Notitie
MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELING team MOSAM steller C.J. Thijssen doorkiesnummer 077-359 7655 e-mail
[email protected] datum 14 april 2010
onderwe Haalbaarheids- en financieringsonderzoek ‘ Project rp Burger Hulpverlening Limburg in de gemeente Venlo’
Inleiding In de Gemeenteraadsvergadering van 24 februari 2010 is het College van Burgemeester en Wethouders van de Gemeente Venlo door diverse fracties verzocht om een haalbaarheidsonderzoek ‘ Burgerinitiatief AED Burger Hulpverlening Limburg voor de gemeente Venlo’ uit te laten voeren. In deze motie werd tevens verzocht te onderzoeken welke ondersteuning gegeven kan worden aan dit burgerinitiatief en welke rol de gemeente, gezondheidsorganisaties en verzekeringsmaatschappijen hierbij zouden kunnen hebben. Ook diende dit haalbaarheidsonderzoek een financieel overzicht te bevatten van de kosten van een dergelijk initiatief in de gehele gemeente Venlo. Voor u ligt de rapportage van dit haalbaarheidsonderzoek. Waarom is een initiatief ’ burgerhulpverlening’ nodig In de meeste gevallen van een plotse circulatiestilstand is het normale hartritme 1, vaak als gevolg van een acuut hartinfarct, zeer ernstig verstoord. Het gevolg is dat het hart geen bloed meer door het lichaam pompt. Als binnen zes minuten na een circulatiestilstand direct wordt gereanimeerd en ook zo vroeg mogelijk (indien nodig) wordt gedefibrilleerd (toedienen elektroshock) zijn de kansen op herstel van het hart ritme erg groot, o ngeveer 70%. Na deze zes minuten blijven reanimatie en defibrillatie natuurlijk nodig, maar de kansen nemen iedere minuut sterk af, tot minder dan 10% kans na twaalf minuten. De ambulance diensten hebben een defibrillator maar kunnen in de praktijk niet sneller dan acht tot tien minuten ter plaatse zijn (wettelijke norm is vijftien minuten). Er gaat, ook als ambulances sneller arriveren dan de wettelijke norm, in de praktijk veel kostbare tijd verloren als niet iemand anders actie onderneemt. Netwerk van vrijwilligers Om deze belangrijke levensreddende periode te overbruggen is, op initiatief van de regionale Ambulance Voorziening Limburg (RAV LN), het project Burger Hulpverlening Limburg (BHL) ontstaan. Het project BHL bestaat uit een netwerk van (getrainde) vrijwilligers, die snel kunnen worden ingeschakeld als iemand een circulatiestoornis krijgt. Deze v rijwilligers kunnen op de eerste 1
Elke week worden 300 Nederlanders buiten het ziekenhuis getroffen door een circulatiestilstand. Op dit moment overleeft maar 5 tot 10 % van de slachtoffers. Door een landelijk dekkend netwerk van vrijwilligers en AED’ s (Automatisch bedienbare defibrillators) kan de overlevingskans worden verhoogd naar 50 tot 70 %. Dan gaat het om meer dan 8000 levens per jaar.
