INVOERING BACHELOR-MASTER

INVOERING BACHELOR-MASTER DE BELANGRIJKSTE FEITEN

Expertisegroep BaMa Afdeling Onderwijs Jos Cornelissen Gerard Jeuken Ger Olsder Hans Palings Jan Reinartz

Uitgave september 2003

Colofon Titel: Auteur: Rapportnr.: Datum: Telefoon: E-mail:

Invoering bachelor-master J. Cornelissen 03.119 JC september 2003 0877-878 833 [email protected]

INVOERING BACHELOR-MASTER DE BELANGRIJKSTE FEITEN



2003 Fontys Facilitair Bedrijf, afdeling Onderwijs Met uitzondering van gebruik binnen Fontys Hogescholen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie microfilm, geluidsband, elektronisch of op welke andere wijze dan ook en evenmin in een retrieval systeem worden opgeslagen zonder toestemming van FFB, afdeling Onderwijs. Binnen Fontys Hogescholen staat dit materiaal vrij ter beschikking van gebruikers, mits als bron wordt vermeld: Fontys Facilitair Bedrijf, afdeling Onderwijs. Hoewel dit materiaal met zorg is samengesteld, aanvaarden auteur(s) noch Fontys Hogescholen enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in deze publicatie.

Deze informatienotitie is bedoeld om medewerkers van Fontys algemene feitelijke informatie te verschaffen over een aantal aspecten van de ontwikkeling van de Bachelor-Masterstructuur in Nederland en bij Fontys. Deze informatie kan van pas komen wanneer medewerkers geconfronteerd worden met consequenties van deze ontwikkeling. En dat kunnen veel medewerkers zijn. Wij denken aan: • docenten • directeuren en beleidsmedewerkers • onderwijsontwikkelaars • voorlichters • medewerkers van de afdeling Studentenvoorzieningen, zoals decanen, baliemedewerkers, studentmedewerkers. Het gaat hier uiteraard slechts om enige globale informatie, meer gedetailleerde gegevens zijn te vinden in de brondocumenten of websites waarnaar verwezen wordt. De informatie is uiteraard onvoldoende gedetailleerd om er rechten aan te kunnen ontlenen. 1. Bologna-verklaring In juni 1999 tekenden de ministers van Onderwijs van 29 Europese landen (later gevolgd door nagenoeg alle andere Europese landen) de Bologna-verklaring. Hierin werd afgesproken om te streven naar: • Een systeem van vergelijkbare diplomering; • De inrichting van de studie in twee cycli. De eerste cyclus duurt minimaal drie jaar; de tweede cyclus moet leiden tot de master- en/of doctoraalgraad. • De invoering van een gemeenschappelijk systeem van studiepuntentoekenning, zoals het zgn. ECTS-systeem (European Credit Transfer System). • Bevordering van mobiliteit van studenten en docenten. • Bevordering van Europese samenwerking op het gebied van kwaliteitszorg. • Bevordering van de noodzakelijke Europese dimensies in het hoger onderwijs.

1

De bedoeling is dat deze afspraken in alle deelnemende landen gerealiseerd zijn in 2010. Om de twee jaar wordt er een voortgangsconferentie gehouden tussen alle betrokken ministers en een aantal belanghebbenden. In september 2003 heeft een voortgangsconferentie plaatsgevonden in Berlijn. Zie www.bologna-berlin2003.de voor de laatste informatie, met doorklikmogelijkheid naar de tekst van de verklaring van Berlijn, de Bolognaverklaring en vele andere informatie, inclusief de ontwikkelingen bij vele organisaties die bij het proces betrokken zijn. Diverse organen hebben zich in Nederland beziggehouden met de uitwerking van de voornemens in de Bologna-verklaring. Dit heeft in juni 2002 uiteindelijk geleid tot een wijziging van de WHW (Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek) en de Wet studiefinanciering 2000. Zie voor meer informatie het dossier Bachelor-master op de website van het ministerie van OC&W: www.minocw.nl/bachelor/index.html 2. Bachelor- en masteropleidingen Zowel binnen het wetenschappelijk als binnen het hoger beroepsonderwijs worden bacheloropleidingen en masteropleidingen onderscheiden. Maar er zijn nogal wat verschillen: a) Verschillen in studieduur: De nominale studieduur van een wo-bachelor is 3 jaar, van een hbo-bachelor 4 jaar De nominale studieduur van een wo-master en een hbomaster is bij beide minstens 1 studiejaar, evt. over meerdere jaren verspreid b) Verschil in graad: Personen met een afgeronde bacheloropleiding mogen de graad “Bachelor” voeren. Voor de masteropleiding geldt de graad “Master”. In het wetenschappelijk onderwijs mag hieraan worden toegevoegd “of arts” of “of science”, in het hoger beroepsonderwijs is deze toevoeging niet toegestaan. Voor

