ONDERWIJSPROGRAMMA Bachelor & Master

Interuniversitair

Centrum voor Studie en Documentatie van Latijns Amerika Keizersgracht 395-397, 1016 EK Amsterdam www.cedla.uva.nl – 020 525 3498  Wetenschappelijk onderzoek en onderwijs in sociale wetenschappen, geschiedenis, economie en cultuurstudies  Gespecialiseerde bibliotheek  Seminars en lezingen  Wetenschappelijke uitgeverij

ONDERWIJSPROGRAMMA 2010-2011 Bachelor & Master Inhoudsopgave Voorwoord Algemene informatie Rooster Studiepunten Toetsing Deelname en inschrijving Inschrijving algemeen Inschrijving voor studenten Inschrijving voor niet-studenten Deelnemende instellingen

Overige informatie Individuele begeleiding Lezingen en workshops Inlichtingen en mailinglist CEDLA medewerkers

Bachelorcolleges en Minor Latijns Amerika Studies BA 1. BA 2. BA 3. BA 4. BA 5. BA 6. BA 7. BA 8.

Basiscursus: kennismaking met Latijns Amerika De identiteit van de stad Globalisering en de perspectieven op ontwikkeling in Latijns Amerika Caraïbistiek Politiek en protest in Latijns Amerika Gender, familie en armoede in Latijns Amerika The political economy of petro-states Brazilië: democratie, burgerschap en duurzame ontwikkeling

3 4 4 4 4 4 5 5 5 6 6 6 6 6 7 8 9 11 12 13 14 15 16 17

Mastercolleges MA 1. MA 2. MA 3. MA 4. MA 5. America MA 6.

De identiteit van de stad The new politics of mineral extraction in Latin America Globalisering en de toekomst van Amazonia Natural resources and environmental management in Latin America Social movements and democracy: Social capital and civic engagement in Latin

18 19 20 21 22 23

Gender, familie en armoede in Latijns Amerika

24

Speciale onderwijsvormen Literatuuropdrachten en Lecturas Guiadas (Tutorials) YES (Y)oung (E)xcellent (S)cholars-programma Thema’s van de speciale onderwijsvormen LG 1. De speelfilm en de samenleving in Latijns Amerika LG 2. Opvoeding en cultuuroverdracht in Latijns Amerika LG 3. Rechtspluralisme in Latijns Amerika LG 4. Transnationale migratie, remittances en lokale ontwikkeling in Latijns Amerika LG 5. Toerisme, duurzaamheid en lokale ontwikkeling in Latijns Amerika

CEDLA MasterProgramma Latijns Amerika Studies Opbouw en duur van het CMP CEDLA Onderzoeksprogramma 2009-2013 CMP Onderzoeksmogelijkheden 2010-2011 Aanmelding en toelating

Verdere informatie CEDLA website CEDLA nieuwsbrief CEDLA bibliotheek CEDLA publicaties Websites en telefoonnummers Latijns Amerika studies in Nederland Lokatie van CEDLA

Colofon

25 25 25 26 27 28 29 30 31 32 32 32 33 37 38 38 38 38 39 39 40 40

CEDLA offers the following possibilities for international students:  A number of CEDLA Master’s courses are given in English. See the course overview on the back cover and the full course description in English in this booklet for: BA7, MA2, MA4 and MA5.  Tutorials (Lecturas Guiadas, p. 25-31) that are given individually or to a small group on a specific topic supervised by one of the CEDLA staff members, can also be organised in English.  The Y(oung) E(xcellent) S(cholars) Programme (p. 26 and www.cedla.uva.nl) is aimed towards outstanding master’s students who wish to combine an internship with thesis research. The programme also accepts young graduates who would like to specialise in one of the research areas of the CEDLA research programme that its staff is working on. Since the supervision offered within the YES Programme is on an individual basis, international students may also apply.

| 3

Voorwoord Voor je ligt het onderwijsprogramma van het CEDLA. Het CEDLA is een interuniversitair onderzoeksinstituut voor de bestudering van Latijns Amerika dat gesticht is door verschillende academische instellingen in Nederland (zie de lijst op pagina 6). Het CEDLA heeft als doel de bestudering van Latijns Amerika vanuit verschillende disciplines te stimuleren en doet dat onder andere door het aanbieden van onderwijsactiviteiten en lezingen. Deze zijn voor studenten van alle Nederlandse universiteiten en belangstellenden toegankelijk. Latijns Amerika is een complex en veelvormig continent, dat niet altijd gemakkelijk te doorgronden is. Verregaande economische hervormingen bestaan naast boerensamenlevingen die nauwelijks contact met de markt hebben. De modernisering van de samenleving en de gevolgen van de economische en culturele globalisering hebben tegelijkertijd een nieuwe vitaliteit van de Indiaanse bevolkingsgroepen en cultuur laten zien. Democratische en autoritaire tendensen bestaan in de politiek naast elkaar en leiden elke keer tot verrassende resultaten en uitkomsten. In het onderwijs van het CEDLA proberen docenten van het CEDLA (en soms ook van erbuiten) verklaringen te geven voor deze complexe en soms tegenstrijdige processen. Het CEDLA biedt naast bijvakken ook een coherent minorprogramma op bachelorniveau aan. Tevens wordt er een masterprogramma aangeboden: het CEDLA MasterProgramma (CMP) Latijns Amerika Studies. Het CMP biedt studenten de mogelijkheid in een periode van vijftien maanden een onderzoeksspecialisatie in de bestudering van Latijns Amerika te verkrijgen (zie pagina 32). Wij hopen dat alle geïnteresseerden gemakkelijk een weg kunnen vinden in deze onderwijsgids. En we hopen vooral jou of u bij één of meer van de onderwijsactiviteiten of lezingen van het CEDLA te mogen begroeten. Michiel Baud Directeur

4 | ALGEMENE INFORMATIE

Algemene informatie over het onderwijsprogramma Het onderwijs van het CEDLA is verdeeld in bachelor- en mastercolleges. Naast de inleidende Basiscursus zijn er verschillende colleges op bachelorniveau. Deze kunnen worden gecombineerd tot een minor Latijns Amerika Studies. Zie voor meer informatie over de minor pagina 8. De meeste mastercursussen die op het CEDLA worden gegeven zijn werkcolleges die nauw aansluiten bij het eigen onderzoek van de CEDLA-staf. Het is ook mogelijk een vijftien maanden durend masterprogramma te volgen bij het CEDLA, het CMP. Zie voor meer informatie over het CMP pagina 32. Er bestaan ook andere onderwijsactiviteiten zoals intensieve seminars en een programma van begeleide literatuurstudie (Lecturas Guiadas of Tutorials). Verder is het mogelijk begeleiding te krijgen bij stages, veldonderzoek in Latijns Amerika en bij het schrijven van een scriptie.

Rooster De bachelor- en mastercolleges worden grotendeels aangeboden in twee blokken: Blok 1: 8 september 2010 – 28 januari 2011 Blok 2: 31 januari 2011 – 1 juli 2011 De exacte begin- en einddatum staan vermeld bij de beschrijving van iedere cursus. De cursussen vinden plaats op het CEDLA, Keizersgracht 395-397 te Amsterdam, tenzij anders vermeld.

Studiepunten De cursuszwaarte wordt berekend volgens het ECTS-systeem (European Credit Transfer System). Eén punt staat voor 28 uur studie. De bachelorcolleges hebben veelal een zwaarte van 5 à 10 EC’s. De meeste mastercolleges hebben een zwaarte van 10 EC’s. Mocht men een zwaarder programma willen doen, dan kan men het cursusprogramma aanvullen met een literatuuropdracht of Lecturas Guiadas. Men dient daarvoor zelf contact op te nemen met de betreffende docent. Meer informatie over Lecturas Guiadas is te vinden vanaf pagina 25.

Toetsing Cursussen worden afgesloten met een tentamen en/of andere vormen van toetsing, zoals een presentatie of een werkstuk. Deelnemers zijn zelf verantwoordelijk voor de inpassing van de cursus(sen) in hun studieprogramma. Goedkeuring van de eigen faculteit of vakgroep is altijd noodzakelijk als studenten de resultaten van hun CEDLA-cursussen voor hun eigen studie willen laten meetellen. Tentamens zijn altijd schriftelijk. Het gaat hierbij voornamelijk om essayvragen (m.u.v. de Basiscursus). In het algemeen geldt dat als een cursus wordt afgesloten met een tentamen dit de collegestof en opgegeven literatuur betreft. Voor elke cursus geldt een uiterste termijn waarop aan alle verplichtingen moet zijn voldaan. Aan het begin van elke cursus worden de exacte inleverdata doorgegeven. Vanzelfsprekend is plagiaat niet toegestaan. Het overnemen van elektronische of geschreven teksten van anderen – anders dan als citaat met duidelijke bronvermelding – in een opdracht, paper of scriptie is een ernstig vergrijp waar nauwlettend op wordt gecontroleerd, o.a. met behulp van Ephorus. Bij bewezen plagiaat mag een docent een student verdere deelname aan het college of begeleiding bij de scriptie weigeren en wordt de eigen universiteit hierover geïnformeerd. Tevens heeft in dit geval de examencommissie van het CEDLA het recht een student verdere deelname aan CEDLA-cursussen te ontzeggen.

Deelname en inschrijving De CEDLA-cursussen zijn in de eerste plaats bestemd voor studenten aan Nederlandse universiteiten. Niet-studerende belangstellenden zijn bij enkele cursussen ook welkom. Hieronder volgt informatie voor studenten en voor niet-studerende belangstellenden.

ALGEMENE INFORMATIE | 5

Inschrijving algemeen Inschrijven is altijd noodzakelijk om aan een cursus te kunnen deelnemen. Twee weken voor aanvang van een cursus sluit de inschrijfperiode en worden de inschrijvingen geteld. Voor de meeste cursussen geldt een maximum aantal deelnemers. Bij teveel inschrijvingen zal een selectie plaatsvinden. Bij overinschrijving krijgen studenten voorrang op ‘niet-studenten’. Daarna krijgen studenten van deelnemende instellingen voorrang (een overzicht van de deelnemende instellingen is te vinden op pagina 6). Het is dus raadzaam tijdig in te schrijven. Als er voor een cursus een wachtlijst is, worden alle ingeschreven studenten gevraagd zich af te melden indien zij besluiten niet deel te nemen aan de cursus, zodat eventueel studenten van de wachtlijst kunnen worden toegelaten. Indien een student zich niet afmeldt en toch niet meedoet aan de cursus wordt deze student bij een volgende inschrijving onder aan de lijst geplaatst. Deelnemers worden geacht bij alle colleges aanwezig te zijn en zich af te melden indien zij verhinderd zijn. Indien aan minder dan driekwart van de colleges is deelgenomen, kan de student worden uitgesloten van deelname aan het tentamen.

Inschrijving voor studenten De CEDLA cursussen (behalve de Basiscursus) zijn in principe bedoeld voor studenten culturele antropologie, economie, geschiedenis, politicologie, sociale geografie en sociologie. Studenten van andere opleidingen, zoals Talen en Culturen van Latijns Amerika, Culturele Studies en talenopleidingen zoals Spaans en Portugees, zijn eveneens welkom. Voor sommige cursussen is kennis van Spaans en/of Portugees een vereiste. Enige kennis van deze talen is ook nuttig voor de andere cursussen omdat dit de bestudering van literatuur vergemakkelijkt. Aan de inschrijving en de deelname zijn geen kosten verbonden, noch voor de student noch voor de universiteit. De kosten voor bij de cursus te gebruiken fotokopieën, boeken of syllabi zijn voor de student. Inschrijven voor een cursus geschiedt door het invullen van het elektronische inschrijfformulier voor de desbetreffende cursus. Dit formulier is te vinden bij iedere cursus op de CEDLA onderwijs webpagina: http://www.cedla.uva.nl/40_courses/education_programme.html. Alle studenten dienen bij aanvang van de cursus hun collegekaart 2010-2011 te tonen. Iedereen die zich heeft ingeschreven ontvangt voor het begin van de cursus per e-mail een bevestiging. Indien de student geen geldige collegekaart laat zien kan geen tentamenbriefje worden verstrekt. Studenten die willen deelnemen aan CEDLA cursussen op master niveau dienen een bacheloropleiding te hebben afgerond.

Inschrijving voor ‘niet-studenten’ Onder bepaalde voorwaarden kunnen ook mensen die niet als student staan ingeschreven bij een universiteit deelnemen aan enkele cursussen. Bij de Basiscursus kan dat altijd. Geïnteresseerden voor de cursussen voor gevorderden dienen bij aanmelding kort hun achtergrond, voorkennis en speciale belangstelling voor die cursus toe te lichten. ‘Niet-studenten’ kunnen zich via de website inschrijven voor de cursus en vervolgens het verschuldigde bedrag overmaken op de girorekening van het CEDLA (zie hier onder). Als het gaat om een cursus voor gevorderden moet het bedrag pas worden overgemaakt na de formele toelating tot het betreffende college door de docent. Het verschuldigde bedrag dient uiterlijk twee weken na aanvang van de cursus overgemaakt te zijn. Voor de CEDLA cursussen is de prijs € 25,= per EC. Het verschuldigde bedrag dient overgemaakt te worden op het gironummer 4990722 van Centrum voor studie en documentatie van Latijns Amerika, Amsterdam. Vermeld bij overmaking duidelijk je naam en de titel van de betreffende cursus.