Notitie
plaats reanimeren. Daarnaast weten zij hoe een AED (Automatische Externe Defibrillator) te bedienen, mocht het nodig zijn deze in te zetten. AED-alert Om het netwerk van vrijwillige burgerhulpverlening goed te kunnen laten functioneren is er een systeem ontwikkeld dat de vrijwilligers via een sms oproept. Dit sms alarmeringssysteem is aangeschaft door de RAV LN. Het systeem werkt via de meldkamer van de ambulance dienst. Na een 112 melding stuurt de meldkamer niet alleen twee ambulances naar de patiënt maar ook twee soorten sms’ jes naar vrijwilligers die in de buurt wonen of werken. Een groep vrijwilligers krijgt een tekstbericht om direct naar de pati ënt te gaan om te beginnen met de basale reanimatie. De andere groep krijgt bericht om de meest nabije AED op te halen en dan ter plaatse te gaan. Omdat een vrijwilliger niet altijd beschikbaar kan zijn, ontvangen meerdere mensen uit beide hulpgroepen tegelijkertijd een tekstbericht. Er wordt nog uitgezocht of een combinatie gemaakt kan worden met “ Burgernet” en of een en ander regionaal opgepakt kan worden. Alleen AED apparaten is schijnhulpverlening Het project burgerhulpverlening gaat dus om veel meer dan om alleen de aanschaf van een aantal AED apparaten, die binnen een bepaalde straal beschikbaar zijn. Apparaten redden geen levens, de mensen die kunnen reanimeren en defibrilleren wel. De aanschaf van AED apparaten vormt meer het sluitstuk van het gehele project. Het is op de allereerste plaats belangrijk zorg te dragen voor een netwerk van goed opgeleide beschikbare vrijwilligers die zijn aangesloten op het alarmeringssysteem. Alleen de aanschaf van AED apparaten zou schijnhulpverlening zijn. Ontwikkelingen in de regio Noord Limburg In een groot deel van de gemeenten in de regio Noord Limburg bestaat er al een project burgerhulpverlening. Nederweert, Venray , Meerlo/Wanssum en Leudal zijn bezig vanaf 2008. In Beesel, Maasgouw, Gennep, Peel en Maas en Sevenum timmert men vanaf 2009 aan de weg om een dekkend netwerk van zowel vrijwilligers als AED’ s te krijgen. Met Horst aan de Maas zijn gesprekken gaande. De gemeente Bergen heeft aangegeven zich ook dit jaar (01 juli 2010) te willen aansluiten. De huidige stand van zaken in Venlo - Vanaf 2006 is de gemeente Venlo overgegaan tot de aanschaf van AED apparaten. Begonnen is toen met de aanschaf van vijf AED’ s, inmiddels zijn er in totaal vanuit de gemeentelijke organisatie Venlo negen AED apparaten (overdag) beschikbaar op strategisch plaatsen. Er zijn in die periode intern vrijwilligers opgeleid via de gemeentelijke BHV en extern door Wel.kom, maar de aansluiting op een alarmeringssysteem is niet doorgevoerd. - In Arcen & Velden is vanaf 2009 gestart met het project BHL. In elke dorpskern is minimaal één AED apparaat beschikbaar, men is aangesloten op het AED-alert en er is een netwerk van getrainde vrijwilligers opgebouwd. - In Belfeld heeft het Rode Kruis recentel ijk het initiatief genomen een project BHL te starten waarbij begonnen is met de aanschaf van een aantal AED’ s. - Her en der zijn er bewonersinitiatieven in Venlo, zoals bijvoorbeeld in een flat aan de Casinoweg waar veel ouderen wonen. Deze mensen organiseren zelf hun opleiding. Zij beschikken (nog) niet over een AED apparaat.
