Onderzoeksrapport Noordwest-Holland

www.pwc.nl

Onderzoeksrapport Noordwest-Holland De kansen en uitdagingen zijn helder, maar wie pakt de regie? 22 maart 2012

PwC Alkmaar

Bij PwC in Nederland werken ruim 4.600 mensen met elkaar samen vanuit 12 vestigingen en drie verschillende invalshoeken: Assurance, Tax & HRS en Advisory. We leveren sectorspecifieke diensten en zoeken verrassende oplossingen, niet alleen voor nationale en internationale ondernemingen, maar ook voor overheden en maatschappelijke organisaties.

1. Voorwoord Beste lezer, De regio Noordwest-Holland herbergt een groot aantal regionaal, landelijk en zelfs internationaal gezien toonaangevende bedrijven en instellingen met een duidelijke visie én veel affiniteit met de regio. En daar mogen we best trots op zijn!

Per Kroon Vestigingsleider PwC Alkmaar

Dat besef kreeg ik weer eens tijdens het onderzoek naar de economische activiteiten in de regio Noordwest-Holland dat PwC Alkmaar in samenwerking met de Kamer van Koophandel heeft uitgevoerd. Naast data-onderzoek in relevante sectoren hebben we interviews gehouden met leidinggevenden van 32 toonaangevende bedrijven en instellingen. De uitkomsten hebben we in deze publicatie verwerkt. Het lezen van de interviews beveel ik u van harte aan. Ze geven een goede indruk van wat voor prachtige bedrijven en instellingen hier gevestigd zijn en wat er allemaal speelt in deze veelzijdige regio. In hoofdstuk 2 vindt u een samenvatting van het onderzoek en onze aanbevelingen.

Aanleiding De aanleiding voor het onderzoek is in feite onze verhuizing naar de Robonsbosweg 7C. Sinds 17 februari 2012 is PwC Alkmaar gehuisvest in een goed bereikbaar, modern en duurzaam kantoor aan de ringweg van Alkmaar. De opening van ons nieuwe pand vieren wij met onze klanten en relaties tijdens een symposium op 22 maart 2012. Tijdens dit symposium worden de onderzoeksresultaten uit dit rapport gepresenteerd en discussiëren we met panelleden afkomstig uit de politiek, het onderwijs, publieke bedrijven en private ondernemingen.

Interviews In de interviews kwamen onder andere de volgende vragen aan de orde: 1. Wat biedt de regio Noordwest-Holland voor uw onderneming of instelling? Te denken valt aan de ‘aanbodzijde’, zoals werknemers en leveranciers, maar ook aan klanten, kennisinstituten, etc. 2. Kunt u een voorbeeld geven van hoe de onderneming profiteert van de regio? Hier waren we vooral geïnteresseerd in aansprekende voorbeelden van concrete situaties waar de regio echt voordelen biedt voor de onderneming of instelling. 3. Wat ziet u als uitdagingen voor de regio? Uitdagingen kunnen er op een breed terrein zijn, maar we hebben de geïnterviewden vooral uitgedaagd op de terreinen arbeids- en onderwijsmarkt, weten regelgeving, infrastructuur en duurzaamheid. Hierbij hebben we geprobeerd scherp te krijgen wat de ondernemingen en instellingen precies verstaan onder deze container begrippen, hoe deze begrippen hen raken in hun bedrijfsvoering en hoe dit kan verbeteren met behulp van de regio. 4. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Met deze vraag probeerden we inzicht te krijgen in de verwachtingen van de geïnterviewden omtrent de regio in het algemeen, maar zeker ook de verwachte ontwikkeling en groei van hun onderneming of instelling in deze regio en daarbuiten.

Woord van dank Graag wil ik iedereen bedanken die haar of zijn bijdrage aan dit rapport en het symposium heeft geleverd. In het bijzonder de geïnterviewden, de panelleden, de Kamer van Koophandel, de PwC’ers die hieraan meegewerkt hebben, en in het algemeen alle klanten van PwC. Veel leesplezier!

Onderzoeksrapport Noordwest-Holland 3

Inhoudsopgave

4

PwC

1. Voorwoord

3

2. Samenvatting en aanbevelingen

6

6 7 8 8

2.1. 2.2. 2.3. 2.4.

Samen de lat hoger leggen De regio moet meer investeren in duurzaamheid Behoud en groei van talent door focus op topsectoren Kortom

3. De regio Noordwest-Holland

10

10 12 13

3.1. Enkele gegevens 3.2. De geïnterviewden 3.3. Kamer van Koophandel Noordwest-Holland – de heer T. Pennink

4. Groothandel

14

15 16

4.1. Solar Nederland – de heer F. Soulier 4.2. ERIKS – de heer R. Groot

5. Detailhandel

17

18 19

5.1. Bart Smit – de heer S. Hansen 5.2. Hermans – de heren R. de Wit en N. Bakker

6. Zakelijke dienstverlening

20

21 22

6.1. AB Noord Holland – de heer L. Fopma 6.3. Maandag – de heer R. Entjes

7. Gezondheidszorg

23

24 25

7.1. Esperanz – de heer A. van den Berge 7.2. Stichting Evean Thuiszorg – mevrouw S. Timmerman

8. Industrie

26

27 29

8.1. Koninklijke Boon Edam – de heer N. Huber 8.2. Koks Special Products – de heer R. Koks

9. Bouw- en vastgoedsector en woningcorporaties

30

31 32 33

9.1. Bouwbedrijf M.J. de Nijs – de heer W. de Nijs 9.2. Spaansen – de heer S. Koning 9.3. Woningcorporatie Woonwaard – de heer P. Sponselee

10. Locale overheden en instanties

34

35 36 37

10.1. Gemeente Alkmaar – de heer J.C.M. Cox 10.2. Gemeente Purmerend – mevrouw M.J. Smulders 10.3. Gemeente Texel – de heer C. van Wijngaarden

11. Onderwijsinstellingen

38

39 40 41

11.1. ESPEQ Opleidingsbedrijven – de heer H. Meijdam 11.2. ROC – de heer A.J.M. de Wit 11.3. Clusius College – de heer R. van Tilburg

12. Transport, logistiek en offshore

42

43 44 45 46

12.1. 12.2. 12.3. 12.4.

Peter Appel Transport – de heer P. Appel AB Texel – de heer D. Wetenkamp Peterson SBS – de heer E.A. Kooij Koninklijke TESO – de heer C. de Waal

13. Agribusiness

47

48 49 50

13.1. Bejo Zaden – de heer J.P. Schipper 13.2. Dekker Chrysanten – de heer C. Dekker 13.3. Floricultura – de heer R. Schoone

14. Energie en afvalverwerking

51

52 53 54 55 56

14.1. 14.2. 14.3. 14.4. 14.5.

HVC – de heer W. van Lieshout ECN – de heer P. Korting Kras Recycling – de heer H. Kras MetDeZon – de heer W. Schouten Enviem Holding / Gulf – de heer R. Kruijff


2. Samenvatting en aanbevelingen Veel (publieke en private) ondernemingen die in Noordwest-Holland zijn opgericht, maar hun vleugels inmiddels landelijk en vaak ook internationaal hebben uitgeslagen, blijven de waarde van de regio inzien. Dat doen ze niet alleen vanwege hun klanten die hier zitten, maar vooral vanwege de medewerkers. Dat blijkt uit het onderzoek naar de economische activiteiten in de regio Noordwest-Holland dat PwC Alkmaar in samenwerking met de Kamer van Koophandel heeft uitgevoerd. Voor dat onderzoek werden onder meer leidinggevenden van 32 toonaangevende bedrijven en instellingen geïnterviewd. Voor (not for profit-)instellingen geldt eigenlijk zonder uitzondering dat ze hun bestaansrecht ontlenen aan de regio. Dat is niet zo vreemd voor gemeenten, woningbouwcorporaties, onderwijsinstellingen en ook voor de gezondheidszorg. Voor publieke en private ondernemingen is dit veel minder vanzelfsprekend. Veel bedrijven zijn inmiddels groter (medewerkers, omzet) buiten de regio dan in Noordwest-Holland. Ook dan wordt de regio nog op waarde geschat. Toch wordt de plaats waar deze bedrijven groeien vooral bepaald door concurrerende factoren als beschikbaar gekwalificeerd personeel, beschikbare knowhow en afzetmogelijkheden. Waar kan tegen de beste integrale kostprijs geproduceerd worden en welke overheden scheppen de beste randvoorwaarden? Op basis van de gehouden interviews komen de volgende conclusies en aanbevelingen naar voren:

6

PwC

2.1. Samen de lat hoger leggen door meer samenwerking Het bedrijfsleven, het onderwijs en de politiek moeten meer samenwerken. Die wens wordt binnen de regio breed gedragen, maar het besef van urgentie is nog lang niet overal groot genoeg. Een van de belangrijkste uitdagingen voor de regio is een betere samenwerking op het gebied van water, energie, duurzaam heid en toerisme. Vooral het leggen van verbindingen tussen de sectoren is belangrijk. Noordwest-Holland moet nadrukkelijker de aansluiting zoeken met de Randstad en aantrekkelijk blijven voor hoogopgeleiden en talent in het algemeen. Ondanks dat op dit moment de economische omstandigheden en de vooruitzichten niet florissant zijn, zijn de geïnterviewde ondernemingen en instellingen wel positief over de toekomst. Bij de meeste bedrijven leeft het gevoel dat de regio onvoldoende op de kaart staat in ‘Den Haag’. Het standpunt is dat we onze bescheidenheid moeten laten varen en het principe ‘be good and tell it’ moeten hanteren. De geïnterviewden zijn bezorgd over de dreiging dat de regio een leefgebied wordt en dat de werkgelegenheid in de Randstad moet worden gezocht. Hier is nadrukkelijk de politiek aan zet: • Ten eerste op landelijk niveau. De regio mag geen witte vlek zijn of worden in Den Haag. Daarom moeten we ons constant laten horen. Het aanwijzen van de regio als zesde ‘Greenport’ van Nederland en de cofinanciering door het Rijk en de Provincie van de nieuwe Hogefluxreactor zijn voorbeelden waar dit goed gelukt is. Maar tegelijkertijd heeft het Rijk geen duidelijke visie op deze regio en de ontwikkelingen op het gebied van vergrijzing en ontstedelijking. Internationaal gezien zit deze regio ‘om de hoek’ van Amsterdam en heeft ze veel te bieden qua ruimte en arbeidspotentieel. We zullen het Rijk

dus moeten helpen om deze visie aan te scherpen.

• Ten tweede op provinciaal niveau.

Noordwest-Holland kent een sterke bouwsector die ook graag in de regio wil bouwen! Een mooi voorbeeld is hoe Venlo heeft besloten om 500 miljoen euro te investeren in haar regio als toonaangevende locatie voor glastuinbouw. Die investering betreft dan vooral energietechnische en infrastructurele voorzieningen waarmee bedrijvigheid aangetrokken en gefaciliteerd kan worden. De steun vanuit de provincie NoordHolland aan dergelijke initiatieven is onder andere samengebracht in het Ontwikkelingsbedrijf Noord-HollandNoord. Ook initiatieven als de Agriboard en de Energyboard worden mede vanuit de provincie gedragen. Helaas is het niet gelukt om de Floriade 2022 binnen te halen. Veel partijen onderstrepen het belang van het binnenhalen van dit soort grootschalige evenementen om de regio zowel landelijk als internationaal op de kaart te zetten. De uitdaging is om samen de lat hoger te leggen in de regio, dan komen deze successen vanzelf.

• Ten derde op gemeentelijk niveau.

De schaalvergroting van de gemeenten (bijvoorbeeld in Hollands Kroon) kan eraan bijdragen dat zij meer armslag krijgen om ook als regisseur op te treden. De burgemeester van Alkmaar heeft de suggestie gedaan om binnen de uitgebreide HAL-regio (Heerhugowaard, Alkmaar en Langedijk) nog meer samen te werken en daarmee een cluster te vormen dat qua omvang te vergelijken is met de grote steden in Nederland. Daarmee komen we in Den Haag nadrukkelijker op de kaart en kunnen we onze blik richten op het streven naar het worden van een meer aantrekkelijke vestigingsplaats

voor andere Nederlandse of zelfs internationale bedrijven. In plaats van op regionaal niveau elkaar vliegen proberen af te vangen. De discussie over het vestigen van het ziekenhuis MCA in Alkmaar of Heerhugowaard is daarvan een schrijnend voorbeeld. De gemeenten in West-Friesland hebben afspraken gemaakt over de planning van bedrijventerreinen tot 2020. De afspraken zijn vastgelegd in een programma dat is aangeboden aan de provincie Noord-Holland. Om overaanbod te voorkomen houdt de regio stevig de vinger aan de pols en zet ze meer dan de helft van de plannen voor bedrijventerreinenontwikkelingen tijdelijk stil. De ontwikkelingen die in uitvoering zijn, vinden wel doorgang. Ook de HVC is een mooi voorbeeld van hoe gemeenten kunnen samenwerken. Als eigenaren van de HVC dragen de gemeenten er zorg voor dat het afval op een duurzame wijze wordt verwerkt en daarbij energie wordt opgewekt. Maar er is meer nodig. Zoals het scheppen van een klimaat waar hoogopgeleiden en andere talenten naartoe trekken. De regio heeft geen universiteit en moet daarom nadrukkelijk nadenken over de vraag hoe ze toch zoveel mogelijk opleiding hier houdt en verder uitbreidt. Een betaalbare huisvesting voor studenten is daarvoor een van de voorwaarden, maar Alkmaar heeft momenteel de twijfelachtige eer de hoogste prijzen voor kamerhuur in Nederland te kennen. Daarnaast is de studentenhuisvesting in andere steden in de regio ook beperkt. In grote steden zie je nu initiatieven om leegstaande kantoren te herontwikkelen naar studentenhuisvesting. Voor Alkmaar kan dit ook een oplossing zijn. Daarbij worden twee vliegen in één klap geslagen, want lokale bouwbedrijven kunnen daar ook van profiteren. Voorzieningen in het uitgaansleven en op het gebied van kunst en cultuur spelen tevens een grote rol voor het aantrekken (en vasthouden) van studenten en hoogopgeleiden. Op de korte termijn

is het wellicht aantrekkelijk om hierop te bezuinigen, maar op de lange termijn kan het tot gevolg hebben dat talent de regio verlaat. Daarnaast is het belangrijk dat de periode tussen het bedenken van een eventuele samenwerking en de uiteindelijke uitvoering ervan wordt verkort. Natuurlijk hebben burgers, bedrijven en instellingen voordeel bij het Nederlandse poldermodel, waarbij zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met alle belangen en inspraak en het procesrecht goed is geregeld. Maar vooral ondernemers ergeren zich steeds meer aan het feit dat de uitvoering vaak veel te lang op zich laat wachten, terwijl alle betrokkenen het eens zijn over nut en noodzaak van een project. Voorbeelden hiervan zijn te vinden in de infrastructuur (de oost/west-verbindingen in de regio), maar ook in procedures voor bestemmingswijziging (bijvoorbeeld zonneenergie en windmolens) en in weten regelgeving die niet aansluit op de praktijk (bijvoorbeeld teruglevering van energie aan het net). Ondernemingen worden geconfronteerd met toenemende (internationale) concurrentie en kennen al voldoende uitdagingen. Toch hebben zij de plicht de gesignaleerde tekortkomingen beter te communiceren. Op haar beurt moet de politiek pro-actiever optreden om mogelijke verbeteringen te identificeren en op te pakken. Instanties als provincie en gemeenten, (onderzoeken onderwijs)instellingen en namens de bedrijven de Kamer van Koophandel, VNO-NCW, Agriboard, Energyboard, Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland-Noord vervullen hierin regionaal gezien een belangrijke rol. De cruciale vraag is wie de regie neemt om voorgenoemde kansen en uitdagingen daadwerkelijk aan te pakken. Recente successen als de status van zesde Greenport en de financiering van de Hogefluxcentrale in Petten laten zien dat een samenwerking tussen al deze partijen onontbeerlijk is en tot successen leidt.

2.2. De regio moet meer investeren in duurzaamheid Om ervoor te zorgen dat NoordwestHolland een economie behoudt die klaar is voor de toekomst, moet de regio investeren in duurzame energie. Duurzame energie is in veel gevallen nu al een rendabele investering en dat is voor het bedrijfsleven vaak een kritische succesfactor. Overheidsinvesteringen en subsidies helpen om de toepassing van duurzame energie verder te versnellen. Noordwest-Holland heeft veel wind en een relatief hoog aantal zonuren, maar ook veel WKK-installaties in de glastuinbouw. Daarnaast herbergt deze regio een aantal toonaangevende bedrijven en instellingen die bepalend zijn in de wereld van duurzame energie. Dit biedt voldoende mogelijkheden om nog meer gebruik te maken van duurzame energie. Veel geïnterviewden verwachten dat decentrale opwekking van energie, die vaak ook zeer duurzaam is (wind, zon, WKK), de komende jaren belangrijker wordt. Het knelpunt hierbij is dat de teruglevering nog niet optimaal geregeld is. Verder moeten de lokale behoeften veel beter in kaart worden gebracht en op elkaar worden afgestemd, zodat zo min mogelijk elektriciteit wordt getransporteerd. Er bestaan al concrete plannen voor een expertisecentrum op het gebied van biomassa. Tevens kan worden gedacht aan het structureel opvangen van restwarmte van de industrie en het aanleggen van een publiek warmtenetwerk in de regio. Hierbij moeten de overheid, het bedrijfsleven en vooral ECN en HVC een vooraanstaande rol blijven spelen. Uiteindelijk resulteren de investeringen in duurzame energie zowel in concurrentie voordeel als gevolg van lagere energie prijzen, als in hooggekwalificeerde kennis die we kunnen exporteren.


2.3. Behoud en groei van talent door focus op topsectoren Als het gaat om werknemers geven de ondervraagde bedrijven en instellingen aan dat in Noordwest-Holland op alle niveaus (zowel mbo, hbo als wo) relatief veel kwaliteit is te vinden. Maar tegelijkertijd stroomt veel talent naar de Randstad. In de toekomst wordt het nog een uitdaging om goed gekwalificeerd personeel voor de regio te behouden. Een verdere focus op topsectoren is daarom gewenst. Vrijwel alle geïnterviewden zijn het er over eens dat de arbeidsmoraal in de regio onderscheidend is ten opzichte van andere gebieden. Termen als ‘nuchter’ en ‘hard werken’ vallen regelmatig. De ‘nuchtere Noord-Hollandse arbeidsmentaliteit’ wordt als zeer prettig ervaren door de geïnterviewden. Organisaties die vestigingen buiten Noordwest-Holland hebben, merken dan ook verschillen in de arbeidsmentaliteit. In vergelijking met de rest van het land zijn werknemers in Noordwest-Holland vaak loyaler aan hun omgeving en werkgevers. Zo vertaalt zich dit onder andere in een structureel lager ziekteverzuim onder werknemers in onze regio. Mede door deze tevredenheid over de arbeidsmoraal zien alle bedrijven kansen om in de regio te groeien en hebben zij geen plannen om op korte termijn activiteiten (en daarmee werkgelegenheid) te verplaatsen naar andere regio’s of het buitenland. Veel van de laag gekwalificeerde arbeid is al geoutsourced. De uitdaging voor de regio blijft wel om de kennisintensieve activiteiten te behouden en uit te breiden. Vrijwel alle geïnterviewden zijn er namelijk ook van overtuigd dat hun bedrijf harder groeit in andere delen van Nederland en - vooral - het buitenland. Deze ontwikkeling is onvermijdbaar gelet op de macro-economische ontwikkelingen, zoals economische groei in andere delen van de wereld en de vergrijzing in WestEuropa.

8

PwC

Om daar op tijd op in te spelen is een verdere investering in de topsectoren aan te raden. Het kabinet heeft een topsectorenbeleid ontwikkeld, waarin negen sectoren zijn aangewezen. Iedereen lijkt het er over eens dat de regio Noordwest-Holland sterk gepositioneerd is in de topsectoren Agrofood, Tuinbouw en uitgangsmaterialen en Energie. Met de recente toewijzing van de status als zesde Greenport van Nederland is een stap in de goede richting gezet, maar het is wel veelzeggend dat deze regio pas na lang lobbyen deze status heeft gekregen. Terwijl deze regio op basis van het belang van agri & food daar al vanaf het begin bij had moeten zitten. Daarnaast zijn door de ligging van de regio ook de sectoren Leisure (toerisme, vrijetijdsbesteding en horeca) en Maritiem/ offshore van groot belang. Ook hier is samenwerking en een gezamenlijke ambitie het devies om uiteindelijk de regio (inter) nationaal beter op de kaart te zetten.

2.4. Kortom De geïnterviewden zijn over het algemeen tevreden over de regio, de mensen die er wonen en werken, de leefomgeving en de bedrijven en instellingen. Een verdere groei en bloei van de bedrijven in de regio wordt ook zeker niet uitgesloten, maar dan moeten wel de juiste randvoorwaarden worden geschapen. Een scherpere focus van alle belanghebbenden op topsectoren, investeren in duurzaamheid en vooral samen de lat hoger leggen zijn daarvoor nodig. In onze optiek is het daarbij cruciaal dat een organisatie gaat opstaan die de regie gaat pakken zodat de juiste randvoorwaarden ook daadwerkelijk worden geschapen voor onze regio en de ambities waar gemaakt kunnen worden. PwC hoopt met dit rapport een bijdrage te leveren aan het inzichtelijk maken van deze randvoorwaarden en de wensen en meningen van topbedrijven en belangrijke instellingen in de regio Noordwest-Holland.