6 | ALGEMENE INFORMATIE

Deelnemende instellingen De instellingen die deelnemen in het CEDLA zijn: o o o o o o o o o

Universiteit van Amsterdam Vrije Universiteit Amsterdam Universiteit Leiden Radboud Universiteit Nijmegen Erasmus Universiteit Rotterdam Universiteit Utrecht Universiteit van Tilburg Institute of Social Studies, Den Haag Rijksuniversiteit Groningen

Overige Informatie Individuele begeleiding CEDLA medewerkers zijn over het algemeen bereid tot het (mee-)begeleiden van werkstukken en eindscripties. Het is daarvoor nodig een afspraak met de betreffende docent te maken. Vervolgens worden in overleg met de CEDLA docent en de eigen vakgroep goede afspraken gemaakt. Daarnaast wordt vanuit het CEDLA begeleiding geboden bij individueel (stage-)onderzoek. Zie voor meer informatie over onderzoeks- en scriptiebegeleiding ook het YES - (Y)oung (E)xcellent (S)cholars - programma (pagina 25).

Lezingen Naast het onderwijs worden er lezingen georganiseerd in het kader van het onderzoeksprogramma, meestal in het Engels en soms in het Spaans. Hierin worden onderzoeksresultaten gepresenteerd door onderzoekers uit Europa en Latijns Amerika. Cursussen en lezingen worden aangekondigd via de CEDLA mailinglist en op de CEDLA website (www.cedla.uva.nl) onder ‘Events’. Op een enkele uitzondering na zijn CEDLA lezingen voor iedereen toegankelijk. Met het volgen van lezingen worden geen studiepunten behaald, tenzij anders vermeld.

Inlichtingen en mailinglist Inlichtingen kunnen worden verkregen bij de onderwijscoördinator of via het CEDLA-secretariaat: tel. 020 525 3498, e-mail: [email protected]. Het is mogelijk om via de mailinglist op de hoogte te worden gehouden van alle CEDLA-activiteiten. Aanmelden voor de mailinglist kan door je e-mail adres door te geven aan het secretariaat.

ALGEMENE INFORMATIE | 7

CEDLA-medewerkers Docenten: Prof. dr. Michiel Baud Geschiedenis/Sociale- Politieke Antropologie 020 525 3245 [email protected]

Dr. Christien Klaufus Sociale Geografie/Urbane Studies 020 525 3249 [email protected]

Dr. Fabio de Castro Brazilië Studies/Milieu Studies 020 525 8516 [email protected]

Dr. Arij Ouweneel Geschiedenis/Cognitive Science 020 525 3246 [email protected]

Dr. Pitou van Dijck Economie 020 525 3250 [email protected] CMP- coördinator

Dr. Annelou Ypeij Antropologie 020 525 3251 [email protected]

Dr. Barbara Hogenboom Politicologie 020 525 3383 [email protected] Secretariaat: 020 525 3498 / 2521 [email protected]

Bibliotheek: 020 525 3248 [email protected]

Jolanda van den Boom: secretariaat Louise Stutterheim: onderwijscoördinatie Ahmed Mimouni: automatisering

Gerson Kuiper Graça de Oliveira Bestanist Nin Pons

Website/ PR:

Redactie Edita publicaties:

Bestanist Nin Pons Louise Stutterheim Kathleen Willingham

Kathleen Willingham

8 | BA COLLEGES

Bachelorcolleges en Minor Latijns Amerika Studies Het CEDLA heeft een breed en interdisciplinair aanbod van cursussen op bachelorniveau, waarin belangrijke Latijns Amerikaanse thema’s worden behandeld. In aanvulling op de cursussen is het mogelijk d.m.v. literatuurstudie dieper op thema’s in te gaan en hiervoor extra studiepunten te halen (zie literatuuropdrachten, pagina 25). De cursussen zijn toegankelijk voor studenten van alle Nederlandse universiteiten en tegen een vergoeding ook voor belangstellenden. Voor sommige cursussen geldt een toelatingseis. Inschrijving voor bachelor colleges geschiedt door middel van het elektronische inschrijfformulier. Dit formulier is te vinden bij iedere cursus op de CEDLA-onderwijs webpagina: http://www.cedla.uva.nl/40_courses/education_programme.html. Voor alle CEDLA-cursussen geldt dat men zich in verband met het beperkte aantal plaatsen tijdig dient in te schrijven. Verschillende CEDLA bachelorcursussen kunnen worden gecombineerd tot een minor Latijns Amerika Studies van 30 EC’s (of meer of minder, afhankelijk van de eisen van de opleiding van de student). De minor kan goed dienen als voorbereiding op het CEDLA MasterProgramma. De minor wordt gecoördineerd door dr. Arij Ouweneel. De minor Latijns Amerika Studies bestaat uit een aantal bachelorcursussen, die eventueel kunnen worden aangevuld met literatuuropdrachten. Voor het volgen van de minor is de Basiscursus (BA1) in elk geval verplicht. Studenten die het minorprogramma willen volgen dienen zich tijdig in te schrijven voor de Basiscursus BA1. Vervolgens leggen zij een voorstel voor de invulling van hun minorprogramma voor aan de minorcoördinator. Na goedkeuring kunnen zij zich voor de overige cursussen inschrijven; ook dit dient tijdig te gebeuren. Voor het maken van literatuuropdrachten meldt de minorstudent zich aan bij één van de CEDLA stafdocenten. De thematiek wordt in overleg met de docent bepaald (zie ook de thema’s op pagina 26). Vaak zal gelden dat hierbij wordt aangesloten bij een reeds gevolgde CEDLA-cursus.

BA COLLEGES | 9

BA 1. Basiscursus: Kennismaking met Latijns Amerika Coördinatie: Tel./e-mail: Periode: Tijd: Plaats: Cursuszwaarte: Toelatingseisen:

Dr. Arij Ouweneel 020 525 3498 / [email protected] 8 september 2010 – 8 december 2010 woensdag (en evt. vrijdag, zie toelatingseisen) 10.00 – 13.00 CEDLA, benedenzaal S.02 7,5 EC’s (of 10 EC’s met schrijfopdracht) Passieve kennis van het Engels. Toegankelijk voor ‘niet-studenten’. In verband met de grote belangstelling voor deze cursus wordt men aangeraden zich tijdig in te schrijven. Bij overintekening bestaat de mogelijkheid van een tweede reeks op de vrijdag, zelfde periode en tijdstip. Twee weken voor aanvang worden de definitieve groepen gevormd.

Beschrijving Deze multidisciplinaire cursus introduceert de studenten in het veld van de Latijns Amerikanistiek. De collegereeks is dan ook bedoeld voor studenten die nog geen colleges over Latijns Amerika hebben gevolgd. De colleges gaan voornamelijk over de historische, sociale en economische ontwikkelingen op het continent van de afgelopen eeuw en worden gegeven door verschillende docenten verbonden aan het CEDLA. Er wordt zowel gesproken over het platteland als over de stedelijke ontwikkeling. Er zijn drie blokken: een historisch getint blok over de periode tot aan het heden, een blok over gender en familierelaties, urbane geografie en cultuur in het heden, en een blok over politiek, milieu, Brazilië en Amazonia. De docenten concentreren zich op onder meer de overgang naar democratie, de invloed van recente economische hervormingen en de mondialisering.

Colleges 8 15 22 29 6 13 20 27 3 10 17 24 8 12

september september september september oktober oktober oktober oktober november november november november december januari

De kolonisatie van een continent De lange negentiende eeuw De economie in de 20ste eeuw De politiek in de 20ste eeuw Gender en familierelaties Stedelijke ontwikkeling Migratie en ontwikkeling Jongeren in de film De politiek in de 21ste eeuw Contemporary Brazil The environment in Latin America Amazonia en de mondialisering Tentamen Hertentamen

Dr. Arij Ouweneel Prof. dr. Michiel Baud Dr. Pitou van Dijck Dr. Barbara Hogenboom Dr. Annelou Ypeij Dr. Ouweneel/Dr. Klaufus Dr. Christien Klaufus Dr. Arij Ouweneel Dr. Hogenboom/ Dr.Baud Dr. Fabio de Castro Dr. Fabio de Castro Dr. Pitou van Dijck 10.00 - 13.00 uur 10.00 - 13.00 uur

Werkvorm en toetsing De cursus bestaat uit een reeks hoorcolleges, soms aangevuld met documentaires en video’s. Aangezien de colleges zoveel mogelijk aansluiten bij de literatuur is het zinvol de leeswijzer te volgen en de betreffende hoofdstukken of artikelen voorafgaand aan de bijeenkomst te lezen. De literatuur wordt later vermeld op de CEDLA website. Toetsing gebeurt door middel van een schriftelijk tentamen en beslaat de volledige cursusstof, dus de colleges en alle literatuur. Volgens een algemene universitaire richtlijn geldt het cijfer 5,5 of hoger als voldoende. Het tentamen vindt plaats op 8 december 2010. Voor degenen die het tentamen niet hebben gehaald is er slechts één herkansing mogelijk. Dit hertentamen is op 12 januari 2011. De tentamentijden zijn hetzelfde als de collegetijden: 10.00 tot 13.00 uur.

10 | BA COLLEGES Studenten die 10 ECs willen behalen, voeren een schrijfopdracht uit. Voor deze studenten geldt de toetsing op basis van het tentamen (75%) en de schrijfopdracht (25%), maar uitsluitend als het tentamencijfer voldoende is. De schrijfopdracht heeft betrekking op een deel van de cursusliteratuur aangevuld met een boek of enkele artikelen. De studenten kiezen een thema uit een aangeboden lijst en beantwoorden met een tekst van 2000 woorden de door de docent aangegeven vraag of vragen. Uiterlijk 12 januari 2011 leveren de studenten hun schrijfopdracht in. Hiervoor geldt ook dat het cijfer minimaal een 5,5 moet zijn om de extra studiepunten te behalen.

Literatuur Jan Knippers Black, Latin America: Its Problems and Promise: A Multidisciplinary Approach (2010, Westview Press), aangevuld met literatuur die zal worden aangeboden via BlackBoard.

BA COLLEGES | 11

BA 2. De identiteit van de stad Docent: Tel./mail: Periode: Tijd: Cursuszwaarte: Max. aantal deelnemers:

Dr. Christien Klaufus, Dr. Arij Ouweneel 020 525 3249 / [email protected] 020 525 3246 / [email protected] 26 oktober 2010 – 25 januari 2011 Hoorcollege dinsdag 11.00 – 14.00 uur 5 EC’s 25

Beschrijving Latijns Amerika is de Nieuwe Wereld, het continent van de hoop. Hoop op verandering voor de armen, hoop op een meer egalitaire samenleving. Vroeger werd die hoop vooral op het platteland gezocht, bij de boeren en de Indianen. Tegenwoordig draait het om de stad als broeinest van verzet, als locatie van alternatieve identiteitsconstructies en als onderwerp in culturele productie. Dat is begrijpelijk want Latijns Amerika is de afgelopen decennia in hoog tempo verstedelijkt: ruim driekwart van de bevolking woont in stedelijke gebieden. De tijd is voorbij dat gedacht werd dat de fysieke vorm van de Latijns Amerikaanse stad bepalend was voor een hiërarchische sociale orde. Tegenwoordig worden steden vooral belicht vanuit de identiteit van het verzet, als het eigen gezicht van deze Nieuwe Wereld. In deze cursus gaan de studenten op zoek naar deze identiteit en haar wortels. Dat gebeurt aan de hand van sociaalgeografische en culturele inzichten over het leven in Latijns Amerikaanse steden. Uiteraard zullen eerst een inleiding over stadstudies en de geschiedenis van de stedelijke ontwikkeling in Latijns Amerika gegeven worden. De aandacht richt zich vervolgens op hedendaagse sociale bewegingen, sociaalruimtelijke segregatie, geweld, en stedelijk bestuur en beleid. De cursus sluit af met colleges die alledaagse ervaringen in de stad behandelen, evenals identificaties met de stad en verbeeldingen van de stad op televisie en in de cinema.

Werkvorm/toetsing De cursus bestaat uit twaalf hoorcolleges met bijbehorende literatuur. Beoordeling vindt plaats op basis van een tentamen (11 januari, hertentamen 25 januari).

Literatuur De literatuur wordt twee maanden voor aanvang van de cursus bekend gemaakt via de CEDLA website (ongeveer 500 pagina’s).

12 | BA COLLEGES

BA 3. Globalisering en de perspectieven op ontwikkeling in Latijns Amerika Docent: Tel./e-mail: Periode: Tijd: Cursuszwaarte: Toelatingseis: Max. aantal deelnemers:

Dr. Pitou van Dijck 020 525 3250 / [email protected] 25 november 2010 – 3 februari 2011 donderdag 14.00 – 17.00 uur 5 EC’s Basiskennis economie 30

Beschrijving De collegereeks gaat in op een aantal centrale dimensies van economische globalisering en regionale integratie in Latijns Amerika. Allereerst wordt aangegeven dat het globaliseringsproces steeds weer andere vormen en kenmerken heeft en al over een lange periode het ontwikkelingsperspectief van landen in Latijns Amerika beïnvloedt. Vervolgens worden drie strategieën onderscheiden die landen kunnen volgen om hun positie in de wereldeconomie te versterken: initiatieven die unilateraal worden genomen; groepsgewijze initiatieven van landen in de regio, en tenslotte initiatieven die beogen op multilateraal niveau veranderingen tot stand te brengen die de economische perspectieven ten goede komen. Vooral sinds de jaren negentig zijn in Latijns Amerika veel initiatieven genomen om tot versterking van samenwerking te komen tussen landen in de regio: Mercosur, Andean, en recentelijk UNASUR zijn daar voorbeelden van. UNASUR in het bijzonder is een zeer ambitieus plan om te komen tot verdere samenwerking en integratie op economisch, politiek, en wellicht ook op militair en infrastructureel gebied, waarbij in veel opzichten de EU een voorbeeld functie heeft. In de college reeks wordt ingegaan op de potentiële betekenis van de Wereldhandelsorganisatie (WTO) voor de ontwikkeling van Latijns Amerika, en wordt de agenda van de WTO vanuit het perspectief van verschillende groepen landen in de regio bezien. Daarbij zal ook kritisch naar de ‘leiderschapsrol’ van Brazilië als regionale grootmacht en als grote speler in de wereldhandel van landbouwproducten worden gekeken. Een drijvende kracht in het globaliseringsproces is de internationale mobiliteit van kapitaal. Daarbinnen spelen directe buitenlandse investeringen een grote rol. De cursus gaat in op de positie van Latijns Amerika in de internationale kapitaalstromen en op de rol van investeringsverdragen. Tenslotte zal het infrastructuurplan voor integratie tussen landen in de regio, en voor integratie van de regio in de wereldeconomie worden behandeld: IIRSA. IIRSA is een multi-dimensioneel programma voor versterking van de infrastructuur voor weg- en watertransport, energie en waterkracht, dat het gehele continent omvat. Het programma werd in september 2000 opgestart. In verband met het tienjarig functioneren van IIRSA per september 2010 zal daar aan in de collegereeks bijzondere aandacht worden besteed.