2
Notitie
-
Het Rode Kruis en de EHBO verenigingen beschikken over veel kennis van zaken. Zij hebben tevens de mogelijkheid opleiding én training te verzorgen. Ook beschikken zij al over een netwerk van opgeleide vrijwilligers. - Er zijn bij bedrijven AED apparaten geïnstalleerd, zoals bijvoorbeeld bij de politiebureaus, de filialen van de Rabobank, sportorganisaties, gezondheidsorganisaties en winkels. Bekeken zal moeten worden om hoeveel apparaten het gaat en of men bereid is deze (24-uur per dag) ook ter beschikking te stellen voor het project burgerhulpverlening. Haalbaarheid in Venlo Om tot een dekkend netwerk te komen is het belangrijk datbestaande en nieuwe initiatieven in kaart worden gebracht en met elkaar verbonden worden. De RAV LN en de gemeente spelen hierbij een belangrijke rol. Rol Regionale Ambulance Voorziening Limburg Noord De belangrijkste gesprekspartner bij het opzetten van een project burgerhulpverlening is de RAV LN. Zij hebben inmiddels veel expertise opgebouwd bij het opstarten en de begeleiding van een dergelijk project. Zij hebben een uitgewerkt plan van aanpak ‘ stimulering burgerhulpverlening’ ontwikkeld. Een format dat haar succes in andere gemeenten inmiddels heeft bewezen. Ondersteunende rol van de gemeente De RAV LN geeft nadrukkelijk aan de gemeente in haar verzorgingsgebied als belangrijk(st )e gesprekspartner te zien voor het slagen van het project. De gemeente dient het initiatief te nemen en ook menskracht te leveren voor het project om tot een goed resultaat te kunnen komen. Rol gezondheidsorganisaties en verzekeringsmaatschappijen Op advies van de RAV LN is vooralsnog geen contact gezocht met gezondheidsorganisaties en verzekeringsmaatschappijen. De RAV LN geeft aan dat het ziekenhuis (uiteraard) beschikt over minimaal één AED apparaat en opgeleid personeel. Huisartsenpraktijken beschikken lang niet altijd over een AED apparaat, de inschatting is ongeveer 50%. De huisartsenposten van Cohese wel. Ook van verzorgingshuizen kan men niet altijd zeker zijn. De ervaring van de RAV LN leert dat verzekeringsmaatschappijen vooralsnog geen rol (willen) spelen bij het opzetten van een project burgerhulpverlening en geen financiële bijdrage doen voor de aanschaf van AED apparaten. Vanwege deze ervaring bij de RAV LN is er voor deze fase van het (haalbaarheids)-onderzoek voor gekozen om dit eventueel in een later stadium alsnog mee te nemen. Mogelijkheden in Venlo/stappenplan In samenwerking met de RAV LN en de gemeente Venlo zou nog dit jaar begonnen kunnen worden met het starten van een project burgerhulpverlening in de Gemeente Venlo, zodat ook de gemeente Venlo na de projectperiode van drie jaar beschikt over een dekkend netwerk én een structurele financiering voor het vervolg. Projectdoelstelling De inwoners van de gemeente Venlo worden gestimuleerd deel te nemen aan een training Basic Life support ( BLS) en het gebruik van een AED zodat ze in staat zijn een basal e reanimatie op te starten en de AED snel en adequaat in te zetten in geval van een circulatiestilstand in hun buurt. Daar waar nodig zal de aanschaf van AED ’ s ook gestimuleerd worden. 3
Notitie