3. De regio Noordwest-Holland 3.1. Enkele gegevens Noordwest-Holland is een dynamische regio die de afgelopen tien jaar haar werk gelegenheid zag groeien en gekenmerkt wordt door een verscheidenheid aan economische sectoren. De regio NoordwestHolland wordt door verschillende instanties anders gedefinieerd, maar de omvang van de regio binnen de provincie Noord-Holland is in tabel 1 weergegeven.

De werkgelegenheid nam in de regio tussen 2000 en 2010 toe met 10,3% tot ruim 856.000 banen. In dezelfde periode nam het aantal bedrijfsvestigingen toe met 30,2% tot ruim 148.000 vestigingen. Vooral de laatste jaren is het aantal MKB bedrijven sterk toegenomen, met name zzp-ers.

Haarlemmermeer is verruit de grootste gemeente in de regio, gevolgd door Haarlem, Zaanstad en Alkmaar. Van deze steden groeide alleen Alkmaar meer dan het regionaal gemiddelde in werkgelegenheid, namelijk met 16,4%. De groei in werkgelegenheid is relatief het grootst in kleinere gemeenten, zoals Wervershoof, Wormerland en Oostzaan en is veroorzaakt door een flinke groei van bedrijventerreinen.

Tabel 1.

Inwoners aantal

Aantal banen

x 1.000

x 1.000

Noordwest-Holland (Noord-Holland excl. Amsterdam, Haarlem, Haarlemmermeer en ’t Gooi)

1.414

574

Noordwest-Holland (Noord-Holland excl. Amsterdam)

1.902

856

Noord-Holland (incl. Amsterdam)

2.669

1.388

Figuur 1. Top-10 gemeenten in Noordwest-Holland naar werkgelegenheid en werkgelegenheidsgroei (2000-2010) Haarlemmermeer

122.669

Haarlem

66.568

Zaanstad

37%

Koggenland

33.968

35%

Zeevang

32%

Hoorn

31.673

Heemskerk

32%

Den Helder

28.462

Purmerend

31%

Graft-De Rijp

29%

Heerhugowaard

29%

Purmerend

25.961

Heerhugowaard

22.320 0

50.000

100.000

150.000

Werkgelegenheid (aantal banen in 2010)

Bron: KvK/LISA, 2011

10 PwC

49%

Beemster

43.655

Velsen

52%

Oostzaan

51.373

Amstelveen

81%

Wormerland

61.970

Alkmaar

Wervershoof

0%

50%

100%

Werkgelegenheidsgroei (2000 - 2010)

Figuur 2. Sectorverdeling Noordwest-Holland (exclusief Haarlemmermeer, Haarlem en ’t Gooi)

Sectoren

Groot- en detailhandel Zakelijke en financiële diensten Gezondheidszorg

113.970 111.580 89.170

Industrie Bouw- en vastgoed

35.550

Overheid Onderwijs

34.520

60.250 35.050

Horeca Transport en logistiek Overige dienstverlening, cultuur en recreatie

23.210 21.030 17.560

Landbouw ICT

13.260 11.390

Energie, water en afvalbeheer

7.460 0

20.000 40.000 60.000 80.000 100.000 120.000

Werkgelegenheid in Noordwest-Holland (aantal banen)

Bron: CBS, 2011. (totaal aantal banen 574.000)

Als uitvloeisel van de eurocrisis, wordt het vierde kwartaal 2011 getekend door een dalend optimisme in het bedrijfsleven in Noordwest-Holland (KvK, 2011). Het ondernemersvertrouwen in de regio is daarmee bijna terug op het niveau van de crisis in 2009. Dit geldt overigens niet alleen voor Noordwest-Holland, maar voor heel Nederland. De productie in de regio komt in het nauw door een tekort aan opdrachten voor 20% van de bedrijven. Ook is de winstgevendheid van bedrijven verslechterd. Door deze ontwikkelingen neemt het aantal banen af. Opvallend is dat de sector bouwnijverheid de hardste klappen te verduren krijgt, en de Kop van Noord-Holland het sterkst achterblijft op

gevolg van de afspraken die bestuurders van gemeente, stadsregio en provincie hebben gemaakt over de Metropoolregio Amsterdam MRA. In de periode tot 2040 wordt 40% van het planaanbod nieuwe kantoren en 23% van het planaanbod nieuwe bedrijventerreinen geschrapt.

de andere regio’s in Noordwest-Holland. In de sectorindeling van het CBS zijn veel bedrijven die actief zijn in Agri & Food en Energie & Afval ingedeeld in andere sectoren zoals industrie en groothandel. Dit vertekent het beeld van het belang van deze sectoren voor de werkgelegenheid in de regio. In reactie op de veranderende marktomstandigheden en verwachtingen rondom economische groei, heeft de provincie Noord-Holland plannen om de leegstand voor kantoren en bedrijventerreinen tegen te gaan. Zij schrapt een aantal bedrijventerreinen en kantoorlocaties voor de regio NoordHolland Zuid uit de planningsopgave van de Structuurvisie 2040. Dit besluit is een

Vergrijzing is in de regio hoger dan in Noord-Holland Een ander element waar de regio Noordwest-Holland mee te maken heeft is de aanzienlijke vergrijzing, zeker wanneer grootstedelijke (met studenten en yuppen) regio’s zoals Amsterdam en Haarlem niet worden meegenomen. Dit levert problemen op voor de regio wanneer de economie weer aantrekt en de “war for talent” in alle hevigheid losbarst. Op nationaal niveau is duidelijk te zien dat sommige sectoren meer last van vergrijzing hebben dan andere. Uitblinkers in vergrijzing zijn onderwijs, gezondheidszorg en de overheid. Daarna volgen transport & logistiek, industrie en de bouwsector. Dit is zorgwekkend voor de regio, omdat deze sectoren een belangrijke bijdrage leveren aan werkgelegenheid. Landbouw scoort gemiddeld. De minste vergrijzing is in de sectoren handel, horeca en zakelijke dienstverlening.

Tabel 2.

Aandeel bevolking van 55 jaar en ouder (in % totaal bevolking, 2011)

Groei aandeel bevolking van 55 jaar en ouder (in %-punt, 2001-2011)

Noordwest-Holland (Noord-Holland excl. Amsterdam, Haarlem, Haarlemmermeer en ’t Gooi)

30,3%

+ 6,0%

Noordwest-Holland (Noord-Holland excl. Amsterdam)

29,9%

+ 5,4%

Noord-Holland (incl. Amsterdam)

27,6%

+ 4,3%


3.2. De geïnterviewden

Texel • Gemeente Texel • AB Texel • Koninklijke TESO

Middenmeer • AB Noord Holland • Peter Appel Transport

Den Helder • Peterson SBS • Enviem Holding B.V./Gulf • ROC Kop van Noord-Holland

Winkel • Spaansen

Warmenhuizen • Bejo Zaden • M.J. de Nijs

Hensbroek • Dekker Chrysanten

Petten • ECN

Hoorn • Hermans

Heerhugowaard • Espeq Opleidingsbedrijven

Edam

Alkmaar • • • • • • • • •

• Boon Edam

KvK Noordwest-Holland Solar Nederland Eriks Woningcorporatie Woonwaard Gemeente Alkmaar Clusius College Evean HVC Koks Special Products

Volendam • Bart Smit • Kras Recycling

Purmerend De Rijp • MetDeZon

Assendelft • Floricultura

12 PwC

• Maandag • Gemeente Purmerend • Esperanz

Interview

3.3. Kamer van Koophandel Noordwest-Holland – de heer T. Pennink De Kamer van Koophandel wil ondernemers verder laten komen met ondernemen. Niet alleen met een up-todate Handelsregister waarin u informatie over alle ondernemingen in Nederland vindt. Maar ook door het aanbieden van seminars, online informatie en adviesgesprekken. Er zijn in Nederland 12 Regionale Kamers van Koophandel, waarvan de Kamer van Koophandel Noordwest-Holland er een is. Het Bestuur staat aan het hoofd van de Kamer van Koophandel NoordwestHolland. De leden komen uit het MKB, uit de groep overige ondernemingen en uit de kring van de werknemers. Het beleid wordt, als het gaat om de specifieke regionale taken, bepaald door het bestuur van de Kamer. Daarbij wordt sterk gesteund op de opvattingen van regionale ondernemersorganisaties, brancheorganisaties en landelijke koepels als VNO, MKB en LTO. De Kamer van Koophandel Noordwest-Holland heeft vestigingen in Alkmaar en Hoorn, en er werken circa 78 werknemers. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor de Kamer van Koophandel? De regio Noordwest-Holland is feitelijk de biotoop van deze organisatie. De Kamer is uit de aard der zaak regionaal verankerd, de regio is het DNA van de Kamer van Koophandel. In de Gebiedsvisie worden 5 clusters onderscheiden waar de regio Noordwest-Holland zich specifiek op moet richten: agribusiness, leisure, energie, gezondheid en maritiem.

Kun je een voorbeeld geven van hoe de Kamer van Koophandel profiteert van de regio? Profiteren is misschien niet helemaal het juiste woord, maar de agenda van Kamer wordt bepaald door de regio NoordwestHolland en de ondernemers die in deze regio ondernemen. De uitdagingen van de regio Noordwest-Holland vormen in feite de agenda van de Kamer van Koophandel. De regio Noordwest-Holland, in het bijzonder de ondernemers daarbinnen, is derhalve mijn opdrachtgever. Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Een belangrijke uitdaging is het beter verkopen van de regio, de regio staat nog niet voldoende op de kaart. Een voorbeeld is de aanwijzing van Noord Holland Noord tot 6e Greenport. Onze regio is op bepaalde onderdelen veel belangrijker dan een aantal andere regio’s, die desondanks al wel eerder de Greenport status bezaten. Gelukkig is dit de afgelopen tijd goed opgepakt, met als resultaat de recente aanwijzing van Noord Holland Noord als 6e Greenport van Nederland.

Een dominant thema in dit verband is ook de noodzaak om een deel van de woningbouw van de metropool Amsterdam naar de regio Noordwest-Holland te halen. In de regio liggen verder grote kansen om het thema duurzaamheid verder te ontwikkelen en hier nieuwe business mee te genereren: te denken valt aan off shore, windenergie, biomassa en duurzaam bouwen. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? De regio Noordwest-Holland moet over 10 jaar nationaal en internationaal een toonaangevende/bepalende speler zijn op tenminste de gebieden agribusiness en energy. Noordwest-Holland moet een zeer gastvrije regio zijn voor toeristen en bewoners. En tot slot: talent moet toekomst zien in de regio Noordwest-Holland.

De arbeidsmarkt is krimpend in de regio Noordwest-Holland, in de toekomst gaat een tekort ontstaan. Hier ligt zowel een kwantitatieve als een kwalitatieve uitdaging. Talenten en hoogopgeleiden gaan nu nog teveel buiten de regio aan de slag, bijvoorbeeld in Amsterdam. Wij moeten als regio de carrièrekansen voor deze groepen beter zichtbaar maken. In sectoren als de zadenveredeling en de metaal/techniek liggen hele mooie carrièremogelijkheden.


4. Groothandel De groothandel in Noordwest-Holland telt ongeveer 42.000 banen, en is hard geraakt door de economische crisis in 2008-2009. In 2010 was er weer sprake van omzetgroei in de Nederlandse groothandel van zo’n 9%, gestuwd door internationale handel. De branche haalt zo’n 40% van haar nettoomzet uit export (NVG, 2011). Opvallend is dat 99% van het aantal groothandels behoort tot het MKB, met minder dan 100 werknemers (PwC, 2011). De sector kent veel sterke en grote bedrijven met een hoge arbeidsproduktiviteit en geldt ook als een belangrijke financier in de waardeketen(s). De sector moet steeds innoveren en efficiënter worden om het risico te vermijden dat het in de waardeketen ‘eruit wordt gesneden’.

14 PwC

Verslechterende situatie detailhandel in Nederland drukt groeiverwachtingen groothandel De groothandel heeft te lijden onder de economische crisis, maar heeft ook als een van de eerste geprofiteerd van stijgende export in 2010. In de tweede helft van 2011 blijkt dat het herstel broos is en met name op de Nederlandse markt georiënteerde groothandels krijgen te maken met een afwachtende consument en koopkrachtdaling. Door continue verbeteringen na te streven en additionele dienstverlening aan te bieden, kunnen ondernemingen zich onderscheiden ten opzichte van hun concurrenten.

E-commerce biedt groothandel groeikansen E-commerce is in opkomst: in 2011 stijgt de omzet van verkoop via het internet naar € 8,2 miljard (Thuiswinkel.org en Blauw, 2011). De groothandel kan garen spinnen bij de groei in e-commerce door het aanbieden van logistieke oplossingen achter het webwinkelen, door voorraden te beheren of processen over te nemen.

Interview

4.1. Solar Nederland – de heer F. Soulier

Solar Nederland is een vooraanstaande technische groothandel met een uitgebreid en veelzijdig assortiment elektra-, sanitair en verwarmingsproducten. Met de integratie van groothandel Vegro in 2008 is Solar Nederland één van de grootste, landelijk opererende groothandels in ons land geworden met een compleet productassortiment. Solar Nederland, onderdeel van de Deense beursgenoteerde Solar groep, heeft 19 vestigingen in Nederland en levert ruim 50.000 artikelen direct uit voorraad. Solar Nederland heeft haar hoofdkantoor, evenals één van haar twee distributiecentra, in Alkmaar. Bij Solar Nederland werken circa 700 werknemers. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Solar Nederland? Om te beginnen heeft Solar ongeveer 250 medewerkers aan het werk in de regio Noordwest-Holland. Solar heeft er in het kader van de integratie met groothandel Vegro voor gekozen om haar hoofdkantoor in Alkmaar te vestigen. Hier was de nodige ruimte en infrastructuur beschikbaar, en de regio heeft tevens een gunstige ligging ten opzichte van Schiphol. Kun je een voorbeeld geven van hoe Solar Nederland profiteert van de regio? Een voorbeeld is de Noord-Hollandse mentaliteit: doeners, no nonsens, doelgericht, afspraken nakomen, betrouwbaar.

Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Uitdagingen zijn er onder andere op het gebied van de arbeidsmarkt: de zorg voor voldoende kwantitatief en kwalitatief arbeidspotentieel. Een meer algemene uitdaging is het voorkomen van overregulering. Voorbeelden hiervan zijn de verpakkingen belasting en de verwijderingsbijdrage. Deze regels leveren veel (administratieve) lasten op voor ondernemingen. Ook op infrastructureel gebied liggen uitdagingen voor de regio. De verbindingen vanuit de Randstad zijn goed tot ongeveer het HAL-gebied, de verdere verbindingen richting Noordkop, Afsluitdijk en Oosten hebben verbetering nodig. De duurzaamheidsmarkt biedt groeikansen voor de regio. Het is jammer dat de overheid aarzelt om hier goed in te springen, bijvoorbeeld met iets tastbaars en dichtbij als straatverlichting. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Er moet rekening gehouden worden met de landelijke trend van ontvolking van het platteland. Van belang is dus om de regio aantrekkelijk te houden om te wonen. Hier moet actief mee om worden gegaan. Laat de regio niet verschralen! Dit is ook belangrijk voor het behoud van talenten in de regio Noordwest-Holland. Eerlijk gezegd zie ik te weinig extra/onderscheidende initiatieven op dit gebied om ervoor te zorgen dat de regio Noordwest-Holland over 10 jaar aantrekkelijk blijft als woonregio.

De regio is met circa 500 afnemers verder een belangrijke afzetmarkt voor Solar Nederland. Vanwege de historie van groothandel Vegro in Alkmaar hebben wij een relatief groot marktaandeel in Noordwest-Holland.


Interview

4.2. ERIKS – de heer R. Groot

ERIKS is een industrieel dienstverlener met een uitgebreid assortiment werktuigbouwkundige componenten en up-to-date materiaal- en toepassingskennis. ERIKS streeft samen met haar klanten naar het verminderen van downtime en adviseert klanten bij het reduceren van de inkoopkosten en biedt milieu- en energiezuinige oplossingen. ERIKS is één van de grootste ondernemingen in de regio Noordwest-Holland en heeft naast de vestiging in Alkmaar een landelijk netwerk aan bedrijven en service centra.

Wat zie je als uitdagingen voor de regio? We moeten er voor waken dat we niet een regio worden met een te smalle economische basis. We zijn nu goed op het gebied van landen tuinbouw, toerisme, kantoren en detailhandel. Op het terrein van de technologische industrie is Noordwest-Holland echter te beperkt. Dit zou uitgebreid moeten worden om een betere mix en hierdoor een betere balans te krijgen. Dit zou de regio versterken.

Wat biedt de regio NoordwestHolland voor ERIKS? De regio biedt ons vooral een arbeidsmarkt met actieve en potentiële werknemers voor ERIKS in Alkmaar. Door de goede reputatie van ERIKS en de omvang van onze onderneming ten opzichte van andere regio-ondernemingen zijn wij goed in staat werknemers uit de regio aan te trekken.

Om dit te bereiken is het wel van belang dat de opleidingsinstellingen, en dan voornamelijk InHolland, zich positief profileren. Vooral de technische opleidingen, op alle niveaus, moeten goed zijn, zodat studenten hier graag hun opleiding genieten en dan eerder de neiging hebben ook in de regio werk te zoeken, in plaats van in bijvoorbeeld de Randstad.

Verder hebben wij, voor onze vestiging in Alkmaar, een grote hoeveelheid zakelijke klanten in de regio. Bedrijven die bij elkaar in de regio zitten en ‘elkaars taal spreken’ hebben de neiging graag met elkaar zaken te doen. Hierdoor zijn er veel MKB-ondernemingen die hun technische goederen bij ons bestellen.

Inzake duurzaamheid liggen er voor de regio kansen op het gebied van de energievoorzieningen. We hebben een regio met veel wind en een hoog aantal zonuren. Dit biedt mogelijkheden, al verwacht ik niet dat wij ons hierin echt onderscheidend kunnen ontwikkelen ten opzichte van andere regio’s in Nederland.

Kun je een voorbeeld geven van hoe ERIKS profiteert van de regio? Zoals aangegeven is een groot deel van onze medewerkers afkomstig uit de regio. De nuchtere, zeg maar Westfriese, handelsmentaliteit vinden wij zeer prettig binnen onze onderneming.

Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Ik hoop, en verwacht ook, dat we er over 10 jaar florissant voor staan. Dat NoordwestHolland een plezierige woonomgeving is. Dat er interessante ondernemingen zijn waar Noord-Hollanders kunnen werken, maar dat er voor de forenzen ook goede voorzieningen zijn, zodat ze niet veel tijd in de file doorbrengen.

Wij hebben ook veelvuldig contact met de scholen in de regio en nemen op diverse afdelingen stagiaires aan. Hiermee trachten wij de talenten uit de regio aan ons, en dus aan de regio, te binden.

16 PwC

We hebben dan een regio waar veel innovatie en technologie met een industriële basis plaatsvindt. Daarnaast is het behoud van de natuur voor de leefomgeving, maar ook het toerisme, van groot belang. We moeten doorontwikkelen waar we goed in zijn.

5. Detailhandel De detailhandel in Noordwest-Holland telt ongeveer 72.000 banen1, en is sinds 2008 aan het krimpen na een topjaar in 2007. Dalend consumentenvertrouwen en teruglopende koopkracht spelen detailhandel parten In 2011 en 2012 wordt verwacht dat de markt voor detailhandel sterk onder druk komt van dalend consumentenvertrouwen samen met dalende koopkracht, onder andere als gevolg van de crisis en overheidsbezuinigingen. Detailhandelaren krijgen te maken met bijkomende stijgende grondstofprijzen, met name voor voedingsmiddelen. Omdat deze stijgende kosten nauwelijks kunnen worden doorberekend, komt de marge onder druk. De prijzen van grondstoffen en voedingsmiddelen laten een dalende trend in de laatste maanden van 2011 zien, maar het koopkrachtprobleem wordt door overheidsmaatregelen in stand gehouden.

Multichannel retail als kans in tijdperk e-commerce E-commerce is in opkomst. Steeds meer consumenten winkelen thuis op het internet in plaats van in de winkelstraat. Singlechannel detailhandelaren maken steeds vaker de keuze om naast fysieke winkels ook een webshop te openen. Echter, multichannel retail is een vak apart, en zorgt voor nieuwe uitdagingen om synergie te halen uit het gebruik van twee verkoopkanalen.

Tot de sector wordt naast de detailhandel ook de reparatie van consumentenartikelen gerekend, volgens de CBS sectorindeling SBI2008.