2

het hoger beroepsonderwijs geldt dat het instellingsbestuur de naam van het vakgebied of het beroepenveld waarop deze graad betrekking heeft aan deze graad kan toevoegen. In plaats van de nieuwe graden mogen ook de bestaande graden worden gebruikt. (Voor het hbo betreft dit de titels van ingenieur, afgekort: ing., ofwel baccalaureus, afgekort: bc. Deze afkortingen worden voor de naam van de desbetreffende persoon geplaatst.) c) Verschil in bekostiging van masteropleidingen: Een initiële (direct aan de wo-bacheloropleiding aansluitende) wo-masteropleiding wordt bekostigd, een hbo-masteropleiding wordt niet bekostigd, behoudens enige uitzonderingen (o.m. voortgezette of eerste fase lerarenopleidingen) en waarschijnlijk enige ‘maatschappelijk relevante’ masteropleidingen, zoals ‘Advanced Nursing Practice’. d) Verschil in doorstromingsmogelijkheden: Een afgeronde hbo-bacheloropleiding geeft toegang tot een verwante hbo-masteropleiding. De instroomeisen voor de betreffende masteropleiding worden door de betreffende hogeschool bepaald. Een hbo-bacheloropleiding geeft niet automatisch toegang tot een verwante wo-masteropleiding. Men moet voldoen aan de instroomeisen voor de betreffende womasteropleiding. Veelal dient men een schakelprogramma te doorlopen om deficiënties weg te werken. Hbo-ers hebben recht op ondersteuning bij overstap naar een verwante womasteropleiding. Het is nog niet duidelijk hoe dit precies gaat verlopen. Naar verwachting zullen, in overleg met WOinstellingen, vele HBO-bachelorprogramma’s enigszins worden aangepast voor die studenten die daarna naar een WO-master willen doorstromen. Fontys is hierover in overleg met de UvT en de TUe.

3

e) Verschil in accreditatienormen: Er zijn gedeeltelijk verschillende toetsingskaders voor de hbo-bachelors en –masters en de wo-bachelors en –masters. Zie: www.nao-ho.nl voor de uitwerking. Een bestaande womaster mag vooralsnog zonder meer als zodanig worden uitgevoerd, masteropleidingen in het hbo dienen aan de specifieke eisen te voldoen voordat deze als zodanig worden erkend. 3. Studielast en studiepunten Vóór de wetswijziging kwam een studiepunt overeen met een studiebelasting van 40 uren; dit is de studielast van een week Een studiejaar beslaat 42 weken. De studielast van 1 jaar bedroeg derhalve 42 studiepunten, overeenkomend met 1680 uren studie. In de nieuwe situatie wordt gerekend met studiepunten die zijn afgeleid van de ECTS-norm. Dit is een in Europa afgesproken norm die betekent dat de studielast voor een jaar 60 (ECTS-) studiepunten bedraagt. Omdat de studielast van een studiejaar in Nederland 1680 uren blijft komt een studiepunt nu overeen met een studielast van 28 uren. In principe kan het aantal nieuwe studiepunten voor een onderwijseenheid berekend worden door het aantal oude studiepunten te vermenigvuldigen met 1,43. Ook in de nieuwe situatie dient de studielast van een onderwijseenheid echter uitgedrukt te worden in hele studiepunten. Het is dus nodig elke onderwijseenheid kritisch te bezien op de studielast en op basis hiervan een aantal gehele studiepunten vast te stellen. Hiervoor is een overgangstermijn van twee jaar gesteld. In deze periode kan het oude puntensysteem gehanteerd worden en kan gewerkt worden met een omrekentabel voor het nieuwe systeem. Binnen alle opleidingen van Fontys heeft ten behoeve van de transparantie voor buitenlandse belangstellenden inmiddels omrekening plaatsgevonden naar studiepunten volgens de nieuwe norm. Een overzicht hiervan is te vinden op de website www.fontys.nl/ects. Dit overzicht is uitsluitend bedoeld om de