Beoogde resultaten Aan het einde van het project dient te zijn bereikt dat 80%2 van de gemeente Venlo wordt gedekt door het project burgerhulpverlening, waarbij: - per AED gebied minimaal 30 mensen zijn getraind in BLS en het bedienen van de AED; - de vrijwilligers, BLS en/of AED bedieners een netwerk vormen voor kennis en ervaringsdeling; - dit netwerk ondersteund wordt door een eigen website; - een alarmeringsysteem voor het kunnen alarmeren van de getrainde vrijwilligers is geïmplementeerd op de Meldkamer Ambulancezorg van de RAV LN; - er een systeem van nazorg en evaluatie is met de betrokken hulpverleners zo kort mogelijk na de inzet van de burgerhulpverlening; - de gegevens uit de evaluaties worden gebruikt in wetenschappelijk onderzoek, trainingen en nascholingen; - er aanvullende structurele financiering is gevonden om de bereikte resultaten een permanent karakter te kunnen geven. Projectafbakening (Gemeente / RAV LN) Het project bestaat uit deelprojecten. Per woonkern of gebied wordt maatwerk geleverd en kunnen er verschillen zijn in uitvoering en looptijd. Voor het hele gebied geldt dat de mogelijkheid bestaat de in dat gebied al aanwezige geschikte AED’ s ook worden opgenomen in het alarmeringssysteem. Reeds lopende initiatieven zullen een plaats krijgen in het project. Een belangrijk aandachtspunt is dat al voor de daadwerkelijke start duidelijk is dat ook na de projectfase het opgezette systeem kan worden gecontinueerd. Projectorganisatie Het project wordt uitgevoerd door de RAV LN in (nauwe) samenwerking met de gemeente Venlo. De projectleider wordt aangesteld vanuit de RAV LN, ondersteund door hun projectsecretariaat, projectcoördinatoren en projectmedewerkers. Voor de gemeente is er een aanspreekpunt voor de gemeentelijke co ördinatie. Deze persoon heeft de rol van aanjager en ‘ kartrekker’ . Hij/zij is een belangrijke schakel in het project. Belangrijk is ook dat er inspanning wordt geleverd door personen uit lokale initiatieven, gecoördineerd door de gemeentelijke coördinator. Vanaf het begin van het project verdient de structurele borging van het project aandacht. Aanpak Als kick off wordt er begonnen met één of twee grote publieksavonden voor de gehele gemeente Venlo. Vervolgens wordt per initiatief een activiteitenplanning gemaakt zodat er maatwerk ontstaat. De grote lijnen van de planning zijn: - een openingsgesprek met de vertegenwoordiger van het initiatief; - een informatiebijeenkomst met de plaatselijke bevolking per dorps- wijk- of stadskern; - een inventarisaties van BLS en AED behoefte (aantallen) en bepalen plaats; - een AED advies: keus type AED, offertes etc.; - een project Burgerhulpverlening (BHL) instructie; - de organisatie en coördinatie van BLS en AED basiscursus; - het geven van de cursussen; - het opnemen van de AED en de kring gebruikers in het alarmeringssysteem; 2
Begonnen kan worden in de dichtstbevolkte gebieden. Met name in de buitengebieden zal het lastig en vooral te kostbaar zijn een volledige dekking te halen.
4
Notitie
-
de opzet van een website/netwerk; de evaluatie en nazorg per inzet; de evaluatie na implementatie.
Groeimodel Het project kan gefaseerd uitgevoerd worden, niet overal hoeft tegelijkertijd opgestart te worden. Het begint met een netwerk van goed opgeleide, geregistreerde vrijwilligers. Voordat overgegaan wordt tot de aanschaf van nieuwe AED apparaten worden de reeds aanwezige AED’ s in kaart gebracht en wordt onderzocht in hoeverre de eigenaren bereid zijn deze (liefst 24 uur per dag) beschikbaar te stellen. Apparaten die binnen hangen kunnen in een gesloten kast aan een buitenmuur worden gehangen. Ook is het nadrukkelijk de bedoeling dat het een project is voor en door inwoners van de gemeente Venlo. Daar waar dorps- en wijkraden, Rode Kruis- en EHBO-verenigingen of andere organisaties/bedrijven een actieve rol op zich nemen, zal dit zoveel mogelijk ondersteund worden. Ook zal bekeken moeten worden of voor de aanschaf, het onderhoud en de verzekering van de AED’ s een onafhankelijke stichting in het leven geroepen wordt of dat aangesloten kan worden bij reeds bestaande initiatieven. Totale kosten Burgerhulpverlening (gefaseerd) Kosten 2010 Aansluitkosten netwerk Eenmalige kosten