Werkvorm en toetsing Hoorcolleges aangevuld met discussies op basis van onderdelen van de verplichte literatuur. De hoorcollegereeks wordt afgesloten met een schriftelijk tentamen over collegestof en literatuur. Studenten hebben de mogelijkheid een deel van de literatuur voor het schriftelijk tentamen te vervangen door een werkstuk van beperkte omvang.

Literatuur De literatuur wordt enige weken voor aanvang van de cursus bekend gemaakt.

BA COLLEGES | 13

BA 4. Caraïbistiek (locatie: KITLV, Leiden) Coördinatie: Tel./e-mail: Periode: Tijd: Plaats: Cursuszwaarte:

Dr. Rosemarijn Höfte (KITLV) 071 527 2295/2374; [email protected] januari 2011 – april 2011 woensdag 13.30 – 17.00 uur Leiden, zie programmaboekje KITLV, www.kitlv.nl/home/course/ 10 EC’s

Beschrijving Deze interuniversitaire cursus wordt georganiseerd door een aantal Nederlandse universiteiten en instituten. Het CEDLA is een van de instituten die in de persoon van Prof. dr. Michiel Baud betrokken is bij de organisatie ervan. De cursus wordt gecoördineerd door de afdeling Caraïbisch Kenniscentrum van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde te Leiden (KITLV). In de cursus komen zowel geschiedenis, politiek en ontwikkelingsproblematiek als sociaal-culturele thema’s aan bod. In concreto behandelen de docenten onder meer: ecologie, vroege kolonisatie, slavenhandel, plantages en slavernij, slavenverzet, contractarbeid, raciale relaties, plurale maatschappij, peasants en post-plantage economie, dekolonisatie, hedendaags ontwikkelingsproblematiek, Afro-Amerikaanse culturen, Afroen Aziatische creolisering, hedendaagse etniciteit, migratie en transnationale gemeenschappen, gender, economie, literatuur en muziek.

Werkvorm en toetsing Hoorcolleges. Tentamen over boeken en collegestof.

Literatuur Staat vermeld in programmaboekje van het KITLV, www.kitlv.nl/home/course/.

Aanmelding en inschrijving Aanmelding en inschrijving bij KITLV Leiden, tel. 071-5272295/2374, e-mail: [email protected]. Voor studenten bedraagt het gereduceerde cursusgeld € 32,=, waarvoor zij dan tevens toegang tot de KITLV bibliotheek verwerven. Deelname voor derden is beperkt mogelijk, tegen betaling van het volledige cursusgeld (€ 120,=). Dit is inclusief het lidmaatschap KITLV en toegang tot de bibliotheek.

14 | BA COLLEGES

BA 5. Politiek en protest in Latijns Amerika Docent: Tel./e-mail: Periode: Tijd: Cursuszwaarte: Max. aantal deelnemers:

Dr. Barbara Hogenboom, met prof. dr. Michiel Baud en dr. Imke Harbers 020 525 3383 / [email protected] 31 januari 2011 – 18 april 2011 maandag 13.15 – 16.00 uur 10 EC’s (of minder, zie werkvorm) 30

Beschrijving De ‘linkse golf’ in de Latijns Amerikaanse politiek van de laatste jaren houdt verband met zowel de neoliberalisering als de democratisering in de voorafgaande periode. Het beleid van een kleinere staat dat werd gepresenteerd als enige optie voor economische groei en armoedebestrijding maakte de beloftes meestal niet waar. Sinds de politieke regimes in de regio formeel democratisch zijn, worden kritiek en protesten (vaak) toegestaan maar burgers en sociale bewegingen hadden in eerste instantie weinig invloed op politieke partijen, besluitvormingsprocessen en overheidsbeleid. Ondemocratische politieke erfenissen, sociale en economische ongelijkheid, de uitholling van de staat en afhankelijkheid van buitenlands kapitaal stonden op gespannen voet met werkelijke democratisering. Dit leidde tot groeiende maatschappelijke onvrede, mobilisatie van sociale bewegingen, verschillende lokale initiatieven voor participatieve democratie en uiteindelijk tot een grote politieke omslag. De cursus behandelt oorzaken en gevolgen van deze politieke veranderingen in Latijns Amerika, waarbij aandacht wordt besteed aan democratisering, neoliberaal beleid en mobilisatie rondom ‘oude’ en ‘nieuwe’ maatschappelijke en politieke vraagstukken. In de cursus komen verschillende landen en verschillende theoretische benaderingen aan bod. Er wordt gekeken hoe politieke, sociale en economische ontwikkelingen hebben geleid tot protesten en initiatieven ‘van onderop’, die een weerslag kunnen hebben op lokale of nationale politiek en beleid.

Werkvorm en toetsing De cursus bestaat uit een reeks colleges, enkele opdrachten en een afsluitend open-boek tentamen over de collegestof en de literatuur op 28 maart 2011. De herkansing is op 18 april 2011. Naast een literatuurpresentatie tijdens de collegereeks maken de studenten een boekbespreking en schrijven zij een korte paper over een zelf gekozen thema. Voor studenten die minder dan tien studiepunten nodig hebben vervalt de boekbespreking (wat resulteert in 8 i.p.v. 10 EC’s) of de boekbespreking en de paper (wat resulteert in 6 i.p.v. 10 EC’s). De boekbespreking wordt ingeleverd op 4 april 2011, de paper op 25 april 2011.

Literatuur De literatuur wordt uiterlijk twee weken voor aanvang van de cursus bekend gemaakt via de CEDLA website (ongeveer 650 pagina’s).

BA COLLEGES | 15

BA 6. Gender, familie en armoede in Latijns Amerika Docent: Tel./mail: Periode: Tijd: Cursuszwaarte: Max. aantal deelnemers: Toelatingseis:

Dr. Annelou Ypeij 020 525 3251 / [email protected] 3 februari – 28 april 2011 donderdag 12.00 –15.00 uur 5 EC’s 20 Basiscursus

Beschrijving In de context van globaliseringsprocessen en neoliberale hervormingen zijn de laatste decennia gender relaties in Latijns Amerika aan grote verandering onderhevig. De herstructurering van arbeidsmarkten, groeiende armoede en toenemende migratiestromen betekenen nieuwe uitdagingen en problemen in het dagelijks leven van arme vrouwen en mannen, maar ze bieden ook nieuwe kansen. Deze sociale transformaties leiden er vaak toe, dat vrouwen en mannen zich ten opzichte van elkaar herpositioneren en hun relaties heronderhandelen. Noties van vrouwelijkheid en mannelijkheid worden daarbij steeds opnieuw geconstrueerd en verkrijgen nieuwe inhoud. Deze cursus onderzoekt de dynamiek van gender relaties in Latijns Amerika in de context van armoede en is bedoeld als een introductie in het veld van gender studies. Er zal aandacht worden besteed aan de theoretische ontwikkelingen hierbinnen en dan vooral vanuit de disciplines culturele antropologie en ontwikkelingsstudies. Verder zullen er casestudies worden gepresenteerd die voorbeelden bieden van de dagelijkse praktijk. Thema’s die aan bod zullen komen zijn: het debat over machismo, marianismo en mannelijkheid; verschillende familiesystemen en constructies van moederschap en vaderschap; inheemse constructies van mannelijkheid en vrouwelijkheid; overlevingsstrategieën; informele economie; sociale netwerken en sociaal kapitaal.

Werkvorm/toetsing De cursus bestaat uit 10 bijeenkomsten. De eerste helft van de cursus zullen hoorcolleges worden gegeven. Daarna gaan de studenten zelf aan de slag in werkgroepen. De toetsing heeft plaats door middel van een groepspresentatie en een paper.

Literatuur Een reader met artikelen en hoofdstukken uit boeken (± 400 pagina’s). Hoofdstukken uit: Gender in Latin Amercia (Sylvia Chant & Nikki Craske, New Jersey: Rutgers University Press, 2003)

16 | BA COLLEGES

BA 7. The political economy of petro-states: Venezuela in a comparative context Course teacher: E-mail: Period: Time: Course load: Max. no. of participants:

Dr. Javier Corrales (Amherst College) [email protected] 4 May – 29 June 2011 Wednesday 13.00 – 15.00 hours 5 EC’s 20

Description This seminar examines the political economy of oil, with specific reference to the case of Venezuela, one of the world’s leading oil exporters. A central topic will be the notion of the ‘resource curse,’ the neo-structuralist hypothesis that an abundance of a natural resource, in this case oil, is detrimental for development because it distorts economic incentives (away from diversification) and distorts politics (by facilitating corruption, raising the stakes of power-holding, increasing the chance for abuse of state power, and weakening society’s capacity to hold the state accountable). To what extent does this theory explain politics in Venezuela since the 1920s? Until the 1980s, Venezuela was considered an example of democratization. In the 1990s, Venezuela became an example of policy incoherence. In the early 2000s, under the Hugo Chávez administration, Venezuela has become a case of political polarization, and some argue, rising authoritarianism. We will assess whether the resource-curse theory provides the best account of these changes in Venezuela’s politics. To address this question, we will: 1) compare the resource-curse argument with other competing theories of development; and 2) compare the Venezuelan case with other cases in Latin America, Asia, the Middle East, and Africa.

Form of instruction and assessment The course consists of 9 two-hour classes of lectures and discussions on the course literature. Examination: an active participation during the course and a take-home exam.

Literature – Jennifer L. McCoy and David Myers, eds. The Unraveling of Representative Democracy in Venezuela (2004) Johns Hopkins University Press.

– Javier Corrales, Presidents without Parties (2002) Penn State University Press. – Javier Corrales and Michael Penfold (forthcoming) A Vortex in the Tropic: Venezuela’s Political Economy under Chávez (Brookings Institutions). And various articles and book chapters from political scientists and economists.

BA COLLEGES | 17

BA 8. Brazilië: democratie, burgerschap en duurzame ontwikkeling Docenten: Tel./e-mail: Periode: Tijd: Cursuszwaarte: Max. aantal deelnemers:

Dr. Fabio de Castro (lectures in English) en dr. Kees Koonings, Culturele Antropologie, Universiteit Utrecht 020 525 8516 / [email protected] 030 253 1879 / [email protected] 6 mei 2011 – 1 juli 2011 vrijdag 10.00 − 13.00 uur 5 EC’s (kan worden uitgebreid tot 7.5 of 10 EC’s, zie werkvorm) 30

Beschrijving Als het op vier na grootste land ter wereld en een derde van Latijn Amerika speelt Brazilië een grote rol in economische en sociale processen in Latijns Amerika. De recente sociaal-politieke ontwikkeling van Brazilië staat in het teken van democratisering en duurzaamheid. Het democratiseringsproces wordt echter beïnvloed door de erfenis van een lange periode van militair bewind (1964-1985) en van een nog langere geschiedenis van sociale ongelijkheid en uitsluiting. Onder het militaire bewind was er weliswaar sprake van stormachtige economische ontwikkeling en de vorming van een moderne urbane samenleving, maar ook van repressie, politieke willekeur, verscherpte ongelijkheid en het bevriezen van politieke participatie. De afgelopen twintig jaar stonden democratisering, de opbouw van moderne instellingen, burgerschap, politieke participatie en sociale integratie daarom op gespannen voet met een elitaire politieke cultuur, personalisme, geweld en sociale uitsluiting. Tegelijkertijd is duurzame ontwikkeling een centraal punt geworden in Brazilië’s economische en sociale ontwikkeling, mede gezien de grote natuurgebieden en biodiversiteit van het land. Aan de ene kant is Brazilië een verstedelijkt land waarin meer dan 80 procent van de bevolking in de stad leeft. Aan de andere kant speelt het landelijke gebied een belangrijke economische en sociale rol in het land zelf en ook voor de wereld. Een belangrijke vraag is of, onder de huidige condities van democratische consolidering en de oproep voor duurzame ontwikkeling, de speelruimte en invloed van niet-geprivilegieerde maatschappelijke groepen is gegroeid. Heeft democratie in Brazilië geleid tot meer burgerschap en in hoeverre doen sociale en politieke belemmeringen afbreuk aan de consolidering van de democratie? En hoe verhouden internationale belangen van milieubescherming en duurzame energie (met name biobrandstof) zich tot de invloed van de plattelandsbevolking en lokale ontwikkeling? De cursus beoogt op deze en verwante vragen in te gaan om zo inzicht te verkrijgen in de historische ontwikkeling en hedendaagse dynamiek van de moderne Braziliaanse samenleving.