1


Interview

5.1. Bart Smit – de heer S. Hansen

Bart Smit is de bekendste speelgoed retailketen van Nederland. Inmiddels heeft zij 300 winkels in Nederland (waarvan 30 in Noord-Holland) en zo’n 50 winkels in België, daarnaast is de website ook een belangrijk verkoopkanaal geworden. Het hoofdkantoor staat nog altijd in het dorp van de oprichter, Volendam. De onderneming is in 1967 opgericht toen Bart Smit begon met het verkopen van speelgoed aan de deur in Volendam. In de jaren 90 kocht Blokker Holding een meerderheidsbelang in Bart Smit en sindsdien valt zij onder de Blokker groep. Simon Hansen vormt samen met Jaap Tiemens de directie van Bart Smit, nadat de zoon van Bart, Thomas Smit, onlangs de overstap maakte naar de directie van Blokker Holding. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Bart Smit? Bart Smit is een onderneming die echt vanuit de regio is ontstaan. Wat dit ons heeft gebracht en nog steeds dagelijks brengt is de Noord-Hollandse, of noem het Volendamse, cultuur. Mensen die samen ergens voor willen gaan, een no-nonsense mentaliteit hebben en ook vrijwel nooit ziek zijn. Het mooie voor Bart Smit is dat deze cultuur zich over de hele onderneming heeft verspreid in de loop der jaren. Wij zeggen wel eens “mensen die bij ons werken in België zijn ook zo”. We werken met veel flexibele medewerkers, maar de cultuurdragers komen uit de regio en die houden de cultuur in stand. Kun je een voorbeeld geven van hoe Bart Smit profiteert van de regio? In de eerste plaats resulteert de cultuur die ik beschreef in een zeer laag ziekteverzuim, al jaren. Wat verder erg prettig is, is dat veel huisvrouwen uit de regio in ons distributiecentrum willen werken tijdens schooltijd. Het is voor hen natuurlijk belangrijk dat ze dicht bij de scholen van

18 PwC

hun kinderen kunnen werken. Wij zijn een bedrijf met hoge pieken in de bezetting, en de binding met de regio zorgt ervoor dat we de pieken op deze manier goed kunnen opvangen. Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Ik zie twee belangrijke uitdagingen. In de eerste plaats is dat de logistiek. Bedrijfskundig gezien is het niet logisch om ons hoofdkantoor en één van onze grote distributiecentra in Volendam te hebben, gelet op de matige bereikbaarheid tijdens de ochtend- en avondspits. De mentaliteit van onze chauffeurs, die inmiddels ’s ochtends tussen 2 en 3 uur vertrekken, zorgt er onder meer voor dat we nog op deze locatie zitten. Ook met de gemeente hebben we altijd goede afspraken kunnen maken, ook dat heeft er aan bijgedragen dat we nog steeds in Volendam zitten. En andere uitdaging die ik landelijk zie, maar zeker ook in deze regio, is het gebrek aan lokale stimulering van winkelgebieden. Of anders gezegd, er worden eerder barrières opgeworpen om een winkel te beginnen. De lokale reclamebelastingen en de steeds meer toenemende parkeergelden vormen enkele voorbeelden. We zien steeds meer winkelleegstand in de kleinere steden. Ik vind het centrum van Alkmaar overigens een positieve uitzondering, daar zouden andere steden een voorbeeld aan kunnen nemen. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? In het verlengde van het gebrek aan beleid van veel gemeentes om de ontwikkeling van winkelgebieden te stimuleren is er natuurlijk een steeds belangrijker wordende trend in de retail van verkopen via internet. Overigens kan de synergie tussen winkel en website heel sterk zijn, maar in algemene zin bestaat het risico dat het aantal winkels steeds verder afneemt, als gemeentes hier geen ander beleid in

gaan voeren. Ik zie een risico dat deze regio hierdoor werkgelegenheid gaat kwijtraken. We zitten in deze regio ook al niet sterk in de financiële en zakelijke dienstverlening, dus er is werk aan de winkel voor lokale overheden.

Interview

5.2. Hermans – de heren R. de Wit en N. Bakker

Hermans Holding is een internationaal handels- en dienstenbedrijf met als hoofdkantoor en logistiek centrum Hoorn, midden in de regio Noordwest- Holland. In het portfolio van HH bedrijven bevinden zich retail merken als Jamin en LifeStyle alsmede de commerciële en logistieke dienstverleners HIM en HIS. Hermans is een familiebedrijf sinds 1972, voor meer informatie zie www.hermansholding.nl. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Hermans Holding? Het bedrijf is hier gestart in 1972 met een Diskoland winkel. Hoorn kent een centrale ligging ten opzichte van Amsterdam en Hilversum, de centra voor de commerciële business van Hermans zowel zakelijk en financieel als media en fashion centra. Kun je een voorbeeld geven van hoe Hermans Holding profiteert van de regio? Het allerbelangrijkst is de beschikbaarheid van goed gekwalificeerd personeel op alle niveaus met een enorm goede arbeidsethos. Wat zie je als uitdagingen voor de regio? We moeten blijven investeren in de aansluiting tussen het onderwijs en de (doorstroming naar de) arbeidsmarkt.

Wet- en regelgeving moet dienstbaar zijn aan burgers en bedrijven. Overregulering vanuit een te grote overheid creëert extra hindernissen voor ondernemers zonder dat het macro economisch iets toevoegt voor alle stakeholders. Infrastructuur: De bereikbaarheid van de Randstad vanuit deze regio is van cruciaal belang. Ten eerste door goede wegen en tunnels (de komst van de 2e Coentunnel moet snel gerealiseerd worden), maar zeker ook door goede faciliteiten voor een digitale snelweg. Onder duurzaamheid verstaan we bij Hermans Holding het denken in continuïteit, dus de lange termijn, waarbij we onze bronnen (medewerkers, afnemers en de producten) als partners van ons bedrijf beschouwen en daar dus op een duurzame wijze mee om willen gaan. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Als Nederland en dus ook als regio zijn we sterk afhankelijk van het zaken doen met het buitenland. Daarom moet de regio zeker net zo centraal in Europa staan als nu!


6. Zakelijke dienstverlening De zakelijke dienstverlening is een grote sector in Noordwest-Holland en telt ongeveer 111.500 banen. Einde aan herstel zakelijke dienstverlening In de Nederlandse zakelijke dienstverlening komt een einde aan het prille herstel ingezet eind 2010 en de eerste helft van 2011. De sector behaalde een omzetgroei van 1,5% in de eerste helft van 2011, maar voor 2012 wordt verwacht dat zakelijk dienstverleners de omzet zien dalen met 1%. Veel zakelijk dienstverleners, waaronder accountants en advocatenkantoren, zagen de kosten voor ICT en afschrijvingen daarop stijgen in 2011. Bij stagnerende omzetten zien veel zakelijk dienstverleners de marge

20 PwC

dalen. Een aantal sectoren, waaronder de schoonmaak, beveiliging en de uitzendbranche worstelen nog altijd met het feit dat de branche steeds meer als een commodity wordt gezien. Dit geeft ook in 2012 een sterke druk op de marge. Uitzend- en detacheringsbranche hard geraakt door economische neergang in 2012 De uitzendbranche zal naar verwachting het hardst worden geraakt van alle sectoren in de zakelijke dienstverlening. De sector is het meest gevoelig voor conjunctuurschommelingen. Na een groei van 7% over 2011 zal de sector waarschijnlijk haar omzet in 2012 zien dalen met 2% (ING, 2011).

Interview

6.1. AB Noord Holland – de heer L. Fopma

AB Fryslân & Noord-Holland is één van de grootste personeelsvoorzieners van Noordwest Nederland en behoort landelijk tot de top 15 van uitzendbureaus. Met zo’n 1.000 vaste medewerkers in dienst en 4.000 flexmedewerkers is AB één van de grotere werkgevers in de provincies NoordHolland en Friesland. De organisatie is in 2009 ontstaan uit de fusie tussen AB Noord Holland en AB Fryslân. Hoewel de wortels van het bedrijf in de agrarische sector liggen, zijn haar medewerkers inmiddels actief in allerlei branches zoals groenvoorziening, de grond-, wegen waterbouw, productie, techniek, transport, horeca/recreatie, overheid en de bouw. Vanuit haar tien vestigingen in Friesland en Noord-Holland biedt AB haar klanten en leden diensten als uitzenden, detacheren, payrolling, werving & selectie, re-integratie en personeelsadvies. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor AB Noord Holland? De regio biedt ons en onze klanten de ruimte om te ondernemen. We zien ook minder geslaagde voorbeelden zoals Distripoort in De Goorn, maar over het algemeen denken locale en provinciale overheden goed mee om het ondernemerschap te stimuleren. Dit is cruciaal voor het succes van alle ondernemers in de regio. Verder ligt er voor ons een belangrijke rol weggelegd om vraag en aanbod van werk bij elkaar te brengen. De flexibiliteit van het personeelsbestand van ondernemingen zal de komende jaren alleen maar toenemen, ook in deze regio. Dat biedt kansen voor ons.

Kun je een voorbeeld geven van hoe AB Noord Holland profiteert van de regio? Wij profiteren vooral van de bedrijvigheid en de beschikbaarheid van goede werknemers. In vergelijking met Friesland is er in deze regio meer bedrijvigheid. Daarnaast is de werkmentaliteit in deze regio uitstekend, waardoor we ook relatief makkelijk goede werknemers voor onze klanten vinden. Verder past de regio goed bij AB in de zin dat wij veel klanten hebben in de foodsector, de agrarische sector en in de transport en logistiek. Dit zijn ook de sectoren waarin de regio sterk is. Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Dat is toch het blijven stimuleren van ondernemerschap in de regio. Als je ziet wat bijvoorbeeld de grote groenteverwerkers voor de werkgelegenheid in de regio betekenen, maar ook bijvoorbeeld de grote retailers en hun distributiecentra dan is het van groot belang dat dit wordt behouden, maar vooral ook dat de kleinere ondernemers worden gestimuleerd zodat weer nieuwe grote ondernemingen ontstaan.

De opvolging van werknemers in een vergrijzende samenleving zal ook in deze regio veel impact hebben. Wij verwachten overigens wel dat een deel van deze opvolgingsproblematiek opgelost zal worden door middel van IT, denk aan robotisering in de agrarische sector. Daarnaast zien we het aantal zzp’ers de komende jaren verder toenemen en zal ook de flexibele schil van bedrijven toenemen om beter bestand te zijn tegen veranderingen in de economie. Er gaat dus veel veranderen, waarbij ik hoop dat initiatieven als ‘Seed Valley’ ervoor gaan zorgen dat we er als regio beter uit vandaan zullen komen.

Ondanks dat de overheid steeds minder heeft te besteden zal ze dus juist moeten blijven investeren, zoals bijvoorbeeld in de West Frisiaweg. Er is qua infrastructuur nog veel te doen. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Als we kijken naar werkgelegenheid dan gaat er veel veranderen. Mensen zullen langer moeten doorwerken. In deze regio zitten veel arbeidsintensieve beroepen, dus dat gaat problemen opleveren.


Interview

6.2. Maandag – de heer R. Entjes

Maandag is in heel Nederland bekend als detacheerder van talenten. Dagelijks worden er vanuit 16 vestigingen tussen de 1.500 en 2.000 talenten gedetacheerd in Nederland, België en Duitsland. Maandag werd in 1989 opgericht, heette eerst Robberts, vervolgens Sargas en sinds 2007 Maandag. Maandag is de afgelopen jaren fors gegroeid, mede dankzij de naamswijziging en de daarbij behorende marketingcampagne. Maandag is gevestigd in Purmerend. De 400 werknemers van Maandag leveren diensten aan overheden en ondernemingen op het gebied van detachering, werving & selectie en personeelsadvies. Haar talenten zijn actief in een 9-tal vakgebieden waaronder, ICT, engineering, finance, zorg, onderwijs en sociale zekerheid. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Maandag? Wij zijn in deze regio actief vanuit onze vestigingen in Alkmaar en Purmerend. Onze werknemers en talenten in de regio komen vaak uit een goede sociale omgeving, met een sterk sociaal leven. In vergelijking met de rest van het land zijn werknemers vaak loyaler aan hun omgeving en hun werkgevers. Daarnaast is relatief veel kwaliteit te vinden op alle niveaus, zowel op MBO, HBO als WO niveau. Kun je een voorbeeld geven van hoe Maandag profiteert van de regio? Wij zijn als Maandag veel actief bij locale overheden en profiteren van het feit dat deze regio relatief kleine gemeentes heeft, waardoor er automatisch veel gemeentes zijn. Daarnaast willen werknemers gemiddeld genomen graag in de buurt van hun woonplaats werken. Ook daar kunnen wij een mooie rol in vervullen.

22 PwC

Hoewel deze regio een aantal hele mooie ondernemingen heeft, onder meer in de food en agrisector, merken wij wel dat het aantal ondernemingen met hoogwaardige industrie of bijvoorbeeld zakelijke dienstverlening beperkt is ten opzichte van andere regio’s. Daardoor is het aantal talenten dat voor ons werkt bij profit organisaties verhoudingsgewijs kleiner in deze regio. Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Wat mij betreft is dat de scholing van onze jeugd. De schooluitval op de MBO’s is veel te groot, waardoor veel potentieel talent op vroege leeftijd verloren gaat en ze uiteindelijk werkzaam worden in de lager geschoolde beroepen. We leven in een kenniseconomie en juist deze regio zou naar mijn idee veel meer moeten investeren in scholing, bijvoorbeeld in technische opleidingen. De lat moet omhoog. Daarnaast is het belangrijk dat overheden mensen stimuleren die willen ondernemen. Maandag moet het net als vele andere ondernemingen hebben van dynamische en snelgroeiende ondernemingen in de regio. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Als we niet snel gaan investeren in de opleiding van jongeren dan zal de regio verworden tot leefgebied in plaats van werkgebied, waarbij de rest van het land ons ziet als boeren achterland. De vergrijzing zal toeslaan en voor een deel worden vervangen door automatisering, zeker onderin de keten waar relatief simpele en arbeidsintensieve handelingen worden verricht. We moeten oppassen dat we niet verworden tot een regio met veel kleine agrarische ondernemingen en weinig hoogwaardige industrie of

dienstverlening. Mijn oproep is: we leven in een prachtige leefomgeving, maar laten we investeren in de kwaliteit van onze (jonge) bewoners.

7. Gezondheidszorg De gezondheidszorg in Noordwest-Holland is goed voor ruim 89.100 banen, en stijgt structureel. De vraag naar zorg neemt toe naarmate de vergrijzing van de regionale bevolking vordert. Vergrijzing als aanjager van regionale vraag naar gezondheidszorg In 2020 zal het aandeel 65-plusssers in de regio Noordwest-Holland nog iets hoger liggen dan in Nederland als geheel (20,4% respectievelijk 19%). Het aandeel jonger dan 15 jaar zal praktisch even laag zijn in de regio als landelijk (16% respectievelijk 16,4%). In vergelijking met Nederland als geheel zijn er in Noordwest-Holland momenteel relatief veel ouderen (vergrijzing) en weinig jongeren (ontgroening). Een mogelijke verklaring hiervoor is dat in NoordwestHolland de babyboomers van na de Tweede Wereldoorlog minder kinderen hebben gekregen dan het Nederlands gemiddelde (KvK, 2006). Een andere verklaring kan liggen in migratie van (studerende) jongeren; Noordwest-Holland heeft weinig instellingen voor hoger onderwijs.

Kansen voor nieuwe partijen in de gezondheidszorg De overheid probeert de stijging van de zorgkosten te beheersen door meer zorgactiviteiten uit de basisverzekering te halen (pakketversobering). Daarnaast beoogt ze het aantal onderhandelbare behandelingen tussen zorgverzekeraars en ziekenhuizen te vergroten. Deze situatie biedt kansen voor (commerciële) partijen in de curatieve gezondheidszorg. De toetredingsdrempel voor nieuwe zorgondernemers wordt lager, waardoor kan worden verwacht dat de concurrentie tussen zorginstellingen toeneemt. Een ander belangrijk dossier is de toenemende zorgkosten door vergrijzing en maatschappelijke trends in de AWBZ en GGZ zorg. Door ingrijpende maatregelen van verlaging van zorgvergoedingen, verhoging van eigen bijdragen en grotere verantwoordelijkheid van zorginstellingen voor beheersing van kosten en groei probeert de overheid de groei van de kosten te beperken. Op de langere termijn zijn ingrijpende stelselwijzigingen naar verwachting nodig om de zorg duurzaam gezond te bekostigen.


Interview

7.1. Esperanz – de heer A. van den Berge

Mensen met (vermoeden van) kanker hebben recht op de allerbeste oncologische zorg, de hoogste kans op overleven en de gunstigste kwaliteit van leven. Oncologen en verpleegkundigen uit drie ziekenhuizen in Noord-Holland hebben daarom hun krachten gebundeld, en werken samen volgens de hoge kwaliteitsnormen van Esperanz. Gezamenlijk bieden zij de meest hoogwaardige oncologische zorg dichtbij huis. De drie ziekenhuizen die deelnemen in Esperanz zijn het Westfriesgasthuis in Hoorn, het Waterlandziekenhuis in Purmerend en het Zaans Medisch Centrum in Zaandam. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Esperanz? Een verzorgingsgebied waar meer dan een miljoen inwoners wonen die recht hebben op de beste (oncologische) zorg in deze regio. De ziekenhuis dichtheid in deze regio is hoog (m.n. rondom Amsterdam) t.o.v. andere gebieden in Nederland. Hierdoor zullen met name de kleinere ziekenhuizen aan schaalvergroting moeten gaan doen om te kunnen blijven bestaan. Ziekenhuizen zullen op bepaalde onderdelen van de zorg moeten gaan samenwerken. De samenwerking die Esperanz tot stand heeft gebracht op het gebied van oncologische zorg is een mooi voorbeeld van de totstandkoming van schaalvergroting. Deze schaalvergroting is nodig om het aantal behandelingen per specialist op zijn specialisme te vergroten. Hierdoor neemt het kennis- en ervaringsniveau toe met als resultaat een betere zorg voor patiënten in de regio. De schaalvergroting in onze regio bevordert de samenwerking met academische centra. Dit biedt mogelijkheden voor onder andere wetenschappelijk onderzoek waardoor het behandelarsenaal binnen Esperanz verder toeneemt. Ook is de farmaceutische industrie geïnteresseerd in schaalvergroting als het gaat om onderzoek voor nieuwe geneesmiddelen.

24 PwC

Kun je een voorbeeld geven van hoe Esperanz profiteert van de regio? Deze vraagstelling zou ik willen omdraaien naar hetgeen ik zojuist uiteen heb gezet. Hoe profiteert de regio van Esperanz. Als de schaalvergroting die wij voorstaan in onze regio onvoldoende tot stand komt dan bestaat het risico dat de kennis zich zal gaan concentreren in bijvoorbeeld Amsterdam. En dit heeft gevolgen voor de patiënt die tot uiting komen in langere wachttijden en meer reistijd. Met op de langere termijn natuurlijk ook gevolgen voor werkgelegenheid in onze regio. De gemeenten in onze regio en de provincie zouden dit ook moeten inzien en een stimulans moeten geven aan regionale samenwerking in de zorg. De gezondheidszorg binnen gemeenten zal misschien op onderdelen anders georganiseerd moeten worden, waarbij de basiszorg binnen de gemeente blijft. Het motto van Esperanz is oncologische zorg “dichtbij als het kan, verder weg als het moet (en daarna weer dichtbij)”. Om de oncologische zorg optimaal te organiseren binnen de regio is een populatie nodig van ongeveer een miljoen inwoners. Voor Esperanz betekent dit een uitbreiding van het aantal ziekenhuizen binnen het netwerk. Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Het budget vanuit de overheid voor zorgtaken zal naar verwachting niet toenemen bij een toenemende vraag mede als gevolg van vergrijzing van de bevolking. Dit betekent efficiënter werken. Meer werken vanuit een netwerkstructuur. Minder ziekenhuisorganisaties voor deze regio met hetzelfde aantal zorglocaties waarbij de focus ligt op het primaire zorgproces en de backoffice processen worden gecentraliseerd, denk daarbij aan HR, IT en facilitaire afdelingen. Door deze bundeling van afdelingen kan ongeveer € 5 tot 10 miljoen worden bespaard. De totstandkoming van regionale

samenwerking tussen de ziekenhuizen maar ook tussen de specialisten in een aantal netwerkorganisatie is een belangrijke uitdaging. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Een regio waarin E-health volledig is ingebed in de zorg. Thuis samen met je partner digitaal de vragenlijsten van artsen en andere zorgverleners invullen, waardoor de tijd met de specialist efficiënt kan worden besteed. Virtuele dienstverlening, zelfhulpsites, domotica en robotisering nemen veel zorg uit handen van zorgverleners. Maar ook verschuiving in het takenpakket waardoor die taken worden uitgevoerd door degene die daarvoor het beste is opgeleid. Hoger opgeleide verpleegkundigen die taken van specialisten kunnen overnemen zorgt voor verdere efficiëntie in de zorg om de toekomstige zorgvraag bij te kunnen houden.

