opbrengstgericht werken in en door de sectie Opbrengstgericht leidinggeven aan de sectie APS en KPC-groep
Colofon Deze uitgave maakt onderdeel uit van de publicatie ‘Opbrengstgericht werkin in en door de sectie’. Deze publicatie is voortgekomen uit een door APS en KPC groep ingediend voorstel ten behoeve van de ‘Call for Proposals 2012’, uitgezet door School aan Zet. © Utrecht, 2013 Titel: Toetsanalyse door leerlingen Auteur(s): Guido van Hoek, Ilonka van der Knaap Coördinatie: Job Christians, Gea Spaans Tekstredactie: Jenny van Rooij Vormgeving: Stephanie van Besouw (Joeri Multimedia) Fotografie: Mark Verlijsdonk (Joeri Multimedia) Deze uitgave is digitaal beschikbaar via http://cfp.schoolaanzet.nl/
DEZE UITGAVE
De publicatieserie ‘Opbrengstgericht werken in en door de sectie’ bevat de volgende titels: Scan voor de sectie Interventielijst voor de sectie om het opbrengstgericht werken te versterken De volgende uitgewerkte interventies: 1.
Opbrengstgericht leidinggeven aan de sectie
2. Opbrengstgericht werken onderwerp van gesprek maken in de
gesprekkencyclus
3. Werken met de sectie aan een OGW-cultuur 4. Afspraken maken in de sectie over de manier van opbrengstgericht
werken in de klas
5. Opbrengstgerichte lessen. Een aanpak 6. Doelen stellen en succescriteria formuleren voor leerlingen.
Informatie over doelen en succescriteria
7. Van lesplannen naar leerdoelen. Werkwijze om leerdoelen en
succescriteria te formuleren
8. Feedback en evaluatie om leerprocessen van leerlingen te bevorderen 9. Toetsanalyse door leerlingen 10. Met leerlingen reflecteren op de toets 11. Met leerlingen eigen leeropbrengsten in beeld krijgen
3
INHOUDSOPGAVE
Het onderdeel ‘Toetsanalyse door leerlingen’ bevat de volgende hoofdstukken:
•
Inleiding
6.
•
Bijlage 1 - Basisanalyseformulier kennisthema’s
10.
•
Bijlage 2 - Uitbreiding 1 - typen vragen: oppervlakkig leren
12.
en leren met diepgang •
Bijlage 3 - Uitbreiding 2 - foutenanalyse
14.
•
Bijlage 4 - Informatie over oppervlakkig leren en leren met diepgang
16.
•
Bijlage 5 - Plan van aanpak
18.
•
Bijlage 6 - Activiteiten die leerlingen kunnen helpen
20.
om hun doelen te bereiken
4
INLEIDING Beter presteren vergt van scholen een ontwikkeling naar opbrengstgericht werken. Dit betekent werken aan het maximaliseren van onderwijsprestaties, heldere en ambitieuze doelstellingen hebben, daar doelgericht aan werken, (tussen)prestaties meten en analyseren, en de (les)aanpak aanpassen wanneer dat nodig is. Om dit op scholen voor elkaar te krijgen is een cruciale rol weggelegd voor de vaksectie. Deze groep heeft als doel om het maximale uit elke leerling te halen. Als secties meer opbrengstgericht werken versterkt dat het opbrengstgericht werken van de hele school. Om secties te ondersteunen bij de ontwikkeling naar opbrengstgericht werken zijn een aantal hulpmiddelen ontwikkeld: •
Een scan voor de sectie als zelfevaluatie-instrument om zicht te krijgen op de aspecten waarop de sectie al opbrengstgericht werkt en de aspecten waarop de sectie nog meer aan het begin staat.
•
Een interventielijst waarmee de sectie zicht krijgt op mogelijke interventies om aspecten van opbrengstgericht werken verder te ontwikkelen.
•
Elf uitgewerkte interventies die direct in de sectie inzetbaar zijn. Deze interventies zijn voorzien van een instructie voor de sectieleider/sectieleden en bevatten concreet werkmateriaal voor de sectiebijeenkomsten en in de klas.
Voor u ligt de uitgewerkte interventie: Toetsanalyse door leerlingen.
Met het basisanalyseformulier van deze interventie krijgen leerlingen inzicht in de onderwerpen/ thema’s die in de toets opgenomen zijn en hoe ze daarop scoren. Met de uitbreidingen worden leerlingen in staat gesteld om daarnaast ook te kijken naar: •
typen vragen: oppervlakkig leren en leren met diepgang;
•
welke fouten zij maken (aan de hand van een foutenanalyse); denk aan slordigheidsfouten, rekenfouten, fouten door slecht lezen, etc.