Werkvorm en toetsing De cursus wordt voor 5 EC’s aangeboden in de periode van medio mei 2011 tot begin juli 2011. De cursus bestaat uit 8 hoorwerkcolleges (met bijbehorende tentamenliteratuur). De cursus wordt beoordeeld op basis van een werkgroep referaat met verslag (30%) en een afrondend schriftelijk openboek tentamen over collegestof en tentamenliteratuur (70%). Desgewenst kan deze cursus worden uitgebreid door het schrijven van een book review voor 2,5 EC’s of door een werkstuk te schrijven voor 5 EC’s.

Literatuur De literatuur zal bestaan uit een reader van artikelen en boekhoofdstukken (ca. 60 te bestuderen bladzijden per college). Het overzicht en één volledig pakket zal enkele weken voor aanvang van de cursus beschikbaar zijn op het secretariaat van het CEDLA.

18 | MA COLLEGES

Mastercolleges Het CEDLA biedt verschillende cursussen op masterniveau aan. Deze cursussen zijn toegankelijk voor masterstudenten van alle Nederlandse universiteiten en tegen een vergoeding ook voor belangstellenden met een bachelor- of vergelijkbaar diploma. Inschrijven voor mastercolleges geschiedt door het invullen van het elektronische inschrijfformulier voor de desbetreffende cursus. Dit formulier is te vinden bij iedere cursus op de CEDLA onderwijs webpagina: http://www.cedla.uva.nl/40_courses/education_programme.html. Voor alle CEDLA-cursussen geldt dat men zich in verband met het beperkte aantal plaatsen tijdig dient in te schrijven. Het CEDLA biedt ook een masterprogramma Latijns Amerika Studies van 15 maanden aan. Dit CEDLA MasterProgramma (CMP) geeft studenten een grondige opleiding in de studie van Latijns Amerika.

Vanuit verschillende disciplines wordt aandacht besteed aan de belangrijkste vraagstukken van de regio, de eigenheid van het Latijns Amerikaanse continent, en de manier waarop huidige processen van globalisering de levensomstandigheden van de bevolking hebben veranderd. Zie voor meer informatie over het CMP en voor de aanmeldingsprocedure, pagina 32-37.

MA COLLEGES | 19

MA 1. De identiteit van de stad Docent: Tel./mail: Periode: Tijd: Cursuszwaarte: Max. aantal deelnemers:

Dr. Christien Klaufus en dr. Arij Ouweneel 020 525 3249 / [email protected] 020 525 3246 / [email protected] 26 oktober 2010 – 25 januari 2011 Hoorcollege dinsdag 11.00 – 14.00 uur Werkgroep dinsdag 14.00 – 15.30 uur 10 EC’s 15

Beschrijving Latijns Amerika is de Nieuwe Wereld, het continent van de hoop. Hoop op verandering voor de armen, hoop op een meer egalitaire samenleving. Vroeger werd die hoop vooral op het platteland gezocht, bij de boeren en de Indianen. Tegenwoordig draait het om de stad als broeinest van verzet, als locatie van alternatieve identiteitsconstructies en als onderwerp in culturele productie. Dat is begrijpelijk want Latijns Amerika is de afgelopen decennia in hoog tempo verstedelijkt: ruim driekwart van de bevolking woont in stedelijke gebieden. De tijd is voorbij dat gedacht werd dat de fysieke vorm van de Latijns Amerikaanse stad bepalend was voor een hiërarchische sociale orde. Tegenwoordig worden steden vooral belicht vanuit de identiteit van het verzet, als het eigen gezicht van deze Nieuwe Wereld. In deze cursus gaan de studenten op zoek naar deze identiteit en haar wortels. Dat gebeurt aan de hand van sociaalgeografische en culturele inzichten over het leven in Latijns Amerikaanse steden. Uiteraard zullen eerst een inleiding over stadstudies en de geschiedenis van de stedelijke ontwikkeling in Latijns Amerika gegeven worden. De aandacht richt zich vervolgens op hedendaagse sociale bewegingen, sociaalruimtelijke segregatie, geweld, en stedelijk bestuur en beleid. De cursus sluit af met colleges die alledaagse ervaringen in de stad behandelen, evenals identificaties met de stad en verbeeldingen van de stad op televisie en in de cinema.

Werkvorm/toetsing De cursus bestaat uit een combinatie van hoor- en werkcollege af te sluiten met een werkstuk. De twaalf hoorcolleges vallen samen met BA cursus, inclusief bijbehorende literatuur. In de aansluitende werkgroep wordt de literatuur gekoppeld aan de cinema en uitgewerkt in de vorm van presentaties en een werkstuk. Beoordeling vindt plaats op basis van een tentamen, deelname aan de werkgroepen en het werkstuk.

Literatuur De literatuur wordt twee maanden voor aanvang van de cursus bekend gemaakt via de CEDLA website (ongeveer 500 pagina’s verplichte literatuur, aangevuld met literatuur over het werkstukonderwerp).

20 | MA COLLEGES

MA2. The new politics of mineral extraction in Latin America Course teacher: E-mail: Period: Time: Course load: Max. no. of participants:

Dr. Barbara Hogenboom 020 525 3383 / [email protected] 1 November 2010 – 24 January 2011 Monday 14.00 – 17.00 uur 10 EC’s 15

Description The politically sensitive activity of mineral extraction (of metals, non-metals, oil and gas) has attracted renewed attention in Latin America. Various leftist political regimes have proposed and implemented new regulation and taxation mechanisms that differ substantially from previous neoliberal policies. These new policies (helped by the global commodity boom) have brought substantial social and economic benefits, and have shifted the balance between public sector and private sector gains and control. However, civil society actors seem to have gained only limited influence in deciding about mineral extraction, and there are many local conflicts about extractive industries, involving (organized) communities, indigenous peoples, and workers. Their claims for local control clash with the increased central state’s control over these strategic sectors, despite the popular and social movement origin of the leftist regimes, and their participatory initiatives in other areas. In this working group we will analyse the importance of mineral wealth in Latin America’s development and politics. We will examine the new political tensions about minerals between state and civil society under leftist regimes in Latin America, comparing several countries. The ways in which the roles of the public sector and the private sector in extractive activities have been recently renegotiated create new partnerships as well as conflicts in and between Latin American countries. Furthermore, we will assess the limited advancements in including civil society actors in the contemporary policy debates and policies on minerals, and discuss proposals to change this practice as to link mineral wealth to social equity and environmental justice.

Form of instruction and assessment The course consists of three-hour working meetings. Examination: an active participation and presentations during the course, a paper of 20 pages and additional contributions to the final (group) report.

Literature To be announced.

MA COLLEGES | 21

MA 3. Globalisering en de toekomst van Amazonia Docent: Tel./e-mail: Periode: Tijd: Cursuszwaarte: Max. aantal deelnemers:

Dr. Pitou van Dijck 020 525 3250 / [email protected] 23 november 2010 – 1 februari 2011 dinsdag 14.00 – 17.00 uur 10 EC’s 10

Beschrijving De cursus gaat in op bedreigingen voor het voortbestaan van Amazonia als regenwoud. In het bijzonder worden grootschalige marktgedreven bedreigingen behandeld zoals de veeteelt, de produktie van oja, bio-fuels, en de houtkap, die alle vooral zijn gericht op wereldmarkten. Daarnaast heeft de exploitatie van energie (olie , gas en hydro energie) en van andere delfstoffen, zoals goud, een grote impact op het gebied. De ontwikkeling van urbane groeipolen zoals Manaus en Porto Velho, die een complex interactieproces oplevert met de omgeving, zal eveneens aan de orde komen. Vervolgens wordt ingegaan op de aan de productie, exploitatie en urbanisatie verbonden grootschalige infrastructurele projecten en plannen waaronder de aanleg van grote snelwegen, de verbetering van waterwegen, en de verbetering van de energievoorziening door waterkracht met de aanleg van nieuwe stuwmeren. Aan het infrastructuurprogramma IIRSA voor Latijns Amerika, dat in september 2000 werd gestart, en het programma PAC van de Braziliaanse overheid zal aandacht worden besteed, en uitgebreid zal worden ingegaan op de potentiële gevolgen van dergelijke programma’s voor Amazonia. In verband met het tienjarig bestaan van IIRSA zal uitvoerig worden ingegaan op de betekenis van infrastructuur: wegen zijn cruciaal voor het stimuleren van economische activiteiten, maar zijn tegelijkertijd oorzaak van omvangrijke ontbossing in brede corridors dwars door het regenwoud, en brengen grote milieu risico’s met zich mee. De methodologie van strategic environmental assessment studies (SEAs) – die dienen te worden uitgevoerd als onderdeel van de besluitvorming over de aanleg en financiering van wegen – zal uitgebreid worden bestudeerd. Daarbij zullen verschillende case studies worden behandeld waaronder de SEA voor de Corredor Norte in Bolivia, en de SEA voor mogelijk aan te leggen wegen in Suriname. De rol van de participatieve benadering in het besluitvormingsproces en in de ontwikkeling van het Actie Plan dat is gekoppeld aan de SEA, zal nadrukkelijk aan de orde komen.

Werkvorm en toetsing Combinatie van hoorcolleges, lecturas guiadas, discussiebijeenkomsten om tot een integrale multidisciplinaire benadering te komen waarin vooral economische aspecten, milieu componenten en bestuurskundige dimensies aan de orde komen. In het kader van SEAs zal ook worden ingegaan op lokale en antropologische aspecten van het integratieproces. Toetsing met schriftelijk tentamen. Aansluitend kan individueel een werkstuk worden geschreven.

Literatuur Literatuur wordt bij aanvang vastgesteld.

22 | MA COLLEGES

MA 4. Natural resources and environmental management in Latin America Course teacher: Tel./e-mail: Period: Time: Course load: Max. no. of participants:

Dr. Fabio de Castro 020 525 3257 / [email protected] 31 January – 4 April 2011 Monday 14.00 – 17.00 hours 10 EC’s 15

Description The pattern of natural resource use during the pre-Colombian period has strongly been influenced by local environmental factors in Latin America. The diversity of landscape (e.g., rainforest, mountains, plains, and coasts) reveals distinct management systems by the indigenous groups according to the spatial and temporal distribution and abundance of natural resources. The arrival of the Europeans introduced new production systems, institutions, and social relations in the region. The interplay between the local environmental factors and the external social variables introduced during the colonization and post-colonial periods has led to a myriad of rural societies (e.g., maroons, mestizos, rubber tappers, and ribereños) and patterns of resource use (e.g., water management, fishing, forestry, shifting cultivation) we see today. More recently, the international concern regarding the role of the tropical forests on global climate change has added to this process by stimulating preservationist policies (e.g., conservation units, indigenous reserves, co-management initiatives) which have direct influence on how rural populations appropriate and use natural resources. This course aims at introducing the diversity of local management systems in different regions in Latin America, and how they are influenced by socio-environmental processes at local, national and international levels. The course will have an interdisciplinary perspective of resource management in Latin America, illustrated by case studies from different regions. Theoretical, methodological and policy implications will be discussed. I expect you to leave this course with an understanding of key issues characterizing the shaping of local management systems in Latin America, to be able to analyze this process by articulating variables at different social and ecological scales, and to relate the implication of environmental and economic policies on local management systems.

Form of instruction and assessment The course will be based on lectures and discussion of assigned reading material, drawn mainly from scientific publications and secondary data available in relevant websites. The evaluation will be based on short memos (1 page long), group activity, discussion of scientific articles, and a final paper (ca. 5000 words) to be presented and discussed during a seminar.

Literature Literature (ca. 500 pages) will be announced one month before the course begins.

MA COLLEGES | 23

MA 5. Social movements and democracy: Social capital and civic engagement in

Latin America

Course teacher: Tel./e-mail: Period: Time: Course load: Max. no. of participants: Entry requirement:

Prof. dr. Michiel Baud 020 525 3245 / [email protected] 1 February – 26 April 2011 Tuesday 14.00 – 17.00 hour 10 EC’s 15 Passive knowledge of Spanish

Description Latin America is a continent where the political - lo politico - pervades every aspect of society. This has led social scientists to focus their attention over the last decades on social and political movements. As a consequence, there has been a tendency to underestimate the associational character of many social movements in which individual members build networks of solidarity and civic engagement. It also led to ignoring social organizations which do not directly aim at resource mobilization or political objectives. This course aims at understanding and analysing these two connected elements in Latin America. This will imply two exercises. First, we will try to understand the character of different types of movements and associations. Secondly, we will discuss to what extent we can look to social and political movements in different ways. To do so, we will critically look at the concept of social capital and discuss to what extent it can help us to answer the questions above. We will also look at the perspectives that consider Latin America a region with a specific social and political culture. It is commonplace to depict Latin America as a continent characterized by patriarchal authoritarianism, social and political exclusion and capitalist individualism. However, historically the continent has hosted a great variety of organizations and networks that fostered social cohesion and tried to solve existing social and economic problems. Sometimes these networks were class based, as for instance in all kinds of union activities. In other instances, they transcended class differences, for example in voluntary associations, cultural or religious networks or networks based on geography or ethnicity. In present-day Latin America, these social networks continue to exist, but have taken the form of NGO’s, religious communities or social movements. Cultural networks such as brass bands, capoeira or hip hop groups, have often acquired new social meanings in today’s globalized Latin America. The question is whether we can see them as building-blocks for a new, more democratic Latin America. In answering these kinds of questions, we may possibly find new ways of looking at the political reality of Latin America. Literature – Alejandro Portes and Patricia Landolt, ‘Social Capital: promise and Pitfalls of its Role in development’, Journal of Latin American Studies 32 (2000); pp. 129-47 – Larry Diamond, ‘Rethinking Civil Society. Towards Democratic Consolidation’, Journal of Democracy 5:3 (July 1994); pp. 4-17 – Maxine Molyneux, ‘Gender and Silences of Social Capital: Lessons from Latin America’, Development and Change 33:2 (2002); pp. 167-88 – Sian Lazar, El Alto, Rebel City. Self and Citizenship in Andean Bolivia (Durham: Duke University Press, 2008) Other literature will be announced later.

