“Het beste in de muziek staat niet in de noten” [Mahler]
Opbrengstgericht werken? Ja! Maar anders! Ferre Laevers Expertisecentrum Ervaringsgericht Onderwijs KU Leuven
We hebben een probleem
INDICATIES VAN ZWAKKE OUTPUT De eekhoornproef Situering van stadbeeld (met paardentram) in de tijd (36 % van 11-jarigen zeggen oudheid of middeleeuwen) De minitest voor wetenschap en techniek: erosie en slijtage bij aanlegstijger
COMPETENTIEGERICHT LEREN De output van onderwijs grondig in vraag gesteld... Niet het leren is het punt, maar wel hoe het geleerde te gebruiken Competentie: een complex geheel (‘life skills’) Excellentie is gebouwd rond een intuïtieve kern
“De basisgedachte van competentiegericht leren is dat kennis of vaardigheden niet in isolatie moeten worden aangeboden aan leerders. (-) In het begrip competentie zit besloten dat er een relatie tot stand wordt gebracht tussen deze drie elementen van leren: kennis, vaardigheden en praktijk.”
(Janse & Koole; Nedermeijer & Pilot 2000)
Het oog: Welke ‘constructies’ kan ik maken?
Mentale schema’s
Ontologische realiteit
DE OUTPUT
Oppervlakkig leren Leren dat geen invloed heeft op de constructie die we van de werkelijkheid maken.
Hoe komt het dat we dat probleem hebben?
VASTSTELLINGEN & VRAGEN Aandacht voor de output
Eindtermen/kerndoelen O.K.!
Maar hoe gaan we ermee om?
Concretiseringen in ‘methodes’ – ‘handboeken’ Invloed op praktijk: formuleren van leerdoelen Verticale continuïteit: leerlijnen
= Terug naar af?
VASTSTELLINGEN & VRAGEN Leerstoflijnen in methodes Piramide: thematische afbakening:
Lente: activiteiten voor 2,5j 3j 4j 5j Wie okkernoten/beukennootjes?
= Geen willekeur bij selectie en volgorde? = Wordt hetzelfde niet anders beleefd? = Zo arm aanbod naar een rijk ombuigen?
VASTSTELLINGEN & VRAGEN Leerlingvolgsysteem
Doelen aanvinken om aan te tonen wat een kind wel of nog niet heeft verworven. Kind in 1ste kleuter beoordeeld op de doelen die horen bij de leerlijn 1ste kleuter.
= Valt ontwikkeling zo te roosteren?
COGNITIEVE ONTWIKKELING
REFLECTIES Het statuut van leerdoelen “Afvinken van leerdoelen: als inspiratie en check? Als je goed bezig bent heeft het al gauw geen zin meer: ze hebben ze al gehad en nog veel meer.” “Teveel leerdoelen die niet op de lijst staan: DUS: exemplarisch karakter!” Joost Maes
VASTSTELLINGEN & VRAGEN De
streefwoordenschatlijst
moet samengaan met de leerlijnen de thema’s doorheen de hele kleuterschool in functie van de lijst vastgelegd
= Het paard achter de wagen spannen?
STELLING Leerlijnen
en leerdoelen zijn contraproductief:
haaks op een holistische benadering remmen leerlingen af die talent hebben dwingen anderen tot schijnprestaties maken de leeromgeving armer… vergroten de papierwinkel zonder opbrengst ‘collateral damage’: demotivatie bij llg en lkr
Duurzaam leren valt zo niet aan te sturen!
KERNVRAAG Hoe
een antwoord bieden op de nood aan houvast bij het waarborgen van output?
Hoe de essentie toch meetbaar maken? Hoe de dynamiek van ontwikkeling in elk kind respecteren? Hoe bijdragen tot talentontwikkeling en excellentie?
We moeten iets loslaten, maar wat komt er in de plaats?
Kan het anders?
Van prestaties naar basiscompetenties als opbrengst
ONTWIKKELINGSDOMEINEN [KVSDIGIT]
Grote motoriek Kleine motoriek Muzische expressie [beeldend, muziek] Taalvaardigheid Begrijpen van de fysische wereld
Begrijpen van de sociale wereld
m.i.v. technologie m.i.v. sociale competentie
Abstract logisch en wiskundig denken Zelfsturing en ondernemingszin
Taalvaardigheid OMSCHRIJVING VAN HET DOMEIN Taalvaardigheid gaat over de beheersing van taal als een ‘instrument’ om iets wat je ervaart, voelt of denkt op een trefzekere en indringende manier onder woorden te brengen (mondeling of schriftelijk). Zo wordt de oorspronkelijke ervaring of gedachte scherper (voor zichzelf) én tegelijk toegankelijk voor anderen. Taalvaardigheid omvat ook de competentie om vlot te verstaan wat anderen verwoorden in allerlei vormen (mondeling en schriftelijk), in allerlei situaties (op school en erbuiten) en via allerlei media (op televisie, radio, in film, toneel, internet...).