4

internationale transparantie van de Fonytysopleidingen te bevorderen, er kunnen geen rechten aan worden ontleend. Fontys gaat met ingang van het studiejaar 2004/2005 intergraal juridisch (OER e.d.) over op het ECTS-systeem. Er is een project gestart om dit proces in goede banen te leiden. Meer informatie: Ingrid van der Pluym ([email protected], tel. 74474). Meer informatie over de juridische aspecten: Marlies Hesseling ([email protected], tel. 78151). 4. Accreditatie Alle bachelor- en masteropleidingen dienen van rechtswege te zijn geaccrediteerd. Een onafhankelijk accreditatieorgaan keurt alle opleidingen in het hoger onderwijs op kwaliteit (accrediteren). Willen opleidingen in aanmerking komen voor bekostiging door de overheid, dan moeten zij in het bezit zijn van een kwaliteitskeurmerk. Dat geldt dus ook voor nieuwe opleidingen. Het keurmerk is zes jaar geldig. Het keurmerk is ook een voorwaarde om wettelijk beschermde getuigschriften te mogen verlenen en afgestudeerden juridisch beschermde titels te laten voeren. Ook het recht op studiefinanciering van de student hangt af van het keurmerk. Als overgangsmaatregel zijn opleidingen voor een periode van 6 jaar na de laatste visitatie van rechtswege geaccrediteerd. Vanaf begin 2004 worden de eerste opleidingen geaccrediteerd volgens het nieuwe systeem. Dat zijn voor Fontys MBRT (paramedisch), Personeel en Arbeid, Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek/Chemie/Chemische Technologie (toegepaste natuurwetenschappen), Communicatie, Sociaal Pedagogische Hulpverlening en Informatica/Bedrijfskundige Informatica. Voor de meest actuele informatie: zie www.nao-ho.nl Aan de huidige hbo-opleidingen met minder dan 168 (oude) studiepunten (240 ECTS) wordt geen titel toegekend en geen graad. Kort-hbo opleidingen zullen worden afgebouwd dan wel omgevormd tot (onderdelen van) reguliere bacheloropleidingen.

5

Na 31 december 2005 kunnen geen getuigschriften in de zin der wet meer worden afgegeven voor deze korte opleidingen. 5. Verbreding bacheloropleidingen De invoering van de bachelor-masterstructuur, de accreditering en de opleidingenplanning zijn ontwikkelingen die richting geven aan de invoering van brede bacheloropleidingen door Hogescholen. Er is geen voorgeschreven kader voor het invoeren van de verbreding, Hogescholen zijn vrij in de invulling ervan. Om te komen tot brede bacheloropleidingen zijn twee richtingen mogelijk: 1. Een aantal bestaande opleidingen(met verschillende crohonummers) gaat samen onder één bredere opleiding (met één croho-nummer) met afstudeerrichtingen. In tegenstelling tot de huidige mogelijkheid om 30% van het leerplan zelf in te vullen, is dan meer vrije ruimte beschikbaar die gevuld kan worden met keuzevakken en differentiaties. 2. Het groeperen/clusteren van bestaande smalle opleidingen in één school/academie. De bestaande opleidingen (met verschillende croho-nummers) blijven bestaan. Een smalle opleiding die onder de betreffende bachelorgraad valt zal een deel van de bij 1 genoemde vrije ruimte zo specifiek en verplichtend invullen. Op het getuigschrift van de student kan dan de opleiding aangegeven worden. Er is nog een aantal onduidelijkheden ten aanzien van de wijze waarop deze verbreding precies zal plaatsvinden. Fontys heeft in haar strategische programma tot 2005 vastgelegd dat gestreefd wordt naar een brede invulling van bacheloropleidingen waarbij bestaande opleidingen worden samengevoegd tot brede opleidingen. De concrete uitwerking, binnen Fontys, van het principe van brede bacheloropleidingen heeft vooralsnog geresulteerd in 21 bacheloropleidingen en graden. Sommige bacheloropleidingen zijn daarbij een samenvoeging van bestaande smallere opleidingen in een brede opleiding. Andere bacheloropleidingen zijn een voortzetting van de bestaande smallere opleidingen.