24 | MA COLLEGES

MA 6. Gender, familie en armoede in Latijns Amerika Docent: Tel./e-mail: Periode: Tijd: Cursuszwaarte: Max. aantal deelnemers:

Dr. Annelou Ypeij 020 525 3251 / [email protected] 3 februari – 28 april 2011 Bijeenkomst 1 t/m 6: donderdag 12:00 – 15:00 uur (hoorcollege) bijeenkomst 7 t/m 10: donderdag 15:00 - 17.00 uur (werkcollege) 10 EC’s 20

Beschrijving In de context van globaliseringsprocessen en neoliberale hervormingen zijn de laatste decennia gender relaties in Latijns Amerika aan grote verandering onderhevig. De herstructurering van arbeidsmarkten, groeiende armoede en toenemende migratiestromen betekenen nieuwe uitdagingen en problemen in het dagelijks leven van arme vrouwen en mannen, maar ze bieden ook nieuwe kansen. Deze sociale transformaties leiden er vaak toe, dat vrouwen en mannen zich ten opzichte van elkaar herpositioneren en hun relaties heronderhandelen. Noties van vrouwelijkheid en mannelijkheid worden daarbij steeds opnieuw geconstrueerd en verkrijgen nieuwe inhoud. Deze cursus onderzoekt de dynamiek van gender relaties in Latijns Amerika in de context van armoede en is bedoeld als een introductie in het veld van gender studies. Er zal aandacht worden besteed aan de theoretische ontwikkelingen hierbinnen en dan vooral vanuit de disciplines culturele antropologie en ontwikkelingsstudies. Verder zullen er casestudies worden gepresenteerd die voorbeelden bieden van de dagelijkse praktijk. Thema’s die aan bod zullen komen zijn: het debat over machismo, marianismo en mannelijkheid; verschillende familiesystemen en constructies van moederschap en vaderschap; inheemse constructies van mannelijkheid en vrouwelijkheid; overlevingsstrategieën; informele economie; sociale netwerken en sociaal kapitaal.

Werkvorm en toetsing De cursus bestaat uit 10 bijeenkomsten. De eerste helft van de cursus zullen hoorcolleges worden gegeven. Daarna gaan de studenten zelf aan de slag in werkgroepen. De toetsing heeft plaats door middel van een presentatie en een paper.

Literatuur Een reader met artikelen en hoofdstukken uit boeken (ongeveer 400 pagina’s). Hoofdstukken uit: Gender in Latin America (Sylvia Chant & Nikki Craske, New Jersey: Rutgers University Press, 2003).

SPECIALE ONDERWIJSVORMEN | 25

Speciale onderwijsvormen Het CEDLA biedt ook een aantal onderwijsvormen aan die een wat specifieker en vaak wat individueler karakter hebben. Deze beogen studenten van verschillende universiteiten te ondersteunen in het voorbereiden van hun individuele afstudeerproject. Tegelijkertijd is het de bedoeling dat de studenten op deze manier kennis kunnen nemen van, en kunnen aansluiten bij de specifieke onderzoeksbelangstelling van de CEDLA-staf. Het CEDLA is op verschillende manieren behulpzaam bij het begeleiden van individueel leeronderzoek en projecten die moeten leiden tot een afstudeerscriptie. Stafleden van het CEDLA zijn bereid studenten (mede) te begeleiden op de terreinen van hun expertise. Een dergelijke begeleiding moet altijd in goed overleg plaatsvinden met de studierichting en docenten van de betrokken student. Algemene informatie over deelname en inschrijving is te vinden op pagina 4. Voor het YESprogramma (zie hieronder) geldt dat men vóór inschrijving eerst zelf contact op dient te nemen met de betreffende docent. Zie voor de thema’s van de speciale onderwijsvormen, pagina 27.

Literatuuropdrachten en ‘Lecturas Guiadas’ (Tutorials) Literatuuropdrachten zijn bedoeld voor bachelorstudenten. Het betreft meestal een aanvulling op een reeds gevolgde cursus en kan deel uitmaken van een minor Latijns Amerika Studies. Voor het maken van literatuuropdrachten meldt de student zich aan bij een van de CEDLA docenten. De thematiek wordt in overleg met de docent bepaald (zie ook de thema’s op pagina 27). Doel van de Lecturas Guiadas (begeleide literatuurstudie) is masterstudenten op individuele basis kennis te laten nemen van de wetenschappelijke ontwikkeling in een bepaald veld. Uiteindelijk is het een goede voorbereiding op een periode van veldwerkonderzoek of op het schrijven van een scriptie. De Lecturas Guiadas kunnen allerlei thema’s betreffen. Om een thema te bepalen dient altijd vooraf contact met een docent te worden gezocht. Er zijn verschillende manieren waarop de Lecturas beoordeeld worden. De beoordeling vindt enerzijds plaats tijdens het leesproces. Het leesproces wordt gecontroleerd en beoordeeld door de desbetreffende docent aan de hand van uittreksels of andere vormen van schriftelijke rapportage die de studenten moeten inleveren of aan de hand van gesprekken. De Lecturas worden afgesloten met een gesprek dat het karakter heeft van een mondeling tentamen. Enkele thema’s van de lecturas staan vast (zie LG1 t/m LG5 op pagina 28-32). Voor literatuuropdrachten en Lecturas Guiadas geldt dat het aantal studiepunten afhankelijk is van de hoeveelheid literatuur die gelezen wordt. Het maximum is 5 EC’s per literatuuropdracht en 10 EC’s voor Lecturas Guiadas. Eén EC staat voor ongeveer 175 pagina’s literatuur.

YES-programma Het Y(oung) E(xcellent) S(cholars) Programma is bedoeld voor excellente masterstudenten van Nederlandse universiteiten die een stage met een scriptieonderzoek willen combineren. Het programma is ook toegankelijk voor net-afgestudeerden die zich verder willen specialiseren op gebieden die aansluiten bij het CEDLA -onderzoeksprogramma en de onderzoeksthema’s van CEDLA-docenten (zie pagina 28). Deelnemers aan het YES-Programma zullen gedurende de afgesproken periode zelfstandig onderzoek uitvoeren waarbij zij intensief begeleid worden door een CEDLA -staflid. Zij hebben toegang tot CEDLAfaciliteiten waaronder een werkplek. De onderzoeksperiode is in principe zes maanden. Na afloop van de eerste drie maanden bestaat de mogelijkheid de periode te verlengen. Voor het YES-programma geldt dat men vóór inschrijving eerst zelf contact op dient te nemen met de betreffende docent. Geïnteresseerden voor het YES-programma kunnen vervolgens een sollicitatiebrief, inclusief CV, cijferlijst en themakeuze, sturen naar het secretariaat van het CEDLA.

26 | SPECIALE ONDERWIJSVORMEN

Thema’s van de speciale onderwijsvormen De speciale onderwijsvormen richten zich globaal op onderstaande thema’s. Voor meer informatie hierover kan men zich tot de betreffende docent wenden.

Prof. dr. Michiel Baud

1. Staten en grenzen 2. Identiteit en etniciteit 3. Sociale en culturele bewegingen

Dr. Pitou van Dijck

1. Latijns Amerika in de WTO 2. Gevolgen van het IIRSA-wegenprogramma voor de toekomst van Amazonia 3. Suriname en de integratie met de regio door de Arco Norte-wegverbinding met de Guyanas en Brazilië 4. Regionale integratie in het bijzonder UNASUR 5. Scenario’s voor de toekomst van Cuba

Dr. Barbara Hogenboom

1. Politieke processen en actoren 2. Internationale betrekkingen en (internationale) politieke economie 3. Sociale bewegingen en collectieve actie

Dr. Arij Ouweneel

1. Indiaanse culturen 2. Geschiedenis van de koloniale periode 3. Psychologie van de identiteit 4. Cultural studies en literatuur

Dr. Annelou Ypeij

1. Toerisme, duurzaamheid en lokale ontwikkeling 2. Gender relaties in de Andes 3. Microkrediet, gender en ontwikkeling

Dr. Christien Klaufus

1. Huisvesting en wonen 2. Urbanisatie en stadscultuur 3. Mondialisering en stedelijk leven

Dr. Fabio de Castro

1. Natural Resource Governance 2. Local Populations and Rural Development 3. Socio-environmental Change in Brazil

SPECIALE ONDERWIJSVORMEN | 27

LG 1. De speelfilm en de samenleving in Latijns Amerika Docent: Dr. Arij Ouweneel Contact: 020 525 3246 / [email protected] Periode: vanaf 8 februari 2011 individueel of groepsgewijs, altijd op afspraak Zwaarte: in overleg, in principe voor 10 EC’s

Beschrijving Studenten die geïnteresseerd zijn in de Latijns Amerikaanse cinema kunnen individueel of in groepjes op wekelijkse bijeenkomsten hun kennis uitbreiden over de relatie tussen de cinema en de recente geschiedenis van het continent. De vraag die voor de deelnemers centraal staat is de volgende: In hoeverre reflecteert de speelfilm een sociale werkelijkheid van Latijns Amerika? Natuurlijk wordt geprobeerd als het ware in de film te kruipen om vragen over identiteit en zelfbeeld te kunnen beantwoorden. Daarbij wordt gelet op de grote thema’s van de Latijns Amerikaanse geschiedenis: (post)koloniale verhoudingen, gender, etniciteit, de narration of the nation, sociaal-culturele bevrijding en politieke emancipatie. De films worden op twee niveaus onder de loep gelegd: in de eerste plaats naar hun bewuste presentaties – het manifeste verhaal en het discours – en in de tweede plaats naar hun mogelijk onbewuste framing – gelicht uit het alledaagse gedrag, alledaagse normen en waarden, politieke opvattingen. De vertellingen die in een speelfilm besloten liggen komen immers direct en indirect uit de cultuur voort en zijn ook bedoeld om bij het eigen publiek aan te sluiten. Werkwijze De lectura is bedoeld zowel voor bachelor als master studenten. In deze vorm van de lectura werkt elke bachelor student aan een werkstuk over één keuze film en elke master student aan twee films. De gebruikte films moeten gemaakt zijn door een Latijns Amerikaan en ook opgenomen zijn op het continent. Het gaat om speelfilms. De inbedding ervan vindt plaats met behulp van wetenschappelijke literatuur over de thematiek en de framing van de keuze film(s). Beoordeling De werkstukken kunnen volgens onderstaande eisen worden geschreven: 1 EC 1 EC 4 ECs 4 ECs

film segmentering [indeling van de film naar ‘hoofdstukken’] Internet-search [beoordeling van ‘kritieken’]; lezen van ongeveer 700 pagina’s literatuur; schrijven van 15 pagina’s tekst à 500 woorden per bladzijde.

De beoordeling vindt plaats op basis van de werkstukken. Literatuur Samenstelling van de literatuur is geheel afhankelijk van de door de deelnemers gekozen thematiek. Kijk vooral in de wetenschappelijke tijdschriften van onze bibliotheek; laatste tien jaargangen. Kies recente literatuur, toegespitst op Latijns Amerika. Als naslagwerk kan worden gebruikt: D. Bordwell & K. Thompson, Film Art. An Introduction, Boston 2008 of recenter.

28 | SPECIALE ONDERWIJSVORMEN

LG 2. Opvoeding en cultuuroverdracht in Latijns Amerika Docent: Dr. Arij Ouweneel Contact: 020 525 3246 / [email protected] Periode: vanaf 8 februari 2011 individueel of groepsgewijs, altijd op afspraak Zwaarte: in overleg, in principe voor 10 EC’s

Beschrijving De relatie tussen de lokale traditie en de mondiale wereldorde wordt in de sociale wetenschappen als een belangrijk probleem ervaren. Door een aantal commentatoren wordt de traditie gehistoriseerd, dat wil zeggen: gezien en ‘veroordeeld’ als residu van het verleden dat uiteindelijk zal plaatsmaken voor een cultuuruiting die past in de moderne tijd. Echter, voor de gebruikers van de traditie wordt hun cultureel bewustzijn juist als kenmerkend onderdeel van de eigen tijd beschouwd. Van historisering is absoluut geen sprake, eerder het tegendeel. De reden is dat een jongere generatie bewust of onbewust heeft besloten dat traditionele cultuuruitingen nog altijd grote waarde hebben voor de eigen levenswijze in de eigentijdse en mondiale wereld. Het – bewuste of onbewuste – besluit van de jongere generatie staat centraal in deze lectura. De centrale vraag in deze lectura is: Wanneer kiezen jongeren uit de stad voor cultuuruitingen die ook al door de ouders zijn gebruikt en wanneer breken ze daarmee? In het algemeen geldt dat in het verleden elke generatie jongeren voor de keuze heeft gestaan om een cultuur op te bouwen voor het eigen levenspatroon. In de ontwikkelingspsychologie wordt momenteel veel onderzoekstijd besteed aan de vrijheid die de jongeren hebben in dit proces. Het is bekend dat kinderen, adolescenten en jongeren een grote vrijheid opeisen en zich vooral richten op hun leeftijdgenoten (peer groups). De studenten analyseren de mogelijke motieven van jongeren in Latijns Amerika – van Amerindiaanse volken tot Libanezen of Hindoestanen – om oude gebruiken in ere te houden en aldus weer levensvatbaar te verklaren voor de eigen tijd. De motieven worden uiteindelijk gecategoriseerd met behulp van het instrumentarium aangeboden in de verplichte literatuur.