0,21 cent per inwoner van Venlo x 100.000
Registratie vrijwilligers + registratie AED’ s
5/12 x 0,21 cent per inwoner van Venlo x 92.000
8.050
Opleiding vrijwilligers
100 x 50,-- per opleiding
5.000
Kasten buitenmuren
9 x 500,-- per AED
4.500
Informatieavond(en)
2 x 250,-- per avond
Ambtelijke ondersteuning
100 uur x 86,--
21.000
500 8.600
Totaal (afgerond)
50.000
Jaarbijdrage van de registratie vrijwilligers en AED’ s is berekend vanaf 1 augustus 2010 en zonder de inwoners van Arcen en Velden. Die bijdrage is namelijk al betaald voor 2010. Na de zomer 2010 wordt gestart met één of twee grote publieksavonden. Er wordt een begin gemaakt met de inventarisatie van beschikbare AED’ s en reeds opgeleide vrijwilligers in de gemeente. Tevens kunnen de eerste opleidingen van start gaan (november/december). De AED’ s in het bezit van de gemeente Venlo worden , waar wenselijk en mogelijk, in gesloten kasten aan buitenmuren opgehangen, waardoor ze 24 uur per dag beschikbaar worden. Kosten 2011 Registratie vrijwilligers + registratie AED’ s
Opleiding vrijwilligers
0,21 cent per inwoner van Venlo x 100,000,--
21.000
300 x 50,-- per opleiding (200 initieel/100 herhaling) 15.000
5
Notitie
Informatieavonden
10 x 250,-- per avond
2.500
Aanschaf AED apparaten
15 x 1.750,-- per AED
26.250
Kasten buitenmuren
15 x 500,-- per kast
7.500
Onderhoud en verzekering AED
24 stuks x 100,--
2.400
Ambtelijke ondersteuning
240 uur x 86,--
20.640
Totaal (+indexering)
98.000
In 2011 is wordt een flinke doorstart gemaakt met het project. Na inventarisatie is bekend waar witte vlekken zijn voor wat betreft beschikbare AED-apparaten en beschikbare vrijwilligers. Kosten 2012 Registratie vrijwilligers + registratie AED’ s Opleiding vrijwilligers
0,21 cent per inwoner van Venlo x 100,000,--
21.000
500 x 50,-- per opleiding (200 initieel/300 herhaling) 25.000
Informatieavonden
10 x 250,-- per avond
2.500
Aanschaf AED apparaten
15x 1.750,-- per AED
26.250
Kasten buitenmuren
15 x 500,-- per kast
7.500
Onderhoud en verzekering AED
39 stuks x 100,--
3.900
Ambtelijke ondersteuning
240 uur x 86,--
20.640
Totaal (+indexering)
110.000
In deze planning is uitgegaan van de aanschaf van 3 0 extra AED apparaten, waa rmee het totaal op 39 (exclusief Arcen en Velden en Belfeld) zou komen. De plaatsing van een AED apparaat gaat om het bestrijken van afstanden, niet om het aantal inwoners. De RAV LN schat in dat er in Venlo een voldoende dekkend netwerk zou kunnen zijn met 40 AED’ s. Bij deze begroting is uitgegaan van het scenario dat deze 30 AED’ s aangeschaft dienen te worden, omdat uit ervaring van de RAV LN blijkt dat bedrijven lang niet altijd scheutig zijn met (het 24 uur per dag) beschikbaar stellen. Het kan zijn dat na inventarisatie blijkt dat er minder nieuw aan te schaffen AED’ s nodig zijn.
Structurele kosten Na de projectperiode van drie jaar dient er rekening te worden gehouden met structurele kosten. Deze kosten zullen bestaan uit jaarlijkse kosten per inwoner voor aansluiting en registratie van zowel vrijwilligers als AED’ s, herhalingsopleidingen, verzekering, onderhoud en vervanging AED’ s. Ook dienst rekening te worden gehouden met nog noodzakelijke ambtelijke ondersteuning. Geadviseerd wordt voor deze kosten vanaf 2013 structureel 50.000 euro per jaar in de begroting op te nemen. Binnen de begroting en de kadernota is geen rekening gehouden met deze uitgaven. Dit betekent dat er extra middelen door de gemeente Venlo ter beschikking moeten worden gesteld om het project Burger Hulpverlening Limburg van start te laten gaan.