Interview

7.2. Stichting Evean Thuiszorg – mevrouw S. Timmerman

Evean Thuiszorg maakt onderdeel uit van het concern Espria en is dé zorgorganisatie van Noord-Holland. Evean Thuiszorg wil dicht bij de klant staan, zoveel mogelijk met de klant meedenken en actief zoeken naar oplossingen die het welzijn vergroten en de kwaliteit van wonen, zorg en welzijn verbeteren. Kortom een organisatie met ambities: medewerkers die fluitend naar het werk gaan, klanten die blij zijn als we komen en een financieel gezonde organisatie. Evean Thuiszorg levert persoonlijke verzorging, verpleging en begeleiding en verzorgt daarnaast de uitleen van verpleegartikelen. Wat biedt de regio Noordwest Holland voor Evean Thuiszorg? Heel simpel gezegd: waar mensen zijn, zijn onze klanten. Onze doelgroep zijn ouderen met een bepaalde zorgvraag. In deze regio is een toenemende vergrijzing en ontgroening waarneembaar. Daarnaast kenmerkt deze regio zich als een spannend samenstel van stedelijk en landelijk gebied. Evean Thuiszorg stelt de klant centraal en levert een bijdrage aan de zorg en welzijn van ouderen in de regio.

Wat zie je als uitdagingen voor de regio? De regio is door de toenemende vergrijzing en ontgroening een krimpgebied. De uitdaging voor de regio is het behouden van de aantrekkelijkheid om er te blijven wonen en werken tegen aanvaardbare kosten. De basis faciliteiten moeten op peil blijven voor die inwoners, die in deze regio blijven, en dit zijn vaak de ouderen en dus de klanten van Evean Thuiszorg. Dit is een belangrijke uitdaging en hierin participeert Evean Thuiszorg graag. Waar staat Evean Thuiszorg over 10 jaar? Dit is sterk afhankelijk van enerzijds de aangekondigde beleidswijzigingen en bezuinigingen op de korte termijn en de trend op de lange termijn en anderzijds de demografische ontwikkelingen (toenemende vergrijzing en dementie). Evean Thuiszorg staat voor de keuze zich te concentreren op het verbreden van de dienstverlening en actief te zijn in het hele spectrum van wonen, zorg en welzijn of juist zich te specialiseren in de verpleging dichtbij haar klanten. In beide gevallen wordt de intensivering van samenwerking beoogd.

Kun je een voorbeeld geven van hoe Evean profiteert van de regio? De cultuur in de regio is prettig. De inwoners hebben een no-nonsense mentaliteit, zijn reëel en recht voor zijn raap. Dit geldt voor personeel, klanten en financiers. Daarnaast heb je te maken met vaste contactpersonen bij de financiers (zorgkantoren en gemeenten). Je bouwt een relatie op en kent elkaars historie. Dit is prettig in de samenwerking.


8. Industrie De industrie in Noordwest-Holland telt zo’n 60.000 banen2, en is hard geraakt in de crisis in 2009 met een krimp van ongeveer 8% ten opzichte van 2008. Herstel industrie afgeremd door financiële crisis in de eurozone Tijdens de recessie in 2009 en de huidige eurocrisis is het eens te meer duidelijk geworden dat de industrie in het bijzonder zeer afhankelijk is van de export. Na een herstel van de groei in de sector in 2010 en de eerste helft van 2011, drukt de financiële crisis in de eurozone de exportgroei. Het belang van de eurozone, en Duitsland in het bijzonder, is groot voor de Nederlandse export. Over de periode 2007-2009 was 77% van de Nederlandse export bestemd voor landen in West-Europa (ABN Amro, 2011). Het aandeel van de export richting BRIC landen ligt in Nederland lager dan de ons

omringende landen. Opvallend is dat de exportfocus zeer verschilt naar subsector in de industrie. Zo is de bouwsector vooral op de binnenlandse markt gericht, terwijl machinebouw en chemische industrie meer dan 70% van hun omzet genereren uit export. Grondstofprijzen stijgen en kunnen moeilijk worden doorberekend In 2011 zijn grondstofprijzen gestegen door grondstofschaarste en toenemende vraag uit opkomende economieën zoals China en India. Producenten hebben moeite de stijgende inkoopkosten door te berekenen naar hun afnemers. De industriesector wordt gekenmerkt door het verschil tussen een groeiende vraag naar grondstoffen en producten vanuit opkomende landen aan de ene kant, en een stagnerende thuismarkt domineert aan de andere kant.

De industriesector wordt hier gedefinieerd volgens de CBS SBI2008 indeling als industrie en delfstofwinning. Delfstofwinning komt echter nauwelijks voor in de regio.

2

26 PwC

Interview

8.1. Koninklijke Boon Edam – de heer N. Huber

Koninklijke Boon Edam is in 1873 begonnen als timmerfabriek en is in de loop der jaren uitgegroeid tot een bedrijf dat zich internationaal marktleider mag noemen. Het succes is het resultaat van sterke kernwaarden: klantfocus, innovatie, expertise en een oprechte betrokkenheid bij de kernactiviteiten Door Systems, Security Access en Advanced Door Care. Door de jaren heen is een zeer uitgebreide en innovatieve range aan draaideuren en beveiligingsproducten ontwikkeld. Koninklijke Boon Edam Groep heeft wereldwijd bijna 1.000 gemotiveerde medewerkers bij dochterondernemingen in Europa, Azië en Amerika en een netwerk van exclusieve distributeurs in tientallen andere landen. Het hoofdkantoor is gevestigd in Edam en nog steeds het grootste verkoop- en productiecentrum van de producten. Van hieruit worden bovendien veel nieuwe producten ontwikkeld. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Boon Edam? Op de eerste plaats is Noordwest-Holland fantastisch mooi en daarmee is het een prima omgeving om te werken en te wonen. Op de tweede plaats kent de regio een goede arbeidsethos. De mensen zijn leuk en aardig. Ook de verbinding van de regio met Schiphol en Amsterdam is voor ons belangrijk. Kunt u een voorbeeld geven van hoe Boon Edam profiteert van de regio? Boon Edam heeft er bewust voor gekozen om te produceren op de plaats waar ook de vraag naar ons product is. We blijven hierbij uiteraard wel ons gezonde verstand gebruiken zodat we hierin weloverwogen beslissingen nemen. Voor wat betreft het EMEA (Europa, Midden-Oosten en Afrika) afzetkanaal vindt de productie in Nederland plaats. Vanuit China bedienen we de Aziatische markt en vanuit de USA zowel Noord- als Zuid- Amerika. Met de

inzet van onze medewerkers blijven we ons focussen op de toegevoegde waarde die we kunnen en moeten leveren. Op deze manier blijven wij ons ontwikkelen. In algemene zin kennen de ontwikkelingen in onze samenleving een razendsnel tempo. Ook de wensen en eisen van gebruikers wijzigen continu. Het is aan ons om hier tijdig op in te spelen. De vraag in bepaalde markten neemt af (bijvoorbeeld de nieuwbouwmarkt in Europa). Dat is een gegeven, maar daar staat tegenover dat er in de bestaande bebouwing voor ons enorm veel kansen zijn. We verkopen ‘comfort’, energiebesparing en kostenbesparing voor de gebruiker(s) en met onze producten is nog veel aan comfort en energiebesparing te winnen bij bestaande gebouwen. Schuifdeuren kunnen vervangen worden door onze draaideuren. We moeten creatief en innovatief blijven denken. Dat is in onze optiek ons onderscheidende vermogen. Wat ziet u als uitdagingen voor de regio? Wij zijn als technologische en innovatieve onderneming sterk afhankelijk van de capaciteiten van onze medewerkers. Voor ons is het blijven aantrekken van goede arbeidskrachten een belangrijke uitdaging. De ontwikkelingen gaan razendsnel en er is dus educatie benodigd om de kennis en knowhow van onze medewerkers te laten aansluiten bij de ontwikkelingen in de markt. Op het aspect van het creëren van goede opleidingsmogelijkheden zie ik een belangrijke uitdaging. Niet alleen voor Boon Edam, maar voor de gehele regio Noordwest-Holland.

functie in de technologische sector. Deze omscholingsmogelijkheden moeten er dan wel zijn in de regio. Daarnaast is het imago van de productie en technologische sector soms negatief. Dit helpt niet om scholieren enthousiast te maken voor een functie in de sector. In een vroeg stadium moeten we studenten aan de sector proberen te binden. Inmiddels zijn hierin een aantal initiatieven genomen, zoals het techno-event. Boon Edam heeft door het jaar heen steeds gemiddeld 8 verschillende vacatures openstaan. Een andere belangrijke uitdaging is dat we ons moeten blijven ontwikkelen. De regio zou aandacht moeten hebben voor dergelijke initiatieven. We moeten ons niet focussen op laag gekwalificeerde arbeid, omdat we daar in internationaal perspectief uiteindelijk niet concurrerend kunnen zijn. We moeten denken in innovatieve mogelijkheden en hierbij waarde toevoegen aan de dienstverlening en producten. Het blijven investeren in onze mensen is daarbij een belangrijk aspect.

Het arbeidsmobiliteit mag wat ons betreft flexibeler worden, zowel in de plaats waar mensen willen werken als de sector. Neem nu de dip in de bouw. Er vallen veel gedwongen ontslagen in deze sector. De werkzoekenden nemen toe, terwijl de vraag afneemt. Zie hier een mooie mogelijkheid om deze mensen om te scholen voor een


Interview Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Dan ligt Noordwest-Holland nog steeds hier. We liggen nog steeds onder water, maar we houden het toch droog. De grootste groei zit elders in de wereld. Dat betekent niet dat we hier klaar zijn. Er is nog van alles mogelijk. We kunnen bijvoorbeeld goed inspelen op de ontwikkelingen in de opkomende economieën. Er is daar veel vraag naar onze producten en diensten. De arbeid is daar vooralsnog relatief goedkoop. Op termijn komt hier als gevolg van inflatie en economische groei ook verandering in. Er bestaat dan de behoefte om arbeid te vervangen door technologische toepassingen. Daar moeten wij ons in de regio op focussen. De slimme oplossingen hebben ze daar uiteindelijk ook nodig. Een voorbeeld is het Privium systeem wat we samen met een aantal partners hebben geleverd aan Schiphol. Deze beveiliging en toegangscontrole is arbeidsbesparend en in China gaan in de komende 10 jaar meer luchthavens gebouwd worden dan er momenteel in Europa bestaan. Ook in de markten Europa en Amerika zijn nog voldoende kansen. Er is en blijft vraag naar energiebesparende oplossingen, CO2 footprint verlagende oplossingen, kostenbesparende oplossingen. Daarnaast oplossingen om de veiligheid te verhogen middels beveiligingstoegangen en lastbut-not-least ‘ontzorging’ middels onze servicediensten. Dat biedt voor ons enorme kansen.

28 PwC

Interview

8.2. Koks Special Products – de heer R. Koks

KOKS Group is een Noord-Hollands familiebedrijf en staat onder de dagelijkse leiding van Rick (F.J.M.) Koks en Gerard (G.A.M.) Koks jr., de tweede generatie binnen het familiebedrijf. KOKS Group is marktleider op het gebied van reinigingsmaterieel voor de industriële sector, particuliere (reinigings) bedrijven, wegenbouwers, gemeenten en overheden. Behalve het zelf produceren en wereldwijd leveren van reinigingsmachines en -voertuigen, heeft KOKS voor Nederland en België de exclusieve handelsvertegenwoordiging van een aantal gerenommeerde bedrijven in handen. Inmiddels bestaat KOKS Group uit zeven gespecialiseerde bedrijven en twee participaties in verhuurmaatschappijen in Nederland, België en Tsjechië, met in totaal circa 250 medewerkers. Wat biedt de regio Noordwest Holland voor KOKS? KOKS is in 1989 opgericht door de uit Warmenhuizen afkomstige Gerard (G.P.M.) Koks sr. en gestart in Alkmaar, net als zoveel beginnende ondernemers in die tijd. Ondanks alle ontwikkelingen en de huidige, nationale en wereldwijde activiteiten, bevindt het hoofdkantoor van de KOKS Group zich nog altijd in Alkmaar. De binding met deze regio zal altijd blijven, zowel in zakelijk als persoonlijk opzicht. Alkmaar mag landelijk gezien dan geen centrale ligging hebben, maar met vestigingen in Ridderkerk en Barneveld is KOKS voor de Nederlandse klanten altijd dichtbij. Kunt u een voorbeeld geven van hoe KOKS profiteert van de regio? Voor een familiebedrijf als het onze, is niets zo belangrijk als goed personeel. Haar kennis, betrokkenheid, inzet, verantwoordelijkheid en motivatie vormen de basis van het succes van onze onderneming.

Met name de arbeidsmentaliteit en de technische kennis in deze regio zijn gunstig voor KOKS. Noordhollanders zijn over het algemeen nuchtere mensen en harde werkers met verantwoordelijkheidsgevoel. We weten hier wat we aan elkaar hebben en we kunnen op elkaar rekenen. Ons bedrijf is lid van de UMA, de Unie van Metaalverwerkende bedrijven regio Alkmaar. Met dit samenwerkingsverband wordt periodiek overleg gevoerd over de marktontwikkelingen, de kansen en de uitdagingen in deze regio. Met ondersteuning van de UMA worden mensen opgeleid bij een particuliere instelling (Tetrix), waar hen het technische vak wordt geleerd, een stageplaats en daarna veelal een baan wordt aangeboden bij een van de aangesloten bedrijven. Met elkaar willen we de maakindustrie en de techniek in trek én op niveau houden en zo onze regio op de kaart zetten. Wat ziet u als uitdagingen voor de regio? Samen doen we ons best om de technische industrie én krachten in onze regio te behouden en te stimuleren. Daar zijn we sterk in, maar dat blijft tegelijk een enorme uitdaging. De vergrijzing op de arbeidsmarkt en de afnemende interesse voor ambachtelijke, technische opleidingen en banen zijn lastige ontwikkelingen. Het lokale bedrijfsleven en de gemeente Alkmaar zullen elkaar moeten steunen en versterken om in deze regio te blijven beschikken over een bloeiende werkgelegenheid en voldoende geschoold personeel. Belangrijk is dat we ons kunnen blijven onderscheiden op het gebied van technische knowhow en innovatief vermogen.

Waar staat Noordwest Holland over 10 jaar? Dat is moeilijk te zeggen, omdat we van zoveel factoren afhankelijk zijn. In onze branche zullen de meeste ruwbouwwerkzaamheden naar het buitenland zijn verschoven. Daar liggen de productie- en loonkosten een stuk lager dan hier. Neemt niet weg dat we dan nog steeds behoefte hebben aan specialisten en technische kennis, want de ontwikkeling, verkoop en service zal ook dan voornamelijk vanuit hier plaatsvinden. De regio, in de breedste zin van het woord, doet er alles aan om in alle opzichten aantrekkelijk en uitdagend te zijn én blijven!


9. Bouw- en vastgoedsector en woningcorporaties De bouwen vastgoedsector in NoordwestHolland telt ongeveer 35.500 banen. Ondanks dat de sector in 2009 een sterke groei heeft doorgemaakt, wordt de sector in 2010 en 2011 geraakt door de stagnatie in de Nederlandse bouwsector. De regio wordt hier ook mee geconfronteerd door kleinere en enkele grote faillissementen. Stagnerende én veranderende vraag naar woningen De woningmarkt en utiliteitsbouw in Nederland hebben het zwaar, ook in de regio Noordwest-Holland. Het aantal nieuw gebouwde onverkochte woningen stijgt in rap tempo. Het afnemende consumentenvertrouwen en verminderde leencapaciteit drukken de woningmarkt, en daarmee de omzet in de bouwen vastgoedsector. De vergrijzing en het toenemend aantal alleenstaanden zijn belangrijke trends die de toekomstige Nederlandse woningbehoefte beïnvloeden.

30 PwC

Duurzaamheid is in opkomst in de utiliteitsbouw: vernieuwing in plaats van nieuwbouw In de utiliteitsbouw wordt steeds vaker gekeken naar integrale oplossingen waar de eindgebruiker centraal staat. Een goed voorbeeld zijn DBFMO contracten. Duurzaamheid is het sleutelwoord in de kantorenbouw, waarbij gebruikers eerder lijken te kiezen voor verduurzaming van het huidige pand dan voor nieuwbouw. Woningcorporaties hebben focus op goedkopere woningen Woningcorporaties bouwen koopwoningen vooral in het goedkopere segment. Hierdoor hebben zij ten opzichte van commerciële ontwikkelaars minder last gehad van de vraaguitval door de recessie. Sinds 2000 is het aandeel van woningcorporaties in de totale nieuwbouw van woningen toegenomen van 20% naar 46% in 2008. Woningcorporaties hebben steeds vaker hun projectontwikkelingsactiviteiten ondergebracht in dochtermaatschappijen. Daar zit momenteel wel een deel van de pijn, omdat in het algemeen flink afgewaardeerd moet worden op deze posities. Als het gaat om de woningbouw zijn woningcorporaties nog steeds de grote motor. Maar door de stagnerende woningmarkt kunnen ook zij dat niet meer volhouden.

Interview

9.1. Bouwbedrijf M.J. de Nijs – de heer W. de Nijs

Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen B.V. behoort tot de vijftig meest vooraanstaande bouwbedrijven van Nederland. Veel van het dagelijks werk richt zich op woningbouw, utiliteitsbouw, renovatie- en restauratiewerkzaamheden. Vooral woningbouwprojecten komen in toenemende mate door eigen ontwikkeling tot stand. Met name op het gebied van bijzondere architectuur en complexe logistieke bouwopgaven is het vakmanschap van bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen B.V. veelgevraagd. Door Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen B.V. en M.J. de Nijs Projectontwikkeling B.V. is over 2010 een gezamenlijke productie behaald van € 153,3 miljoen met 247 medewerkers via zowel kleinschalige als grootschalige projecten. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Bouwbedrijf M.J. de Nijs? De regio heeft een goed arbeidsmoraal en een mentaliteit van hard werken. Voor een bouwbedrijf als De Nijs zijn dit belangrijke vereisten voor goed personeel. Wat dat betreft heeft Noordwest-Holland een grote slagkracht. Deze werkersmentaliteit moeten we voor de toekomst erin houden. Kun je een voorbeeld geven van hoe Bouwbedrijf M.J. de Nijs profiteert van de regio? De Nijs profiteert dan ook volop van dit arbeidsmoraal en mentaliteit van hard werken in de regio. Het goede arbeidsmoraal heeft De Nijs gebracht tot wat we nu zijn.

Wat zie je als uitdagingen voor de regio? De samenwerking tussen de verschillende sterke punten van de regio en de verschillende sectoren zal sterker en effectiever moeten. Als voorbeeld denk ik aan een bundeling van krachten en kennis van bijvoorbeeld ECN, Agripoort en het middelbaar beroepsonderwijs. De kennis bij verschillende partijen kan de versterkende bijdrage leveren aan de duurzaamheidstrategie van NoordwestHolland. De overheid zou hier een faciliterende rol in kunnen spelen. Echter, het moet niet alleen bij praten en goede bedoelingen blijven, maar we moeten het echt gaan doen! De verschillende sectoren en locale overheden zullen meer moeten samen werken en hun krachten meer moeten uitdragen. Momenteel is het nog teveel tegen elkaar in plaats van met elkaar.

Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Het is een sterke, krachtige en onder scheidende regio. Om dit te blijven zal het bedrijfsleven, onderwijs en overheid meer moeten samenwerken en dan in de zin van echt samenwerken en niet alleen maar bij praten en goede bedoelingen laten!

Voor De Nijs, maar ook voor de regio, zijn goede arbeidskrachten een grote uitdaging. De komende jaren is de verwachte uitstroom van bouwpersoneel ongeveer 13 tot 14% per jaar. Het is een belangrijke taak om te zorgen voor voldoende instroom en de jeugd enthousiast te maken voor techniek en technische, arbeidsintensieve beroepen. We moeten ervoor zorgen dat de jeugd geïnteresseerd blijft (wordt) voor de bouw. Ik denk dat op dit moment tekort oog is voor dit maatschappelijk probleem. Hiernaast zal het wegennet in en naar Noordwest-Holland verbeterd moeten worden om de logistiek te versnellen en de verbinding me de Randstad te verbeteren.