Werkwijze De lectura is bedoeld zowel voor bachelor als master studenten. In deze vorm van de lectura werkt elke student aan een werkstuk op het eigen niveau. De student kan op elk gewenst moment beginnen. Het vak kan ook op afspraak in de vorm van een kleine wekelijkse werkgroep worden gevolgd, maar dan beginnend op 8 februari 2011, 10:00 uur in de ochtend.

Beoordeling De werkstukken kunnen volgens onderstaande eisen worden geschreven: 1 EC 5 ECs 4 ECs

lezen van verplichte literatuur; lezen van ongeveer 850 pp literatuur; schrijven van 15 pagina’s tekst à 500 woorden per bladzijde.

De beoordeling vindt plaats op basis van de werkstukken.

Literatuur Het verplichte boek is Barbara Rogoff, The Cultural Nature of Human Development, (Oxford, University Press, 2003). Samenstelling van de keuze literatuur is geheel afhankelijk van de door de deelnemers gekozen thematiek. Kijk vooral in de wetenschappelijke tijdschriften van onze bibliotheek; laatste tien jaargangen. Kies recente literatuur, toegespitst op Latijns Amerika.

SPECIALE ONDERWIJSVORMEN | 29

LG 3. Rechtspluralisme in Latijns Amerika Docent: Mr. drs. Marc Simon Thomas Contact: 020 525 3254 / [email protected] Periode: vanaf half januari 2011, individueel of groepsgewijs, altijd op afspraak Zwaarte: in overleg

Beschrijving Rechtspluralisme betreft het tegelijkertijd bestaan van twee of meer rechtssystemen in een samenleving. In veel landen in Latijns Amerika is sprake van feitelijk rechtspluralisme, naast het statelijke recht wordt ook inheems gewoonterecht toegepast. In sommige landen (bijvoorbeeld Ecuador, of Colombia) is dat gebruik van inheems gewoonterecht zelfs grondwettelijk erkend waarmee een situatie van formeel rechtspluralisme is ontstaan. De erkenning van het bestaan van een eigen rechtssysteem en het recht op gebruik daarvan is voor inheemse bewegingen en andere belanghebbenden (NGO’s bijvoorbeeld) een wezenlijk punt; het wordt voorgesteld als belangrijk onderdeel van de inheemse geschiedenis en identiteit. Rechtspluralisme roept ook vragen op. Bijvoorbeeld, hoe verhouden de vaak collectieve inheemse rechten zich tot de individuele mensenrechten? Of, hoe verloopt de coördinatie van het samengaan van twee rechtssystemen, elk met zijn eigen waarden, regels, autoriteiten en procedures? Stuk voor stuk vragen met een hoge actualiteitswaarde. Rechtspluralisme heeft ook nadrukkelijk raakvlakken met (inheemse claims op) recht op land en natuurlijke hulpbronnen. En rechtspluralisme gaat over macht; het zegt iets over de relatie tussen de inheemse bevolking en de staat, over de verhoudingen tussen mannen en vrouwen, of over inheemse bewegingen en inheemse autoriteiten vis-à-vis hun achterban. Dit zijn onderwerpen die zich uitstekend lenen voor een literatuurstudie ter voorbereiding van scriptie of veldonderzoek. Studenten die geïnteresseerd zijn in het fenomeen rechtspluralisme in Latijns Amerika kunnen individueel of in groepjes op wekelijkse bijeenkomsten hun kennis uitbreiden. De insteek is om met een rechtsantropologische (dus niet een juridische) bril te kijken naar wat rechtspluralisme in de dagelijkse werkelijkheid betekent; dus law in action (en niet law in the books). Studenten bakenen hun eigen subthema af aan de hand van een vooraf geformuleerde probleemstelling en daarna wordt in overleg met de docent de te behandelen literatuurlijst samengesteld.

30 | SPECIALE ONDERWIJSVORMEN

LG 4. Transnationale migratie, remittances en lokale ontwikkeling in Latijns Amerika Docent: Dr. Christien Klaufus Contact: 020 525 3249 / [email protected] Periode: vanaf februari 2011, individueel of groepsgewijs, altijd op afspraak Zwaarte: in overleg

Beschrijving Lange tijd werd migratie in ontwikkelingsstudies als een gegeven behandeld waar in de theorievorming weinig mee werd gedaan. In de jaren ‘90 kwam daar verandering in en kwamen transnationale migratie en de remittances (geldbedragen) die migranten naar de achterblijvers sturen bij sociaal wetenschappers en onderzoekers volop in de belangstelling te staan. Het benutten van de remittances wordt door sommige auteurs nu zelfs de nieuwe ‘development mantra’ genoemd. Latijns Amerika kent al decennialang hoge migratiecijfers en voor veel landen vormen de remittances een belangrijke bron van inkomende buitenlandse valuta. Migranten zelf houden de geldbedragen die ze naar hun familie in Latijns Amerika sturen echter het liefst buiten beeld, uit angst dat ze hun (nietlegale) positie in het buitenland in gevaar brengen of dat de ontvangers er belasting over moeten betalen. De precieze omvang van de remittances is daardoor niet te bepalen. Toch is de besteding van remittances, bijvoorbeeld in de bouw van huizen, vaak erg zichtbaar en van grote invloed op de leefomgeving. Studies naar migratie en remittances verschillen sterk in de wijze waarop de ‘onzichtbare’ stromen van mensen, geld en goederen geanalyseerd worden. Ook is er verschil van inzicht in de vraag hoe het geld door huishoudens precies besteed wordt, wat het belang daarvan is, en hoe dat wellicht effectiever zou kunnen met het oog op lokale ontwikkeling. Het zijn actuele thema’s die door internationale organisaties zoals de IDB, maar ook door lokale overheden en NGO’s in hun onderzoek en beleidsplannen zijn opgenomen. Het gevolg is dat er de laatste tijd een grote hoeveelheid wetenschappelijke en beleidsliteratuur over de relatie tussen migratie, remittances en lokale ontwikkeling in Latijns Amerika is verschenen. Het onderwerp leent zich daarom bij uitstek voor een literatuurstudie, bijvoorbeeld ter voorbereiding op veldonderzoek. Studenten met interesse in dit onderwerp dienen een concrete probleemstelling te formuleren waarmee ze een specifiek deelthema afbakenen. Vanwege de expertise van de docent worden studenten vooral aangemoedigd de relatie tussen remittances en woningbouw/architectuur te bestuderen. In overleg met de docent wordt een literatuurlijst samengesteld en een werkschema afgesproken.

SPECIALE ONDERWIJSVORMEN | 31

LG 5. Toerisme, duurzaamheid en locale ontwikkeling in Latijns Amerika Docent: Dr. Annelou Ypeij Contact: 020-525.3251, [email protected] Periode: vanaf februari 2011, individueel of groepsgewijs, altijd op afspraak Zwaarte: in overleg

Beschrijving Wereldwijd neemt het toerisme toe en Latijns Amerika is een bestemming die een groeiende belangstelling kent. Latijns Amerika heeft toeristen dan ook veel te bieden: natuur, strand, inheemse culturen, geschiedenis, architectuur, etc. Hoewel toerisme vaak wordt gezien als een belangrijke ontwikkelingsstrategie, kent het vele gevaren. Buitenlandse investeerders en andere dominante economische actoren kunnen de locale economische activiteiten gaan overnemen en domineren. Ongelijke verdeling van de opbrengsten van toerisme kunnen de verschillen tussen rijk en arm verder vergroten. Ten aanzien van culturele waarden en identiteiten kan de plaatselijke bevolking voor dilemma’s worden gesteld. In hun zoektocht naar spirituele ervaringen en authenticiteit bezoeken toeristen inheemse dorpen, terwijl hun komst tegelijkertijd leidt tot locale processen van interculturele transformatie, modernisering en herinterpretaties van authenticiteit. Er zijn reeds vele sociale conflicten over de zeggenschap over de toeristische ontwikkeling. Bestaande machtsrelaties worden herschikt en nieuwe politieke actoren verschijnen op het toneel. Grote hotels, meer transportmogelijkheden, en een groeiend stroom bezoekers hebben hun impact op de kwaliteit van het landschap, natuur, natuurlijk hulpbronnen en het milieu. Ondanks dergelijke problemen hebben overheden en de locale bevolking vaak hooggespannen verwachtingen van toerisme als ontwikkelingsstrategie. Het wordt gezien als middel in de strijd voor sociale gerechtigheid en insluiting en tegen armoede en ongelijkheid. Aan de hand van concepten zoals duurzaamheid, sociale in- en uitsluiting, cultuur, authenticiteit, zelfrepresentatie, locale participatie en lokaal eigendom kunnen de economische, politieke, sociale en culturele veranderingen die zich op locaal niveau afspelen door de komst van het toerisme inzichtelijk worden gemaakt. Studenten maken een werkschema, formuleren een probleemstelling, verrichten literatuurstudie en schrijven een paper. Literatuur: Het boek van Martin Mowforth en Ian Munt Tourism and Sustainability. Development, Globalization and New Tourism in the Third World (2004 Routledge, 3e editie) wordt aanbevolen als een introductie in de problematiek.

32 | CEDLA MASTERPROGRAMMA

CEDLA MasterProgramma Latijns Amerika Studies Het CEDLA MasterProgramma (CMP) is een master die studenten een grondige opleiding biedt in Latijns Amerika Studies. Het CMP leidt op tot een Master of Arts (M.A.) diploma. Het intensieve programma biedt een goed gestructureerde, multidisciplinaire opleiding, die nauw aansluit bij het onderzoeksprogramma van het CEDLA. Het stelt de studenten in staat om zelfstandig onderzoek te doen in Latijns Amerika. Daartoe maakt het CMP hen vertrouwd met de belangrijkste ontwikkelingen van de regio, met verschillende theorieën en wetenschappelijke debatten over de oorzaken en betekenis van die ontwikkelingen en met het methodologische instrumentarium dat nodig is om succesvol onderzoek te doen in Latijns Amerika. De studenten kunnen zich door middel van keuzevakken en hun onderzoek specialiseren in thema’s waarin zij in het bijzonder zijn geïnteresseerd, in aansluiting op hun vooropleiding en afgestemd op hun toekomstplannen. Het CEDLA MasterProgramma is gericht op het bestuderen en onderzoeken van hedendaagse ontwikkelingen in Latijns Amerika, alsmede hun historische achtergrond. Vanuit verschillende disciplines wordt aandacht besteed aan de belangrijkste vraagstukken van de regio, de eigenheid van het Latijns Amerikaanse continent, en de manier waarop recente processen van globalisering de levensomstandigheden van de bevolking veranderen. Het CMP heeft twee brede, overkoepelende thema’s: urbanisatie, en het gebruik van natuurlijke hulpbronnen.

Opbouw en duur van het CMP Het CEDLA MasterProgramma heeft een studielast van 75 EC’s en duurt 15 maanden. Het programma valt uiteen in twee delen. Het eerste deel van het programma omvat 40 EC’s en is gevuld met onderwijsactiviteiten. Je volgt dan colleges, doet verschillende opdrachten, en schrijft papers. Het introductieblok en het veldwerkcollege zijn verplicht, daarnaast kun je kiezen uit verschillende andere mastercursussen. Het tweede deel van het programma is de periode van het onderzoeksproject, dat een zwaarte van 35 EC’s heeft. Deze periode wordt besteed aan het uitvoeren van een veldonderzoek in Latijns Amerika en het schrijven van de masterscriptie. De structuur van het programma is dus als volgt: sep-okt

nov-dec-jan

feb-mrt-apr

mei t/m nov

Introductieblok

Themacolleges

Themacolleges

10 ECs

15 (of 10) ECs

10 (of 15) ECs

Onderzoeksproject: Veldonderzoek, postveldwerkseminar en scriptie: 35 ECs

Veldwerkcollege + Onderzoeksvoorstel: 5 ECs

Alleen in bijzondere omstandigheden en na schriftelijke toestemming kan worden afgeweken van de maximale duur van 15 maanden. Dat betreft bijvoorbeeld ziektegevallen. Om te vermijden dat CMP-ers in tijdsnood komen, wordt aangeraden om in een vroege fase de oriëntatie op veldwerk en onderzoek te starten, en daarbij aansluiting te zoeken bij lopende onderzoeksthema’s van de CEDLA stafleden, die onderdeel vormen van het CEDLA Onderzoeksprogramma 2009-2013.

