opbrengstgericht werken in en door de sectie Afspraken maken in de sectie over de manier van opbrengstgericht werken in de klas APS en KPC-groep
Colofon Deze uitgave maakt onderdeel uit van de publicatie ‘Opbrengstgericht werkin in en door de sectie’. Deze publicatie is voortgekomen uit een door APS en KPC groep ingediend voorstel ten behoeve van de ‘Call for Proposals 2012’, uitgezet door School aan Zet. © Utrecht, 2013 Titel: Afspraken maken in de sectie over de manier van opbrengstgericht werken in de klas Auteur(s): Det van Gils Coördinatie: Job Christians, Gea Spaans Tekstredactie: Jenny van Rooij Vormgeving: Stephanie van Besouw (Joeri Multimedia) Fotografie: Mark Verlijsdonk (Joeri Multimedia) Deze uitgave is digitaal beschikbaar via http://cfp.schoolaanzet.nl/
DEZE UITGAVE
De publicatieserie ‘Opbrengstgericht werken in en door de sectie’ bevat de volgende titels: Scan voor de sectie Interventielijst voor de sectie om het opbrengstgericht werken te versterken De volgende uitgewerkte interventies: 1.
Opbrengstgericht leidinggeven aan de sectie
2. Opbrengstgericht werken onderwerp van gesprek maken in de
gesprekkencyclus
3. Werken met de sectie aan een OGW-cultuur 4. Afspraken maken in de sectie over de manier van opbrengstgericht
werken in de klas
5. Opbrengstgerichte lessen. Een aanpak 6. Doelen stellen en succescriteria formuleren voor leerlingen.
Informatie over doelen en succescriteria
7. Van lesplannen naar leerdoelen. Werkwijze om leerdoelen en
succescriteria te formuleren
8. Feedback en evaluatie om leerprocessen van leerlingen te bevorderen 9. Toetsanalyse door leerlingen 10. Met leerlingen reflecteren op de toets 11. Met leerlingen eigen leeropbrengsten in beeld krijgen
3
INHOUDSOPGAVE
Het onderdeel ‘Afspraken maken in de sectie over de manier van opbrengstgericht werken in de klas’ bevat de volgende hoofdstukken:
•
Inleiding
6.
•
Instructie en materiaal
8.
•
Bijlage 1 - Vragen voor sectieafspraken over opbrengstgericht werken
10.
•
Bijlage 2 - Sectieafspraken over opbrengstgericht werken
12.
4
INLEIDING Beter presteren vergt van scholen een ontwikkeling naar opbrengstgericht werken. Dit betekent werken aan het maximaliseren van onderwijsprestaties, heldere en ambitieuze doelstellingen hebben, daar doelgericht aan werken, (tussen)prestaties meten en analyseren, en de (les)aanpak aanpassen wanneer dat nodig is. Om dit op scholen voor elkaar te krijgen is een cruciale rol weggelegd voor de vaksectie. Deze groep heeft als doel om het maximale uit elke leerling te halen. Als secties meer opbrengstgericht werken versterkt dat het opbrengstgericht werken van de hele school. Om secties te ondersteunen bij de ontwikkeling naar opbrengstgericht werken zijn een aantal hulpmiddelen ontwikkeld: •
Een scan voor de sectie als zelfevaluatie-instrument om zicht te krijgen op de aspecten waarop de sectie al opbrengstgericht werkt en de aspecten waarop de sectie nog meer aan het begin staat.
•
Een interventielijst waarmee de sectie zicht krijgt op mogelijke interventies om aspecten van opbrengstgericht werken verder te ontwikkelen.
•
Elf uitgewerkte interventies die direct in de sectie inzetbaar zijn. Deze interventies zijn voorzien van een instructie voor de sectieleider/sectieleden en bevatten concreet werkmateriaal voor de sectiebijeenkomsten en in de klas.
Voor u ligt de uitgewerkte interventie: Afspraken maken in de sectie over de manier van opbrengstgericht werken in de klas. Deze interventie helpt sectieleden om met elkaar vast te stellen wat de gewenste opbrengsten zijn van deze nieuwe manier van werken. Wat moet het gevolg zijn in de resultaten van leerlingen, in de manier van werken van leerlingen en in de mate van motivatie van leerlingen en leraren? En op welke manier kan de sectie duidelijk krijgen in hoeverre die opbrengsten ook behaald worden?
5
Bij de implementatie van een nieuwe manier van werken kan het maken van afspraken zeer bevorderlijk zijn. Vragen die daarbij gesteld kunnen worden zijn: •
Worden de leerdoelen aan het begin van elke les aan de leerlingen duidelijk gemaakt?
•
Op welke manier worden de doelstellingen naar de leerlingen gecommuniceerd?
•
Zijn de succescriteria voor leerlingen duidelijk?
•
Op welke manier worden zij aan leerlingen doorgegeven?
•
Op welke manier wordt gecontroleerd in hoeverre de doelstellingen behaald zijn?
•
Wanneer wordt het geheel geëvalueerd en eventueel bijgesteld?
6
Instructie en materiaal Doelgroep
Secties
Tijd
Circa een uur
Benodigd materiaal
Vragen voor sectieafspraken over OGW (zie bijlage 1
Sectieafspraken over OGW (zie bijlage 2)
Werkwijze
Aan de hand van een format worden afspraken
met elkaar gemaakt over de manier van
opbrengstgericht werken en de rol van de
leerlingen hierin
Beoogde opbrengst
Overzicht van afspraken, tijdpad voor invoering en
succescriteria
Toepassing in de praktijk: •
Elk lid van de sectie beantwoordt individueel de vragen over de gewenste opbrengst (zie bijlage 1).