Door leerlingen deze analyses te laten maken ontdekken zij zelf waar hun tekortkomingen liggen.
5
6
instructie en materiaal Doelgroep
Leraren
Tijd
Een lesuur + 20 minuten voorbereiding
Benodigd materiaal
Analyseformulieren: basis en uitbreidingen
(zie bijlage 1, 2 en 3)
Informatie over oppervlakkig leren en leren met
diepgang (zie bijlage 4)
Opzet voor een plan van aanpak (zie bijlage 5)
Lijst met activiteiten die leerlingen kunnen helpen
om hun doelen te bereiken (zie bijlage 6)
Werkwijze
Klassikaal, maar het kan ook individueel worden
ingezet.
Beoogde opbrengst
Bewustwording van leemte bij leerlingen, zowel
qua inhoud als qua vaardigheden of
leeractiviteiten. En materiaal voor de leraar om
met de leerling in gesprek te gaan over de aanpak
en het leerproces.
Om leerlingen een goede analyse te laten maken zijn de volgende voorbereidende stappen nodig (voor de leraar): •
Maak zelf de toets en zet de nummers van de vragen boven de kolommen.
•
Zet onder de nummers de maximaal haalbare score.
•
Schrijf de kennisthema’s die in de toets aan bod komen in de linkerkolom.
•
Arceer per onderwerp de bijbehorende cellen in de tabel.
TIP: Het is ook nuttig om in deze stap de leerlingen gestructureerd zelf de toets op deze wijze te laten bestuderen. Bijvoorbeeld: Maak een reflectieopdracht: ‘Zoek uit welke kennisthema’s je niet beheerst.’
7
Toepassing in de praktijk: •
Deel een nagekeken toets uit en de voorbereide analyseformulieren.
•
Laat de leerlingen individueel de vragen bestuderen en categoriseren.
•
Laat de leerlingen hun scores verwerken in het analyseformulier.
•
Laat ze dit vervolgens delen met de groepsgenoten.
•
Sluit de uitkomsten klassikaal kort met de reflectieopdracht.
Leerlingen kunnen naast de basisanalyse op onderwerpen een aantal eenvoudig in te zetten uitbreidingen maken. Hierbij kunt u als leraar differentiëren door sommige leerlingen een foutenanalyse erbij te laten maken, terwijl andere kijken hoe zij op vraagtypen of vraagsoorten scoren. Na het analyseren van de cijfers en de toets gaat de leerling kijken naar wat hij wil verbeteren. Hij stelt zijn verbeterpunten vast, gevolgd door zijn doel: wat wil ik bereiken? Bijvoorbeeld: ‘Ik wil hoger scoren op onthoudvragen.’ De leerling benoemt hoe hij dit doel wil bereiken in een plan van aanpak. In bijlage 5 treft u een plan van aanpak voor leerlingen met daarin de volgende punten: •
Verbeterpunten aan de hand van de analyse van de cijfers en de toets
•
Wat is je doel? Wat wil je bereiken?
•
Hoe ga je dit doel bereiken?
•
Welke hulp heb je hulp nodig en van wie?
•
Wat zijn bedreigingen/gevaren voor het behalen van je doel?
•
Evalueren: Wat ging goed? Wat kan je verbeteren?
Om leerlingen te ondersteunen bij verbeteractiviteiten is in bijlage 6 een lijst opgenomen met activiteiten die leerlingen kunnen helpen als zij bezig zijn met het maken van hun plan van aanpak.
8
BIJLAGE 1
Visieontwikkeling in de sectie
9
10
Kennisthema’s
MAXIMALE SCORE
Vraag (nummers invullen) Ook deelvragen (bijv. 1a, 1b apart)
TOETSANALYSEFORMULIER
1
2
3
VAK: 4
5
6
. . . . . 7
8
9
. . . . .
Jaar: . . . . .
Pnt
Pnt
Pnt
Pnt
Pnt
Pnt
Pnt
Pnt
Pnt
Pnt
Pnt
Pnt
behalen
punten te
punten behaald
Totaal
Totaal
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Totaal maximale score
Niveau:
in %
%
%
%
%
%
%
Verdeling
BIJLAGE 2 UITBREIDING 1
typen vragen: oppervlakkig leren en leren met diepgang
11
12
4
5
6
7
8
9
Totaal punten behaald
Pnt
Pnt
Totaal punten te behalen
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Totaal maximale score
Pnt
3
Leren met diepgang
2
Pnt
1
Oppervlakkig leren
Vraagtype
MAXIMALE SCORE
Vraag (nummers invullen) Ook deelvragen (bijv. 1a, 1b apart)
%
%
Verdeling in %
BIJLAGE 3 UITBREIDING 2
foutenanalyse
13
14
4
5
6
7
8
9
Jaar: . . . . .