CEDLA Onderzoeksprogramma 2009-2013 Het CEDLA Onderzoeksprogramma 2009-2013 richt zich op twee belangrijke transformatieprocessen die in het kader van het globaliseringsproces hun impact hebben op Latijns Amerika. Het programma richt zich op het realiseren van een multidisciplinair raamwerk waarbinnen de relatie tussen ontwikkelingen op globaal en lokaal nivo kunnen worden geanalyseerd. Het doel is om specifieke kenmerken

CEDLA MASTERPROGRAMMA | 33 van ontwikkelingen in Latijns Amerika te plaatsen in relatie met globale, regionale en lokale processen. In het programma kunnen twee onderzoekslijnen worden onderscheiden. De eerste onderzoekslijn gaat in op patronen in het gebruik van natuurlijke hulpbronnen vanuit een benadering waarin verschillende niveaus worden onderscheiden. Het onderzoek richt zich op nieuwe economische en politieke processen die in dat kader van betekenis zijn. Volgend op het proces van liberalisering en democratisering, kunnen drie recente processen worden onderscheiden die direct van invloed zijn op het patroon van het gebruik van natuurlijke hulpbronnen: de combinatie van de toename in de vraag en fluctuerende en stijgende reële prijzen voor grondstoffen zoals voedsel, energie, mineralen, hout en biofuels, heeft geleid tot nieuwe handelsstromen en een nieuwe oriëntatie op grondstoffenproductie, en daarnaast ook tot nieuwe initiatieven tot regionale integratie. Dat geldt in het bijzonder op het terrein van energie en infrastructuur. Daarnaast is er in de regio een versterkte roep om gerechtigheid, die zich uitdrukt in de vraag naar versterkte controle over natuurlijke hulpbronnen, een meer rechtvaardige of gelijke verdeling van de opbrengsten, en naar een verbeterde rol van grondstoffen exploitatie in de nieuwe ontwikkelingsstrategieën in de regio. Ten derde heeft de internationale druk tot milieubescherming en beperking van het proces van ‘global warming’ een impact op beslissingen betreffende de omvang, aard en locatie van productie. De tweede onderzoekslijn gaat in op het dagelijkse stedelijke leven vanuit een drietal invalshoeken die de culturele factor met elkaar delen. Op het continent zijn de grootste steden ter wereld te vinden en een hele reeks middelgrote en kleinere steden. Binnenkort woont ongeveer tachtig procent van de bevolking in deze urbane omgeving. Dit zijn zowel migranten, die er hun rurale traditie van een nieuw urbaan elan voorzagen, als een nieuwe generatie die er is geboren en getogen. Zo vermengen de overerfde tradities zich nu met krachten van de mondialisering. Vanwege de sociale achterstelling en schrale armoede waarin de meeste stedelingen hun leven moeten slijten is het dagelijkse leven een overlevingsstrijd. Het onderzoek hier richt zich minder op de oorzaken van deze situatie als op de oplossingen die gezocht en gevonden worden om het leven zoveel mogelijk dragelijk te maken. Hierin manifesteert zich het ‘lokale van het mondiale’, de lokale invulling van de mondialisering te zijn. Dit geeft de dagelijkse strijd om het bestaan nieuwe betekenis want de stedelijke armen en lagere middenklasse stelt zich niet bij voorbaat op als slachtoffer. Hun handelswijze is actief en niet re-actief. Deze actieve houding in het dagelijkse leven is bewust ingebed in netwerken van familie- en buurtrelaties. Hoewel dit geen geïnstitutionaliseerde sociale bewegingen zijn valt niet te ontkennen dat het gezicht van de steden zichtbaar in hun voordeel verandert. In feite is een deel van de netwerken actief in de vorm van collectieve actie ter verbetering van het lot, inclusief de eigen politieke agenda’s en, indien nodig, druk op de politieke wereld. Daarom wordt het onderzoek op het niveau van het dagelijkse leven op enige thema’s ingezet: de netwerken van gezin en familie vanuit een antropologisch genderperspectief; de communicatie van de stedelijke identiteit in film en op televisie; en de migratie van stedelingen naar het buitenland en de gevolgen voor de thuisblijvers (remittances) in een geografische context.

CMP onderzoeksmogelijkheden 2010-2011 Het doen van onderzoek in Latijns Amerika is een verplicht onderdeel van het CMP programma. De CMP studenten worden tijdens hun veldonderzoek en bij het schrijven van hun afstudeerscriptie begeleid door de docenten van het CEDLA. Hoewel studenten eigen onderzoeksthema kunnen kiezen – waarna in overleg gekeken wordt welke CEDLA docent de begeleiding hiervan op zich neemt –, wordt sterk aangeraden om studenten te laten participeren in lopend onderzoek van de CEDLA staf of voortbouwen op thema’s en resultaten van eerder onderzoek van de stafleden. Onderstaande lijst geeft een overzicht van de mogelijkheden om aan te haken bij onderzoek van de CEDLA staf. Onderzoeksmogelijkheden bij Michiel Baud Michiel Baud is voornamelijk geïnteresseerd in de verschillende manieren waarop in Latijns Amerika mensen hun leven vorm geven en met name op welke wijze zij sociale en politieke netwerken opbou-

34 | CEDLA MASTERPROGRAMMA wen. Daaruit volgt een nadruk op de volgende thema’s die ook de basis zouden kunnen zijn voor nieuw onderzoek van CMP studenten: a) Staatsvorming in Latijns Amerika vanaf het einde van de 19e eeuw en de manieren waarop politici, intellectuelen maar ook leiders van sociale bewegingen hebben geprobeerd hun ideeën van de samenleving vorm te geven. b) Discussies over democratie en participatie in hedendaags Latijns Amerika. c) Indiaanse bewegingen in heden en verleden. d) Sociale netwerken in modern Latijns Amerika. Het gaat hierbij expliciet ook om niet-politieke netwerken, zoals culturele groepen, brass bands, carnavalsgroepen etc., waarin mensen participeren. Onderzoeksmogelijkheden bij Fabio de Castro Fabio is interested in the socio-ecological processes shaping patterns of resource use and management. His research focuses on local governance of natural resource and the dilemma between conservation and development goals at local and broader scales. His interdisciplinary background is reflected in his theoretical and methodological approach, combining ethnographic, historical, socioeconomic, institutional and ecological data to understand how patterns of resource use are shaped and transformed. Fabio is particularly interested in the connections between processes across socio-ecological scales, and how partnerships between users, government and private sectors influence resource conservation. Fabio de Castro has conducted research in many different sites in the Amazon and Atlantic Forest in Brazil. He is currently working on two main projects: 1) The Political Ecology of the Implementation of Agro-Extractive Reserves in the Amazonian Floodplain a. Analysis of the institutional arrangement of the Reserves b. Evaluation of the participatory and collaborative process c. Assessment of the social and ecological performance of the reserves 2) The Socio-Ecological Dimension of the Biodiesel Program in Brazil a. Analysis of the institutional framework of the biodiesel program b. Social relations between farmers, biodiesel producers and the governmental agencies c. Assessment of the economic and ecological performance of the feedstock production (oil seeds) by small farmers Onderzoeksmogelijkheden bij Pitou van Dijck a) De mogelijke impact van globalisering op Amazonia. Analyse van de gevolgen van vraagvergroting en verhoging van de wereldmarktprijzen voor grondstoffen zoals hout, soja, biofuels en mijnbouwproducten. Daarnaast speciale aandacht voor de impact van de aanleg van grootschalige infrastructuur zoals wegen en stuwmeren voor de toekomst van Amazonia. In het project wordt ingegaan op economische, sociale, culturele en ecologische aspecten. Studenten kunnen in het lopende onderzoek participeren. b) Onderzoek naar de ontwikkeling van het binnenland van Suriname met het oog op plannen voor grootschalige bauxiet- en goudwinning en van kleinschalige, ongecontroleerde en milieuverwoestende gouddelving. Ook wordt ingegaan op de gevolgen van de ontwikkeling van nieuwe infrastructuur, inclusief wegen en vergroting van het stuwmeer voor energievoorziening. Deze studie wordt gemaakt in het kader van een meerjarig project voor ICCO en CORDAID. c) De mogelijke gevolgen van de agenda van de Wereld Handels Organisatie voor ontwikkelingsmogelijkheden van landen in Latijns Amerika in de sectoren van landbouw, diensten en industrie: Onderzoek naar de mogelijke gevolgen van de agenda van de Wereld Handels Organisatie voor ontwikkelingsmogelijkheden van landen in Latijns Amerika in de sectoren van landbouw, diensten en industrie. Hierbij wordt aangehaakt bij: Pitou van Dijck en Gerrit Faber (eds), Developing Countries and the Doha Development Agenda of the WTO, Routledge, London en New York, 2006.

CEDLA MASTERPROGRAMMA | 35 d) De perspectieven op economische, politieke, en militaire samenwerking tussen groepen landen in Latijns Amerika in het kader van UNASUR e) De opties voor toekomstige ontwikkeling in Cuba: economische, sociale en politieke aspecten f) De transitie van Panama naar een toekomstige hub in het wereldhandels- en transportsysteem Onderzoeksmogelijkheden bij Barbara Hogenboom a) De politiek van grondstoffenwinning in Latijns Amerika: analyse van lokale protesten en hervorming van nationaal beleid ten aanzien van olie, gas en mijnbouw, oude en nieuwe conflicten tussen de staat en transnationale bedrijven, en vormen van nieuwe regionale samenwerking en ontwikkeling op basis van grondstoffen (gerelateerd aan mijn huidige onderzoeksproject). b) De Latijns-American politiek van regionalisatie en Zuid-Zuid betrekkingen: wat is het nieuwe nationale beleid ten aanzien van economische en politieke relaties andere landen in de regio en het ‘Mondiale Zuiden’ (Global South), zoals China? En door welke visies en machtsrelaties worden zij beïnvloed? (gerelateerd aan mijn onderzoek voor Latin American Facing China: South-South Relations beyond the Washington Consensus). c) Politieke veranderingen door de Nieuwe Linkse regimes in Latijns Amerika: gevolgen voor beleid, politieke verhoudingen en de betrekkingen tussen civiele maatschappij, de staat en marktactoren (gerelateerd aan Miraculous Metamorphoses. The Neoliberalization of Latin American Populism en Good Governance in the Era of Neoliberal Globalization). d) Transnationaal activisme and transnationale politiek ten aanzien van economische beleid en and transnationale bedrijven, alsmede hun milieu- of sociale effecten (gerelateerd aan Mexico and the NAFTA Environment Debate. The Transnational Politics of Economic Integration). Onderzoeksmogelijkheden bij Christien Klaufus a) Onderzoek naar ontwikkelingen in steden en dorpen die samenhangen met de toegenomen mondialisering bijvoorbeeld: de bouw van gesloten enclaves voor de stedelijke middenklasse die inspelen op het gevoel van onveiligheid; of dorpen die als gevolg van massale migratie grotendeels zijn ontvolkt. Het onderzoek kan gaan over sociale contacten (hoe worden lokale of transnationale gemeenschappen in stand gehouden?) of juist over sociale segregatie. b) Onderzoek naar het gebruik en de betekenis van de Latijns Amerikaanse binnenstad voor bewoners en gebruikers. Door de huidige beleidsaandacht voor revitalisering van historische binnensteden hebben veel stedelijke centra een transformatie ondergaan. Ook UNESCO heeft daar een rol in gespeeld. Allerlei sociaalruimtelijke vraagstukken kunnen in zo’n onderzoek aan de orde komen, variërend van vragen over het beleid en de belangen van betrokken partijen, tot meer historisch gerichte onderzoeksvragen, tot bijvoorbeeld de vraag naar het alledaagse functioneren van een plein, zoals in On The Plaza (Austin: Texas University Press, 2000). c) Onderzoek naar huisvesting (urbaan of ruraal) vanuit een ontwikkelingsperspectief. Hoe krijgen zwakkere groepen toegang tot een woning en welke mogelijkheden hebben ze om op de woonladder te klimmen? Is er een overheidsprogramma of zorgen burgers zelf voor huisvesting, en zo ja, hoe doen ze dat dan? De betekenis van remesas van transnationale migranten voor huisvestingsoplossingen kan daarbij een interessante invalshoek bieden, omdat er door banken en bouwondernemers speciaal voor deze groep nieuwe producten worden ontwikkeld. d) Onderzoek naar het wonen (urbaan of ruraal) vanuit een cultureel perspectief. De woning en woonomgeving kunnen als studieobject dienen om uitspraken te doen over gewoonten en gebruiken in een samenleving, of over identiteitsvorming. De routines van het huiselijk leven of de symbolische betekenis van bepaalde huiselijke objecten kunnen als insteek worden gekozen. Er kan worden aangehaakt bij antropologische studies over materiële cultuur.