6
Notitie
Overzicht kosten Totaal 2010 50.000
Totaal 2011 98.000
Totaal 2012 110.000
vanaf 2013 per jaar 50.000
7
Notitie
Mogelijke scenario’ s Het is mogelijk voor de implementatie van het project uit te gaan van een aantal verschillende kostenscenario’ s. In onderstaande overzichten worden 3 mogelijke varianten uitgewerkt: Variant 1 (basis): Totaal 2010 50.000
Totaal 2011 60.000
Totaal 2012 70.000
vanaf 2013 per jaar 50.000
Bij deze variant wordt gestart met de aansluiting op het sms-alert en de opleiding van voldoende vrijwilligers. Er worden door de gemeente geen extra AED apparaten aangeschaft. Er wordt vooralsnog van uitgegaan dat er binnen de Venlose gemeente voldoende AED apparaten te vinden zijn dan wel financiering/sponsoring gevonden kan worden. Er wordt begonnen met het in kaart brengen van reeds beschikbare AED apparaten in de gemeente en met onderzoek naar mogelijke financiering/sponsoring voor de aanschaf van AED apparaten door organisaties en/of bedrijven. Variant 2 (aanvullend) Totaal 2010 Totaal 2011 50.000 77.000
Totaal 2012 87.000
vanaf 2013 per jaar 53.000
Bij deze variant wordt ook gestart met de aansluiting op het sms-alert en de opleiding van voldoende vrijwilligers. Daarnaast wordt door de gemeente Venlo de helft (14 in totaal) van het aantal benodigde AED apparaten aangeschaft en het bijbehorende onderhoud, verzekering etc. gefinancierd. De andere helft wordt gevonden bij organisaties en bedrijven, die al een AED apparaat in hun bezit hebben ofwel door financiering/sponsoring door organisaties en/of bedrijven. Variant 3 (compleet) Totaal 2010 50.000
Totaal 2011 98.000
Totaal 2012 110.000
vanaf 2013 per jaar 55.000
Bij deze variant wordt het project compleet, zoals uitgewerkt in de notitie, uitgevoerd door de gemeente Venlo. Conclusie: Een project burgerhulpverlening draagt bij aan het overbruggen van kostbare tijd en in veel gevallen het voorkomen van het overlijden van de burger in nood. De overlevingskans van een burger met een plotselinge circulatiestilstand kan al worden vergroot door alleen het toepassen van hartmassage. Ook zonder AED-apparaat werkt het systeem. Daarom kan het project gefaseerd ingevoerd worden: gestart wordt met het opleiden van vr ijwilligers (+ inventarisatie van al opgeleide vrijwilligers) en aansluiting op een centraal alarmeringssysteem, daarna pas het beschikbaar stellen van AED apparaten. Dat geeft ook de ruimte om eerst het aantal beschikbare AED’s in Venlo in kaart te brengen en waar mogelijk toe te voegen aan het netwerk. Daar waar witte vlekken geconstateerd worden, kan dit opgelost worden met nieuwe AED’ s. Tevens blijkt het belangrijk burgers, bedrijven en organisaties bij het project te betrekken, waardoor het een project wordt voor en door burgers dat in die zin bijdraagt aan de sociale cohesie van buurten, wijken en stadsdelen.
8
Notitie
De ontwikkelingen laten zien dat Venlo in de regio Noord Limburg achterblijft als het gaat om een dekkend netwerk burgerhulpverlening. Een project BHL in de gemeente Venlo is (gefaseerd) haalbaar wanneer hiervoor voor een periode van drie jaar op projectbasis en daarna structureel de benodigde financiën beschikbaar worden gesteld. Advies: Geadviseerd wordt te starten met kostenvariant 1 (basis). Dit biedt de mogelijkheid één en ander eerst in kaart te brengen en te onderzoeken of financiering/sponsoring van derden mogelijk is.
9