Interview

9.2. Spaansen – de heer S. Koning

Spaansen is opgericht in 1946 en is een Noord-Hollands familiebedrijf dat zich richt op de bouwsector. Spaansen produceert, levert en transporteert grondstoffen, betonelementen, dekvloeren en bestratingsmaterialen voor zowel grond-, wegen waterbouw als voor de woningen utiliteitsbouw. Spaansen staat garant voor het bieden van innovatieve totaaloplossingen, omdat Spaansen de keten van winning, verwerking, productie, transport en levering in één proces concentreert. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Spaansen? De handelsgeest in de regio NoordwestHolland is groot. Er zitten in deze regio veel mooie bedrijven. In diverse branches en sectoren, zoals de bouw, agri en transport heeft de regio stevige posities. De regio Noordwest-Holland kenmerkt zich verder door de hoeveelheid succesvolle familie-bedrijven. De kenmerken van dergelijke bedrijven zijn de sterke interne sociale cultuur gebaseerd op vertrouwen en de passie en betrokkenheid van alle medewerkers bij de bedrijfsoperaties. Een familiebedrijf is daardoor in staat om te delen om vervolgens te kunnen vermenigvuldigen. Het langere termijn doel en de kernwaarden van het familiebedrijf blijven de drijfveren bij de realisatie van de strategie. Het is daarbij belangrijk dat er naar oplossingen wordt gezocht en dat we niet blijven stilstaan bij het probleem. Dit is een kracht waar me met onze regio oprechts trots op mogen zijn. Kunt u een voorbeeld geven van hoe Spaansen profiteert van de regio? We verwachten een verregaande individualisering in onze maatschappij en daarmee veranderende woonwensen. Duurzaamheid is daarbij een belangrijk thema. Er worden diverse initiatieven ontplooit maar een ‘echte’ oplossing is er nog niet. Het streven is om op de langere

32 PwC

termijn energieonafhankelijk te worden, waarbij huizen kleine energiecentrales worden. Het aan ons binden van minerale bronnen wordt daarbij steeds belangrijker. Wat de constructie van woningen betreft, verwachten wij dat er steeds meer gebruik gemaakt gaat worden van modulaire bouw. De aanvoer van bouwgrondstoffen zal steeds meer over water plaatsvinden. Deze ontwikkelingen bieden grote mogelijkheden voor ons bedrijf, maar zeker ook voor deze regio. Voor een familiebedrijf als Spaansen, is vrijwel niets zo belangrijk als de betrokkenheid van de medewerkers. Hun kennis, creativiteit en motivatie, vormen de basis van het succes binnen de bedrijfstak. Alles is erop gericht om gezamenlijk te bouwen aan de onderneming, waar oplossend vermogen en het nemen van initiatief vanzelfsprekend is. Proberen en ontdekken heeft een groot leereffect. Het creëren van toegevoegde waarde zit hem in onze beleving niet in het ontwikkelen van nieuwe producten, maar in het ontwikkelen van nieuwe combinaties die passen bij de veranderende behoeften van onze afnemers. Wat ziet u als uitdagingen voor de regio? Een positief aspect zijn de herindelingen van gemeenten binnen de regio Noordwest-Holland. Het blijft echter een uitdaging dat buurtgemeenten nu ook met elkaar gaan praten om de regio in breder perspectief verder te brengen. Er zou over de gemeentegrenzen heen onafhankelijk eigenaarschap gedragen moeten worden zodat beslissingen genomen worden die de regio daadwerkelijk verder helpen. Hier laten we vooralsnog kansen liggen. Door vanuit onafhankelijk eigenaarschap directief beslissingen te nemen en initiatieven te ontplooien vergroten we de slagkracht van onze regio. De provincie kan hierbij een nadrukkelijkere rol in het faciliteren en verbinden met

het bedrijfsleven en de lokale instanties innemen. Er wordt nu wel erg veel gepraat, maar er gebeurt feitelijk nog te weinig. Het vergroten van de bereikbaarheid binnen de regio is een uitdaging. Het ontbreekt aan een aantal belangrijke directe verbindingen over de weg. Daarnaast zie ik veel belang voor de regio om van Den Helder de maritieme poort van de regio te maken. De natuurlijke omstandigheden zijn aanwezig, de mogelijkheden zijn er, aansluitend is er beschikking over een luchthaven. Deze ontsluitingen zijn zeer waardevol voor onze regio en zijn kostentechnisch voordeliger dan de huidige mogelijkheden. Tenslotte zie ik een belangrijke uitdaging in de cultuur binnen de regio. De cultuur binnen de regio is overwegend introvert wat het creëren van een beleving bemoeilijkt. Dit kan een beklemmend effect hebben op het vermarkten van onze business in andere regio’s en gebieden. Gepaste externe exposure, waarbij het gaat om het breed promoten van de regio is een uitdaging. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Ik ben ervan overtuigd dat de regio Noordwest-Holland de authenticiteit, het innovatieve vermogen, het ondernemerschap en de lef heeft om van bovengenoemde uitdagingen een succes te maken.

Interview

9.3. Woningcorporatie Woonwaard – de heer P. Sponselee

Woonwaard is een sociale verhuurder in de regio Noord-Kennemerland met ruim 13.500 woningen in de gemeenten Alkmaar, Heerhugowaard, Graft-De Rijp en Langedijk. Woonwaard draagt maximaal bij aan het behouden en/of realiseren van vitale stedelijke en dorpse woon- en leefomgevingen in Noord-Kennemerland. Woonwaard ontwikkelt pro-actief en biedt vraaggestuurd wonen en woondiensten aan. Woonwaard heeft daarbij speciale aandacht voor hen die niet zelfstandig in passende huisvesting kunnen voorzien. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Woonwaard? Woonwaard werkt in de regio Alkmaar en voelt zich verbonden met die regio. Door te investeren in betaalbaar wonen, in woonvormen voor bijzondere doelgroepen en in voorzieningen levert Woonwaard een bijdrage aan de kwaliteit van wonen in de regio. Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Waarin we investeren wordt steeds meer bepaald door de ontwikkelingen in de regio. Regio Alkmaar kent voorlopig nog een groeiscenario als het om huishouden ontwikkeling gaat. Deze groei wordt meer door gezinsverdunning dan door autonome groei veroorzaakt. Onderwerpen als vergrijzing zijn van belang. We weten dat in het noorden van de provincie de krimp al een feit is. We zien landelijk de trend van de trek naar de stad. Een van de groeigebieden voor de toekomst is de Metropool Amsterdam.

Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Belangrijk voor de toekomst van regio Alkmaar is daarom de relatie die deze regio heeft met Metropool Amsterdam. De Randstad is voor deze regio economisch van belang. Is regio Alkmaar interessant genoeg voor mensen die in (de buurt van) de Randstad willen wonen? Beschikt de regio over de juiste woonmilieus en bijbehorende voorzieningen? Zwart wit gesteld: is Alkmaar de hoofdstad van (krimpend) Noord-Holland Noord of is de regio Alkmaar het noordelijkst stedelijk deel van de Metropool Amsterdam? Hier een regionaal bestuurlijke keus in maken en een strategie in kiezen is absoluut van belang. De grootste regionale uitdaging is bestuurlijke samenwerking en focus op de gekozen strategie voor de regio. Vraagstukken zijn veelal regionaal: woningmarkt, bereikbaarheid, economische ontwikkeling, werkgelegenheid, etc. De gemeente is voor deze vraagstukken niet meer het juiste niveau. De regio wel.


10. Locale overheden en instanties De locale overheden en instanties in Noordwest-Holland telt ongeveer 35.000 banen. Ondanks een stijgend aantal ambtenaren in 2009, wordt minder groei verwacht in de nabije toekomst gezien de bezuinigingen op locale overheden door het kabinetsbeleid. Bezuinigingen drijven effectiviteitvraagstuk bij gemeentes Een belangrijk deel van de bezuinigingen van het kabinet komt voor rekening van gemeentes. In 2011 hebben gemeenten dan ook bezuinigingen het hoofd geboden, door met name in te zetten op kostenbesparingen. Deze maatregelen hebben echter vaak een impact op het doorvoeren van organisatiewijzigingen om de gemeentelijke kerntaken effectief te kunnen blijven uitvoeren. Ook in de regio Noordwest-Holland voert het effectiviteitsvraagstuk momenteel de boventoon. Grotere gemeenten worden harder getroffen door bezuinigingen dan kleinere gemeenten.

34 PwC

Gemeenten willen meer bezuinigen dan noodzakelijk om te kunnen blijven investeren In totaal raken de kabinetsplannen de Nederlandse gemeenten met een bezuiniging van € 1,2 miljard in de periode 2010-2014. Driekwart van de onderzochte gemeenten wil meer bezuinigen dan direct noodzakelijk is voortvloeiend uit de beperkte uitkering van het gemeentefonds en tegenvallende inkomsten uit belastingen en heffingen. Op die manier spelen zij middelen vrij om te kunnen blijven investeren in programma’s (bijvoorbeeld arbeidsparticipatie), projecten en nieuw beleid. Vergrijzing treft ook het ambtenarenapparaat Daarnaast zullen tot 2015 veel gemeenteambtenaren met pensioen gaan. VNG verwacht een uitstroom van 31% tot 2013. Dit betreft 56.000 van de 180.000 ambtenaren in Nederland. Een belangrijke vraag voor gemeenten in de komende jaren is hoe om te gaan met ontstane vacatures en het verlies aan kennis en kunde.

Interview

10.1. Gemeente Alkmaar – de heer J.C.M. Cox

Al in 1254 kreeg Alkmaar stadsrechten van Graaf Willem II van Holland. Veel van de prachtige historische gevels die je in het stadscentrum tegenkomt zijn rechtstreekse overblijfselen uit de tijd dat Alkmaar een rijke en voorname overslagen handelsplaats was. De eeuwenoude stad Alkmaar heeft ongeveer 400 rijksmonumenten. De gemeente Alkmaar telt nu bijna 94.000 inwoners. Alkmaar is daarmee na Amsterdam, Haarlem, Haarlemmermeer en Zaanstad de vijfde stad van Noord-Holland in inwoneraantal. De stad staat internationaal bekend als de Kaasstad. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Alkmaar? Alkmaar is een centrumstad. Er is een wederzijdse afhankelijkheid van de stad en het buitengebied. De regio biedt ruimte, polders, duinen en kust. Dit buitengebied is belangrijk voor Alkmaar. Het draagt bij aan Alkmaar als aantrekkelijke stad om te wonen, werken en recreëren. De regio heeft goed opgeleide mensen en een prettig woonklimaat. Veel mensen uit de regio Noord-Holland Noord werken in de regio Alkmaar zelf maar ook in onder andere Haarlem/Amsterdam. Kun je een voorbeeld geven van hoe Alkmaar profiteert van de regio? Alkmaar is een echte centrumstad voor een grote regio. Dagelijks trekt Alkmaar vele bezoekers aan. Winkelpubliek, scholieren en studenten, mensen die recreëren, sporten en uitgaan in Alkmaar. Door de rijke cultuurhistorie trekt Alkmaar ook veel toeristen aan vanuit de regio

en ver daarbuiten. De economie en het voorzieningenniveau in Alkmaar is in hoge mate afhankelijk van deze bezoekers. Alkmaar profiteert van de regio Alkmaar zelf door de kracht van de onderlinge verbinding te zoeken, en daarnaast ook door de samenwerking in het kader van de H2A gemeenten (Den Helder, Hoorn en Alkmaar) en in het Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord. De wederzijdse afhankelijkheid in de hele regio is groot, het is ook een open gebied met Alkmaar als een herkenbare stedelijke identiteit in het groen. Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Een uitdaging voor de regio is uiteraard behouden van hetgeen er is en daarnaast nieuwe kansen benutten. Voorbeelden van nieuwe kansen zijn TAQA (gasopslag Bergermeer), HVC (energieterugwinning en biomassa), Energy Valley (samenwerking met o.a. ECN) en Agri Business, Holland Health als knooppunt van kennis en economie. Het gaat hierbij om investeren in kennis in de regio en slimme coalities vormen. Momenteel wordt samengewerkt met de VU en UvA in het zorgmedisch cluster. Voor wat betreft biomassavergassing wordt samenwerking gezocht met universiteiten, hogescholen en regionale opleidingsinstituten. Door de focus te leggen op de economische clusters waar de regio al sterk in is, zet de gemeente Alkmaar zich in om bedrijven voor de regio te behouden en nieuwe bedrijven aan te trekken.

Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Over 10 jaar is het de bedoeling dat nieuwe kansen, zoals hierboven genoemd zijn, worden gerealiseerd. Het is belangrijk dat ‘het eigene van de regio’ wordt behouden en dat de regio Noord-Holland Noord een krachtige regio blijft waar het goed wonen, werken en recreëren is. Er moet worden voorkomen dat de regio een buitengewest wordt van de metropool Amsterdam. Dat is een bedreiging voor de regio, maar er zijn daarnaast kansen genoeg. De regio heeft een goede bereikbaarheid en de regio zit te dicht op de Randstad om als regio af te zakken. De regio heeft een sterke diversificatie in sectoren en kan wel tegen een stootje. Het is het belangrijkste voor de regio dat de investering in kennis doorgaat, want er zijn kansen genoeg in deze regio!


Interview

10.2. Gemeente Purmerend – mevrouw M.J. Smulders

Purmerend is een gemeente met bijna 80.000 inwoners en ruim 800 medewerkers. De stad is omgeven door polders, zoals de Purmer (waarin het deels ook sinds het einde van de 20e eeuw in ligt), Beemster en Wormer. De stad ligt gunstig ten opzichte van Amsterdam waar veel inwoners, vaak voormalig inwoners van de hoofdstad, werken. Purmerend is vooral bekend om haar (vee-)markten. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Purmerend? De omgeving is heel belangrijk voor Purmerend. De bewoners en bedrijven zullen aangeven wat nodig is, daarmee in verbinding staan is essentieel voor ons als gemeenten. Alkmaar en Hoorn zijn vergelijkbare gemeenten met vergelijkbare vraagstukken. Purmerend maakt deel uit van diverse samenwerkingsverbanden. De meeste samenwerkingsverbanden van de gemeente Purmerend zijn inhoudelijk gericht op Metropool regio Groot Amsterdam. Maar ook met Alkmaar en Hoorn wordt gekeken op welke wijze kan worden samengewerkt, want er is een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de regio. Kun je een voorbeeld geven van hoe Purmerend profiteert van de regio? Purmerend heeft veel ondernemers in het midden- en klein bedrijf en daar is de klandizie uit de regio heel belangrijk voor. Noordwest-Holland is vlakbij en biedt de inwoners van Purmerend ook veel op toeristisch/recreatief gebied. Purmerend biedt de regio op het gebied van werkgelegenheid ook mogelijkheden. Voor de gemeente Purmerend is de regio ook een belangrijk rekruteringsgebied.

36 PwC

Wat zie je als uitdagingen voor de regio? De krimp die nu met name zichtbaar is in Noord-Holland Noord zal zich naar verwachting in de toekomst ook in andere delen van de provincie voordoen. De gemeente Purmerend heeft daar nu nog minder last. De verwachting is dat dit ook meer zal fluctueren, omdat Purmerend deel uitmaakt van de stedelijke agglomeratie. Mobiliteit en doorstroming in de regio is heel belangrijk. Gebieden moeten bereikbaar blijven zodat voorzieningen gedeeld kunnen worden. We moeten leren van gebieden die de ontwikkeling op het gebied van krimp al hebben doorgemaakt zoals bijv. de Waddeneilanden. Het gaat er dan om wat reëel en mogelijk is. Gemeenten in de regio moeten niet alleen op de eigen schaal kijken maar ook breder. Gemeenten moeten gezamenlijk kijken naar de keten en het resultaat en de samenwerking zoeken. Essentieel is dat het goed gaat met de omgeving. Omdat te realiseren moet je samenwerken. Je moet kiezen en durven zeggen dat gebied is daar sterk in. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Gemeenten zoeken nu al steeds meer de samenwerking op. In Noord-Holland zijn een aantal gemeenten recent gefuseerd. Door de ontwikkelingen op rijksniveau (decentralisatie) wordt dit verder versterkt. Gemeenten zullen vanuit de inhoud samenwerkingspartners moeten zoeken. Door de mogelijkheden op het gebied van ICT zal deze samenwerking ook makkelijker over regio’s heen gaan. Over 10 jaar zullen netwerkorganisaties steeds belangrijker zijn. De concentratie van de steden in dit gebied zal toenemen. Steden als Alkmaar en Hoorn en Amsterdam worden betekenisvoller op het gebied van studie, stage en werkgelegenheid. Om goed resultaat te willen bereiken moet je niet alles alleen willen doen.

Interview

10.3. Gemeente Texel – de heer C. van Wijngaarden

Texel heeft ruim 13.700 inwoners. Van de beroepsbevolking van ruim 3.500 mensen werkt ca. 17% in de landbouw. Texel is het enige Nederlandse Waddeneiland met een brede scholengemeenschap voor middelbaar onderwijs. Er worden duizenden schapen en koeien op het eiland gehouden. Ook worden aardappelen, suikerbieten, granen verbouwd en bloembollen geteeld. Toerisme is een belangrijke bron van inkomsten op Texel. Op het eiland is sinds begin vorige eeuw ook het Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek (NIOZ) gevestigd. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Texel? De regio biedt Texel een platform om samen te werken en tegelijkertijd haar zelfstandigheid te kunnen behouden. Zo biedt samenwerking in de regio bijvoorbeeld een grotere of betekenisvollere stem richting de provincie of het rijk. De regio is één gebied, maar hierbinnen heeft Texel wel haar eigen, speciale positie en aantrekkingskracht. De regio biedt Texel een platform om dit uit te dragen, en tegelijkertijd biedt de regio voldoende aantrekkingskracht en ontsluitingsmogelijkheden om voldoende toerisme te realiseren. Kun je een voorbeeld geven van hoe Texel profiteert van de regio? Texel profiteert op meerdere manieren van de regio. Texel probeert bijvoorbeeld mee te liften op de voorzieningen die in de regio zijn gerealiseerd. Zo is de aanwezigheid van het Gemini Ziekenhuis in Den Helder voor ons heel belangrijk. Dit betekent relatief korte aanrijtijden waardoor gasten op het eiland toch een gevoel van veiligheid ervaren, dit komt het toerisme op Texel ten goede. Een ander voorbeeld is de maritieme ontwikkeling van Den Helder. Dit zorgt voor hoogwaardige werkgelegenheid, ook voor Texelaren.

Wat zie je als uitdagingen voor de regio? De regio kent voldoende uitdagingen. Zo zijn we in economisch opzicht relatief kwetsbaar. Zeker in de Kop van NoordHolland is de werkgelegenheid beperkt, zowel in omvang als inhoudelijk. De lokale economie op Texel drijft met name op toerisme, landbouw en visserij. Wanneer je dit combineert met de verwachte krimp in de bevolking, dan brengt dit uitdagingen met zich mee op het gebied van personeel. Hoe behouden we voldoende geschoold personeel? Maar ook, hoe houden we de regio aantrekkelijk voor jongeren? Het is de uitdaging om de krimp tegen te gaan door het creëren van werkgelegenheid, goede ontsluitingswegen en het creëren van een aantrekkelijke woonomgeving. Om een goed antwoord te hebben op deze uitdagingen is samenwerking noodzakelijk. Hierbij moeten we wel ruimte laten voor de verschillen in ambitieniveau en belangen. Sterkere samenwerking zou moeten leiden tot het realiseren of in stand houden van goede infrastructurele voorzieningen, van het realiseren van een Greenport, maar ook tot het behoud van natuur en daarmee bieden van voldoende recreatieve voorzieningen, zonder hierbij overigens de belangen van de landbouw te schaden. Om het belang van samenwerking te benadrukken zou de provincie hier best een actievere rol in mogen vervullen. Waar we in andere delen van het land zien dat provincies sturen op samenwerking, of door aanwijzing deze soms zelfs afdwingen, heeft de provincie NoordHolland zich op dit vlak naar onze mening te afwachtend opgesteld.

Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Allereerst is over 10 jaar Texel nog steeds een zelfstandige gemeente. De buitenwereld komt steeds dichter bij de gemeentelijke overheden. Burgers en bedrijven stellen steeds hogere eisen, en verwachten een transparant proces. Het is goed ons dat te realiseren, en daar actie op te ondernemen. Tegelijkertijd is dat een proces dat tijd nodig heeft. Over tien jaar is dit een sterke regio met voldoende werkgelegenheid, kwalitatief hoogwaardige (infrastructurele) voorzieningen, ruimte voor toerisme, een bloeiende agrarische sector met veel aandacht voor natuur. Op bestuurlijk gebied zien we een regio die minder versnipperd is. Door gemeenten samen te voegen wordt het aantal spelers verminderd en dat draagt bij aan het samen realiseren van onze doelstellingen, een ontwikkeling die in de Kop van NoordHolland al is ingezet en er zeker toe zal leiden dat de kracht van de regio zal toenemen.


11. Onderwijsinstellingen De onderwijssector in Noordwest-Holland telt ongeveer 34.500 banen, en is licht aan het krimpen sinds 2007. Bezuinigingen overheid raken ook onderwijssector Politiek lijkt er weinig draagvlak voor bezuinigingen in het onderwijs. Toch wordt ook in het onderwijs rekening met bezuinigingen gehouden. Uit de MEV 2011-2015 blijkt dat de onderwijsuitgaven met € 1,25 miljard oplopen, vooral door oplopende studentenaantallen en het actieplan Leerkracht.

38 PwC

Onderwijssector krijgt te maken met ontgroening en vergrijzing Als gevolg van de ontgroening in Noordwest-Holland, en Nederland als geheel, neemt de behoefte aan primair en voortgezet onderwijs af. Daarnaast krijgt het onderwijs te maken met de gevolgen van vergrijzing. In het onderwijs is in 2010 20% van de werknemers ouder dan 55 jaar. De uitstroom zal in de komende jaren als gevolg van vergrijzing toenemen. Bij sommige scholen zal in de komende tien jaar meer dan de helft van het personeel vertrekken door pensionering.