6

Zie bijlage voor het meest recente overzicht van Fontys. De situatie kan nog steeds veranderen, mede onder invloed van landelijke ontwikkelingen en afspraken. Inmiddels heeft Fontys besloten dat Fontysbreed er een systeem van Major-Minor wordt ingevoerd <when?>, waarbij studenten naast hun hoofdrichting (major) een gedeelte van hun studiepunten besteden aan een keuzeprogramma (minor). In een project onder de titel Biloba worden alle consequenties hiervan nader doordacht en uitgewerkt. 6. Diplomasupplement Mede omdat in de brede graadaanduidingen niet meer helder is welke opleiding precies is gevolgd, zal aan Fontysafgestudeerden naast een getuigschrift een diplomasupplement worden versterkt. Dit diplomasupplement bevat onder meer informatie over de aard en het niveau van het diploma en meer gedetailleerde informatie over de inhoud van de studie en de behaalde resultaten, Het doel van het diplomasupplement is de faire erkenning van diploma’s voor academische en beroepsdoeleinden en het bevorderen van de internationale transparantie. Hiermee worden de internationale beroepsmogelijkheden van afgestudeerden bevorderd. Meer informatie: Maria Loohuis, tel. 75839. 7. Fontys Graduate School Er is binnen Fontys een Fontys Graduate School in het leven geroepen om de ontwikkelingen van masteropleidingen binnen Fontys te coördineren. Het gaat om een klein orgaan. In de stuurgroep van de Fontys Graduate School participeren de directeuren van clusters van opleidingen die gezamenlijk met de ontwikkeling van masteropleidingen doende zijn, onder voorzitterschap van de voorzitter van de Raad van Bestuur. Ook de manager van de afdeling Onderwijs neemt deel aan de stuurgroep ter afstemming op het facilitair bedrijf. Er vindt tevens afstemming plaats met het Lectorenconvent. Hoofdtaak van de Fontys Graduate School is de ‘branding’ van de masteropleidingen van Fontys. Dat houdt onder meer in de zorg

7

voor kwaliteit en de zorg voor de doelmatigheid van het aanbod. Dat wil bijvoorbeeld zeggen dat er geen masters ter accreditatie worden voorgedragen die niet getoetst zijn aan een aantal eigen criteria en die hierdoor zijn opgenomen in het Fontys Master Register. Daarbij speelt een belangrijke rol een analyse van de markt voor het te ontwikkelen aanbod. Overleg met strategische partners voor onze masteropleidingen, bijvoorbeeld met universiteiten, vindt alleen plaats onder auspiciën van de Fontys Graduate School. Daarnaast wil de Fontys Graduate School komen tot een aantal gemeenschappelijke uitgangspunten voor de Fontys masteropleidingen. Dat kan ook praktische zaken betreffen, zoals de werving, de opleidingsduur, wijze van uitvoering, locatie, taalaspecten. Voor meer informatie: Cees Ladage (tel. 75619) of Johan Ligtvoet (tel. 74913). Opmerkingen bij deze tekst kunnen worden ingediend bij Jos Cornelissen, tel. 75754, [email protected].

8

Register Fontys Bachelor-degrees per 16 april 2003 (Vastgesteld door Raad van Bestuur)

Instituut nr. 1 (Paramedische HS)

CROHO Opleiding Fysiotherapie Podotherapie Logopedie MBRT Verpleegkunde

2 (HS Verpleegkunde) 3 Personeel & Arbeid (HS Personeel en Arbeid) 4 Sociaal Pedagogische (SPH) Hulpverlening Culturele & Maatschappelijke 5 Vorming (HS Sociaal Maatschappelijk werk & Werk) Dienst Verlening 6 Lero 2 e graads Pedagogiek (HS Beroepsvariant pedagogiek Pedagogiek) Lero’s 2 e graads Beroepsvariant bedrijfswiskunde 7 Beroepsvariant (FLOT) Handelseconomisch Duits Beroepsvariant Handelseconomisch Frans Lero’s 2 e graads 8 Beroepsvariant (FLOS) Handelseconomisch Duits 9 Technische Lero’s 2 e graads (PTHE) 10 Technische Lero’s 2 e graads (PTHZ)

Fontys Register B. of Physiotherapy B. of Health B. of Health B. of Health B. of Nursing B. of Human Resources Management B. of Social Work B. of Social Work B. of Social Work B. of Education B. of Education B. of Education B. of Applied Science B. of Economics (in afbouw) B. of Economics (in afbouw) B. of Education B. of Economics (in afbouw) B. of Education B. of Education

9

Instituut nr. 11 (PTH A/R) 12 (Sport HS) 13 (OSO) 14 (Opleidingscentrum Schoolman.) 15 (Pabo Den Bosch) 16 (Pabo Limburg) 17 (Pabo Tilburg) 18 (Pabo Eindhoven) 19 (Theologie en Levensbeschouwing) 20 (HS Communicatie) 21 (HS Journalistiek) 22 (Economische HS Tilburg)