Grote motoriek: niveau 5 Toont voor zijn/haar leeftijd een grote lichamelijke behendigheid. Dit blijkt in een brede waaier van bewegingssituaties. Het is een plezier om naar zijn/haar bewegingen te kijken: soepel en sierlijk, doelgericht en met grote efficiëntie, aangepast tempo, ritmisch, vlot reagerend op veranderingen, signalen. Pikt nieuwe bewegingspatronen snel op. [Uit: Looqin pKVS –CEGO/OMJS]
DEEP-LEVEL-LEARNING Geen opsomming van elementaire ‘skills’ [fragmentatie] In wezen ‘holistisch’ De essentie grijpend Zichtbaar in een waaier van situaties Bruikbaar voor alle leeftijden De bouwstenen van het cognitief functioneren Een ankerplaats voor kerndoelen
De toeters
ONTWIKKELINGSDOMEINEN [KVSDIGIT]
Grote motoriek Kleine motoriek Muzische expressie [beeldend, muziek, beweging] Taalvaardigheid Begrijpen van de fysische wereld
Begrijpen van de sociale wereld
m.i.v. technologie m.i.v. sociale competentie
Abstract logisch en wiskundig denken Zelfsturing en ondernemingszin
Zelfsturing/ondernemingszin NIVEAU Competentie ligt ver boven het gemiddelde 5 niveau van leeftijdgenoten Weet zich erg goed uit de slag te trekken: weet wat hij/zij wil, kan zich een doel stellen, tot actie overgaan en de handelingen tot een goed eind brengen. Geeft niet bij eerste hindernis op en kan doorzetten om zijn/haar doel te bereiken. Kan afstand nemen en strategisch tewerk gaan. Kan goed gebruik maken van de beschikbare mogelijkheden en zich aan veranderde omstandigheden aanpassen. Is een geboren initiatiefnemer: komt op met originele ideeën en creatieve oplossingen. [Uit: Looqin pKVS –CEGO/OMJS]
Beeldende expressie NIVEAU Competentie ligt ver boven het gemiddelde 5 niveau van leeftijdgenoten Slaagt er zeer goed in om belevingen en ervaringen via beeldende activiteit te uiten. Is gevoelig voor esthetische aspecten (kleur, compositie) in het omgaan met ruimte. Benut op een krachtige manier de elementen van vormgeving (symboliek, kleuren, verhoudingen...) om zijn intuïties tot uitdrukking te brengen. Kan zich in een waaier van beeldende uitdrukkingsvormen uiten en kan zelf ten volle van beeldend materiaal (kunst) genieten. [Uit: Looqin pKVS –CEGO/OMJS]
Abstract/logisch denken NIVEAU Competentie ligt ver boven het gemiddelde 5 niveau van leeftijdgenoten Toont een groot vermogen tot abstractie: hanteert consequent criteria om voorwerpen te sorteren of te seriëren, ordent waarnemingen door ze in categorieën onder te brengen, beheerst de begrippen nodig om de wereld van ruimtelijke relaties, tijd en hoeveelheden te vatten. Maakt spontaan redeneringen door relaties te leggen tussen verschijnselen en wetmatigheden te beschrijven. [Uit: Looqin pKVS –CEGO/OMJS]
Taalvaardigheid NIVEAU Competentie ligt ver boven het gemiddelde 5 niveau van leeftijdgenoten Is verbaal heel sterk: slaagt erin vlot, precies en op een expressieve manier ervaringen, belevingen en gedachten onder woorden te brengen. Hanteert een gedifferentieerde woordenschat en complexe taalstructuur. Heeft bij het beluisteren van taal / het lezen een uitgesproken gevoel voor nuances en kan taalvormen zoals poëzie smaken. [Uit: Looqin pKVS –CEGO/OMJS]
Kan het anders? Betrokkenheid als conditie
BETROKKENHEID absolute concentratie tijdvergeten bezig zijn hoge (intrinsieke) motivatie intense mentale activiteit grote mate van voldoening in de exploratie het opereren aan de grens van je mogelijkheden
Moeilijkheid vd taak
The ‘state of flow’ - Csicksentmihalyi
De zone van naaste ontwikkeling [Vygotsky]
Competentieniveau
THE ’10.000 HOUR RULE’ FROM GLADWELL
The Beatles Bill Gates
Hard work = Passion
“For excellence in whatever domain one needs 10.000 hrs of hard work combined with talent = weekly 20 hrs during 10 jaar”
VOORWAARDE VOOR DE ONTWIKKELING VAN CREATIVITEIT Trap 3: creativiteit ‘Ideational fluency’
Trap 2: Verbeeldingskracht Intuïtieve intelligentie en het LOI-syndrom [Lack of Imagination]
Trap 1 Betrokkenheid Intense mentale activiteit
DE LEUVENSE
BETROKKENHEIDSSCHAAL Niveau 1
GEEN ACTIVITEIT
Niveau 2
VAAK ONDERBROKEN ACTIVITEIT
Niveau 3
+/- AANGEHOUDEN ACTIVITEIT
Niveau 4
ACTIVITEIT MET INTENSE MOMENTEN
Niveau 5
AANGEHOUDEN INTENSE ACTIVITEIT
volledig afgehaakt - dromen - prullen - tijdvullend niet-functioneel gedrag taakgerichte momenten + afhaken - beperkte mentale activiteit activiteit zonder echte concentratie - oppervlakkig volgen momenten van concentratie mentale activiteit doorlopend opgeslorpt
sterk
&
geconcentreerd
substantiële
-
volkomen
De Leuvense Betrokkenheidsschaal Een dvd-trainingspakket
SCANNINGSFORMULIER BETROKKENHEID SCHOOLCODE:
KLASCODE
VAK :
AANTAL LLN
DATUM:
-
-
BEGIN/ EINDE INTERVAL:
LEERKRACHTCODE:
..........u. ........ tot ..........u. ........