Interview

11.1. ESPEQ Opleidingsbedrijven – de heer H. Meijdam

ESPEQ neemt in het bedrijfsleven een unieke positie in. De onderneming is in 1984 opgezet door een groot aantal bedrijven uit de bouwen houtsector met als doel structureel te voorzien in vakgeschoold personeel, bijscholing in nieuwe technieken c.q. werkmethoden of trainingen op het gebied van communicatie en ergonomie. Inmiddels wordt de organisatie door bijna 700 bedrijven uit de bouw-, hout,- metsel-, schilder-, stukadoors- en tegelzetbranche in Noord-Holland gedragen. Bij ESPEQ treft u ruim 500 jonge werknemers die onder begeleiding van de 35 stafmedewerkers uiteengezonden worden naar de diverse lidbedrijven voor het volgen van hun opleiding. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor ESPEQ? ESPEQ is 26 jaar geleden in de regio ontstaan doordat lokale bouwondernemingen een vraag hadden naar goed en praktisch geschoold personeel en de regio voldoende aanbod van jongeren had waarvoor geen adequate opleiding was in de regio. De bestaande onderwijsvormen waren en zijn vaak te theoretisch van aard. Momenteel is het een lastige tijd voor de bouw en voor ESPEQ en dit zal naar onze verwachting nog wel een aantal jaren aanhouden. We zijn behoorlijk teruggegaan in het aantal scholieren wat we kunnen detacheren. De ondersteuning van onze lidbedrijven blijft hierbij echter zeer groot. Ook in de toekomst is er sprake van een structurele opleidingsbehoefte van 1.000 leerlingen per jaar, onder andere door de vergrijzing.

Kun je een voorbeeld geven van hoe ESPEQ profiteert van de regio? Momenteel worden we goed gesteund door de lokale overheden en bouw ondernemingen. Eén voorbeeld hiervan is dat de gemeente Alkmaar de renovaties van de scholen naar voren heeft gehaald. Eén van de voorwaarden voor bouwondernemingen om in te mogen schrijven in de aanbesteding was dat ze aantoonbaar gebruik moesten maken van leerlingen. Een ander voorbeeld is dat we door aanvulling van het Actieplan Jeugdwerkgelegenheid het verschil kunnen betalen tussen de salariskosten en de detacheringvergoeding die we momenteel kunnen vragen. Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Ons verdiepen in elkaars drijfveren, oftewel het maken van verbinding tussen overheid, onderwijs en bedrijfsleven. De overheid spreekt een andere taal dan het bedrijfsleven. We zullen elkaar moeten helpen en versterken en elkaar de hand reiken om te kunnen verdiepen in elkaars gedachtegoed.

Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Er zijn grote verschuivingen gaande waarbij de (markt en politieke) macht zich verplaatst naar buiten Europa. Er wordt onvoldoende urgentie gevoeld om het economisch tij te keren. In de komende jaren zullen we te maken krijgen met een structureel lager bouwvolume dan voor de crisis.

Momenteel is voor Den Haag de regio Noordwest-Holland een witte vlek, ze hebben geen beeld van (de economische kracht van) deze regio. De regio zal zich moeten focussen op een paar branches waar we goed in zijn. Nederland is niet vol (slechts 16% bebouwd) en het bouwen buiten de stedelijke gebieden biedt grote kansen als er een goede bereikbaarheid is van de Randstad, zowel via het spoor als de weg.


Interview

11.2. ROC – de heer A.J.M. de Wit

ROC Kop van Noord-Holland verzorgt beroepsonderwijs en cursussen en trainingen voor bedrijven en particulieren in het noordelijke gedeelte van de provincie Noord-Holland. Met ruim 350 medewerkers verzorgen zij ieder jaar onderwijs voor zo’n 6.000 cursisten. Het ROC Kop van Noord-Holland onderscheidt zich door zijn kleinschalige organisatievorm en persoonlijke begeleiding. Het ROC Kop van Noord-Holland is goed vertegenwoordigd in de kop van NoordHolland. Ze beschikken over verschillende vestigingen, verspreid over Den Helder en Schagen. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor ROC Kop van NoordHolland? De kernwaarden voor ROC zijn ‘persoonlijk en lokaal verankerd’. ROC Kop van Noord-Holland werkt intensief samen met het Clusius College. De instellingen zijn een coöperatieve samenwerking aangegaan onder de naam Onderwijsgroep Noordwest-Holland. Het gaat daarbij om samenwerking met behoud van de lokale verankering. Door deze samenwerking is er voldoende schaalgrootte en kracht die de kleinschaligheid en persoonlijke benadering kunnen waarborgen voor de toekomst. De regio Noordwest-Holland heeft relatief veel midden- en klein bedrijf. In deze regio krijg je alleen iets echt van de grond als je samenwerkt. Verbinding maken is daarbij cruciaal. Kunt u een voorbeeld geven van hoe ROC Kop van Noord-Holland profiteert van de regio? Een MBO-opleiding is de “kurk van de samenleving”. Het ROC werkt om de doorstroming van VMBO naar MBO te bevorderen nauw samen met het voortgezet onderwijs: Scholen aan Zee te Den Helder, Regius College te Schagen, RSG Wiringherlant te Wieringerwerf en OSG De Hoge Berg in Den Burg (Texel).

40 PwC

Een mooi voorbeeld hoe het ROC profiteert van de regio is de Finance Academy. De Finance Academy is opgericht door ruim twintig ondernemingen uit NoordHolland. De Finance Academy richt zich op professionele kwaliteitsscholing voor de administratieve en financiële dienstverlening door het aanbieden van opleidingen. De deelnemende bedrijven kunnen (mede) invloed uitoefenen op het aanbod. Het ROC heeft diverse samenwerkings verbanden binnen deze regio. Allereerst wordt er nauw samengewerkt met het Clusius College in de Onderwijsgroep Noordwest-Holland. De Onderwijsgroep Noordwest-Holland werkt bijvoorbeeld met betrekking tot de technische bedrijfsopleidingen samen met Tetrix bedrijfsopleidingen. Dit is een samenwerking tussen de private en publieke sector. Een ander initiatief tussen onderwijs en het bedrijfsleven is de Maritime Campus Netherlands (MCN). Dit is een samenwerkingsverband tussen onderzoeksinstellingen, onderwijsinstellingen (VMBO tot en met WO), ondernemers (bijv. ECN) en overheden gericht op onder meer ‘sustainable energy’. Wat ziet u als uitdagingen voor de regio? De belangrijkste uitdaging is samenwerking in de regio zonder scrupules. Het is een uitdaging om elkaar op te zoeken en initiatieven te nemen die zinvol zijn voor het onderwijs en het bedrijfsleven. Essentieel is dat de samenwerking wel wordt opgezocht. Er moeten goede concepten bestaan die de samenwerking kracht en vorm kunnen geven en die beiden iets opleveren. De techniekopleidingen hebben een krapte in het aantal deelnemers. Bedrijven en onderwijsinstellingen moeten nadenken over concepten zodat deelnemers al in de techniekopleiding van waarde

kunnen zijn. Het kan daarbij gaan om het bieden van een stageplaats of het ter beschikking stellen van apparatuur zodat deelnemers opgeleid worden met actuele apparatuur. Een goed voorbeeld daarvan is de samenwerking die wij met ATO & ECN zijn aangegaan. Zij bieden externe onderwijsfaciliteiten aan onze deelnemers. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Noordwest-Holland zal nog meer de samenwerking zoeken tussen bedrijfsleven en overheid. In navolging van de Finance Academy zullen nog een aantal andere concepten worden uitgewerkt o.a. op het gebied van zorg en techniek. Verder zal de Onderwijsgroep NoordwestHolland verder zijn uitgebouwd. De Onderwijsgroep is dan een gerespecteerde partij voor leerlingen, overheid en bedrijfsleven.

Interview

11.3. Clusius College – de heer R. van Tilburg

Het Clusius College heeft 8 vestigingen in Noord-Holland. Het Clusius College verzorgt VMBO- en MBO-opleidingen op het gebied van plant, dier, groen, bloem, styling, ondernemen, voeding, recreatie, techniek, natuur en milieu. VMBO-vestigingen zijn er in Amsterdam, Castricum, Grootebroek, Heerhugowaard en Purmerend. De vestiging Alkmaar, Hoorn en Schagen bieden zowel VMBO- als MBO-onderwijs aan. Het Clusius College telt momenteel ruim 1.500 MBO-studenten, ruim 3.900 VMBO-scholieren en 690 medewerkers. Het Clusius College vormt een coöperatie met ROC Kop van Noord-Holland. De coöperatie wordt Onderwijsgroep Noordwest-Holland genoemd. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor het Clusius College? De regio Noord-Holland boven Amsterdam is een echte regio. Het is ‘het best bewaarde geheim van Nederland’, maar wel een regio waarbij de lijnen kort zijn en de mensen elkaar snel weten te vinden. De diversiteit in bedrijvigheid is groot in deze regio en biedt veel op het agrarisch gebied (Glastuinbouw, Seed Valley, de groentetuin van Europa, grootste bollenteeltgebied). Voor het Clusius College als groene onderwijsinstelling is deze regio perfect als leeromgeving en als toekomstige werkomgeving voor de leerlingen en studenten.

Kunt u een voorbeeld geven van hoe het Clusius College profiteert van de regio? Het bedrijfsleven in de regio werkt prima mee om de stageplekken voor de studenten in te vullen, er is zelfs meer vraag naar stageplekken dan aanbod vanuit het Clusius. Het Clusius College is nauw betrokken bij de ontwikkelingen in de regio o.a. bij Seed Valley en de Agriboard (een stichting met als doel om in de agribusiness de ondernemers, politiek en onderwijs in Noord-Holland Noord te verbinden en te ondersteunen). Wat ziet u als uitdagingen voor de regio? Het bedrijfsleven zou meer kunnen en moeten doen in het versterken van het imago van de agrarische sector. Het besef van urgentie is nog lang niet groot genoeg. Een uitdaging voor de regio is het samenwerken en verbindingen maken op het gebied van water, energie, duurzaamheid en toerisme. Op deze wijze wordt meer als regio opgetreden. Met name de “cross over” tussen de sectoren is belangrijk. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Het groene onderwijs in deze regio zal gewoon doorgaan. Na een krimp in het mbo een paar jaar geleden, zijn we al weer een paar jaar aan het groeien in het aantal MBO-studenten. Deze groei zal zich verder voortzetten, zeker als we het imago van de sector verder versterken.

De Tweede Kamer heeft inmiddels besloten dat Noord-Holland Noord de 6e Greenport in Nederland wordt. Met de Greenport status krijgt Noord-Holland Noord erkenning als één van de belangrijkste en veelzijdige tuinbouwgebieden in Nederland, waarvan de sector en de regio economisch kunnen profiteren, onder meer op het gebied van Europese regelingen. Deze regio heeft alles in zich om een voorbeeld te zijn voor andere regio’s, onder andere ten aanzien van duurzaamheid en verantwoorde voedselproductie. In deze regio is veel potentie en ondernemerszin. Over 10 jaar zou deze regio niet meer het best bewaarde geheim moeten zijn, maar zou de regio (inter)nationaal bekend moeten staan om alles wat zij te bieden heeft!


12. Transport, logistiek en offshore De transporten logistieksector in Noordwest-Holland is een aanzienlijke sector en telt ongeveer 21.000 banen. De sector is echter sinds 2007 aan het krimpen, als gevolg van de verslechterde economische omstandigheden als gevolg van de crisis. Herstel in de transportsector keert om in tweede helft 2011 De Nederlandse transportsector laat in het derde kwartaal 2011 een daling zien van zowel de omzet, winst als volumes. Ook de vraag naar personeel is gedaald. Dat aan het in 2010 ingezette herstel in het wegvervoer een einde lijkt te zijn gekomen, ligt vooral aan de dalende consumentenbestedingen. Huishoudens zijn zeer terughoudend met uitgaven, met name aan dure artikelen. Ondernemers lijden hier sterk onder, waardoor de vraag naar vrachtvervoer afneemt. Daarnaast is sprake van een sterke afname van goederenstromen van en naar Polen, Duitsland, Denemarken en Frankrijk.

42 PwC

Die bestemmingen zijn goed voor 62% van alle goederenstromen in het Nederlandse grensoverschrijdende vervoer. In 2011 wordt verwacht dat de overslag in de Nederlandse havens licht zal groeien. Door een lagere groei van de wereldhandel komt de omzetgroei in de sector in 2011 lager uit dan in 2010. Overcapaciteit drukt prijsniveau, terwijl brandstofkosten stijgen Ondanks dat volumes in de transporten logistieksector zijn gestegen tot het niveau van voor de kredietcrisis, is het vrachtprijsniveau nog niet evenredig hersteld. Door de overcapaciteit blijft de prijsdruk hoog en blijven marges laag, waardoor transport en logistiek ondernemingen gevoelig zijn voor volumeschommelingen. Duurzaamheid is momenteel een belangrijke trend in de transportsector en verladers letten steeds meer op de verlaging van hun ‘carbon footprint’.

Interview

12.1. Peter Appel Transport – de heer P. Appel

Peter Appel Transport is een dynamische, snel groeiende transportonderneming die gespecialiseerd is in temperatuur gecontroleerde transportactiviteiten. Opdrachtgevers zijn veelal toonaangevende bedrijven uit de food retail en de foodservice sector, en daarnaast ook uit de groente- en fruitbranche. Peter Appel Transport speelt met haar landelijk dekkende netwerk dagelijks in op de steeds wisselende transportbehoefte van haar opdrachtgevers. Dagelijks vervoeren ruim 380 voertuigen de producten van haar opdrachtgevers. Peter Appel Tranport is gevestigd op het Agriport businesspark te Middenmeer, en er werken landelijk circa 850 werknemers. Wat biedt de regio Noordwest Holland voor Peter Appel Transport? De regio Noordwest Holland beschikt over een uitgebreide agri business sector, en daarnaast de nodige retail en food service activiteiten, dit zijn alle drie sectoren waar wij ons met name op richten. De regio biedt verder een hardwerkende en loyale bevolking. Kun je een voorbeeld geven van hoe Peter Appel Transport profiteert van de regio? Wij profiteren van de directe ligging aan de A7. De ontsluiting naar de Randstad is hiermee (buiten de spits) goed, zeker nu de 2e Coentunnel aanstaande is. Verder profiteert Peter Appel Transport van de aanwezigheid van de hiervoor genoemde economische sectoren die in de regio Noordwest Holland aanwezig zijn.

Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Een belangrijke uitdaging voor de de regio is de Oost-West verbinding. De verbinding naar het Noorden en Zuiden is goed, maar de Oost-West verbinding en met name de lijn Alkmaar – Enkhuizen moet snel verbeterd worden. Dit traject kost momenteel vaak onevenredig veel reistijd. Een meer algemene uitdaging ligt bij de overheden. Deze mogen vaker duidelijk stelling nemen in de vraagstukken waar zij mee bezig zijn. Dat kunnen regionale vraagstukken zijn, maar ook bijvoorbeeld het accijnsbeleid.

en adequater te reageren op (regionale) vraagstukken en uitdagingen. Zoals bijvoorbeeld de verwachte demografische ontwikkelingen voor de komende jaren, en ook de leegstaande m2 in de regionale vastgoedmarkten. Ook is er sprake van een meer gecoördineerde regiovisie waarbij de verschillende overheden nog meer dan nu samenwerken.

Qua duurzaamheid en energie liggen er de nodige uitdagingen. Ik denk bijvoorbeeld aan alternatieve brandstoffen, electrische vervoersmiddelen en bio LNG. Een vraag is onder meer of er op korte termijn voldoende alternatieve bio energiebronnen beschikbaar komen. De regio heeft een duidelijke uitdaging op het gebied van de arbeidsmarkt en de vergrijzing: voldoende instroom van werknemers in de komende jaren. En voor bedrijven als Peter Appel Transport is ook van belang of er voldoende ‘doeners’ op de arbeidsmarkt blijven komen, in ons geval chauffeurs. Waar staat Noordwest Holland over 10 jaar? Over 10 jaar zijn er in de regio een aantal infrastructurele verbeteringen gerealiseerd, waaronder met name de Oost-West verbinding. De (regionale) overheden zijn in staat besluitvormingsprocessen sneller te doorlopen, en slagen erin sneller


Interview

12.2. AB Texel – de heer D. Wetenkamp

Meer dan 200 combinaties van AB Texel doorkruisen dagelijks grote delen van Europa met losgestort agrarisch product; van teler naar verwerker en producent. Strak gepland, recht op het doel af en met oog en gevoel voor de kwaliteit die klanten vragen. AB Texel heeft sinds 1989 een stormachtige groeiperiode doorgemaakt met steeds meer de nadruk op internationale activiteiten. Naast het hoofdkantoor op Texel wordt daarom eveneens kantoor gehouden in een aantal Europese landen. Agrarisch transport is de hoofdactiviteit. Het realiseren van transport is voor AB Texel veel meer dan het rijden van A naar B. Goed voorraadbeheer, het om kunnen gaan met pieken en dalen en voedselveiligheid, daar draait het voor AB Texel om. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor AB Texel? AB Texel is in 1925 opgericht en vanuit de regio Noordwest-Holland uitgegroeid tot de huidige speler die zij is op de Europese markt voor agrarisch transport. Noordwest-Holland is een regio met een ondernemende en nuchtere no nonsense mentaliteit. De regio is economisch vrij stabiel, waarbij ik overigens voor de komende periode zeker geen grote economische groei verwacht. Kun je een voorbeeld geven van hoe AB Texel profiteert van de regio? Een voorbeeld is de hiervoor reeds genoemde ondernemingsgeest en mentaliteit. Dit zie je ook terug bij de mensen, dus bijvoorbeeld bij zakenrelaties en bij werknemers, hoewel tegenwoordig een groot deel van het personeel van AB Texel buiten de regio Noordwest-Holland woont en werkt.

44 PwC

Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Belangrijk is dat de regio NoordwestHolland de aansluiting blijft houden met de rest van Nederland, en ook daarbuiten. Dat is een grote uitdaging. Voor de komende 1 tot 3 jaar is het verder een uitdaging om ons huidige economisch niveau vast te houden. Hierbij is onder andere van belang dat het kennisniveau in de regio minimaal op peil blijft. Minder en eenvoudigere weten regelgeving kunnen helpen om het ondernemen te stimuleren. Dat geldt voor de regio maar natuurlijk ook in bredere context. Een uitdaging is verder om in te spelen op de voortschrijdende internationalisering en de verschuivende economische machtsblokken in de wereld. De kans en de uitdaging is om van deze ontwikkelingen zo goed mogelijk gebruik te maken, in plaats van het je te laten overkomen, want in het laatste geval verlies je als onderneming de regie. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? De regio Noordwest-Holland moet over 10 jaar nog interessanter zijn voor grote spelers, meer nog dan nu het geval is. Dit moet de komende jaren verder gestimuleerd worden, waarbij een belangrijke rol ligt voor groeigerichte familiebedrijven en provincies en gemeenten.

Interview

12.3. Peterson SBS – de heer E.A. Kooij

Peterson SBS is een zelfstandig onderdeel van de Peterson Control Union Group. Peterson Control Union is een gespecialiseerd bedrijf op het gebied van logistiek, kwaliteit, certificering en risicomanagement met wereldwijde aanwezigheid. Zij beschikken over uitgebreide kennis van alle aspecten van de logistieke keten voor tal van grondstoffen, waaronder landbouwproducten, mineralen en chemicaliën, maar ook de producten van de upstream olie- en gasindustrie. Deze laatste tak, de offshore, is het specialisme van Peterson SBS dat onder andere zetel heeft in de haven van Den Helder en waar circa 300 personeelsleden werkzaam zijn. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Peterson SBS? Het belangrijkste voor Peterson SBS is de haven. Den Helder heeft de beste ligging van Nederland als het gaat om de bediening van de platforms in de Noordzee. Vanaf elke andere haven in Nederland zijn de afstanden over zee groter dan vanuit Den Helder. Tevens beschikt Den Helder over een vliegveld, waar een deel van onze medewerkers dagelijks diensten verlenen richting het bevoorraden van platforms en schepen, waaronder personeel en materieel. Daarnaast is een groot deel van ons personeel afkomstig uit de regio. Wij werken met een grote groep laaggeschoolde werknemers, die vooral uit de Noordkop afkomstig zijn. De hoogopgeleide medewerkers komen deels uit de regio, maar ook deels vanuit de Randstad. Deze laatste groep medewerkers kunnen wij aan ons binden doordat wij een internationaal opererend bedrijf zijn, met goede mogelijkheden voor opleiding en ontwikkeling, wat deze groep aantrekkelijk vindt.

Kun je een voorbeeld geven van hoe Peterson SBS profiteert van de regio? Zoals aangegeven, komt een deel van ons personeel uit de regio en is de haven van Den Helder van groot belang voor Peterson SBS. Ik moet wel benadrukken dat wij een internationaal opererend bedrijf zijn en dat wij dan ook wereldwijde recruitment activiteiten ontplooien om medewerkers aan ons te binden. De ontwikkeling dat sinds dit jaar een HBO-opleiding gericht op de olie- en gasindustrie in Den Helder van start is gegaan, biedt ons extra kansen om hooggeschoold personeel aan te trekken, vanuit de regio. Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Olieboringen op de Noordzee zijn uiteindelijk een eindigende activiteit. Het is daarom van belang dat de regio, waar de havenontwikkeling van groot belang is, zich gaat richten op de nieuwe markten die zich aandienen. Daarbij moet je vooral denken aan het ontmantelen van de bestaande platforms (decommissioning) en aan grootschalige windenergie op zee. Ook de groeiende activiteiten rondom biomassa biedt een agrarische regio kansen. Een andere uitdaging betreft het verkrijgen en behouden van voldoende gekwalificeerd personeel. Door de vergrijzing, maar ook de groei van onze activiteiten, moeten wij ervoor zorgen dat er voldoende aanwas is. Een bedreiging, die voor ons wellicht weer kansen biedt op dit aspect, betreft de krimpende marine. De personeelsleden van de marine kunnen wellicht aan de slag bij bedrijven als Peterson SBS. De ruimte die op het marineterrein beschikbaar komt, kan weer benut worden voor de groeiende offshore activiteiten vanuit Den Helder.

Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Als ik voor Den Helder specifiek spreek, zitten we nu op het punt dat de beleidsbepalers een heldere visie moeten formuleren. Als de verdere havenontwikkeling in Den Helder nu geen succes wordt, dan zijn de kansen wel verkeken. Er wordt al jaren gesproken over het deels verplaatsen van (ondermeer de TESO-)haven naar de Noord-Oost kant van de stad. Ik ben van mening dat de investeringen, zowel financieel als ten aanzien van het milieu, gedaan moeten worden en dat er voldoende organisaties bereid zijn hieraan hun steentje bij te dragen. De markten rondom windenergie, biomassa en decommissioning gaan de komende jaren enorm in omvang toenemen. De regio Noordwest-Holland en de stad Den Helder kunnen hier een belangrijke rol in gaan spelen en zodoende mee gaan profiteren van deze groeimarkten van de toekomst. Zet het dus groots aan!


Interview

12.4. Koninklijke TESO – de heer C. de Waal

TESO onderhoudt sinds 1907 de veerdienst tussen Den Helder en Texel. Het bedrijf heeft een groot draagvlak op het eiland. Van de ruim 3.100 aandeelhouders is het grootste gedeelte Texelaar. Sinds de oprichting van TESO is het doel hetzelfde gebleven: het verzorgen van een goede, betaalbare bootverbinding tussen Texel en de vaste wal. De kwaliteit van de dienstverlening en een stabiele verbinding staan voorop. Winst die wordt gemaakt, investeert TESO primair in veiligheid, kwaliteit, continuïteit, betaalbaarheid en duurzaamheid. Daarbij staat het belang van de reiziger centraal. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor TESO? De regio biedt voornamelijk kansen voor TESO, doordat veel kennis en deskundigheid aanwezig is die tussen partijen gedeeld worden. Als voorbeeld noem ik het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), dat onderzoek verricht naar het aantrekkelijke doch kwetsbare Waddengebied, waar wij dagelijks doorheen varen. Zo hebben wij in het verleden een advies opgevolgd van een NIOZ medewerker, die tevens aandeelhouder is, om een andere coating op onze scheepsromp aan te brengen, die minder schadelijk zou zijn voor het milieu. Wat weinig mensen weten is dat de Dokter Wagemaker als een soort van onderzoekschip wordt ingezet ten behoeve van het NIOZ. Op dagbasis voeren wij diverse metingen met dit schip uit op het Marsdiep die door het NIOZ worden geanalyseerd. Verder zijn vele leveranciers en afnemers van TESO afkomstig uit de regio. De meeste bezoekers aan het eiland komen uit Noord-Holland.

46 PwC

Kun je een voorbeeld geven van hoe TESO profiteert van de regio? Ik wil allereerst benadrukken dat wij geen winstoogmerk kennen. TESO hanteert als organisatie van gebruikers een bereikbaarheidsoogmerk. Onze belangrijkste doelstelling is dus het optimaal invulling geven aan de behoefte naar vervoer van en naar het eiland. Door die behoefte zo goed mogelijk in te vullen hopen wij een positieve bijdrage te leveren aan de infrastructurele randvoorwaarde die mede ten grondslag ligt aan de mogelijkheid van economische ontwikkeling in onze regio. Doordat TESO zowel in de zomer- als in de wintermaanden de verbinding met een hoge frequentie onderhoudt, van tenminste één afvaart per uur, is het voor mensen goed mogelijk om bijvoorbeeld op Texel te werken en op de vaste wal te wonen. We zien dan ook dat we in de spits een groot aantal forenzen mogen vervoeren. Door jaarrond een frequent en betrouwbaar vervoersproduct aan te bieden leveren we een bijdrage aan een verhoogde arbeidsmobiliteit in de kop van NoordHolland. Wat zie je als uitdagingen voor de regio? De voornaamste uitdaging is de beoogde ontwikkeling van een nieuwe haven aan de oostzijde van Den Helder. Dit is een essentiële uitdaging voor zowel Den Helder als voor de omliggende gemeenten. Het rapport Deetman/Mans heeft bevestigd dat deze haven als economische motor van de Noordkop, met een verbreding van activiteiten, dé kans bij uitstek is om bijvoorbeeld werkgelegenheid in de kop van Noord-Holland te behouden én zelfs uit te bouwen. Hiermee kan een einde komen aan de bevolkingskrimp van Den Helder, waardoor de Noordkop naar inwonersaantal groot genoeg blijft voor belangrijke voorzieningen, waar ook wij op Texel van profiteren, zoals bijvoorbeeld het ziekenhuis en het theater.

Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? De verplaatsing van de veerhaven waarin wij afmeren in Den Helder staat al enkele jaren op de agenda van diverse overheidsinstanties, die zich in beginsel positief uitspreken over deze verplaatsing. Ik verwacht dat een definitieve beslissing over de havenverplaatsing dan genomen zal zijn. Een ander belangrijk punt is dat naar mijn verwachting op Texel over 10 jaar het maximaal aantal toeristische bedden bereikt is. Ik hoop dat tegen die tijd iedereen zal erkennen dat het belangrijk is om die grens niet op te rekken. Texel is een aantrekkelijke recreatiebestemming met mooie natuur, rust en ruimte. Dat moet zo blijven. Voor TESO is dit ook geredeneerd vanuit de vraag naar vervoer een belangrijke grens, waar we in ons lange termijnplan nadrukkelijk rekening mee houden als we investeren in nieuwe schepen.

13. Agribusiness Noord-Holland Noord heeft een grote diversiteit aan agrarische sectoren. De regio Noord-Holland Noord mag zich sinds eind 2011 de Greenport Noord-Holland Noord noemen. Er gaat in de regio per jaar € 3 tot 3,5 miljard omzet in om aan bollen, groenten, pootaardappelen en fruit. De regio geldt als ‘s werelds belangrijkste centrum voor zaadtechnologie en plantveredeling en heeft zich verenigd in ‘Seed Valley’. Van de acht grootste wereldspelers op het gebied van zaadveredeling zitten er vijf in de regio Noord-Holland Noord. Bovendien heeft Noord-Holland Noord met 12.000 hectare het grootste bollenareaal van Nederland, vijf keer zo veel als in de Duin- en Bollenstreek. Daarmee is de regio het grootste bollenproductiegebied ter wereld. Maar ook in de glastuinbouw in onder andere de Wieringermeer is de regio prominent actief. Maxime Verhagen, minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, beschouwt de agrarische sector als één van de belangrijkste speerpuntsectoren van de Nederlandse economie. De sector dient verder gestimuleerd te worden op het terrein van kennis, innovatie en ondernemerschap. Het regeerakkoord stelt dat: “versterking van de innovatiekracht van het bedrijfsleven cruciaal is voor de economische ontwikkeling in de toekomst. Gerichte investeringen en verduurzaming van de agrofood-, tuinbouw- en visserijsector is nodig om de koppositie te behouden”.

Met een bijzondere leerstoel toegepaste kwantitatieve genetica krijgt de zaadtechnologiesector Noord-Holland Noord een enorme impuls. De leerstoel wordt in de loop van dit jaar gevestigd. De colleges worden op diverse universiteiten gegeven. Seed Valley, een van de initiatiefnemers, hoopt over enkele jaren een researchcentrum in Enkhuizen te openen voor wetenschappelijke praktijkproeven. Proeftuin Zwaagdijk breidt dit najaar uit met een kiem laboratorium voor zaadbedrijven. Schaalvergroting en verandering van producten treedt op in tuinbouwsector Ongeveer tweederde van de wereld productie bloembollenteelt wordt in Nederland geteeld. Het areaal is de afgelopen jaren redelijk stabiel, terwijl het aantal bedrijven daalt: er treedt schaalvergroting op in de sector. In de groenteteelt gaat schaalvergroting onverminderd voort, vaak door overnames van bestaande bedrijven. De groenteteelt is sterk gericht op de export, voornamelijk naar EU-lidstaten.


Interview

13.1. Bejo Zaden – de heer J.P. Schipper

Over de hele wereld kiezen specialisten uit de voedingsketen de groentezaden van Bejo. Begrijpelijk: Bejo heeft meer dan 100 jaar ervaring in de zaadbranche en behoort tot de toonaangevende specialisten in veredeling, productie, bewerking en verkoop van kwaliteitszaden. Met ons assortiment van meer dan 800 rassen verdeeld over zo’n 45 gewassen, bieden we een volledig programma voor alle markten en uiteenlopende klimaten. Voortdurende innovatie staat voorop, om marktwensen te vertalen in groenterassen die een duidelijke toegevoegde waarde hebben voor de héle voedingsketen. Het internationale karakter en de specialistische bedrijfsprocessen maken van Bejo een boeiend bedrijf. Bejozaad vindt zijn weg naar meer dan 100 landen via het wereldwijde netwerk van Bejo-ondernemingen en toegewijde distributeurs. Ruim 1.000 medewerkers werken met grote betrokkenheid voor Bejo. Ons bedrijf kenmerkt zich door een open, laagdrempelige en innovatieve cultuur. Onze experts besteden uiterste zorg aan research, zaadproductie, zaadbewerking, logistiek en verkoop. Ons motto luidt niet voor niets ‘Bejo, een naam die staat voor kwaliteit’. Dat maken we dagelijks waar, wereldwijd. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Bejo? In de kop van Noord-Holland is veel vakkennis aanwezig in de zin van mensen die begaan zijn met groenteteelt en zaadteelt in een van oudsher agrarisch gebied. Niet voor niets zijn in de regio veel zaadbedrijven gevestigd.

48 PwC

Kun je een voorbeeld geven van hoe Bejo profiteert van de regio? Bejo is groot geworden met de Westfriese nuchtere ondernemersmentaliteit, dat heeft ons wereldwijd ver gebracht. Door werving van mensen uit de regio, die aansluiten op deze manier van ondernemen profiteert Bejo dus van de regio. Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Bejo betrekt veel vakmensen direct uit de regio. Daarnaast heeft Bejo steeds meer hoger opgeleid personeel nodig (HBO/ WO), en deze mensen komen steeds meer uit de ‘bredere regio’. Het is belangrijk om in de regio te blijven investeren in opleidingen in de agrarische sector op alle niveaus en dan met name opleidingen die aansluiten bij de wensen in de praktijk. Duurzaamheid zit voor mij vooral in de grotere thema’s (en niet zozeer in bijv. kleine projecten als het inzetten van hybride auto’s). Het vraagstuk is hoe de zaadbedrijven hieraan kunnen bijdragen door bijv. het creëren van teeltwijzen die minder belastend zijn voor de omgeving. Voorbeeld hiervan is de biologische (zaad)teelt. Bejo is één van de weinige zaadbedrijven die een groot programma hebben voor de biologische (zaad)teelt. Maar ook het serieus terugdringen van het gebruik van (bestrijdings)middelen kan een bijdrage leveren aan duurzaamheid. Dit hoeft niet altijd baanbrekend te zijn, het kan ook door bijvoorbeeld het veel effectiever toepassen van bestaande middelen door toepassing van zaadbehandelingstechnieken. Beide zaken dragen op structurele wijze bij aan het thema Duurzaamheid.

Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? De zaadbedrijven worden groter, Bejo streeft bijvoorbeeld naar een gemiddelde groei van 10% per jaar, maar het is niet automatisch zo dat deze groei op de bestaande locaties in de kop van Noord-Holland plaats zal vinden. Het is daarom van belang dat provinciale en lokale overheden goed blijven meedenken en faciliteren in onder andere bestemmingsplannen en vergunningen ten behoeve van de zaadsector, zodat zowel bedrijf als regio ook over 10 jaar nog van elkaar kunnen blijven profiteren.

Interview

13.2. Dekker Chrysanten – de heer C. Dekker

Dekker Chrysanten is een familiebedrijf en wereldwijd een belangrijke speler in de markt van chrysanten. Kenmerk van het bedrijf is dat zij een voorloper is in innovatie van zowel de chrysantenveredeling als het productieproces en logistiek. Dekker Chrysanten heeft vestigingen in Hensbroek, Bolivia, Brazilië, Tanzania, Colombia en Zuid-Afrika. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Dekker Chrysanten? De klanten van Dekker Chrysanten bevinden zich niet in de regio, maar vaak daarbuiten zoals het Westland en de Bommelerwaard. De regio is voor ons met name aantrekkelijk vanwege het feit dat er veel grote veredelaars zijn. Hierdoor is er relatief veel kennis beschikbaar en zijn er veel mensen met groene vingers. Kun je een voorbeeld geven van hoe Dekker Chrysanten profiteert van de regio? Het bedrijf is gestart in de regio en heeft in Hensbroek de afgelopen decennia verder kunnen groeien in zowel de veredeling, stekproductie als het bloemenbedrijf, waar we aan circa 150 mensen in Nederland (hoogwaardige) werkgelegenheid bieden en daarnaast veel mensen inhuren. Veel van de productie van de stekken is naar de buitenlandse vestigingen verplaatst omdat het daar kostprijstechnisch beter geproduceerd kan worden. Onlangs is de regio aangemerkt als 6e Greenport gebied, daar verwachten wij veel van. Wij hopen dat het hierdoor makkelijker wordt om bestemmingswijzigingen te realiseren en mogelijk kunnen wij hierdoor gebruik maken van subsidies. Met name de mogelijkheid om op de bestaande locatie verder te kunnen groeien is heel belangrijk om toonaangevende tuindersbedrijven op hun huidige locatie te kunnen behouden.

Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Onderwijs is net als in de rest van het land een grote uitdaging. Wij zouden graag zien dat het imago van de tuinbouwbedrijven verbetert bij de jongeren zodat ze voor onze branche kiezen. Bovendien zou het voor ons helpen als het onderwijs meer praktijkgericht wordt. Zoals net genoemd, is de huidige wetgeving rondom vergunningen niet optimaal, het zou veel makkelijker moeten worden voor bestaande agrarische bedrijven om uit te breiden. De bereikbaarheid van de regio blijft een aandachtspunt. Wat mij betreft wordt de 2e Coentunnel zo snel mogelijk in gebruik genomen en wordt de verbinding tussen Alkmaar en Zwolle nu eindelijk gerealiseerd. De besluitvorming daarover loopt al 40 jaar en gaat veel te traag. Een andere uitdaging is duurzaamheid; dit is voor onze sector erg belangrijk. Op dit moment is het nog niet mogelijk om 100% emissievrij te telen. Daarnaast zouden wij graag zien dat er meer mogelijkheden komen om energie in de vorm van elektriciteit uit de WKK’s terug te leveren aan het net. Door deze decentrale elektriciteitsopwekking kunnen wij 3x meer terug leveren dan nu is toegestaan en ik weet dat vele andere tuinbouwbedrijven dezelfde mogelijkheden hebben. Het is vreemd dat de lobby van de energiebedrijven tot deze vreemde en in ieder geval milieutechnisch niet verantwoorde maatregel heeft geleid.

Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Het is erg lastig om te voorspellen waar de glastuinbouw in Nederland over 10 jaar staat. De indicatoren en dan met name de ontwikkeling van de kostprijs staan er niet goed voor. Er zal veel innovatie voor nodig zijn om concurrerend te kunnen blijven. De kennis en kunde van de teelt en logistiek echter is in de regio erg hoog en daarmee moeten we de slag kunnen winnen en daarmee ook (de werkgelegenheid van) deze voor deze regio zo belangrijke sector kunnen behouden en zelfs uitbreiden.


Interview

13.3. Floricultura – de heer R. Schoone

Floricultura is de specialist in veredeling, selectie en vermeerdering van orchideeën. Door de jaarlijkse verkoop van wereldwijd vele tientallen miljoenen jonge orchideeënplanten is het bedrijf marktleider in uitgangsmateriaal van orchideeën in de wereld. Als leverancier van uitgangsmateriaal onderscheidt Floricultura zich naast de omvang van de productie ook door het brede assortiment van veertien verschillende orchideeën geslachten.

Kun je een voorbeeld geven van hoe Floricultura profiteert van de regio? Onlangs is de regio de 6e Greenport geworden en hiermee is de regio verder op de kaart gezet!

Op de locatie van de huidige kwekerij in Assendelft wordt door de familie Schoone al sinds 1928 bloemen gekweekt. Aanvankelijk bestond de teelt uit lelies en chrysanten. De omslag kwam toen Klaas Schoone in 1963 de kwekerij K. Schoone Orchideeën B.V. oprichtte. Het bedrijf startte met 600 vierkante meter kas waarin het orchideeën en anthuriums kweekte voor de snij. Binnen tien jaar stond er 3.000 vierkante meter kas voor de teelt van orchideeën. Inmiddels hebben we op locatie Heemskerk, Assendelft en Pune te India 4 weefselkweeklaboratoria en 160.000 vierkante meter kas. Het biedt werkgelegenheid aan ruim 750 medewerkers in Nederland.

Wat zie je als uitdagingen voor de regio? De verdere samenwerking tussen overheid, onderwijs en het bedrijfsleven en verdere ontwikkeling van de 6e Greenport.

In 2000 is de organisatie over genomen door zijn 2 zoons, waarvan 1, Cees-Jan Schoone, een tweede thuismarkt aan het opstarten is in Amerika. Rene Schoone leidt nu de organisatie in Nederland. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Floricultura? Het gehele proces van veredeling, selectie en vermeerdering is een arbeidsintensief proces. De regio rondom Heemskerk en Assendelft biedt voldoende arbeidskrachten die ons arbeidsproces nodig heeft.

50 PwC

Bij de uitbreiding van de locatie Heemskerk hebben we volledige medewerking van de gemeente gehad. Dit en het feit dat er voldoende arbeidskrachten zijn in de regio is voor het arbeidsintensieve proces dat wij hebben een groot voordeel.

Voor ons is de 2e Coentunnel een belangrijke verbetering van onze bereikbaarheid. Duurzaamheid is voor zowel de regio als voor ons van belang. Momenteel zijn wij bezig met het onderzoeken of energievoorziening voor onze kassen in Heemskerk vervangen kan worden door aardwarmte. Wij zijn hier momenteel zeer positief over. De regio zal zijn duurzame karakter verder moeten uitdragen. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Als het goed is moet het feit dat we de 6e Greenport zijn de komende jaren zijn vruchten af gaan werpen. De regio zal zich meer op de kaart moeten gaan zetten met de agrisector en duurzaamheid.

14. Energie en afvalverwerking De energiesector in Noordwest-Holland telt zo’n 7.400 banen3. Er zijn genoeg economische kansen voor Noord-Holland Noord op het gebied van duurzame energie, onder andere op het gebied van offshore wind, biomassavergassing en innovatieve duurzame energietechnieken. Dit heeft te maken met de geografische ligging, infrastructuur en de weers omstandigheden. In de regio zijn ook een aantal belangrijke onderzoeksinstituten en bedrijven gevestigd, zoals ECN, Maritiem Campus Nederland (MCN), Imares en de Huisvuilverbrandingscentrale (HVC). De regio wil deze bloeiende bedrijfstak meer op de kaart zetten met de komst van een EnergyBoard. Hernieuwbare energiebronnen voeren boventoon van innovatie in energiesector De belangrijkste duurzame energiebronnen zijn windenergie, (het mee stoken van) biomassa in centrales en sinds 2007 het gebruik van biobrandstof in het

3

wegverkeer. Samen maken ze 70% uit van de productie van hernieuwbare energie in Nederland. Op dit moment levert zon in Nederland nog een marginale bijdrage aan de totale productie van hernieuwbare energie. Gemiddeld moet hernieuwbare energie 13% groeien om de doelstellingen te behalen. Kenniscentrum ECN voorspelt dat offshore windenergie in de periode 2010-2020 jaarlijks met 37% gaat groeien (ECN en EEA, 2011). Offshore windenergie is echter moeilijk financierbaar door de hoge risico’s en de bezwaren van de visserij en scheepvaart, zegt onder andere bankier ING (ING, 2011). Dankzij overheidsstimulering is in 2011 een tiental nieuwe biogas projecten gerealiseerd onder de Stimulering Duurzame Energie (SDE).

De energiesector wordt hier gedefinieerd volgens de CBS SBI2008 indeling als productie en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas, stoom. Ook omvat de definitie hier werkgelegenheid in waterbedrijven en afvalbeheer.