Pnt
Pnt
Pnt
Pnt
Pnt
Pnt
Pnt
Pnt
Mis gegevens/kan niet vinden
Mis kennis
...
Pnt
Pnt
Totaal maximum score
Slordigheid
Pnt
Gemiste punten
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Totaal maximale score
. . . . .
Geef het aantal gemiste punten aan per item (max - eigen score)
3
Niveau:
Leesfouten
2
. . . . .
Pnt
1
VAK:
Rekenfouten
Foutenanalyse
MAXIMALE SCORE
Vraag (nummers invullen) Ook deelvragen (bijv. 1a, 1b apart)
TOETSANALYSEFORMULIER
%
%
%
%
%
%
Verdeling in %
BIJLAGE 4
Informatie over oppervlakkig leren en leren met diepgang
15
16
Je kunt verwijswoorden aangeven voor … Je kunt een samenvatting geven van …
• •
Je kunt de regels opzeggen voor …
Je kunt de kenmerken analyseren van …
Je kunt een brief opstellen met als onderwerp …
Je kunt een ontwerp maken voor …
Je kunt een onderzoeksopzet maken voor de probleemstelling …
•
•
•
•
(inclusief hypothese)
Je kunt beargumenteren hoe …
•
•
(als …, dan …)
Je kunt patronen vaststellen van …
•
Je kunt aangeven wat er gebeurt als …
•
•
•
Je kunt aantonen hoe …
•
Je kunt voorspellen hoe …
•
Je kunt relaties aangeven tussen …
•
•
•
Je kunt … classificeren, rubriceren
•
Leren met diepgang (gebruiken van het geleerde)
•
•
•
Je kunt … berekenen (met geoefende regels)
•
namen … reproduceren
waarin je … verduidelijkt
Je kunt (in een andere taal dan Nederlands) een brief schrijven
Je kunt een bouwplan maken voor …
Je kunt een artikel/essay schrijven over …
Je kunt beargumenteerde keuzes maken
Je kunt bewijzen voor je conclusies aangeven
•
Je kunt aangeven wat niet thuishoort bij …
•
Je kunt de woorden, begrippen, jaartallen,
•
Je kunt verklaringen geven voor …
•
Je kunt definities geven van …
•
Je kunt voorbeelden geven van …
•
Je kunt de stappen aangeven van …
•
Je uitleggen hoe …
Je kunt vertellen hoe …
•
Je kunt in eigen woorden weergeven …
Je kunt … benoemen, beschrijven
• •
Begrijpen •
Onthouden
Oppervlakkig leren (onthouden en/of begrijpen)
BIJLAGE 5
plan van aanpak
17
Naam:
Vak:
Verbeterpunten aan de hand van de analyse van de cijfers en de toets
Wat is je doel? Wat wil je bereiken?
Hoe ga je dit doel bereiken?
Welke hulp heb je nodig
1.
en van wie? Welke afspraken ga je maken met
2.
je ouders/vrienden/leraren …? 3. 4. 5. Wat zijn bedreigingen/gevaren voor het behalen van je doel? Hoe ga je die bedreigingen aanpakken?
Evalueren: Wat ging goed? Wat kan je verbeteren?
18
BIJLAGE 6
Activiteiten die leerlingen kunnen helpen om hun doelen te bereiken
19
Ik maak een weekplanning. Ik laat me overhoren door Ik leer een toets of so verspreid over meerdere dagen. Ik schrijf bij het vak
de woordjes die ik moet leren zelf op.
Ik maak mijn huiswerk en neem mijn spullen mee. Ik ga alleen of vooraan zitten bij het vak Ik ben stil tijdens de uitleg. Ik stel minimaal twee vragen tijdens de les van het vak Ik noteer het huiswerk dagelijks in mijn agenda. Ik werk elke dag
minuten aan het vak
Ik gebruik post-its voor de moeilijke begrippen en plak deze op zodat ik ze regelmatig zie. Ik streep met een markeerstift de belangrijkste delen in een tekst aan. Ik maak een samenvatting bij het vak Ik verwerk de stof met behulp van een mindmap. Ik geef mezelf een beloning wanneer ik een 7 haal voor het vak Ik maak toetsvragen voor het vak Ik maak oefenopdrachten voor het vak Ik gebruik het computerprogramma
voor het leren van mijn huiswerk.
Ik vraag hulp aan
bij het vak
Ik geef niet op als het moeilijk is.
20
School aan Zet Lange Voorhout 20 | 2514 EE Den Haag Postbus 556 | 2501 CN Den Haag www.schoolaanzet.nl