10

CROHO Opleiding

Fontys Register

Technische Lero’s 2 e graads

B. of Education

Sport & Bewegingseducatie Leraar Lichamelijke opvoeding 1 e graads Masters / Cursussen Cursussen

B. of Sports and Movement B. of Education (i.a.v. Master discussie) n.v.t.. (i.a.v. Master discussie) n.v.t.

Leraar Basisonderwijs

B. of Education

Leraar Basisonderwijs

B. of Education

Leraar Basisonderwijs

B. of Education

Leraar Basisonderwijs

B. of Education

2 e graads Lero’s Beroepenvariant in pastorale beroepen

B. of Education B. of Theology

Communicatie

B. of Communication

Journalistiek Journalistiek & Voorlichting

B. of Journalism B. of Journalism (in afbouw)

Communicatie Europese Marketing & Management Comm. International Business & Languages Sport, Economie & Communicatie

B. of Communication B. of Markering B. of Marketing B. of Marketing

Instituut nr. 23 (HS Financieel Management)

24 (MER)

25 (Bedrijfshogeschool)

CROHO Opleiding Accountancy Bedrijfseconomie Fiscale Economie Management, Economie & Recht Vastgoed & Makelaardij Financial Service Management (nu nog Hoger Onderwijs Zakelijke Financiële Dienstverlening) Accountancy Bedrijfseconomie Commerciële Economie Bedrijfskundige Informatica Aangewezen opleidingen met 240 ECTS-punten Controller Entertainment Management Event Management Horeca en Catering Management Leisure Management Business Management for the Event, Leisure and Entertainment Industry HBO Economie SPD bedrijfsadministratie SPD accountant administratieconsulent Business Administration Public Administration Management, Economie & Recht Audiologie Genetische Manipulatie Popmuzikant

Fontys Register B. of Business Administration B. of Business Administration B. of Business Administration B. of Business Administration B. of Business Administration B. of Business Administration

B. of Business Administration B. of Business Administration B. of Commerce B. of Information Technology B. of Business Administration B. of Business Administration B. of Business Administration B. of Business Administration B. of Business Administration B. of Business Management B. of Economics B. of Business Administration B. of Business Administration B. of Business Administration B. of Public Administration B. of Business Administration B. of Applied Science B. of Applied Science (zie Instituut nr. 35)

11

Instituut nr. 26 (Hogeschool Marketing Management) 27 (Internationale HS Economie) 28 (HS Bedrijfskunde en Logistiek) 29 (HS Informatica)

CROHO Opleiding Commerciële Economie International Business & Management Studies Small Business & Retail Management Bedrijfseconomie (Betriebswirtschaft) Commerciële Economie (Absatzwirtschaft) International Business & Management Studies Logistiek & Economie Logistiek & Technische Vervoerskunde Technische Bedrijfskunde Bedrijfskundige Informatica Informatica

30 Elektrotechniek (HS Elektrotechniek) Technische Informatica 31 (HS Toegepaste Natuurwetenschappen) 32 (HS Bedrijfskader) 33 (HS Werktuigbouwkunde)

12

Chemische Technologie Biologie 2 Medisch Laboratorium Onderzoek Technische Natuurkunde Chemie n.v.t. (kort-HBO) Orthopedische Technologie Werktuigbouwkunde

Fontys Register B. of Marketing B. of Business Administration B. of Business Administration B. of Business Administration B. of Commerce B. of Business Administration B. of Business Administration B. of Engineering B. of Engineering B. of Information Technology B. of Information Technology B. of Engineering B. of Information Technology B. of Applied Science B. of Applied Science B. of Applied Science B. of Applied Science

B. of Engineering B. of Engineering

Instituut nr. 34 (HS voor de Kunsten) 35 (Rockacademie)

36 (HS Techniek Venlo)

CROHO Opleiding

Fontys Register

Docent Muziek Muziek Docent Dans Dans Docent Drama Docent Beeldende Kunst en Vorming Popmuzikant

B. of Music B. of Music B. of Dance B. of Dance B. of Theatre B. of Fine Arts & Design

Elektrotechniek Industrieel Product ontwerpen Werktuigbouwkunde Computertechniek / Technische Informatica Informatica

B. of Engineering B. of Engineering

B. of Music

B. of Engineering B. of Information Technology B. of Information Technology

13