•
Daarna wordt met elkaar vastgesteld wat de sectie als gewenste opbrengst ziet en hoe gecontroleerd kan worden of de opbrengst behaald is.
•
Ook wordt vastgesteld over hoeveel tijd de gewenste opbrengst behaald moet zijn en wanneer de evaluatie plaats zal vinden.
•
Dan worden, aan de hand van de lijst met concrete sectieafspraken (zie bijlage 2), de afspraken over de manier van werken, met name wat betreft de communicatie met de leerlingen, vastgesteld.
•
Daarnaast kan besproken worden wat de (toekomstige) gewenste inbreng van de leerlingen is, bijvoorbeeld bij het opstellen van de leerdoelen en bij de (zelf)controle wat betreft het behalen ervan. En natuurlijk ook wat gedaan kan worden om die inbreng voor elkaar te krijgen.
•
Ten slotte kunnen vervolgafspraken gemaakt worden, bijvoorbeeld over het opstellen van leerlijnen en/of rubrics en het bevorderen van ‘leren met diepgang’.
7
8
BIJLAGE 1
Vragen voor sectieafspraken over opbrengstgericht werken Elk sectielid beantwoordt individueel de volgende vragen (onderdeel A): •
Wat wilt u bereiken met het aandacht besteden aan opbrengstgericht werken in de klassen?
•
Hoe kan aangetoond worden dat bovenstaande bereikt is? (Hoe kunt u de beoogde resultaten meten?)
•
Over hoeveel tijd wilt u de resultaten bereikt hebben?
•
In hoeveel klassen wilt u dat bereikt hebben? Of: Bij hoeveel leerlingen wilt u het resultaat terugzien?
•
In hoeveel klassen wilt u op dit moment de hele sectie betrekken bij het opbrengstgericht werken?
•
In hoeveel klassen (lessen) gaat u zelf aan de slag (bijvoorbeeld met het communiceren naar de leerlingen van opbrengstgerichte doelstellingen)?
•
Wanneer en met wie gaat u de doelstellingen voor de verschillende lessen formuleren?
Wissel uit en maak afspraken (zie bijlage 2). Elk sectielid beantwoordt daarna (ook weer individueel) de volgende vragen (onderdeel B): •
Hoe kunnen de leerlingen op de hoogte gebracht worden van de doelstellingen (mondeling aan het begin van iedere les/schriftelijk via de ELO per periode/via de studiewijzer enzovoort? Is er daarbij verschil tussen onder- en bovenbouw?
•
Hoe worden de leerlingen op de hoogte gebracht van de succescriteria (hoe blijkt dat de doelen gehaald zijn)?
•
Hoe kunnen de leerlingen zelf controleren of zij de beoogde opbrengst behaald hebben?
•
Hoe kunt u, als leraar, controleren in hoeverre de leerlingen (en hoeveel leerlingen) de beoogde opbrengst behaald hebben?
•
Zijn er manieren om leerlingen gericht te begeleiden bij deze manier van werken? Welke?
9
•
Hebt u modellen voor controlemodellen (zoals leerlijnen of rubrics) die de andere sectieleden kunnen gebruiken?
Wissel uit en maak afspraken (zie bijlage 2). Elk sectielid beantwoordt daarna (ook weer individueel) de volgende vragen (onderdeel C): •
Vindt u het wenselijk dat leerlingen actief gaan meedenken over de beoogde opbrengst van de lessen?
•
Kunnen (sommige) leerlingen een concrete bijdrage leveren aan het formuleren en vaststellen van de leerdoelen? Op welke manier(en)?
•
Hoe kunnen meer leerlingen gemotiveerd worden om een dergelijke actieve bijdrage te (gaan) leveren?
•
Zijn er mogelijkheden om met elkaar leerlijnen en/of rubrics te ontwikkelen?
Wissel uit en maak afspraken (zie bijlage 2).
10
BIJLAGE 2
Sectieafspraken over opbrengstgericht werken Sectieafspraken n.a.v. vragen van onderdeel A: •
Aantal klassen (leerlingen) waarmee we aan de slag gaan:
•
Beoogde opbrengsten:
•
We meten de beoogde opbrengsten op (datum):
•
Evaluatie en bijstelling van de werkwijze op (datum sectiebijeenkomst):
•
Data voor opstellen van doelstellingen voor de lessen:
Sectieafspraken n.a.v. vragen van onderdeel B: •
De leerdoelen worden op de volgende manier(en) naar de leerlingen gecommuniceerd: Onderbouw: Bovenbouw:
•
De succescriteria worden op de volgende manier(en) naar de leerlingen gecommuniceerd: Onderbouw: Bovenbouw:
•
Controlemogelijkheden voor leerlingen: Onderbouw: Bovenbouw:
•
Controlemogelijkheden voor leraren:
•
Controlemodellen die al beschikbaar zijn:
Sectieafspraken n.a.v. vragen van onderdeel C: •
Manieren waarop leerlingen ingeschakeld gaan worden bij het formuleren van de leerdoelen: Manieren om hen te motiveren: Manieren om hen daadwerkelijk mee te laten doen:
•
Bijeenkomsten om beoordelingsmodellen (controlemodellen) te ontwerpen (data):
•
Verdeling over de klassenlagen/onderwerpen/groepen:
11
School aan Zet Lange Voorhout 20 | 2514 EE Den Haag Postbus 556 | 2501 CN Den Haag www.schoolaanzet.nl