TOELICHTING CONTEXT
LEERLING SCORE minimaal 1
TOELICHTING
omcirkel cijfer of tussenwaarde beschrijv ing van gedrag en ev. relevante contextgegevens
1
1 2 3 4 5
2
1 2 3 4 5
3
1 2 3 4 5
4
1 2 3 4 5
5
1 2 3 4 5
6
1 2 3 4 5
7
1 2 3 4 5
8
1 2 3 4 5
9
1 2 3 4 5
10
1 2 3 4 5
11
1 2 3 4 5
12
1 2 3 4 5
FREQU. OMSCHRIJVING S CHAALWAARDEN Niveau 1 GEEN ACTIVITEIT volledig afgehaakt - dromen - prullen - tijdvullend niet-functioneel gedrag Niveau 2 VAAK ONDERBRO KEN ACTIVITEIT taakgerichte momenten + afhaken - beperkte mentale activiteit Niveau 3 +/- AANGEHO UDEN ACTIVITEIT activiteit zonder echte concentratie - oppervlakkig volgen Niveau 4 ACTIVITEIT MET INTENSE MO MENTEN momenten van & substantiële activiteit © concentratie Copyright CEGOmentale - 2012 Niveau 5 AANGEHO UDEN INTENSE ACTIVITEIT doorlopend sterk geconcentreerd - volkomen opgeslorpt
SCANNING PROCEDURE VOOR BETROKKENHEID
[Onderzoek Gelijke Onderwijskansen]
3,46
S6L4
3,37
S4L3
3,46
3,33 S4L4 S1L6
3,31
S5L6
3,5
3,31
3,25
S4L6
Low
S2L6
3,21
S2L4
3,1
S3L3
3,2
3,09
S7L4
4
S8L4
3,05
2,95
S7L3
S8L6
2,95
S3L6
3,02
2,91
S5L4
S8L3
2,88
S1L3
2,99
2,87
S6L3
S3L4
2,84
S5L3
2,5
2,82
3
S1L4
21 klassen, 10 leerlingen, 5 halve dagen observaties gespreid over 1 schooljaar, ca. 20 scores per llg
Moderate
Voorspelling van leerwinst voor taalvaardigheid vanuit betrokkenheid Normscore Taaltest 0,5 .417
Betr= 5.00
.222
Betr= 4.50
.028
Betr = 4.00
-.166
Betr = 3.50
-.302*
Betr = 3.15 (M)
0,3 0,2 0,1 0 -0,1 -0,2 -0,3 -0,4 -0,5
-.389*
Beginscore
Eindscore
© Copyright CEGO - 2012
0,4
Logisch denken a
ElkElk ontwikkelingsdomein eenmate krachtige manier kind in elke straat inop hoge betrokken! aanwezig voor elk kind Every developmental domain represented in a powerful way for every and each child
Grote motoriek str
Fijne motoriek str
Kan het anders? Zeven ‘werkzame bestanddelen’ v.e. leeromgeving
ZEVEN BETROKKENHHEIDSVERHOGENDE FACTOREN
FACTOR
1 2 3 4 5 6 7
Naam Een positief groepsklimaat Aansluiting op de mogelijkheden
Werkelijkheidsnabijheid Activiteit Expressie Samen leren Leerlinginitiatief
HET OPEN FRAMEWORK
Initiatief van de leerkracht
MODEL
Schools
Open Framework
Bewarend
Kindgericht
Initiatief van de kinderen
Het ‘open framework’ model Een
circulair proces
Wie programmeert wie? Wie leert hier het meest?