Interview

14.1. HVC – de heer W. van Lieshout

HVC is een energie- en afvalnutsbedrijf van 52 aandeelhoudende gemeenten en 6 waterschappen. Om een forse bijdrage te kunnen leveren aan de klimaat doelstellingen van de aandeelhouders, richt HVC zich - behalve op afvalinzameling en grondstoffenmanagement - sterk op verduurzaming van de energievoorziening van de in HVC deelnemende overheden. De kerntaken van HVC bestaan uit afval inzameling en grondstoffenmanagement en verduurzaming van de energievoorziening via onder andere wind- en zonne-energie, bio-energie en warmtenetten. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor HVC? HVC is een bedrijf van 52 gemeenten en een aantal waterschappen en is daarmee een onderneming van de regio. Onze aandeelhouders hebben de krachten gebundeld waarbij zij een lange termijn visie hebben op het gebied van duurzaam afvalbeheer en duurzaam energiebeheer. Via de uitvoerende organisatie HVC kan deze publieke ambitie in en voor de regio snel en slagvaardig gekoppeld worden aan de expertise van regionale stakeholders. Het beste van beide werelden, het nutsbedrijf zonder winstoogmerk gekoppeld aan private daadkracht, opent voor Noordwest-Holland ongekende mogelijkheden om voortvarend met duurzaamheid aan de slag te gaan. Kun je een voorbeeld geven van hoe HVC profiteert van de regio? Noordwest-Holland heeft ruimte, ambitie en expertise en het ligt een beetje uit de route. Als buren ben je op elkaar aangewezen. Onze buren zijn: ECN in Petten, Marine +MCN in Den Helder, Agriport en LTO. Al een aantal jaren geleden werden de krachten gebundeld in het Platform Biomassa, vervolgens ontstond de Energieregio en inmiddels is de samenwerking op initiatief van de provincie vertaald in de Energy Board

52 PwC

onder voorzitterschap van gedeputeerde Jaap Bond. De Board vervult niet alleen de rol van klankbord voor de provincie, maar ook voor het landelijke politieke speelveld. Met ECN heeft HVC de eerste schreden gezet op het gebied van de vergassingstechnologie. Een initiatief als de Energy Board helpt om draagvlak voor deze ontwikkeling te vergroten en vervolgens profiteert de regio als rondom de demo-installatie een biomassaexpertisecentrum vorm krijgt. Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Het verder kijken dan de dag van vandaag en daarmee bedoel ik om bewust te investeren in duurzaamheid voor de lange termijn in de wetenschap dat deze investeringen op de korte termijn niet onmiddellijk zorgen voor klappers in de werkgelegenheid. Maar als wij onze lange termijn doelstellingen voor een duurzame leefomgeving in deze regio weten te realiseren, dan komt het met de werkgelegenheid vanzelf goed. Het investeren in een biomassaexpertisecentrum is hier een mooi voorbeeld van. Kennis trekt kennis aan – in eerste instantie dus een kleine hoogwaardige impuls voor de werkgelegenheid, daarna vraag naar opleidingen en vervolgens is de cirkel rond: het vestigen van opleidingsinstituten. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Het is verleidelijk om grote perspectieven te schetsen en eerlijk gezegd zie ik die ook voor me, maar om met een heel basale stap te beginnen: een regio waar de restwarmte vanuit de industrie wordt opgevangen en zo de gehele provincie Noord-Holland van warmte voorziet zonder dat hier nog aardgas voor verspild hoeft te worden. Deze restwarmte gaat nu nog grotendeels de lucht in en is daarmee verloren. Door het aanleggen van een publiek warmtenetwerk in onze regio

kan een enorme stap worden gezet in de verduurzaming van de leefomgeving. En uiteindelijk begint het daarmee, investeren in duurzaamheid is investeren in leefbaarheid.

Interview

14.2. ECN – de heer P. Korting

ECN is hét nationale instituut voor duurzame energie-innovatie. Haar missie is het met en voor de markt ontwikkelen van kennis en technologie, die een transitie naar een duurzame-energiehuishouding mogelijk maken. NRG (Nuclear Research and consultancy Group) is een 100% dochter van ECN en is dé nucleaire dienstverlener van Nederland. NRG is beheerder van de HFR (Hoge Flux Reactor) in Petten. NRG is de grootste producent van molybdeen in Europa. Elke dag worden ruim 24.000 patiënten geholpen met door NRG geproduceerde radio farmaceutische producten en de isotopen van NRG worden over de gehele wereld gebruikt. NRG streeft naar het bouwen van de PALLAS reactor, de vervanger van de huidige HFR. PALLAS zal zo worden uitgerust dat aan de groeiende vraag naar medische isotopen en nucleaire kennis kan worden voldaan en zal efficiënter en effectiever opereren.Bij ECN werken momenteel circa 600 mensen, en bij haar dochter NRG nog eens circa 400 mensen. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor ECN? De regio onderkent duidelijk het grote belang van de koppeling tussen duurzaamheid en economie. De regio telt een aantal bijzondere, regio-overstijgende spelers op het gebied van energie, en vervult hiermee een koploperspositie in Nederland. Met een aantal van deze partijen is ECN momenteel bezig met het opstarten van een pilot op het gebied van biomassa, waarbij de uitdaging is biomassa zo goed mogelijk te gebruiken voor bijvoorbeeld energie (groen gas) en chemicaliën, maar ook voor voedsel. Kun je een voorbeeld geven van hoe ECN profiteert van de regio? Naast de hiervoor genoemde punten profiteert ECN van de aanwezigheid van een hardwerkende, serieuze bevolking

die zich inzet voor hun werk en voor de economie. Dankzij uitstekende contacten met partijen als de provincie NoordHolland, gemeentes, HVC, Taqa en de Energy Board is in deze regio een enorme concentratie van kennis aanwezig. Maar ECN heeft ook een schakelfunctie in de regio dankzij onze contacten op landelijk en internationaal niveau,de participatie in de regieraad van het topteam Energie, het European Energy Research Alliance Platform en bijvoorbeeld de samenwerking in Jetnet met Shell en TU’s. Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Er is in toenemende mate sprake van een mismatch tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Van belang is dat de scholen mensen opleiden in vakgebieden waarin ook op termijn geld mee te verdienen is, dat wil zeggen zich meer richten op de vraag van de toekomst. Dit geldt bijvoorbeeld voor technisch personeel in het algemeen, op alle verschillende scholingsniveaus. De dialoog tussen opleidingen en bedrijfsleven hierover verdient verdere verbetering. Ten aanzien van duurzaamheid liggen er regionale uitdagingen op de gebieden van zonne-energie, windenergie en bijvoorbeeld de ontwikkeling van de Afsluitdijk. ECN kan hier een rol in spelen, door bijvoorbeeld informatie te ontwikkelen over het kostenplaatje van duurzaamheidsprojecten, zoals kosten van duurzaam renoveren ten opzichte van ‘normaal’ renoveren. De regionale samenwerking in NoordwestHolland is ook een voorbeeld van iets dat beter kan. Bijvoorbeeld bij het thema ‘ beter inzetten van R&D geld’ kan samenwerking in de regio tot betere resultaten leiden in plaats van een individuele benadering van dit vraagstuk.

Een grote uitdaging is ook de vervanging van de huidige hoge flux reactor, project PALLAS. PALLAS is een enorme investering van ruim € 600 miljoen en een ‘driving force’ voor verdere en ook andere vernieuwing, en daarmee van groot belang voor de regio. Dat PALLAS nu groen licht heeft gekregen, is een geweldige opsteker voor NRG en ECN en ook voor de gehele regio. PALLAS biedt werkgelegenheid voor zeker 500 directe en een veelvoud aan indirecte banen, en zal ongetwijfeld nieuwe bedrijven in de regio aantrekken. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Over 10 jaar is de nieuwe PALLAS gerealiseerd in Petten, is uit de groen gas demo een voortvloeiende grote bedrijvigheid op gang gekomen, zijn meerdere nieuwe offshore windparken gerealiseerd met grote betekenis voor de regio, zijn er verrassende ontwikkelingen gerealiseerd in het kader van duurzame energie zoals bijvoorbeeld een intelligent energienet gericht op teruglevering uit decentrale opwekking en tot slot is de regionale samenwerking op een nog hoger plan gekomen. In deze regio komt alles bij elkaar. Juist in het samenspel tussen bedrijven, kennisorganisaties en overheden kunnen we aan die innovaties werken waarvan de economie sterker wordt.


Interview

14.3. Kras Recycling – de heer H. Kras

Kras Recycling is in 1951 opgericht en wordt al 60 jaar gerund door de familie Kras. Kras is als afvalverwerker een begrip in Nederland en managed voor ondernemingen en non-profit instellingen de afvalstromen papier, karton, folies en diverse soorten kunststoffen. Zij speelt al jaren een belangrijke rol in het creëren van een duurzame samenleving. Een van haar recente innovaties is de verwerking van ‘harde kunststoffen’ waaronder kunststofkozijnen. Kras exploiteert haar kennis van de afvalsector wereldwijd, onder meer via joint ventures en samenwerkingsverbanden in Europa en Azië. Het door Kras ingezamelde afval wordt mede ook verwerkt in Azië. Bij Kras werken circa 125 werknemers verspreid over 5 locaties. Haar hoofdkantoor staat in Volendam. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Kras? Ons hoofdkantoor staat in Volendam. We kijken letterlijk uit op het IJsselmeer, waardoor de ontwikkeling van onze locatie is begrensd door het water. We hebben de infrastructuur vanuit hier geaccepteerd, maar zijn wel op zoek gegaan naar nieuwe locaties in het land. Het gros van onze werknemers komt echter nog altijd uit Volendam en omstreken. De overheid moet landelijk en in de provincie natuurlijk een stimulerende rol hebben als het gaat om afvalverwerking. Tegelijkertijd ben ik erg voorstander van marktwerking. Ik geloof niet zozeer in subsidieregelingen, heel veel subsidie zeker in onze sector - gaat verloren aan slechte ideeën en adviseurs die weten hoe ze de regelingen moeten benutten, maar niet waar relevante innovatie echt om draait. Goede innovatie verkoopt zichzelf en daar zijn altijd investeerders voor te vinden.

54 PwC

Kun je een voorbeeld geven van hoe Kras profiteert van de regio? Dat zijn toch vooral de ondernemingen met wie we samenwerken in de regio. Deels zijn dat onze klanten, zoals De Bazaar in Beverwijk en deels zijn dat ondernemingen met wie we samenwerken in de afvalketen zoals een project in Burgerbrug waar we samen met Tol Milieu zorgen voor de inzameling en bewerking van harde kunststoffen. Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Wat ik als belangrijkste uitdaging zie is het beter exploiteren van de haven in Amsterdam. De terminal aldaar staat nu nagenoeg stil. Het succes van de haven in Amsterdam is cruciaal voor mensen en ondernemingen in de regio. In de praktijk betekent dat nu dat we met z’n allen naar Rotterdam gaan omdat daar de containers binnenkomen. Wanneer dit in de haven van Amsterdam zou kunnen is dat goedkoper, beperkt dat de milieubelasting aanzienlijk en neemt de bedrijvigheid in de regio fors toe. Overigens speelt het verbreden van de sluizen vanuit IJmuiden daarbij ook een belangrijke rol. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Naast de ontwikkeling van de wereld economie, waar we als ondernemingen in de provincie steeds meer afhankelijk van zijn, zal dat voor een belangrijk deel afhangen van de snelheid en doortastendheid van de (provinciale) overheid. Hoeveel wordt er geïnvesteerd in groeisteden als Hoorn en Alkmaar en wat gaat er gebeuren met het Deltaplan voor het IJsselmeer. En ‘last but not least’ wat wordt er gedaan om de exploitatie van de haven in Amsterdam te verbeteren. Als daar echt werk van wordt gemaakt staan we er als regio prima voor over 10 jaar.

Interview

14.4. MetDeZon – de heer W. Schouten

MetDeZon levert betaalbare zonnepanelen aan ondernemingen en particulieren die flink willen besparen op hun energierekening. Door de zon als energiebron te gebruiken, word je onafhankelijk van energiebedrijven. MetDeZon helpt als een van de grootste leveranciers van Nederland met een breed assortiment waardoor er voldoende keus is. MetDeZon is dé partner in duurzame energie in en om jouw bedrijfspand en woning. Kies je voor duurzaam en schoon, dan kom je al snel uit bij MetDeZon. Samen met jou leveren wij een wezenlijke bijdrage aan duurzame energie in Nederland. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor MetDeZon? Een nuchter maar direct ondernemings klimaat, waarbij “doe maar normaal dan doe je al gek genoeg” het uitgangspunt is. Maar ook een regio waarin nog de bereidheid is om te investeren, ook in deze economische lastige tijden. De regio heeft veel agrarische bedrijven waar duurzaamheid een belangrijk onderdeel uitmaakt van de bedrijfsvoering. Deze regionale markt is voor onze onderneming belangrijk. Daarnaast is de particuliere markt voor ons een belangrijk afzetkanaal, doordat ons businessmodel via het internet is ingericht zijn wij niet specifiek aan de regio gebonden. Kun je een voorbeeld geven van hoe MetDeZon profiteert van de regio? MetDeZon profiteert niet specifiek van de regio vanwege het gekozen business model, waar wij echter wel mee te maken hebben is met regelgeving vanuit locale overheden. Het is onze visie dat de energievoorziening naar de toekomst steeds meer decentraal zal worden opgewekt. De regels van locale overheden werpen tot nu toe barrières op om dit mogelijk te maken. Argumenten zoals “zonnesystemen staan wij niet toe omdat het niet past in het landschappelijke beeld” zijn wat ons betreft niet meer houdbaar voor een verdere verduurzaming van onze leefomgeving.

Wat zie je als uitdagingen voor je onderneming? Het klinkt misschien raar maar wij wachten nog op goede concurrentie. De huidige concurrentie komt helaas niet verder dan “copy en paste” van het businessmodel dat wij drie jaar terug zijn gestart. Met goede concurrentie houd je ook je eigen onderneming innovatief, je leert van elkaar en komen ook nieuwe initiatieven van de grond. Wij verwachten in de komende periode meer toetreding vanuit de Duitse markt. Zo is in Duitsland de groei ingegeven door de overheid omdat zij als doelstelling hebben dat 40% van de energieopwekking zonder verspilling van grondstofkosten moet plaatsvinden. In Nederland bestaat een dergelijk beleid niet, maar zullen de Nederlanders door de alsmaar verdere verlaging van de terugverdientijd en de stijgende energieprijzen de overstap ook snel maken. Wij zijn als onderneming in de ontwikkeling om ook deze toekomstige groei in goede banen te kunnen leiden, daar ligt onze grootste uitdaging.

zogenaamde buurt communities gaan ontstaan, waarbij onderling energie zal worden uitgeruild. De ontwikkeling van systemen hiervoor zoals moderne accu’s gaat heel erg snel.

Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Het op innovatieve wijze regelen van decentrale energievoorzieningen. Locale initiatieven waarbij samenwerking gaat ontstaan tussen de locale overheid, energiebedrijven en de burgers. Door de dalende prijzen voor zonnepanelen is de terugverdientijd al sterk teruggebracht tot ongeveer 3 tot 4 jaar. Dit zal de vraag alleen maar doen toenemen en wat dan te doen met de energie die teveel wordt opgewekt? Hiervoor is nog geen goede oplossing voorhanden. Want indien je op dit moment teruglevert via het bestaande energienet dan wordt alsnog energiebelasting door de overheid geheven. Deze handelswijze frustreert het onderling uitwisselen van energie via het openbare net en de overheid dwingt daarmee de mensen om het zelf te gaan regelen. Wij voorzien dat ook in deze regio


Interview

14.5. Enviem Holding / Gulf – de heer R. Kruijff

Enviem Holding, voortgekomen uit een samengaan van Gulf Oil Nederland en Demarol, is een onderneming bestaande uit de volgende vier divisies: Wholesale (Gulf), Retail (o.a. Demarol, Tinq, Gulf), Lubricants (smeermiddelen, Addinol) en Environmental (scheepsafvalstoffen, Main B.V. / Stroom en Visser B.V.). Bij Enviem Holding werken circa 650 (fulltime) werknemers. Enviem Holding is tevens verbonden aan het Landgoed Hoenderdaell te Anna Paulowna. Wat biedt de regio NoordwestHolland voor Enviem Holding / Gulf? De regio Noordwest-Holland heeft een bevolking met een goede arbeids mentaliteit. Het zijn actieve, hardwerkende en gemotiveerde mensen. We kunnen dat goed vergelijken door onze activiteiten in andere delen van het land en met name in de grote steden. Voor Enviem Holding / Gulf is dit een reden om het hoofdkantoor in Den Helder te houden. Verder biedt de regio met Den Helder dé offshore haven van Nederland en zijn we ook actief in IJmuiden. Amsterdam heeft dé benzinehaven van Europa. Hier hebben we recent € 24 miljoen geïnvesteerd in een benzinedepot. Kun je een voorbeeld geven van hoe Enviem Holding / Gulf profiteert van de regio? Wij profiteren van de directe ligging van Den Helder aan de kust en de logistieke voordelen die hieraan verbonden zijn. Tevens profiteren wij van de genoemde havens voor onze afvalinzameling activiteiten. Ook profiteren wij bijvoorbeeld van de aanwezigheid van de NAM hier in Den Helder. De N9 van Alkmaar naar Den Helder is adequaat aangepakt. Wat zie je als uitdagingen voor de regio? Belangrijke uitdagingen zie ik op het

56 PwC

gebied van weten regelgeving. De overheid is naar mijn mening niet altijd even consistent. Als onderneming willen wij graag stabiliteit en continuïteit, maar wij hebben te maken met zeer veel verschillende controle-instanties met steeds weer nieuwe vragen en invalshoeken van de betreffende ambtenaren. Denk bijvoorbeeld aan de BRZO (Besluit Risico Zware Ongevallen) en de arbeidinspectie. Dit soort zaken zou beter gecoördineerd kunnen worden vanuit de overheid. En bijvoorbeeld één aanspreekpunt voor de onderneming zou ook kunnen helpen. Bij onze retailactiviteiten hebben wij verder te maken met diverse uiteenlopende vergunningprocedures in de verschillende gemeenten waar wij actief zijn. Wij hebben onze zaakjes goed op orde, met up-to-date opslagcapaciteit, verwerkingsinstallaties en transport middelen (schepen en vrachtwagens), maar ook qua interne organisatie. Zo hebben we gekwalificeerde mensen op de KAM-afdeling (Kwaliteit, Arbeid en Milieu) en wordt ons personeel regelmatig geschoold. De besluitvorming door de verschillende overheden zou in bepaalde situaties sneller kunnen. Wij zijn bijvoorbeeld bezig met de uitbreiding van het Landgoed Hoenderdaell met ca. 110 ha, waarbij een vergunning is aangevraagd voor een viertal windmolens. De reacties van de betrokken overheden zijn allemaal onverdeeld positief, alleen de besluitvormingsprocedures (bestemmingswijziging, etc.) duren heel lang. En als ondernemer moet je verder, omdat anders het momentum verloren gaat. Den Helder moet zich blijvend op de kaart blijven zetten als de offshore haven en alle faciliteiten bieden. Ik denk dat het daarbij niet noodzakelijk is om de haven te verplaatsen naar Anna Paulowna, omdat de haven van Den Helder nog voldoende ruimte biedt.

Uitdagingen op het gebied van duurzaamheid en energie zijn er volop, bijvoorbeeld ten aanzien van het gebruik van uit afval gerecyclede grondstoffen, zoals de verwerking van basisolie uit ingezamelde afgewerkte oliën. De overheid zou hier een normering moeten stellen zoals bijvoorbeeld gedaan is ten aanzien van de verplichting om biodiesel te mengen in diesel. En ook zou het (efficiëntere) gebruik van bijvoorbeeld ethanol meer gepromoot kunnen worden. Mits de landbouwgronden veel efficiënter benut gaan worden liggen hier duurzame oplossingen voor het energievraagstuk. Bovendien geeft dit Nederland weer nieuwe kansen met de export van onze kennis van agrarische technieken. Waar staat Noordwest-Holland over 10 jaar? Wij voorzien in de komende 10 jaar een verdere groei van de markten waarin wij actief zijn. Voor de regio NoordwestHolland is van groot belang dat sectoren als de offshore, leisure en energy zich positief ontwikkelen. De regio moet aantrekkelijker worden voor zowel ondernemingen als voor toeristen, en daarvoor moet het nodige gebeuren. Belangrijk element hierbij is de houding van de diverse overheden. Een vriendelijke en coöperatieve houding van de overheden kan enorm helpen om de uitdagingen waar de regio voor staat in de komende jaren te realiseren, en de regio aantrekkelijker te maken voor ondernemingen en toeristen.


58 PwC

Contact Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: PwC Per Kroon Robonsbosweg 7c 1816 MK Alkmaar Telefoon: 088 792 3057 Mobiel: 06 224 248 89 [email protected]


© 2012 PricewaterhouseCoopers Advisory N.V.(KvK 34180287). Alle rechten voorbehouden 01.28.121.2012.03. In dit document wordt met ‘PwC’ bedoeld PricewaterhouseCoopers Advisory N.V., die een member firm is van PricewaterhouseCoopers International Limited. ‘PwC’ is het merk waaronder member firms van PricewaterhouseCoopers International Limited (PwCIL) handelen en diensten verlenen. Samen vormen deze member firms het wereldwijde PwC-netwerk. Elke member firm in het netwerk is een afzonderlijke juridische entiteit en handelt voor eigen rekening en verantwoording en niet als vertegenwoordiger van PwCIL of enige andere member firm. PwCIL verricht zelf geen diensten voor klanten. PwCIL is niet verantwoordelijk of aansprakelijk voor het handelen of nalaten van welke van haar member firms dan ook, kan geen zeggenschap uitoefenen over hun professionele oordeel en kan hen op geen enkele manier binden.

Onderzoeksrapport Noordwest-Holland

Recommend Documents