36 | CEDLA MASTERPROGRAMMA Onderzoeksmogelijkheden bij Arij Ouweneel a) Onderzoek naar het gebruik van film, televisie en nieuwe media in Latijns Amerika om contemporaine sociale problemen ter discussie te stellen. Het gaat hierbij om de analyse van deze cultuurproducten naar productie en consumptie. De bedoeling hiervan is te komen tot een contextanalyse van de Latijns Amerikaanse identiteit. De voorkeur gaat uit naar speelfilms en televisie series met als hoofdrolspelers pubers (coming of age films) of jonge vrouwen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een theorie uit de cultuur psychologie, terug te vinden in de studie van Ouweneel, Terug naar Macondo. Het spook van Honderd jaar eenzaamheid en het inheemse innerlijk van de Mesties (Amsterdam 2007). b) De geschiedenis van cultuuroverdracht in het verleden, vooral via de zogenaamde microstoria. Er wordt gezocht naar constanten en verschillen. Gewoonlijk wordt daarbij gebruik gemaakt van een enkele case (individueel of groep). Een voorbeeld van de werkwijze is aan te treffen in Ouweneel’s The

Flight of the Shepherd. Microhistory and the Psychology of Cultural Resilience in Bourbon Central Mexico (Amsterdam, 2005).

c) Vormen van cultuuroverdracht in het heden. Er wordt gewerkt vanuit een specifiek gekozen ruimte, bijvoorbeeld een plattelandsgemeente of een stadswijk, en met een specifieke onderzoekspopulatie, bij voorkeur kinderen en adolescenten. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een theorieën uit de cultuur psychologie en de ontwikkelingspsychologie. Onderzoeksmogelijkheden bij Annelou Ypeij: a) Toerisme en de gevolgen hiervan op de locale bevolking. Hierbij speelt het concept duurzaamheid een belangrijke rol. Aangesloten wordt bij het theoretische debat over duurzaam toerisme (zie bijvoorbeeld Mowforth & Munt Tourism and Sustainability. Development and New Tourism in the Third World, Second Edition, London & New York: Routledge, 2003). Studenten kunnen onderzoek doen op een toeristische locatie en zich richten op thema’s als armoedebestrijding (pro-poor toerisme) sociale rechtvaardigheid, local ownership, politieke zeggenschap, natuurbeheer en culturele integriteit. Een interessant nieuw thema wordt gevormd door de plaatsing van een locatie op de werelderfgoed lijst van UNESCO. Had de lokale bevolking hierover zeggenschap en welke gevolgen ervaren ze? b) De leefwereld van de urbane arme bevolking. Urbane armen zijn al dertig jaar onderwerp van debat en onderzoek waarbij hun wijze van overleving, ‘cultuur’, integratie in de economie, kansen op de arbeidsmarkt, bestaansstrategieën en basisorganisaties zijn geproblematiseerd. Tegenwoordig richt onderzoek zich op specifieke groepen (alleenstaande moeders, jongeren, kinderen, migranten, religieuze groeperingen, ontvangers van microkredieten) en worden specifieke problemen onderzocht (geweld, criminaliteit, verstrekking van microkredieten, migratiepatronen, transnationale netwerken). Onderzoek zou zich daarnaast kunnen richten op het in kaart brengen van de geschiedenis van specifieke een buurt en de rol die basisorganisaties hierbij in heden en verleden hebben gespeeld. c) Alleenstaande moeders. Wereldwijd neemt het aantal alleenstaande moeders toe. De redenen hiervoor dienen gezocht te worden in mondiale ontwikkelingen zoals de feminisering van migratiestromen, de emancipatie van vrouwen, hun toegenomen arbeidsmarktmogelijkheden en de – onder invloed van het neoliberale beleid – toegenomen armoede. Het groeiende aantal alleenstaande moeders wordt vaak gezien als een maatschappelijk probleem. Hoewel het niet ontkend kan worden dat alleenstaande moeders vaak arm zijn en worden gestigmatiseerd, kunnen zij er toch de voorkeur aan geven als alleenstaanden door het leven gaan. Wellicht zijn hun vrijheid en autonomie als alleenstaande vrouwen groter dan die van gehuwde vrouwen. Onderzoek zou zich kunnen richten op de belevingswereld van alleenstaande moeders, de wijze waarop ze rondkomen, de sociale acceptatie of afwijzing die ze ervaren en de emancipatoire kanten van het alleenstaand moederschap. d) Matrifocaliteit in het Caribische gebied. Al sinds de jaren dertig van de vorige eeuw wordt er hevig over het matrifocale familiesysteem gedebatteerd. Vooral het feit dat vrouwen kinderen alleen opvoeden heeft veel belangstelling gehad van wetenschappers evenals hun autonomie en hun rol als spil van de familie. De positie van mannen in het familiesysteem is tot nu toe onderbelicht. De vraag is of mannen daadwerkelijk zo´n marginale positie innemen als tot nu toe verondersteld. Onderzoek zou

CEDLA MASTERPROGRAMMA | 37 zich kunnen richten op mannen, hun belevingswereld, hun opvattingen over vrouwen, vaderschap en de opvoeding van kinderen en hun rollen als vaders, broers, grootvaders, neven en ooms. e) Constructies van mannelijkheid (in een urbane context). Genderstudies in Latijns Amerika hebben zich aanvankelijk gericht op de problematisering van de positie van de vrouw (vrouwenstudies). Vervolgens verschoof de aandacht naar de machtsrelaties tussen vrouwen en mannen en de daarmee samenhangende constructies van vrouwelijkheid en mannelijkheid. Het concept machismo werd hierbij steeds belangrijker. De laatste tien jaar echter is het besef gegroeid dat mannelijkheid veel meer betekenissen heeft dan alleen die van machismo. Onderzoek zou zich kunnen richten op constructies van mannelijkheid in relatie tot bijvoorbeeld ouderdom, alcoholverslaving, ziekte, religie, vaderschap en ondernemerschap

Aanmelding en toelating CMP Het CMP is in eerste instantie bedoeld voor mensen met een master- of doctoraaldiploma in de sociale wetenschappen, recht, economie, sociale geografie en/of geschiedenis, of een vergelijkbare universitaire opleiding. Studenten met een ander masterdiploma en goede studenten met een bachelordiploma kunnen zich eveneens aanmelden. Voor alle CMP- kandidaten geldt dat zij aantoonbare kennis en ervaring dienen te hebben op het gebied van de bestudering van Latijns Amerika, en dat zij bij toelating voldoende kennis moeten hebben van Engels en S paans (evt. Portugees) om de verplichte literatuur te kunnen bestuderen. Je meldt je aan door middel van het digitale formulier op de website of een mail met daarin je motivatie en onderzoeksidee, en daarnaast je CV en kopieën van je universitaire diploma’s en cijferlijst. Kandidaten zonder een masterdiploma in één van de genoemde wetenschappen sturen ook hun eindscriptie en een onderzoeksplan (4 pagina’s) mee. Toelating vindt plaats op basis van een intakegesprek. Je aanmelding dient vóór 1 juni 2010 bij het CEDLA binnen te zijn. Meer informatie over het CMP is te vinden op de website van het CEDLA: www.cedla.uva.nl/40_courses/masters_programme.html. Via de website kun je een CMP-brochure aanvragen. Met vragen kan je tevens terecht bij: [email protected] of 020 525 3498.

38 | VEDERE INFORMATIE

Verdere informatie Het Interuniversitair Centrum voor Studie en Documentatie van Latijns Amerika, dat in 1964 als een interfacultair onderzoeksinstituut van de Universiteit van Amsterdam werd opgericht, is in 1971 omgevormd tot een Interuniversitair Instituut. Een lijst van alle deelnemende instellingen is te vinden op pagina 6. Sinds 1 september 1987 is het CEDLA een Interuniversitair Onderzoeksinstituut, gevestigd bij de Universiteit van Amsterdam. Alle deelnemende instellingen hebben één vertegenwoordiger in het Algemeen Bestuur van het CEDLA. De doelstellingen van het CEDLA zijn ten eerste het uitvoeren van sociaal-wetenschappelijk onderzoek; ten tweede het verruimen van de kennis van Latijns Amerikaanse samenlevingen en culturen; ten derde het bevorderen van wetenschappelijk onderwijs.

CEDLA website De CEDLA website bevat alle informatie over het CEDLA en alle activiteiten en wordt constant bijgewerkt. Raadpleeg voor actuele informatie onze website op: www.cedla.uva.nl.

CEDLA nieuwsbrief De CEDLA nieuwsbrief is een elektronische publicatie die ervoor zorgt dat iedereen die aangemeld is voor onze mailinglist, op de hoogte blijft van alle CEDLA activiteiten en -nieuws. Twee weken vóór elke lezing of seminar ontvangen alle geïnteresseerden een mailing met de details over het evenement. De spreker(s), een abstract, etc. Elke twee maanden sturen we een zeer complete nieuwsbrief waarin onze activiteiten worden aangekondigd, zoals lezingen, cursussen, exposities en seminars. Inschrijvingen gaan via [email protected]

CEDLA bibliotheek Praktische informatie:

Openingstijden: Tel.: Fax: E-mail:

maandag 11.00 – 17.00 uur dinsdag t/m vrijdag 10.00 – 17.00 uur 020 525 3248 020 625 5127 [email protected]

Collectie De bibliotheek heeft een uitgebreide collectie over o.a. de sociale wetenschappen, economie, geschiedenis en cultuur van Latijns Amerika. Zoeken naar boeken en tijdschriften kan worden gedaan via de online catalogus van de Universiteit van Amsterdam (http://opc.uva.nl/).

Voorzieningen De bibliotheek heeft voorzieningen om te lezen, te studeren en te fotokopiëren. Verder bestaat er de mogelijkheid cd-rom’s, microfiches en microfilms te raadplegen.

CEDLA Library Blog Het doel van de CEDLA Libary Blog (http://cedlabibliotheek.blogspot.com) is verbanden te leggen tussen de verzameling documentatie van de bibliotheek en de activiteiten die op CEDLA plaatsvinden.

VEDERE INFORMATIE | 39 Vanaf september 2010 zal of CEDLA website vernieuwd worden en zal de blog deel uitmaken van de website.

Lidmaatschap Om boeken te lenen dient men in het bezit te zijn van een geldige lenerspas van de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. Voor studenten en medewerkers van Nederlandse universiteiten is de lenerspas gratis. Voor anderen kost de lenerspas € 25,= per jaar. De lenerspas wordt verstrekt aan de balie van de CEDLA-bibliotheek, op vertoon van een geldig identiteitsbewijs: collegekaart van een Nederlandse universiteit (met foto en inschrijvingsbewijs), paspoort of Nederlands rijbewijs.

CEDLA publicaties Het CEDLA is op verschillende wijzen betrokken bij het publiceren van de resultaten van wetenschappelijk onderzoek. In samenwerking met de uitgever Berghahn geeft het CEDLA boeken uit waarin origineel onderzoek met betrekking tot Latijns Amerika wordt gepresenteerd. Ook verzorgt het CEDLA onder de naam Cuadernos een reeks minder omvangrijke publicaties. Deze omvat zowel Engels- als Spaanstalige publicaties over onderwerpen die gelieerd zijn aan het onderzoek van de CEDLA-staf. Nieuwe publicaties zijn te vinden en te bestellen via de website. Tenslotte publiceert het CEDLA twee keer per jaar het wetenschappelijke tijdschrift de European Review of Latin American and Caribbean Studies/Revista Europea de Estudios Latinoamericanos y del Caribe, dat Engels- en Spaanstalige artikelen en recensies bevat. Een abonnement van de Review/Revista kost € 20,=. Leden van de Vereniging voor Latijns Amerikaanse en Caribische Studies (NALACS) ontvangen het tijdschrift gratis. Meer informatie op: www.nalacs.nl.

Meer informatie over de CEDLA-publicaties is te vinden op de website www.cedla.uva.nl.

Websites en telefoonnummers Latijns Amerika Studies Hieronder geven wij een overzicht van de adressen van websites van Nederlandse universiteiten die regelmatig één of meer cursussen op het gebied van Latijns Amerika aanbieden, met telefoonnummers. Universiteit van Amsterdam Afdeling Politicologie: http://www.fmg.uva.nl/politicologie/ Tel. 020 525 4002

Universiteit Leiden Vakgroep Culturele Antropologie en Ontwikkelingssociologie http://www.ca-os.leidenuniv.nl/ Tel. 071 527 3451

Afdeling Sociologie en Antropologie http://www.fmg.uva.nl/sociologie-enantropologie Tel. 020 525 4002

TCLA (Talen en Culturen van Latijns Amerika) http://www.tcla.leidenuniv.nl Tel. 071 527 2059

Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies http://www.fmg.uva.nl/gpio Tel. 020 525 7409

KITLV http://www.kitlv.nl/ Tel: 071 527 2295

Rijksuniversiteit Groningen Centro de Estudios Mexicanos http://www.rug.nl/let/mexico Tel. 050 363 5850 / 5879

Internationale Organisaties en Int. Betrekkingen IOIB http://www.rug.nl/let/ioib Tel: 050 363 7254

40 | VEDERE INFORMATIE Erasmus Universiteit Rotterdam Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen Geschiedenis van de Niet-Westerse Samenlevingen http://www.fhk.eur.nl Tel: 010 408 2487

Universiteit Utrecht Vakgroep Culturele Antropologie http://www.uu.nl/uupublish/onderwijs/opleidingen/ cultureleantropo/13032main.html Tel: 030 253 2111 / 1894

Radboud Universiteit Nijmegen CIDIN http://www.ru.nl/cidin Tel. 024 361 3058

Vrije Universiteit Amsterdam Vakgroep Culturele Antropologie http://www.fsw.vu.nl/organisatie Tel. 020 598 6777

Wageningen Universiteit Ontwikkelingseconomie http://www.dec.wur.nl/uk Tel: 0317 484 360

International Development Studies http://www.geo.uu.nl/homegeosciences/studying/ programmesinengl/mscprogrammes/mscprogrammeshgp/ mscinternational/30617main.html Tel. 030 253 1399

Universiteit van Tilburg Instituut voor Ontwikkelingsvraagstukken http://www.uvt.nl/ivo Tel: 013 466 2264

Institute of Social Studies http://www.iss.nl/ Tel: 070 426 0522

Locatie van het CEDLA Het CEDLA is gevestigd in twee grachtenpanden in het centrum van Amsterdam aan de Keizersgracht 395-397, tussen de Leidsestraat en de Raadhuisstraat ter hoogte van de Leidsegracht. De ingang is op nummer 397. Neem vanaf het Centraal Station tramlijn 1, 2, of 5, stap uit in de Leidsestraat, halte Keizersgracht. Het CEDLA is moeilijk toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Informeer bij het secretariaat over eventuele mogelijkheden.

Colofon Foto omslag: Enric Nin & Olga Culleré, Perú (2008) CEDLA – Centrum voor Studie en Documentatie van Latijns Amerika • Centro de Estudios Latinoamericanos y del Caribe • Centro de Estudos e Documentação Latino Americanos • Centre for Latin American Research and Documentation Adres: Keizersgracht 395-397; 1016 EK Amsterdam Tel.: 020 525 3498 / Fax: 020 625 5127 / E-mail: [email protected] / Website: www.cedla.uva.nl Drukwerk: www.haveka.nl