Geef
ruimte voor initiatief Verleen autonomie en waardeer initiatief Ga voluit, maar in interactie
Het ‘emergent curriculum
Sugata Mitra
Self-Organizing Learning Environments [SOLEs] – Sugata Mitra De formule: Een ogenschijnlijk onmogelijke opdracht Bronnen die leerlingen zelf kunnen exploiteren Een design dat coöperatief leren noodzaakt Privacy/krediet Volwassenen die het proces faciliteren TIJD!!!
© Copyright CEGO - 2012
REFLECTIE OP PROJECTWERK “Als zo’n manier van werken vroeg begint ben je op het einde van het lager onderwijs als leerkracht niet meer nodig.” “Je valt achterover van de kennis die kinderen in een veelheid van projecten in de groep brengen.”
[Hugo Boss en legeruniformen]
Joost Maes
Ideeën voor SOLEs en toetssituaties Het
weer voorspellen Defecte auto / verwarming / grasmaaier / toilet ‘Zelfvertrouwen’: hoe staan ze er op het einde van het jaar bij schoolfeest? National Geographic
Air Crash Investigation
Kan het anders? Een proces- en talentgericht volgsysteem
o Verstandige & creatieve jongen /weet wat hij wil o In zijn jonge leven heel wat te verwerken grootvader overlijdt, vader verdwijnt uit zijn leven U• MAR [SCREENINGGEGEVENS PKVS]
moeder leidt met hem geïsoleerd bestaan o Kan helemaal opgaan in individuele activiteiten o 5Klassikale en verbale activiteiten minder 4 3
WB BH
2 1 0 3KK
1LJ 1sem.
1LJ 2sem.
© Copyright CEGO - 2012
2LJ
De relatie tussen de leerkracht en Umar is niet optimaal en de leerkracht komt allesbehalve ondersteunend en Ubemoedigend. MAR Op sommige momenten wordt hij openlijk vernederd. De leerkracht vormt geen veilige haven voor Umar. 5
4 3
WB BH
2 1 0 3KK
1LJ 1sem.
1LJ 2sem.
© Copyright CEGO - 2012
2LJ
Ondanks laag welbevinden is er een enorme drive in Umar wat U MAR betrokkenheidscores hogere verklaart. Ondanks de vele moeilijkheden, 5 blijft Umar doorzetten en legt hij 4 veel zelfsturing aan de dag.
3
WB BH
2 1 0 3KK
1LJ 1sem.
1LJ 2sem.
© Copyright CEGO - 2012
2LJ
Lkr vanhet derde leerjaar meldt dat Umar steeds beter voelt in de klas, hoewel hij Uzich MAR niet altijd even zelfzeker is. Stijging in welbevinden te verklaren vanuit de 5relaties met de peergroep. Hij heeft zijn vrienden gevonden in de klas en hieruit haalt 4 hij duidelijk veel steun.
3
WB BH
2 1 0 3KK
1LJ 1sem.
1LJ 2sem.
© Copyright CEGO - 2012
2LJ
Jaap
OPDRACHT
CONTEXT
Het profiel van Jaap HET PROCES
Jaap heeft heel wat in zijn mars! ONTWIKKELINGSDOMEINEN
COGNITIEVE OPERATIES
COMPETENTIES
MOTIVATIE “Het leukste! [interesse] (de tools) Geconcentreerd kijken WB [betrokkenheid] (de richting) 1 2 3 4 5 Stort in elkaar [beschr./articulatie] BTH “Dan gaat die zo” [anticipeert: maakt zelf de 1 2 3 4 5 opdracht – zelfst./ondernemingszin] “Weet jij het?” [sociale competentie] TALENTEN “Wel in de groene! [zelsturing/ondzin] “Ik ben een uitvinder” [trots – pos. zelfbeeld] EMOTIONELE BASIS Lacht [welbevinden]
AUTONOMIE VERLENEN GEVOELIGHEID VOOR BELEVING
STIMULEREN
CONTENT
Van het ‘deficit-model’ naar het ‘talentmodel’ De Talenten-archipel •
Het eiland v.d. taal
•
Het beeldende eiland
•
Het muzikale eiland
•
Het eiland vd gr. motoriek
•
Het eiland vd kl. motoriek
•
Het sociale eiland
•
Het eiland vd fys. werkelijk.
•
Het eiland vh log/a denken
•
Het eiland vd zelfst. & ondz.
CONCLUSIES We
willen MEER, niet minder output De school is geen leerfabiek maar een ‘learning community’ Perspectief nemen wordt de kerncompetentie van de leerkracht
Observatie en inschatten van impact
De
leeromgeving én ‘real life situations’ zijn de ultieme test
Een paradigmashift
“L’école pour la vie par la vie”
O. Decroly [1907]
