeefdrukraam uitlekken en poets het een beetje droog met tissue papier. 5. Leg het zeefdrukraam onderin de droogkast en laat het goed drogen. 6. Spoel de holrakel goed schoon met water.
D Rondom afplakken met tape 1. Waar het gaas aan het raam is vastgezet blijven vaak plekken open: hier is geen emulsie terecht gekomen. Plak deze rand met tape af. 2. Controleer of er geen open plekken meer zijn. Beoordeling: – het zeefdrukraam; – de checklist; – het evaluatieformulier. ■
■
Aantekeningen
Checklist
Thema: Drukken
Zeefdrukken 2
DR-03-02-09
Een zeefdrukraam prepareren Leerling
Docent
1. Is de emulsie gelijkmatig aangebracht?
O
O
2. Is het gaas open waar het open moet zijn?
O
O
3. Is het beeld onleesbaar belicht?
O
O
4. Staat het beeld mooi in het midden?
O
O
5. Is het raam rondom netjes afgeplakt?
O
O
6. Is de emulsiepot gesloten?
O
O
7. Is de werkplek netjes opgeruimd?
O
O
8. Is de holrakel goed schoongespoeld?
O
O
Evaluatie
Thema: Drukken
Zeefdrukken 2
DR-03-02-10
Een zeefdrukraam prepareren 1. Wat vond je moeilijk aan deze opdracht?
2. Had je voldoende tijd voor deze opdracht? _______________________________________________________ 3. Heb je hulp moeten vragen bij het uitvoeren van de opdracht? _______________________________________ 4. Wat zou je de volgende keer anders doen bij het prepareren van een zeefdrukraam?
5. Geef jezelf een beoordeling voor de praktijkopdracht. O zeer onvoldoende want ____________________________________________________________________ O onvoldoende want ________________________________________________________________________ O matig want ______________________________________________________________________________ O voldoende want __________________________________________________________________________ O ruim voldoende want _____________________________________________________________________ O goed want ______________________________________________________________________________ O zeer goed want ___________________________________________________________________________
Eindbeoordeling: Cijfer:
