oktober Magazine Online Live

7de jaargang / nummer 4 / oktober 2011

Magazine Online Live

Aquatech gericht op Integrated Aqua Solutions Van Haersma Buma: “Governance is maatwerk” Water strategie op International Water Week Aquaterra over water resource management Roelof Kruize: “Lef, innovatie, en aanpak.”

Installeer vandaag de technologie van morgen

Betrouwbaarheid of energiebesparing? Kiezen hoeft niet meer met onze efficiënte schroefblowers Kiezen tussen betrouwbaarheid en energiebesparing hoeft niet meer. Want Atlas Copco presenteert de nieuwe ZS-blowers, die gemiddeld qua energieverbruik 30% efficiënter zijn. Een aanzienlijke besparing die te danken is aan de superieure en zeer betrouwbare schroeftechnologie. Met deze energiezuinige schroefblowers bespaart u veel kosten en voldoet u aan de huidige eisen van een duurzame en CO2-arme economie. Reden genoeg om vandaag nog deze technologie van morgen te installeren! Wilt u weten hoe u energiezuiniger en milieubewuster kunt werken? Bereken uw besparing op www.efficiencyblowers.com of neem contact op voor een persoonlijk advies via telefoonnummer: (078) 6230 367.

Inhoud 4

Kort Nieuws

7

Roelof Kruize: “We moeten een bedrijfstak worden van lef, innovatie, en aanpak.”



11



Pas 55 zorgt voor betere samenwerking

15

Nijpels: “Ik maak me zorgen om export waterkennis”

17

Netwerkorganisatie voor de afvalwaterketen

20

Overstromingen in uitgestrekte rivierengebieden zijn voorspelbaar

25

‘Wauter’ leidt tot efficiency en kostenbesparing







28 / 34

Plattegrond Aquatech Amsterdam 2011

Exposanten Aquatech Amsterdam 2011

35

Aquatech Amsterdam 2011

42

Integrale wateroplossingen in beeld tijdens eerste International Water Week

45

Moeizame samenwerking bij water- en productketen









48





53



58



Matthijs Kok: “Het totaal effect op de veiligheid van de dijken is onbekend” Van Haersma Buma: “Governance is maatwerk”

Service en colofon

redactioneel

Governance basis van succes

WaterForum richt zich in dit nummer op de International Water Week die van 31 oktober tot en met 4 november in de Rai wordt gehouden. Belangrijke onderdelen van dit evenement, dat dient als platform voor de nationale en internationale waterindustrie, zijn de beurs Aquatech en het Aquaterra congres. Op Aquatech richten de industriële watergebruikers zich niet alleen op technologie maar ook op zo goedkoop mogelijk watergebruik dat aan alle milieu-eisen voldoet. Daarbij zal zeker veel belangstelling bestaan voor de première van Integrated Aqua Solutions, een tentoonstelling over bijzondere waterprojecten op het gebied van innovatie, ‘water resource management’ en de ‘water footprint’ . Roelof Kruize, directeur van Waternet, gaat in een interview in dit tijdschrift in op de noodzaak en mogelijkheden van innovatie en water management; hij concludeert daarbij dat de waterwereld lef nodig heeft en meer moet aanpakken. Hoogleraar Arjan Hoekstra gaat in op de water footprint van bedrijven en hoe je die kan berekenen. Elk land in Europa moet in het kader van de EU Water Framework Directive stroomgebiedsplannen maken. De European Water Framework Directive is de belangrijkste wetswijziging die de laatste jaren is gerealiseerd. De Spanjaarden willen als onderdeel hiervan ook een water footprint analyse maken waarmee ze expliciet vast kunnen stellen wat de water footprint in een stroomgebied is. Tijdens International Water Week wordt ook hier de nodige aandacht aan besteed. De IWW heeft met de tentoonstelling Integrated Aqua Solutions (IAS) nog een primeur. Als verbindende schakel tussen de vakbeurs Aquatech op het gebied van watertechnologie en het wereld forum Aquaterra op het gebied van delta’s, rivieren en kustbeheerders, zal deze tentoonstelling de meest opmerkelijke ‘show cases’ uit de hele wereld laten zien op het gebied van water management. Matthijs Kok van HKV vertelt op pagina 48 over water management binnen deltagebieden en specifiek over de mogelijkheden van multifunctionele waterkeringen en het onderzoek dat hij hier de komende jaren naar zal doen. Governance is daarbij ‘de sleutel’ en dijkgraaf Van Haersma Buma gaat dieper in op de noodzaak en mogelijkheden van samenwerken als het gaat om onder meer efficiëntie en innovatie. Governance is ook het thema van de IWW tijdens de AquaStages , korte workshops en seminars van 45 minuten, die de bezoekers de mogelijkheid geven om in relatief korte tijd kennis van een bepaald onderwerp op te doen. De inhoud van deze WaterForum is in samenwerking met alle betrokkenen en deskundigen van IWW, Aquatech en Aquaterra samengesteld zodat het tijdschrift u nog meer inzicht en achtergrond informatie geeft over de verschillende thema’s en onderwerpen die tijdens de IWW aan de orde komen. Want ook voor WaterForum geldt dat governance de basis is van een succesvolprodukt. Jaap Groot Hoofdredacteur WaterForum Magazine

3

K ORT NIEU W S

Zeekrachtstroom voor windmolens Coöperatie Zeekracht biedt nu ook Zeekrachtstroom aan: stroom geleverd door Eneco en gegarandeerd afkomstig van het Prinses Amaliawindpark. Het is voor het eerst dat mensen stroom kunnen afnemen die voor 100% van windmolens op onze eigen Noordzee komt. ‘We laten het steenkolentijdperk achter ons,’ zegt Ron Wit, voorzitter van Zeekracht. ‘Mensen kunnen nu kiezen voor de Nederlandse energie van de toekomst. Door deze stroom te kopen steunen ze de vraag naar Nederlandse windmolens op zee.’

Blauwe energie

Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar een manier om energie uit water te halen. In 2004 waren er al proefopstellingen om energie te genereren uit twee bakken met water, éen met zoet en één met zout water. Een laboratorium opstelling toonde aan dat als zoet(rivier) water in zout (zee) water uitmondt dit energie geeft ( elektrisch geladen deeltjes schieten van het zoute naar het zoete water waardoor er twee polen ontstaan). In theorie zou je dan met het water dat uit de Rijn in de Noordzee stroomt een kwart van de Nederlandse huishoudens van stroom kunnen voorzien. Voorlopig zal dit echter technisch onhaalbaar zijn en verschillende

4

Waterstrategie Top leiders van grote industriële watergebruikers bespreken hun efficiënte gebruik van water op het industrial leaders forum dat op 3 november tijdens de International Water Week in de Rai wordt gehouden. In interactieve sessie nemen Akzo Nobel, DSM, Shell en Unilever samen met vertegenwoordigers van de waterindustrie (Arcadis / Malcolm Pirnie, Dow Water Solutions en Amiad) plaats in een panel. Dit panel zal de discussie leiden over hoe de beschikbare waterbronnen het best en meest efficiënt gebruikt kunnen worden. Maar ook hoe om te gaan met het water in het productieproces, en misschien nog belangrijker, hoe afvalwaterbehandeling en het hergebruik van water het beste kan worden ingezet. De International Water Week wordt gehouden in de Amsterdam RAI van 29 oktober tot en met 4 november 2011.

organisaties waaronder de KNAW stelt dat de berekeningen niet kloppen omdat er te weinig water beschikbaar is. Wel werkt men momenteel aan de voorbereidingen om in de Afsluitdijk een blauwe energiecentrale, die op deze methode energie genereert , te bouwen. Hoogleraar Buisman, directeur van Wetsus, denkt zelfs dat meerdere van deze centrales op de Afsluitdijk alle huishoudens van Groningen, Friesland en Drenthe van stroom kunnen voorzien. Buisman heeft uitgerekend dat de energieprijs dan op acht cent per kilowatt uur komt. Vier cent goedkoper dan de energie van bijvoorbeeld windmolens op zee. www.duurzame-energiebronnen.nl/blauwe-energie

Stadshart aan de rivier Door ingrijpende wijzigingen in het stadshart van Venlo keert het centrum zich niet meer van de Maas af, maar heeft het stadshart een representatief gezicht aan de rivier gekregen. In het nieuwe verblijfsgebied aan het water is ook wonen en winkelen, cultuur en recreatie bij elkaar gebracht. Bijzonder aan het plan is de relatie die het legt tussen de Maas en het historische centrum. De verbindende schakel is de kade, die over de lengte van een kilometer de maat van de oude stad langs de Maas markeert. Opvallend zijn de groene grastaluds waar de Maas vrij spel heeft bij peilwisselingen in het seizoen. Het project Maasboulevard maakt onderdeel uit van een grootschalige opknapbeurt van het stadshart van Venlo. Buro Lubbers ontwikkelde de plannen voor de openbare ruimte. In september werd de Maasboulevard officieel geopend. www.burolubbers.nl

K ORT NIEU W S

Ruimte voor de Rivier Deventer Het Waterschap Groot Salland en aannemerscombinatie IJsselfront hebben eind september hun handtekening gezet onder het contract voor de uitvoering van Ruimte voor de Rivier Deventer. Het Deventer project maakt deel uit van het landelijke programma Ruimte voor de Rivier en bestaat uit het graven van in totaal zes nevengeulen die zorgen voor een lagere hoogwaterstand op de IJssel en een snellere afvoer in tijden van hoogwater. Waterschap Groot Salland en Waterschap Veluwe voeren samen het Ruimte voor de Rivierproject bij Deventer uit. Groot Salland heeft hierin de lead. De twee maatregelen bij Deventer worden als 1 project uitgevoerd en beslaan zo’n 10 kilometer en 500 hectare. Het

Op de website van WaterForum vindt u dagelijks het nieuws uit de watersector. U kunt ook een gratis abonnement nemen op de wekelijkse nieuwsbrief WaterForum Weeknieuws.

www.waterforum.net

Vitaal water

werk omvat circa 2,9 miljoen kuub grondverzet, aanleg van kades, eilandkribben en inrichtingsmaatregelen. www.wgs.nl/ruimtevoorderivier . Foto : Links de nieuwe situatie, rechts de huidige.

Drijvende kas Als alles volgens planning verloopt dan zal in 2013 de eerste drijvende rozenkas gerealiseerd worden in de gemeente Lansingerland (Zuid Holland). De drijvende kas, onder de naam Floating Roses, zal een oppervlakte van negen voetbalvelden beslaan . Frans Tielrooy, voorzitter van de stuurgroep Floating Roses stelt: “Wat op vijf hectare kan , lukt ook op 1000 hectare en wat op deze locatie kan zal, in welke dichtbevolkte delta dan ook, gerealiseerd kunnen worden. Er hangt behalve een maat-

schappelijk belang dus ook een economisch belang aan het project.” Daardoor zijn de drijflichamen in potentie een succesvol innovatief exportproduct waarmee Nederland zijn internationale faam als waterland kan bestendigen. Minister Verhagen heeft dit ook erkend en de ontwikkeling mag het topsectoren predicaat dragen. Tauw is één van de partners in dit project die onderzoek doet naar de mogelijkheden van de drijvende kas. www.floatingroses.nl

Bron: mecanoo

Spinozapark ‘waterklaar’ Dijkgraaf Jan Geluk van Waterschap Hollandse Delta opende onlangs het eerste deel van het vernieuwde Spinozapark in de Rotterdamse wijk Lombardijen. Hollandse Delta realiseerde er een waterberging en een nieuwe singel aan het Lange Pad. Niet alleen de waterhuishouding en waterkwaliteit verbetert daardoor maar ook ontstaat er een aantrekkelijk waterrijk woonmilieu in dit stedelijk gebied. De aanleg van het waterpark maakt deel uit van het project ‘Water in Rotterdam’. Informatie www.hollandsedelta.nl

Dagelijks nieuws online

Vitaal water is al jarenlang een begrip waar wetenschappers moeilijk mee om kunnen gaan. Gemagnetiseerd drinkwater geeft proefondervindelijk een aantal voordelen, maar wetenschappelijk is het niet te onderbouwen. Vandaar dat het vitale water nog altijd in een waas zit van geheimzinnigheid en spiritualiteit. Toch heeft DHV besloten om een team van zeven mensen op het vitale water in te zetten. Eén van de ‘aktiepunten’ van dit team was het organiseren van een werkconferentie in september waarin DHV verschillende wetenschappers en onderzoekers aan het woord liet over de het vitale water. DHV zelf neemt geen standpunt in. ‘Wij geloven niks, maar we veroordelen ook niets. Wij kijken met een open mind naar het verschijnsel en we willen het graag bespreekbaar maken”, zo stelde DHVmedeweker Hans van der Sluis. Overigens is niet alleen DHV met het vitale water bezig, bij waterschap De Dommel wordt bijvoorbeeld bij een gerenoveerde rioolwaterzuivering een zogenaamde flowform-cascade geïnstalleerd. Als het goed is zal het water in de cascade in een wiegende ritmische beweging komen waardoor de muffe geur verdwijnt. Tijdens de werkconferentie werden ook andere voorbeelden genoemd. Waterschap Rijn en IJssel is ook met een flowformcascade bezig en de ‘inzet’ van vitaal water bij afvalbedrijf Twente zorgde ervoor dat de stankoverlast tijdens het composteringsproces verdween. Of het echt door het vitaal water kwam is overigens nog niet bewezen en lang niet alle bezoekers raakten overtuigd van de werking van vitaal water. Maar op de werkconferentie bleek ook dat steeds meer gerenommeerde waterdeskundigen en waterorganisaties, oa Deltares, Wetsus, STOWA de onderzoeken en resultaten van vitaal water met belangstelling volgen. www.dhv.nl/vitaalwater

5

Aanpassen of natte voeten? Overstromingen, bodemdaling en kusterosie zijn urgente problemen die spelen in Jakarta. De stad ligt deels in een snel dalend gebied, dat langzaam in de zee dreigt weg te zakken. Rivieren en kanalen kunnen de moessonregens niet verwerken, waardoor delen van de stad regelmatig onder water komen te staan. We delen onze Nederlandse kennis over noodzakelijke aanpassingen met de overheid in Jakarta. Deltares adviseert wereldwijd over klimaatadaptatievraagstukken. Zo kunnen we ook toekomstige generaties een veilige en prettige leefomgeving bieden. Deltares: Enabling Delta Life.

www.deltares.nl

advertentie 185x133 WaterForum.indd 1

Wateropleidingen, hét opleidingsinstituut voor de watersector

9-6-2011 13:19:46

Wateropleidingen levert professionele bij- en na-scholing voor de watersector. Deze scholing, in de vorm van opleidingen, cursussen en trainingen maakt van medewerkers waterprofessionals. De cursussen worden binnen alle vakgebieden van de watersector, op alle niveaus verzorgd, altijd actueel, inspirerend en praktijkgericht. Wateropleidingen verbindt de (water)professionals met hun expertise met de wensen en behoeften van de watersector. Wateropleidingen participeert ook in buitenlandse projecten van waterpartners, om waterscholing, training en capacity building in ontwikkelings- en transitielanden duurzaam te organiseren. Wateropleidingen is ervaringsdeskundig in landen als Vietnam, Indonesië, Zuid Afrika en Oost Europa. Heeft u een opleidingsvraag, neem dan contact met ons op. Wij staan u graag te woord! Wateropleidingen, uw partner voor scholing!

WWW.WATEROPLEIDINGEN.NL Postbus 1410 | 3430 BK Nieuwegein | Telefoon (030) 60 69 400 | E-mail [email protected]

interview

Tijdens de International Water Week* is ‘naar de bron’ één van de uitgangspunten. Roelof Kruize, directeur Waternet, sluit zich aan bij deze zienswijze. "Om verantwoord en efficiënt te kunnen werken moet je niet alleen naar je eigen omgeving kijken. Onze bron, het water van de Rijn, ligt in Zwitserland. Kennis over de bron en samenwerken met alle betrokkenen langs het stroomgebied van de Rijn is dan belangrijk."

Watercycles voor Nederlandse en buitenlandse markt belangrijk.

Roelof Kruize:

Roelof Kruize : ”We kunnen met duidelijke cijfers aantonen dat we een betere efficiency hebben”

“We moeten een bedrijfstak worden van lef, innovatie en aanpak.”

Door Jaap Groot

Op het gebied van samenwerken loopt Waternet in Nederland nog steeds voorop. Maar ondanks de lovende kritieken en de financiële successen nemen weinig andere organisaties de samenwerkingsvorm van het Amsterdamse Waternet over. Kruize denkt dat nog te veel partijen niet overtuigd zijn dat samenwerken noodzakelijk is om efficiënter en beter te kunnen werken. "Er wordt nog steeds gezegd dat zoiets alleen in Amsterdam kan, omdat hier sprake is van één grote gemeente en één waterschap. Maar ik ben ervan overtuigd dat als je naar andere grote steden kijkt daar, met de nodige creativiteit, ook een watercyclusbedrijf op te zetten is. Natuurlijk zal je een aantal problemen, zoals het in elkaar schuiven van de bestuursvormen, moeten oplossen. Nu kiezen de drinkwaterbedrijven bijvoorbeeld voor bestuur

op afstand terwijl de waterschappen een gekozen bestuur hebben dat dicht op de inhoud zit. Dat zijn verschillen waarvoor je een oplossing moet vinden.” Efficiënt De voordelen van samenwerking wordt duidelijk als je kijkt naar de resultaten van Waternet in de vijf jaar dat nu alle watertaken bij één organisatie zijn ondergebracht. Kruize: ”We kunnen met duidelijke cijfers aantonen dat we een betere efficiency hebben en dat we aanwijsbaar financieel voordeel hebben. De afgelopen vijf jaar bespaarde Waternet structureel 16 miljoen euro per jaar. Ook de dienstverlening is sterk verbeterd en de duurzaamheid wordt, door de mogelijkheid van direct en snel overleg, op alle

7

interview

Waterkennis is ook voor Waternet een belangrijk export product

Maatschappelijk ondernemen Waternet zet in op klimaat neutraal en duurzaam ondernemen. Door het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen, gebruik van minder en duurzame energie, water als brandstof, zorgvuldig omgaan met grondstoffen, duurzame bouw van waterinfrastructuur en aandacht voor ecologische thema's geeft Waternet hieraan vorm. Kruize: “ De samenwerking met energie bedrijven is hier een stimulerend initiatief in en bij duurzaam ondernemen hoort ook de hulp en samenwerking die Waternet geeft aan ‘water operated partnership’.” Onder meer middels projecten in Suriname, Egypte en Zuid-Afrika. “Door de krachten te bundelen kunnen we ook waterprojecten in ontwikkelingslanden ondersteunen en opzetten. “

Ook met plannen in de regio wil waternet betrokken zijn.

8

onderdelen goed aangepakt.” Kruize ziet ook dat er veel nieuwe ideeën ontstaan doordat de mensen beter en meer met elkaar samenwerken. “De medewerkers zijn nauwer bij elkaars werkzaamheden betrokken en daardoor van elkaars mogelijkheden en problemen op de hoogte. En niet alleen op organisatorisch en bestuurlijk vlak creëer je nieuwe mogelijkheden maar ook op technisch gebied. Dit jaar is bijvoorbeeld het plan naar voren gekomen om het rioolgas te gebruiken als brandstof voor onze auto’s . “ Door de samenwerking moeten we er natuurlijk wel voor zorgen dat Waternet, dat door de samenvoeging is uitgegroeid tot een bedrijf met 1850 medewerkers, een overzichtelijke organisatie blijft met korte lijnen. De noodzaak tot samenwerking en het begrip tussen de beleids- en technische mensen wordt dan steeds belangrijker en daar besteden we dan ook middels cursussen, bijscholingen en workshops binnen ons bedrijf veel aandacht aan.” Kruize noemt nog een ander punt dat door de schaalvergroting de nodige aandacht vereist, namelijk het contact met de regio. “We hebben de organisatie zo ingedeeld dat de verschillende

onderdelen voor de gebruikers gemakkelijk te herkennen en te benaderen zijn. Maar dat betekent in de praktijk dat we constant met punten als herkenbaarheid, bereikbaarheid en service bezig moeten zijn om dicht bij de gebruikers te blijven.” Waternet blijft op zoek naar nieuwe samenwerkingsverbanden. Vanaf 1 januari kreeg zij bijvoorbeeld het beheer van de vaarwegen binnen de organisatie en Waternet wil ook graag met de energie bedrijven nauwer samenwerken. Kruize: “ Deze bedrijven zien gelukkig ook het voordeel van samenwerken in en het contact en de samenwerking wordt ook steeds beter. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van (koud)water voor de koeling van de bedrijven en het gebruik van grondwater voor- koude en warmteopslag en het benutten van thermische en chemische energie uit afvalwater.” De samenwerking en met name de deregulering gaat Kruize echter niet snel genoeg. ” Er zijn nu te veel instanties die plannen maken, mee willen praten en toezicht moeten houden. Vereenvoudiging en versnelling is belangrijk. Het kabinet heeft dit overigens als één van haar speerpunten. Gebeurt dit niet dan verzanden plannen in lange discussies, ideeën zijn niet meer actueel, en bedrijven verliezen het vertrouwen. Niet alleen voor het realiseren van plannen, het enthousiasmeren van mensen en het uitvoeren van innovaties werkt dit remmend, maar ook ‘waterkennis als export product’ komt stil te liggen .” Om dit te voorkomen moeten volgens Kruize de krachten worden gebundeld en hij ziet hiervoor het NWP als de geëigende organisatie. Waterkennis als export Dat export ook een belangrijk uitgangspunt is voor een

interview

Waternet heeft een duurzaam drijvend bedrijfsgebouw gekregen . Een drijvend gebouw neemt minder ruimte in beslag dan een gebouw op de kade en Waternet wil zo ruimte maken voor de herontwikkeling van Amsterdam-Noord. De duurzaam gebouwde ark is de thuishaven voor de bagger- en drijfvuilvisboten die de grachten en vaarwegen van Amsterdam schoonmaken.

regionaal werkende organisatie als Waternet vindt de directeur van Waternet niet vreemd. “Wij profiteren direct en indirect mee als het gaat om innovaties, nieuwe samenwerkingsvormen, kennis en ontwikkeling. De waterwereld wordt daardoor ook interessanter en aantrekkelijker om in te werken. Meer dynamiek, meer mogelijkheden. We moeten een bedrijfstak worden met creativiteit, innovatie, lef en aanpakken.” De toekomst plannen van Waternet richten zich dan ook op die dynamiek en daaronder valt ook het sluiten van watercycles in de regio. “Waternet doet bijvoorbeeld naar tevredenheid van de gemeente het rioleringsbeheer voor de gemeente Muiden. Door het bestuursakkoord ‘water’, is er een kader om verdere integratie in de waterketen mogelijk te maken.” Kruize verwacht echter wel dat het nog zeker tien jaar zal duren voordat de watercyclesbedrijven in het hele land werkzaam zijn. "Maar met de vorming van waterketenbedrijven, waarbij drink- en afvalwater samengaan, is de grootste stap al te maken.”

Internationaal Wat betreft internationale samenwerking kijkt Waternet naar de Europese regels en zij richt zich tot de betrokkenen langs het stroomgebied van de Rijn. ( De voeding van het Amsterdamse watergebied). “We hebben nauw contact met organisaties en bedrijven die betrokken zijn bij het stroomgebied van de Rijn en afspraken en controle daarop stemmen wij af op de regels die met name in de Europese kaderrichtlijn water zijn vastgesteld.” Om niet alleen afhankelijk te zijn van het Rijnwater heeft Waternet ook bewust twee waterbronnen , naast Rijnwater ook kwelwater van de Utrechtse heuvelrug, en zij is zelfs op zoek naar een derde . Kruize benadrukt dat Waternet geen drinkwater uit het IJsselmeer haalt en dat dit ook niet de derde bron zal worden. “Als opslag voor zoet water is het IJsselmeer vooral belangrijk voor de noordelijke provincies. De verhoging van het waterpeil, voorgesteld door de Deltacommissie, is een goede zaak maar wij willen niet afhankelijk zijn van het IJsselmeer. ”

Vijf watercyclesbedrijven Een wettelijke regelgeving om in Nederland tot waterketenbedrijven te komen, zal niet zo lang meer op zich laten wachten. Dat is de stellige overtuiging van Roelof Kruize. "De geschiedenis van de afgelopen tien jaar toont aan dat er weliswaar samenwerkingsprojecten ‘bottom up' zijn opgezet, maar het blijft heel lastig om echt grote stappen te zetten. Kruize ziet steeds meer waterleidingbedrijven gemeenten en waterschappen er toe neigen om samenwerkings-stappen te maken, maar in de praktijk hebben vooral de gemeenten grote bezwaren. Ik merk dat gemeenten precies dezelfde stellingen betrekken als in de tijd toen de waterleidingbedrijven verzelfstandigd werden." De maatschappelijke druk neemt echter toe, want er zijn honderden miljoenen te besparen in de waterketen en Kruize denkt dat er uiteindelijk circa vijf watercyclesbedrijven komen voor heel Nederland.

9

INTERNATIONAL WATER WEEK AMSTERDAM PRESENTING INTEGRATED WATER SOLUTIONS FOR A CHANGING WORLD

The first International Water Week (IWW) will be held from 29 October until 4 November in Amsterdam. The event represents an ideal forum for the international water sector and highlights integrated solutions covering the entire water cycle. Water solutions The internationally renowned trade exhibition Aquatech Amsterdam and the world forum on delta and coastal development, Aquaterra, are part of IWW. This unique water event also features a wide range of conferences and workshops, a Young Water Professionals Programme, excursions and tours to water projects in the Netherlands and public events.

Water city The IWW will be held in Amsterdam, a water city par excellence. There’s a vast selection of attractions, excursions and and museums to visit. Next to that the city is well known for it’s countless original shops and exclusive department stores. Enjoy exciting and beautiful Amsterdam! For more information and registration please visit www.internationalwaterweek.com

Including the following events

Partner

Organisers

governance

“Een van de succesfactoren van deze PPS-constructie, is de bereidheid van beide kanten om van de ‘S’ ook echt een ‘S’ te maken: Samenwerking. Samen problemen oplossen voordat ze een probleem zijn en daarmee voorkomen dat we in een juridisch traject belanden. Dat vraagt een bepaalde houding van beide kanten. Niet iedereen kan dat.” Paul Oostdam en Joyce Rombouts : “Dit project slaat meerdere vliegen tegelijk”

Voor een beheersorganisatie was het een ondoenlijk megaproject

Pas 55 zorgt voor betere samenwerking

Door Olav Lammers

Dat zeggen zowel Paul Oostdam, directeur Projecten van Delfluent Services BV en Joyce Rombouts, contractmanager bij het Hoogheemraadschap van Delfland. Beiden zijn direct betrokken bij de grootste rioolwaterzuiveringsinstallatie van Nederland in de Harnaschpolder bij Delft. Daar wordt sinds april 2007 het afvalwater van ruim een miljoen inwoners en bedrijven uit de regio Den Haag gezuiverd. Het is de eerste en tot nu toe enige awzi in Nederland die op basis van een publiekprivate samenwerking is opgezet. Daar heeft het Hoogheemraadschap van Delfland begin deze eeuw uiteindelijk voor gekozen omdat de noodzakelijke bouw van deze zuivering en de verbouw van de bestaande awzi Houtrust een investering van 700 miljoen euro zou vergen. Een voor een beheersorganisatie ondoenlijk megaproject. Gedurende lange tijd hebben andere beheerders van awzi’s met grote scepsis dit avontuur van Delfland gevolgd. Men was ervan overtuigd dat de private partners in deze constructie grote winsten zouden weghalen, ten koste van de belastingbetaler. “Maar daar is men zo langzamerhand wel van teruggekomen. De aanbestedingseis van het hoogheemraadschap was een minimale besparing van 10,5%, gebaseerd op netto contante waarde. De daadwerkelijk gerealiseerde besparing bedraagt 17,2%. Bovendien ziet men steeds beter

in tot welke extra’s deze samenwerkingsvorm kan leiden”, zegt Paul Oostdam, tot vorig jaar algemeen directeur van Delfluent Services. “Delfluent Services BV (DSBV) - die als eindgebruiker gedurende 30 jaar de zuivering moet beheren en bestaat uit de twee aandeelhouders Veolia Water NL (50%) en Evides Industriewater (50%) - tekende op 5 december 2003 een DBFO-contract met het bouwconsortium Delfluent BV, met als aandeelhouders Evides Industriewater, Rabobank, Veolia Water NL, Structon en Heijmans. Hoewel een groep advocaten een jaar lang heeft gewerkt aan een dik contract waarin prestatie-eisen juridisch zijn dichtgetimmerd, stond van begin af aan voor alle partijen vast dat een goede samenwerking de cruciale sleutel was om de PPS tot een succes te maken. Cooperation Programme Om die structurele samenwerking tussen Delfland en de beheerder Delfluent Services verder invulling te geven is in 2007 het ‘Cooperation Programme’ ontwikkeld. Dit is de managementtool voor gemeenschappelijke projecten en ontwikkelingen die voortvloeien uit de publiekprivate samenwerking. Daarin zijn concrete afspraken vastgelegd.

11

governance

Het onderzoekproject vindt plaats op het terrein van awzi

Volgens Joyce Rombouts moet samen de eerste jaren vooral in piketpalen worden geïnvesteerd. Maar tegelijkertijd wordt gestreefd naar continue verbetering. Daarbij dienen het kwaliteitszorgsysteem NEN-EN-ISO-9001 (2005) en het milieumanagementsysteem NEN-EN-ISO-14001 (2010) als basis. Dit kwaliteitszorgsysteem omvat alle aspecten met betrekking tot de organisatie, zoals bijvoorbeeld het Asset Management Systeem (AMS), het Data Management Systeem en het Vergunningenbeheersysteem. Rombouts:”Delfland heeft altijd gezegd op afstand te willen sturen en zich niet te willen bemoeien met de dagelijkse zaken. Maar met het kwaliteitsborgingsysteem kunnen we de controle blijven houden.” Zij vertelt tevens dat al vroeg is onderkend dat altijd de kans bestaat dat de partij aan de andere kant van de tafel anders over afspraken kan oordelen. “Daarom hebben wij samen van begin af aan de klokken op elkaar afgestemd vanuit het idee: we gaan samen investeren in de samenwerking , we maken er een gezamenlijk project van, we betalen het ook gezamenlijk en iedereen zegt wat hij wil en wat hij verwacht. Daar is een systeem uitgekomen waar beide partijen blij mee zijn. Het is eigenlijk het perfecte voorbeeld van hoe een PPS moet werken.” 12

Certificaat Pas 55 Er zijn workshops gehouden om te leren samenwerken. Dat heeft er volgens Rombouts en Oostdam toe geleid dat de medewerkers uit de publieke sector en de private sector

dezelfde taal spreken. Het heeft er ook toe geleid dat men elkaars verantwoordelijkheden kent en accepteert en ook op afstand blijft, maar elkaar tegelijkertijd ook direct openlijk aanspreekt zodra daar reden toe is. Het gevolg is dat er heel transparant wordt geopereerd.” Oostdam: “We hebben samen ook geacteerd en samen de bouwstenen ontwikkeld voor het certificaat PAS 55 dat wij op 11 juli dit jaar als eerste Nederlandse bedrijf in de watersector hebben gekregen; een Britse standaard die als voorloper van de in 2014 verwachte ISO-55000-Assetmanagement standaard geldt. Dat helpt erbij, dat je elkaar vertrouwt.” Al in een vrij vroeg stadium zijn beide partijen begonnen met samenwerkingsprojecten en het samen ontwikkelen van nieuwe toepassingen. Binnen het ‘Cooperation Programme’ is ook concreet vastgelegd dat bijvoorbeeld innovatiekwesties in gezamenlijke projecten worden aangepakt. DSBV stelt jaarlijks 100.000 euro beschikbaar voor het innovatieprogramma. Delft Blue Water Twee jaar geleden werd gezamenlijk gestart met het project ‘Delft Blue Water’. Een vierjarig onderzoeksprogramma waarbij wordt onderzocht of het zoete effluent dat dagelijks de Noordzee wordt ingepompt ( tienduizend m3 per uur, bij droog weer) zodanig kan worden opgewerkt dat het geschikt is als gietwater voor de tuinbouw en voldoet aan de KRWeisen zodat het ook gebruikt kan worden om de sloten door

governance

Rombouts: "De wijk zou je kunnen inrichten met een voorziening van zwart water."

te spoelen. “Natuurlijk is de economische haalbaarheid een eerste vereiste”, benadrukt Paul Oostdam, “maar dit project slaat meerdere vliegen tegelijk. Niet alleen wordt daarmee een bijdrage geleverd aan de verziltingsproblematiek in de provincie, mogelijk kunnen ook besparingen worden gerealiseerd in transport- en energiekosten. Daar profiteren beide partijen ook weer van.” Het onderzoeksproject, waaraan ook de TU Delft deelneemt en dat financieel vanuit Europa wordt ondersteund, vindt plaats in een speciaal ingerichte loods op het terrein van de awzi. Daar is, naast een referentiestraat die is opgebouwd uit bestaande technieken, een tweede experimentele straat geplaatst waarmee nieuwe innovaties worden beproefd. Binnenkort wordt daar een derde experimentele straat aan toegevoegd van Voltea waarmee ontzoutingstechnologieën worden beproefd. Ook met andere ketenpartners wordt de samenwerking gezocht, zoals met de slibverwerker HVC (het voormalige DRSH),die werd geconfronteerd met vele klachten over stank van de slibtransportwagens tijdens het transport. Ook op de Harnaschpolder was sprake van geuremissie door deze slibwagens. Oostdam:”Wij hebben in de beginjaren een slechte naam gekregen met de geuroverlast voor de omgeving van de Harnaschpolder. Die zijn opgelost en momenteel hebben wij de policy dat we absoluut geen geur willen emitteren. Wij hebben daarom aangeboden om de pilot voor het geur-

loos verladen en transport, op de Harnaschpolder te laten plaatsvinden. Samen met HVC en betrokken waterschappen werd zo een oplossing ontwikkeld. De bedoeling is dat vanaf januari volgend jaar alleen nog maar gesloten wagens op de weg zijn. Een ander project dat dit jaar gezamenlijk wordt uitgevoerd is een onderzoek naar de toepassing van ‘zwart water’. De gemeente Rijswijk wil pal ten oosten een woonwijk neerzetten. Rombouts:”Die wijk zou je kunnen inrichten met een voorziening van zwart water die direct op de slibinstallatie van de Harnaschpolder aansluit. Daar worden op dit moment de eerste quickscans op uitgevoerd.” Innovatieve sfeer Verder wordt onderzocht of de vergistingscapaciteit op awzi Houtrust beter benut kan worden en is op dit moment de bouw begonnen van een warmtestation van Warmtebedrijf Eneco-Delft dat de restwarmte van het gezuiverd afvalwater benut voor de stadsverwarming in Delft. Oostdam: ”En zo nog meer. En in innovatieve sfeer denk ik dat de komende jaren veel aandacht geschonken gaat worden aan terugwinning van grondstoffen en alternatieve slibverwerking waarbij een beter ontwaterbaar slib wordt verkregen en ook een hogere gasproductie. Allemaal zaken waar onze samenwerkingsvorm tot maximale resultaten kan leiden en waar beiden van profiteren.”

13

wat e r k e n n i s

Door Jaap Groot

14

wat e r k e n n i s

We moeten oppassen geen onbetrouwbare partner te worden. Zo stelt Ed Nijpels, voorzitter van NLingenieurs naar aanleiding van het kabinetsbesluit om de plannen rond de Hedwichpolder te schrappen.

Projecten meer uitvoeren in publiek private samenwerking

Nijpels: “Ik maak me zorgen om export waterkennis” “Wat er nu gebeurd is kun je niet maken”, aldus een strijdvaardige Nijpels. Nederland heeft aan België toezeggingen gedaan die nu niet gerealiseerd worden. Dat kan niet, daar beschadig je niet alleen de relatie met België mee, maar met alle landen waar Nederland afspraken mee maakt. Nijpels, adviseur voor de International Water Week, maakt zich dan ook zorgen om de export van onze waterkennis. “Op de IWW zullen we hier uitgebreid op terugkomen. Samenwerking, innovaties en de technische kennis van onze bedrijven scoren wereld wijd heel hoog, maar dan moet het wel mogelijk zijn om die organisatorische en technische kennis toe te passen. Als het kabinet het vertrouwen in Nederland verkwanselt, wordt het voor de bedrijven, mede door de financiële crisis, moeilijk om projecten toegewezen te krijgen.“ Daarbij ziet Nijpels veel geld en energie verdwijnen in de overlegstructuren binnen Nederland. “Samenwerken is noodzakelijk, maar het moet niet verzanden in allerlei organisaties die zich met van alles bemoeien. Dat kost geld en tijd. We moeten naar een integratie van een grote organisatie. Het NWP is daar perfect voor geschikt .Die kan de regie voeren. Vandaar kan waterkennis als exportproduct begeleid, ondersteund en gestimuleerd worden.” Nijpels verwoordt hiermee de mening van het bedrijfsleven: “Om

onze kennis uit te dragen en projecten op te zetten, moeten we slagvaardig kunnen werken en Nederland moet betrouwbaar zijn. Al die aspecten zullen ook op de IWW aan de orde komen en gezien de kennis, creativiteit en inzet van de bedrijven, ben ik ervan overtuigd dat we op de IWW een belangrijke stap voorwaarts zullen zetten.” In de discussie zal ook het deltaprogramma weer aan de orde komen. Hoe gaan we om met eventuele kortingen die de politiek het deltaprogramma oplegt. Nijpels: “Verandert de fasering als er minder geld beschikbaar komt of moeten we de normen aanpassen. Vooral op die laatste genoemde optie is Nijpels fel tegen en om dit te voorkomen ziet hij in het Deltaprogramma een belangrijke plaats voor het bedrijfsleven. “De uitvoering van veel projecten zou in publiek-private samenwerking kunnen gebeuren. De overheid blijft eindverantwoordelijk, maar maakt dan wel gebruik van de innovatie en slagkracht van het bedrijfsleven. Zeker op het gebied van weg- en waterinfrastructuur ligt dit voor de hand, maar ik denk ook aan taken in stedelijk waterbeheer. Op Aquaterra en de IWW zijn dit onderwerpen die zeker ook aan de orde komen, want hier moeten we in de toekomst zo snel mogelijk overeenstemming over bereiken. Gebeurt dit niet, dan verliest Nederland zijn prominente rol als waterkennis land”

15

A. HAKPARK EN WATER

van bron tot eindgebruiker

Wanneer het om water gaat zijn de bedrijven van A. Hakpark in de hele keten in te zetten. We verzorgen de aanleg van transportleidingen en de bouw en inrichting van zuiveringsen pompstations. We coaten en cementeren leidingen, bouwen waterreservoirs en boren naar grondwater. Met de aanleg van waterdistributiesystemen, het verzorgen van huisaansluitingen en het verwisselen van warmtemeters is het palet compleet.

Wat zijn onze specialismen? TRANSPORTLEIDINGEN

Engineering, inkoop, en constructie van transport­ leidingen in Nederland en ver daarbuiten. WATERLEIDINGNET

Wij brengen water tot in de woning, maar hebben ook expertise op het gebied van zuiverings­ en pompstations. Voor die stations ontwikkelen we bovendien slimme besturingssystemen. Steenoven 2-6 4196 HG Tricht www.a-hak.nl

DE HELE KETEN

Ook het inspecteren, coaten en cementeren van leidingen en het boren van waterwinputten behoort tot de mogelijkheden. Het bedienen van de hele keten van bron tot eindgebruiker, dat is onze kracht. Our world, your future

n e t w e r k o r g a n i s at i e

Wil innovatie kans van slagen hebben dan moeten zowel waterschappen als gemeenten aan de slag

Nieuwe trend of een ‘must’

Netwerkorganisatie voor de afvalwaterketen

Door Dick Vat

In het Bestuursakkoord Water is vastgelegd dat gemeenten en waterschappen structureel intensiever zullen gaan samenwerken in de afvalwaterketen. De wijze waarop dat zou moeten is open gelaten en mag door de partijen regionaal worden ingevuld. Samenwerken in een netwerkorganisatie is hierbij een van de kansrijke opties. Er zijn al enkele concrete voorbeelden van geslaagde of ontluikende vormen van structurele samenwerking in een netwerkvorm. In aansluiting op eerdere publicaties wordt in dit artikel nader ingegaan op de praktische mogelijkheden van een netwerkorganisatie bij het verbeteren van de doelmatigheid van de afvalwaterketen.

Hanco de Labije, voormalig lid van het managementteam van Waterschap Aa en Maas, heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de effectiviteit van verschillende vormen van een netwerkorganisatie voor de afvalwaterketen (1,2). De drie mogelijke besturingsmodellen zijn: 1. Netwerk met gelijkwaardige en zelfstandig opererende partners (Shared Governance) 2. Netwerk met een dominante partner (Lead Organisation) 3. Netwerk met een onafhankelijk netwerkmanagement (Network Administrative Organisation) In onderstaande figuur zijn deze drie vormen van netwerken grafisch weergegeven.

17

(bron: Masterthesis Hanco de Labije)

n e t w e r k o r g a n i s at i e

Doelen voor de afvalwaterketen en de fysieke leefomgeving moeten op elkaar afgestemd worden

Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat de laatste oplossing (afgekort NAO) de beste randvoorwaarden biedt voor een effectieve netwerksturing. Het essentiële kenmerk van deze oplossing is dat een onafhankelijk netwerkmanagement verantwoordelijk is voor het optimaal functioneren van de netwerksturing. Het optimaal functioneren van de fysieke afvalwaterketen is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle partners: het waterschap, de betrokken gemeenten en eventueel ook de aangesloten bedrijven.

18

Bestaan er al nieuwe netwerkorganisaties? De laatste 10 jaar zijn er meerdere nieuwe samenwerkingsvormen voorgesteld en soms opgestart. De drinkwaterbedrijven hebben herhaaldelijk de oplossing van het zelfstandig opererende waterketenbedrijf gepropageerd. Vanwege de min of meer dominante rol van het drinkwaterbedrijf is deze oplossing te beschouwen als een netwerk met een dominante partner(model 2). Deze variant biedt volgens het onderzoek geen optimale oplossing voor het afvalwaterketenprobleem. Het is dus niet verbazingwekkend dat hiervoor in de praktijk weinig draagvlak bleek te bestaan. Meer succesvolle initiatieven zijn het Amsterdamse Waternet en haar voorloper DWR. Deze oplossingen hebben de kenmerken van de netwerkvariant volgens model 3. De voorloper DWR( Dienst Water en Riolering) was meer specifiek gericht op de afvalwaterketen. De recente uitbreiding met het drinkwaterbedrijf is waarschijnlijk niet echt noodzakelijk voor alleen de sturing van de afvalwaterketen. In de praktijk blijken de ambities van Waternet dan ook veel verder te gaan dan alleen het optimaliseren van de afvalwaterketen. Waternet richt zich op alle waterdiensten binnen haar verzorgingsgebied en noemt zichzelf mede daarom een watercyclusbedrijf. Eilard Jacobs van Waternet vult aan: “De samenwerking met gemeenten is er op gericht om de inwoners en bedrijven zo goed mogelijk van dienst te zijn, tegen uiteraard zo laag

Vijf randvoorwaarden voor effectieve besturing Uit de onderzochte literatuur komt naar voren dat effectieve besturing moet voldoen aan vijf randvoorwaarden. In het onderzoek van De Labije is de bestaande organisatievorm voor de afvalwaterketen in het gebied van Aa en Maas nader geanalyseerd. Hierbij werken gemeenten en waterschap zelfstandig vanuit hun eigen zorgplichten (met veel kenmerken van model 1, maar ook van model 2 vanwege de dominante rol die het waterschap of een grote gemeente heeft). Uit het onderzoek is gebleken dat aan geen van de vijf randvoorwaarden voor een effectieve besturing volledig wordt voldaan. Per randvoorwaarde zijn de volgende conclusies getrokken: 1. “Doelen. Het waterschap en de gemeenten hebben elk hun eigen doelen voor de afvalwaterketen. Deze doelen lopen niet parallel en zijn niet gericht op het leveren van maatschappelijke meerwaarde. 2. Besturingsmodel. Er is gekozen voor een besturings model dat is gebaseerd op de wettelijke zorgplichten, terwijl een NAO als besturingsmodel betere mogelijk heden biedt. 3. Besturingsmaatregelen. Het waterschap is bezig met een cultuurontwikkeling om innovatiever te worden en meer externe focus te krijgen. 4. Informatie. De beschikbare informatie verschilt over waterschap en gemeenten. Deze informatie is niet bewust gericht op het leveren van maatschappelijke meerwaarde. Er wordt nog heel beperkt informatie gedeeld tussen de stakeholders, terwijl dit wel nodig is om optimale meerwaarde te kunnen leveren. 5. Informatieverwerkingscapaciteit. Ook deze varieert over de gemeenten en het waterschap. De beschikbare capaciteit is beperkt en kwetsbaar. Het is moeilijk om goede mensen binnen te halen en binnen te houden”. Gezien het feit dat de, in deze casus, onderzochte organisatievorm representatief is voor veel bestaande organisaties van de afvalwaterketen in Nederland kan, nu onderbouwd, de conclusie worden getrokken dat deze manier van samenwerken niet effectief is. De netwerkoplossing met een onafhankelijk netwerkmanagement biedt aanmerkelijk betere kansen om maatschappelijke meerwaarde te leveren.

n e t w e r k o r g a n i s at i e

Samenwerking tussen gemeenten en Waterschap bij specifieke taken van het rioleringsbeheer, zoals monitoring van afvalwaterstromen en onderhoud van rioolgemalen komt vaker voor. Bekende voorbeelden zijn het Friese Aquario en het recent gestarte Groningse RioNoord(3). In diverse regio’s zijn ook samenwerkingsverbanden opgezet voor beheer en onderhoud van rioolgemalen, bergbezinkbassins, IBA’s en dergelijke. Deze oplossingen zijn vooral gericht op het efficiënt uitvoeren van operationele taken die bij veel kleinere gemeenten lastig te bemensen zijn. Deze oplossingen voldoen echter nog niet aan de criteria van een effectieve besturing van de totale afvalwaterketen. Zij vormen daar echter wel een mooie aanzet voor. Theo Smit, directeur van Aquario onderstreept dit. “Bij ons wordt b.v. op onderdelen al een stuk invulling gegeven aan het onafhankelijke netwerkmanagement (m.n. ondersteuning van de klantgemeenten bij de planvorming, het data- en informatiemanagement en de gemeentelijke afstemming hierbij met het waterschap)”. Al deze voorbeelden geven aan dat de netwerkvariant met onafhankelijke sturing goede perspectieven biedt. In het vervolg van dit artikel zullen we daarom verder ingaan op de kenmerken en kansen van deze (NAO)variant. Het gaat daarbij vooral om de onderliggende randvoorwaarden en succesfactoren. De specifieke uitwerking kan per regio verschillen.

mogelijke kosten. Gemeenten kunnen zo de kans aangrijpen om, onder hun eigen verantwoordelijkheid, waterdiensten efficiënter aan te bieden”. In de kadertekst wordt kort ingegaan op enkele andere bestaande netwerkoplossingen die meer specifiek gericht zijn op samenwerking bij de gemeentelijke rioleringstaken. Netwerkoplossing en Bestuursakkoord Water In het Bestuursakkoord Water wordt veel aandacht besteed aan het verbeteren van de effectiviteit van maatregelen. Dit aspect hangt nauw samen met de, hiervoor genoemde, eerste drie randvoorwaarden voor effectieve sturing. Het besturingsmodel van de netwerkoplossing scoort op deze punten sterk. Voorwaarde is wel dat er een goede oplossing wordt gevonden voor een adequate terugkoppeling naar de verschillende democratisch gekozen besturen. In het bestuursakkoord wordt ook veel aandacht besteed aan de personele kwetsbaarheid van de bestaande organisatiestructuur in de afvalwaterketen. Dit aspect komt in het onderzoek terug bij randvoorwaarde 5: de zwakke informatieverwerkingscapaciteit. Het onafhankelijke netwerkmanagement zal daarom ondersteund moeten worden door een krachtige, geïntegreerde informatieverwerking met voldoende gekwalificeerd personeel. Netwerkoplossing en innovatie Van de genoemde 5 criteria voor effectieve sturing hebben de laatste twee direct te maken met de inzet van ICT. Het zal duidelijk zijn dat de huidige beschikbaarheid van hoogwaardige, integrale ICT-oplossingen een essentiële basis vormt voor het mogelijke succes van de geselecteerde netwerkvariant. In de praktijk worden er op dit moment al regionaal georiënteerde ICT-oplossingen ontwikkeld die bij uitstek geschikt zijn om toegepast te worden binnen een regionale netwerkorganisatie. (zie bijvoorbeeld de projecten HydroCity en RainGain).

(Neerslagspreiding volgens HydroCity)

Het bestaande organisatiemodel voor de afvalwaterketen, met een sterk verdeelde inzet van middelen, wordt steeds meer ervaren als een bottleneck voor het optimaal inzetten van nieuwe ICT-oplossingen zoals monitoring van het functioneren van de afvalwaterketen en het integraal toepassen van Asset Management. Op grond van deze analyse kan de conclusie worden getrokken dat, ICT- gedreven, sociale en technologische innovatie op het gebied van samenwerkingsvormen een hoge prioriteit heeft naast het toepassen van nieuwe(duurzame) afvalwatertechnieken. Hanco de Labije zegt daarover: “Wil deze innovatie kans van slagen hebben dan moeten zowel waterschappen als gemeenten hun ’buis uit’. Stem de doelen voor de afvalwaterketen en de fysieke leefomgeving op elkaar af, ga werken vanuit een gezamenlijk (netwerk)besturingsmodel, neem gezamenlijk besturingsmaatregelen en zet de mensen en (ict-) middelen gezamenlijk in. Alleen dan is er snelle vooruitgang mogelijk.” Literatuur: (1) Hanco de Labije,”Naar een maximale meerwaarde voor de stakeholders van de afvalwaterketen”, Masterthesis in het kader van de Master of Public Management Tias Nimbas Tilburg University (2010). (2) Hanco de Labije: ‘Sturing van de afvalwaterketen niet effectief’, H2O/11 2011 (3) Dick Vat: ‘Netwerkorganisatie meest effectief voor de afvalwaterketen’ Waterforum-Online 24 juni 2011.

19

i n n ovat i e

IBM ontwikkelt nieuwe methode

Overstromingen in uitgestrekte rivierengebieden zijn voorspelbaar Sandra Meulenbelt

Overstromingen in uitgestrekte rivierengebieden komen veelvuldig voor. Bij hoogwaterbeheersing ligt de focus doorgaans op de grootste stromen binnen het gebied. Het probleem is echter niet minder in de vertakkingen van een rivier waar overstromingen doorgaans hun oorsprong vinden en waar het plotseling buiten de rivierbedding treden van het water voor veel schade kan zorgen aan mensen en goederen. IBM is bezig een methode te ontwikkelen om een rivierengebied in al zijn vertakkingen te simuleren in een computermodel. Middels het gebruik van geavanceerde data analyses kan op die manier 100 keer sneller een mogelijke overstroming binnen het gebied voorspeld worden. Frank Liu, onderzoeker bij IBM Research in Austin, Texas in de Verenigde Staten legt uit hoe het werkt.

20

Veel uitgebreide rivierengebieden in de wereld omvatten duizenden zo niet miljoenen vertakkingen. Vanuit de instanties die in de VS betrokken zijn bij hoogwaterbeheersing in rivierengebieden kreeg IBM het verzoek om een model te ontwikkelen waarin een groot rivierennetwerk gesimuleerd zou kunnen worden. Frank Liu: “Vanuit het oogpunt van het verwerken van data is dit een uiterst gecompliceerd probleem. Er zijn heel

veel data voor nodig om het nodige inzicht in het probleem te krijgen en die enorme hoeveelheid data moet natuurlijk ook verwerkt worden door de computer. We hebben toen gekeken: 'wat hebben we al binnen IBM wat ons in staat zou stellen om deze uitdaging aan te gaan.' (something about chips??). Verder werken er veel collega’s aan applicaties die mathematische berekeningen simuleren en maakt IBM bovendien heel sterke computers die de data kunnen verwerken, zoals de P7. Wij wilden dus wel eens kijken hoe ver we konden gaan met het ontwikkelen van een ‘computational envelope’. Daarbij voeren we nauw overleg met de betrokken instanties en leggen we onze ideeën wekelijks voor aan de ingenieurs die daadwerkelijk betrokken zijn bij hoogwaterbeheersing in de rivierengebieden. Het eerste waar we zo mee voor de dag kwamen is een efficiënte manier om een grote strook rivieren te simuleren.” Het model van IBM koppelt software voor data analyse aan geavanceerde modellen voor weersvoorspelling, zoals IBM’s Deep Thunder, een methode waarmee zeer lokaal de concrete impact van het weer voorspeld kan worden. Op die manier kunnen betrokken overheden en organisaties voor rampenbeheersing- en bestrijding veel exacter bepalen op welke locatie zich precies een ramp zal voltrekken om daar vervolgens hun inspanningen op te richten. In de woorden van Liu: “Effectieve voorbereiding op een ramp kun je zien als een computerprobleem op grote schaal waarbij enorme hoeveelheden data en verschillende factoren in de berekening betrokken moeten worden. Door het gebruik van geavanceerde modellen waarmee een fijn vertakt netwerk van een rivier gesimuleerd kan worden onder het gelijktijdig verwerken van andere relevante ‘real time’ data, zoals het weer, zijn wij in staat om de betrokkenen waardevolle informatie te geven omtrent een mogelijke ramp, een aantal dagen voordat deze plaatsvindt. Als test passen wij op dit moment het model toe in het ruim 370 kilometer lange rivierengebied van de Guadelupe Rivier in Texas, dat maar liefst 15.000 km aan vertakkingen

i n n ovat i e

kent. In één uur kan het model wel 100 uur vooruit het gedrag van de rivier voorspellen.” Het uiteindelijke doel van IBM binnen dit onderzoeksproject is een heel precies model te ontwikkelen van een rivier dat te gebruiken is voor verschillende applicaties. Om alle verschillende data te calibreren is het nodig om deze eerst te verzamelen. “Allereerst heb je een basis beschrijving nodig van de rivier en de verschillende vertakkingen. Je wilt weten hoe diep elke vertakking precies is en aangezien we een ‘first principles model’ gebruiken moet je weten hoe lang de meanderende afstand is van elke vertakking. Verder willen we weten hoe stijl de rivierbedding afloopt en moet er een redelijk nauwkeurige doorsnede beschrijving zijn van de rivier. Daar kun je namelijk uit afleiden hoeveel water de rivier kan herbergen. Ook moet je weten met welke kracht het water door de rivier stroomt en hoeveel neerslag er op gezette tijden in het gebied valt. Heb je eenmaal al deze data verzameld, dan verwerk je ze in een visuele tool zodat je een zo precies mogelijk beeld en overzicht krijgt van wat er in het gebied gebeurt. Op die manier kun je ook voor de toekomst voorspellen hoe hard het water onder bepaalde omstandigheden zal stijgen op verschillende plaatsen in het gebied. Deze methode is veel accurater dan wanneer je alleen naar historische data zou kijken.” Aldus Liu. Behalve voor de voorspelling van overstromingen is de applicatie ook te gebruiken voor management en beheer van rivierengebieden. Managementvraagstukken omtrent irrigatie en de conservering van habitats kunnen worden opgelost door het gebruik van modellen als de onderhavige. Met behulp van het model kunnen verschillende scenario’s worden ontwikkeld die inzicht geven in wat er onder bepaalde omstandigheden zou gebeuren binnen het gebied. Wat gebeurt er bijvoorbeeld benedenstrooms als gevolg van ontwikkelingen en gebeurtenissen bovenstrooms. Of wat zijn de ecologische consequenties als er niet genoeg zoet water beschikbaar is binnen het rivierengebied en er zout water binnenkomt. Op die manier kunnen betere plannen ontwikkeld worden om problemen als watertekort en wateroverschot of ecologische problemen te lijf te gaan. Het is zelfs denkbaar volgens Frank Liu dat het in de toekomst mogelijk wordt om met behulp van het model zwakke plekken

te voorspellen in dijken en dammen. Het project rondom de Guadelupe rivier maakt onderdeel uit van het bredere Smarter Planet programma binnen IBM. Dit programma weerspiegelt de ambitie van IBM om over de hele wereld slimmere systemen te ontwikkelen die een reële waarde vertegenwoordigen voor alle sectoren van de economie. IBM staat daarbij in voortdurend overleg met instanties en instellingen die problemen, zoals hoogwaterbeheersing, moeten oplossen. Daarbij worden ontwikkelingslanden niet vergeten. Liu: “Om dit model te implementeren moeten de verschillende betrokken overheden veel investeringen doen. Hiermee zijn hoge kosten gemoeid waardoor het model voor ontwikkelingslanden niet altijd even bereikbaar is. Juist in ontwikkelingslanden bevinden zich echter verschillende uitgebreide riviersystemen waar veel mensen wonen. Binnen IBM besteden wij ook tijd en aandacht aan de vraag hoe dit systeem bereikbaar gemaakt kan worden voor landen die zich dergelijke uitgebreide investeringen niet kunnen veroorloven. Gedacht kan daarbij worden aan ‘cloud computing’ wat de afnemer in staat stelt alleen die computer capaciteit te kopen die hij nodig heeft zonder dat hij zelf de investeringen hoeft te doen.” Voor de toekomst tot slot, ziet Liu vooral veel heil in het verder ontwikkelen van accurate en hoge resolutie beeldkwaliteit voor de visualisatietools binnen het model. “Als er meer geïnvesteerd wordt in ‘high precision images’ dan heb je een snelle en efficiënte manier om de data te verzamelen. Verder gaan de ontwikkelingen rondom ‘streaming’ en ‘crunching’ data, waar binnen het model gebruik van gemaakt wordt, gewoon door. Liu ziet in de toekomst dan ook mogelijkheden voor een brede toepassing van het model met veel mogelijkheden voor diverse applicaties en het oplossen van verschillende problemen. Ook voor Nederland met zijn uitgebreide rivierengebied ziet Liu mogelijke toepassingen van het model, wellicht in combinatie met andere projecten van IBM die hier al uitgevoerd worden zoals het ‘slimme dijken’ project waarbij dijken worden voorzien van een groot aantal sensoren die kunnen detecteren wanneer een dijk door zal breken. Al met al zal straks met de voltooiing van dit onderzoeksproject, in ieder geval de ‘Planet’ weer een beetje ‘Smarter’ zijn wanneer het aan IBM ligt.

21

i n n ovat i e

Samenwerking en innovatie in Limburgse (afval)waterketen

‘Wauter’ leidt tot efficiency en kostenbesparing Waterschapsbedrijf Limburg (WBL) – samenwerkingsverband van de Limburgse waterschappen Peel en Maasvallei en Roer en Overmaas – en Waterleiding Maatschappij Limburg N.V. (WML) werken momenteel, op basis van een uniform procesautomatiserings- systeem, aan het realiseren van een centraal concept van procesautomatisering voor 14 zuiveringsinstallaties en 144 gemalen die zorgen voor de afvalwaterzuivering en een centraal concept voor de procesautomatisering van 23 pompstations, 4 onthardingsproductiebedrijven en 34 opjagers/reservoirs die zorgen voor de drinkwatervoorziening in Limburg. Zo wordt het mogelijk om al deze locaties bij wijze van spreken vanaf iedere plek op de wereld te bedienen. Leon Verhaegen, projectleider bij WBL, vertelt over deze bijzondere samenwerking .

Leon Verhaegen, projectleider bij WBL (Peter Wijnands | Photography)

(Zips fotografie)

Door Peter Lindeboom

Al in 2006 zijn de voorbereidende stappen gezet om de procesautomatisering binnen de waterschappen op te pakken. Verhaegen: “In de loop der tijd was er een grote diversiteit aan operatie- en procesbesturing ontstaan. Nieuwe software moest steeds weer aan de oude besturingssoftware worden gekoppeld. De bestaande apparatuur was daar eigenlijk niet op berekend, want veel installaties waren opgezet als stand alone, zonder de mogelijkheid van uitwisseling met andere installaties. Daardoor werden de installaties steeds ingewikkelder te bedienen en vooral ook moeilijker te onderhouden. Wij berekenden dat er zoveel tijd ging zitten in de bediening en het onderhoud dat het financieel aantrekkelijker was om de complete procesautomatisering te vervangen door nieuwe hard- en software.” Na goedkeuring zag het project ‘Wauter’ (Waterautomatisering) bij WBL het daglicht. Belangrijk uitgangspunt was dat alle installaties in de toe-

25

i n n ovat i e

(Zips fotografie)

komst vanuit één punt bediend konden worden. Gezien de totale investering voor WBL, zo’n 10 miljoen Euro, werd eerst het technische concept en daarna de complete ombouw Europees aanbesteed, met als resultaat dat uiteindelijk HVL het complete project uitvoert. Verhaegen: “Belangrijkste argument voor die keuze was uiteraard de prijs. Daarnaast speelde de bekendheid met de markt een rol. We wilden in zee gaan met een partij die ervaring heeft met de automatisering van rioolwaterzuiveringsinstallaties.”

26

Data center In augustus 2011 is het data center gerealiseerd met twee gespiegelde computer configuraties. Hier wordt alles opgeslagen. Verhaegen: “Valt er een locatie uit dan kan de andere het direct overnemen.” De eerste gemalen draaien sinds augustus op de nieuwe apparatuur. Vanaf nu volgen de andere veertien zuiveringsinstallaties en de 144 gemalen. Volgens planning is alles in 2015 gereed. Leon: “De voorbereidingen en de eerste installatie namen het meeste tijd in beslag. Ik verwacht dat we nu snel kunnen uitrollen. Wij zien het als een kerstboom die versierd moet worden. De boom is klaar, de eerste bal hangt er in en nu is

het ‘gemakkelijk’ om de andere ballen erin te hangen.” Motiveren De aanbesteding is in nauwe samenwerking met Waterleiding Maatschappij Limburg (WML) gerealiseerd. Een partner in de Limburgse waterketen met veel ervaring op het gebied van procesautomatisering en het aanbesteden van grote projecten. “Om alle apparatuur op elkaar af te kunnen stemmen moesten gelijk met de vernieuwing van de installaties bij de waterschappen de automatiseringprocessen bij WML worden vernieuwd. We hebben het project daarom gezamenlijk aanbesteed en dat betekent natuurlijk een nauwe samenwerking.” Daarin lag voor Verhaegen ook de grootste uitdaging binnen dit project. “Je hebt toch te maken met verschillende organisaties waarbij samenwerking op diverse niveaus nodig is. We hebben in de beginfase met name veel van gedachten gewisseld over de opzet, de doelstellingen, de uitvoering en de financiering, zowel op management- als op technisch niveau. Een intensieve samenwerking komt alleen van de grond als alle betrokkenen het echt willen. Vergeet daarbij ook niet het belang van de organisatiestructuur. Zijn de werkwijzen en organisaties van beide partijen

i n n ovat i e

Maastricht-Limmel (Airphoto Netten)

Venray (Airphoto Netten)

Alarmmeldingen

(Zips fotografie)

zo op elkaar afgestemd dat zij kunnen samenwerken. Als je die zaken eenmaal op orde hebt, komt misschien wel het belangrijkste: samen mensen bewegen tot samenwerken. Of te wel: iedereen overtuigen van de noodzaak, de voordelen, de mogelijkheden en daarmee iedereen motiveren om aan het project mee te werken. In principe lukte dit goed. De communicatie naar alle betrokkenen is dan van groot belang. Wie informeer je, wanneer, waarover. Door open te blijven staan voor elkaars ideeën zijn we hier uiteindelijk goed in geslaagd. Terugkijkend op het verloop van het proces stelt Verhaegen: “We hebben veel tijd geïnvesteerd in de opzet van de samenwerking, hoe zitten de organisaties in elkaar, waar zitten de overeenkomsten, de verschillen, hoe is de besluitvorming, wat verwachten de organisaties van elkaar en van hun projecten. Communiceren, informeren en motiveren zorgen uiteindelijk voor een goede samenwerking. En alleen als dat op orde is ben je in staat om continue te verbeteren en kun je gezamenlijk projecten als deze succesvol op elkaar afstemmen en uitvoeren.”

Nu de eerste zuiveringsinstallatie op de nieuwe apparatuur draait, worden de overige installaties geïnstalleerd. Daarna is ‘Wauter’ ten einde , maar WBL kijkt alweer vooruit. Verhaegen: ”Parallel willen we het opslaan en inzichtelijk maken van meetgegevens verbeteren en het afhandelen van alarmen aan de procesautomatisering koppelen. Bij een alarm krijgen dan alle betrokkenen een gedetailleerde alarmmelding binnen en onderhoudsmonteurs of procesbestuurders kunnen daar direct op reageren. Bij het implementeren van deze systemen speelt natuurlijk ook weer de samenwerking een belangrijke rol. Maar met de ervaring opgedaan in ‘Wauter‘, heb ik goede hoop op een positieve uitkomst. “

27 (Zips fotografie)

p l at t e g r o n d

7

8

6 3

hal 7

10

9 11 Holland Business Pavilion

Israel Pavilion

Mexican Pavilion

Chinese Pavilion

Europa Foyer

2

5 1

4

Elicium

French Pavilion

CBI Pavilion Innovation Zone

07.408A

Taiwan Pavilion Danish Pavilion

UK Pavilion

Korean Pavilion

hal 6

LIFT EHBO CATERING GARDEROBE TOILET INVALIDENTOILET

Aquatech Amsterdam hal 3 2011 HALL 3

7

8

6

3

01.431 01.221

01.630

01.629

01.628

01.523 01.524 01.713

01.625 01.324

01.710A

01.623 01.219

01.710

01.712

01.220

01.622

03.510 03.511 03.512

03.509

01.326

01.218A

01.621 01.708 01.709

01.321 01.428A

01.428

03.402

01.620

01.217 03.401 03.400

01. 216B

01.108 03.500

03.300

01.222

01.218

03.303

03.200

Elicium

01.525

01.325

01.223

01.109

01.440

01.224

01.323

01.110

01.221A

03 03.513 .513A

03.404

01.528 01.527

01.226

01. 02.216 216A

01.320A

01.427 01.521 01.424

01.320 01.215

HALL 1

01.619

01.520

01.618B

03.304

03.209 03.208

4

01.529

01.618A

03.306

03.211

03.403 03.405

03.305

03.212

03.309

5

1

01.228 01.441

03.508

03.406

03.310

03.302

03.108

03.407

2

03.603

01.227

03.408

03.406B

03.219 03.216

03.409

03.31803.317

03.315

03.217 03.215

03.112 03.111

03.319

03.601

01.225

03.320

03.213

03.100

03.10103.102 03.103 03.104 03.105 03.107

03.410

03.514 03.515 03.516

03.321

03.322

03.214

28

10

9

03.602

11

03.221 03.220

03.110

03.325

03.316

03.113 03.114

03.324

Europa Foyer

CATERING TOILET

p l at t e g r o n d

HALL 5

05.104 05.105 05.106 05.108

04.114

10 11

4

02.408

Elicium

1

4

4

Elicium

01.516 01.515 01.411

01.410

01.514 01.513

02.301 02.401

02.300

HALL 2

02.400

Europa Foyer

10 11

2

01.617 01.615

5 1

4

Elicium

01.611

01.512

01.311

01.405

01.406

01.508

04.103

01.202

01.702

04.100

01.502 01.501

04.200

01.700

01.500 01.301

04.207A

04.206

04.207

04.204 04. 04.201 201A 04.202 04.203

04.305

04.30104.30204.303

HALL 4

01.403

01.302 01.100 01.200

04.208

04.400

01.603

01.506 01.505

01.504

04.212

04.209 04.210 04.211

01.507

01.305

01.101

04.108

04. 210A

01.606

01.404

04.109 01.607

01.308

01.304 01.303

04.111

04.101

01.407

04.110

04.102

01.408

04.213

01.610

01.204

04.403 04.404 04.405

01.409A 01.409

01.703

01.102

French Pavilion

02.507

02.402

6

01.511 01.510

02.501 02.502 02.503 02.50402.50502.506

02.303

7

8 3

01.614

01.613 01.412

01.312

02.500

02.312 02.311

02.208 02.206

02.314

02.403

02.200

5 1

01.704

2

01.314 01.313

01.503

02.202

2

TOILET

9

01.600

02.404

Europa Foyer

01.604

02.317

10

01.205

02.512 02.513

02.407

02.405

02.318

02.207

Europa Foyer

hal 4

01.705

01.611A 01.611B

9

01.207

5

01.612

01.103

02.509

02.212B

01.315 6 01.316 3

02.508

02.406

02. 408A

02.405A

02.319A

02.212

02.209

11

01.517

7

8

11

02.319

02.210

10

9

hal 1

01.706

01.704A

01.208

01.601

02.40902.410

01.104

01.206

02.320

02.41102.412

01.318 01.317

01.209

01.615A 01.616

01.107

02.321

02.32302.322

02.515 02.516 02.517

02.215

02.120 02. 02.106 02.107 02.108 02.109 109A 02.110

01.413

01.519

02. 319B

02.211

01.414

01.212

02.214

02.

HALL 4

01.319

01.106

01.105

02.100 02.101 101B 02.102 02.103 02.104 02.105

04.214 04.112

6 3

Elicium

hal 2 02.216

04.333

04.113

01.518

9

1

04.216

04.322 04.324 04.326 04.328 04.331

04.117 04.116

7

8

04.410A 04.411

04.217

5

2

05.313

05.310 05.311 05.312

04.334 04.119 04.118

3 Europa Foyer

04.220

04.440

6

04.221

04.338 04.339 04.441

04.120

05.200

04.323 04.325 04.327 04.329 04.330 04.332

8

04.122 04.121

04.335

05.202A

04.336

05.201

05.305

05.303

05.20305.20405.205 05.206

05.202

A

05.207

05.300

05.217 05.218

05.215

B

05.219 05.220 05.221

05.208 05.209 05.210

C

05.314

05.227 05.228 05.229 05.330 05.223 05.224 05.225 05.226

04.123

7

05.408 05.409 05.410 05.411

05.317

05.332

05.212 05.213 05.214

05.111 05.110 05.109

05.331

05.100 05.101 05.102 05.103

05.112 05.113

05.114

05.318

05.407

05.334

05.333

05.400 05.401 05.402 05.403 05.405 05.406

05.335

hal 5

05.338 05.340 05.341 05.342 05.343

05.336

04.412 04.413 04.414 04.415

05.337

04.406 04.407 04.409 04.410

05. 05.128 127

01.300

01.401

01.814

01.402

CATERING GARDEROBE TOILET

01.800

01.80101.803 01.804 01.805 01.806 01.807 01.808 01.80901.81001.811 01.811A 01.81201.813

HALL 1

29

Exp o s a n t e n l i js t

30

Bedrijfsnaam Land Standnummer Nijgh Periodieken B.V. Nederland 01.100 GLS Tanks International Gmbh Oostenrijk 01.102 Doseuro S.r.l. Italië 01.103 Pimtas Plastik Ins. Malz. SAN. ve TIC A.S. Turkije 01.104 Aqua-Tech S.r.l. Italië 01.105 Van de Lande B.V. Nederland 01.106 Injecta S.r.l. Italië 01.107 Protec Arisawa S.A. Spanje 01.108 Kiwa Nederland 01.109 Underwriters Laboratories (UL) Duitsland 01.109 Jurby Watertech International Litouwen 01.110 Wilo SE Duitsland 01.200 Grundfos Nederland 01.202 GE Power & water Verenigde Staten 01.204 Huwa International B.V. Pipeline Products Nederland 01.205 AirTree Europe GmbH Duitsland 01.206 Zilmet Italië 01.207 Caldervale Technology Ltd. Verenigd Koninkrijk 01.208 IPCO B.V. Nederland 01.209 KSB Nederland B.V. Nederland 01.212 Siemens AG Duitsland 01.215 DIMM N.V. België 01.216 Osip Pumps Italië 01.216A Tecnoplastic S.r.l. Italië 01.216B Koch Membrane Systems Verenigd Koninkrijk 01.217 Berson UV-techniek Nederland 01.218 Palintest Ltd Verenigd Koninkrijk 01.218 Keppel Seghers België 01.218A Hytek S.r.l. Italië 01.219 Kalki Import - Export s.r.l. Italië 01.220 W.F. S.r.l. Italië 01.220 Trunz Water Systems AG Zwitserland 01.221 LG Sound B.V. Nederland 01.221A Castflow Valves SL Spanje 01.222 Butting GmbH & Co. KG Duitsland 01.223 Saleplas S.L. Spanje 01.224 Aquasystems International N.V. België 01.225 Ventil Aqua Ltd. Portugal 01.226 EWS International Nederland 01.227 Fileder Filter Systems Verenigd Koninkrijk 01.228 Hidroten S.A. Spanje 01.300 C.R.I. Pumps (PVT) Limited India 01.301 Gorman-Rupp Europe B.V. Nederland 01.302 Wavo Pompen Nederland 01.302 BBA Pumps BV Nederland 01.303 Distrimex Pompen & Service BV Nederland 01.303 Auma Benelux B.V. Nederland 01.304 Gemue Valves Duitsland 01.305 Inrada Group Nederland 01.305 Akatherm B.V. Nederland 01.308 FIP SpA Italië 01.308 Friatec AG Duitsland 01.308 Straub Werke AG Zwitserland 01.308 Amiad Water Systems Ltd. Israël 01.311 Watts Industries Netherlands B.V. Nederland 01.312 Sulzer Pumps Zwitserland 01.313 Visser & Smit Hanab Nederland 01.314 Colberge Water Systems Portugal 01.315 SnowPure, LLC Verenigde Staten 01.316 Viking Johnson Verenigd Koninkrijk 01.317 MANN+HUMMEL Duitsland 01.318 Acqua Brevetti 95 S.r.l. Italië 01.319 LIT Europe B.V. Nederland 01.320 Ovivo Holland B.V. Nederland 01.320A DWA GmbH & Co. KG Duitsland 01.321 ESLI Ltd. Sti. Turkije 01.321 Euraqua Europe N.V. België 01.321 European Water Treatment (EWT) Frankrijk 01.321 Herco Wassertechnik GmbH Duitsland 01.321 Hydris Engineering België 01.321 INSOL Spanje 01.321 Kennet Water Components Ltd. Verenigd Koninkrijk 01.321 Micron N.V. België 01.321 Pollet Water Group België 01.321 Puragua Systems 2000 S.L. Spanje 01.321 PUROTECH Ltd. Ierland 01.321 PWG Portugal Portugal 01.321 Suko N.V. België 01.321 Wycombe Water Ltd. Verenigd Koninkrijk 01.321 Redox Water Technology B.V. Nederland 01.323 Aquaphor Corp. Verenigde Staten 01.324 Hague Quality Water, International Verenigde Staten 01.324 Bosta/Bevo Nederland 01.325 AMG S.r.l. Italië 01.326 Bevco S.r.l. Italië 01.326 Water Line Italië 01.326 Qua-Vac B.V. Nederland 01.401

Bedrijfsnaam Land Standnummer Filtralite Noorwegen 01.402 Biothane Nederland 01.403 Doshion Veolia Water Solutions Pvt Ltd India 01.403 Veolia Water Solutions & Technologies Netherlands B.V. Nederland 01.403 ENDETEC Canada 01.403 Veolia Water Solutions & Technologies Frankrijk 01.403 VWS MPP Systems B.V. Nederland 01.403 Hawle Armaturenwerke GmbH, E. Oostenrijk 01.404 Imbema Denso B.V. Nederland 01.404 Plastitalia S.p.A. Italië 01.404 ITC, S.L. Spanje 01.405 STP Spanje 01.406 Fluytec Filtration Technologies Spanje 01.407 CEASA Spanje 01.408 Griffon Nederland 01.409 Global Flood Defence Systems Ltd. Verenigd Koninkrijk 01.409A Sondex B.V. Nederland 01.410 NRO Fusion Nederland 01.411 Georg Fischer N.V. Nederland 01.412 Georg Fischer Piping Systems Ltd. Zwitserland 01.412 Georg Fischer Waga N.V. Nederland 01.412 Aerzen Nederland B.V. Nederland 01.413 DHV B.V. Nederland 01.414 Think Water S.r.l. Italië 01.424 Innovative Membrane Technologies (IMT bv) Nederland 01.427 Jung Pumpen Gmbh Duitsland 01.428 Nijhuis Pompen BV Nederland 01.428 Pentair Verenigde Staten 01.428 X-Flow BV Nederland 01.428 Pentair Verenigde Staten 01.428A Philips Lighting Nederland 01.431 Eurotrol S.p.A. Italië 01.440 Atlas Filtri S.r.l. Italië 01.441 ITT Fluid Technology Verenigde Staten 01.500 Global Water Solutions Ltd. Verenigd Koninkrijk 01.501 TankPAC Industries Co., Ltd. Taiwan 01.501 Nova Siria Italië 01.502 Water Treatment Products Ltd Verenigd Koninkrijk 01.503 Durafuse Verenigd Koninkrijk 01.504 Innogaz Monaco 01.504 TALIS Your Choice in Waterflow Control Duitsland 01.505 Beulco Holland Nederland 01.506 Raminex Nederland 01.506 EDI - Europe Verenigd Koninkrijk 01.507 Ritmo S.p.A. Plastic Welding Technology Italië 01.508 Börger Benelux Nederland 01.510 Prisma, Mecanica Spanje 01.511 BORJA Spanje 01.512 Cimberio S.p.A. Italië 01.513 Etatron D.S. Italië 01.514 Tsurumi Europe GmbH Duitsland 01.515 Coraplax, S.L. Spanje 01.516 Seko S.p.A. Italië 01.517 IdroService S.r.l. Italië 01.518 Severn Trent Services Verenigd Koninkrijk 01.519 Dow Water and Process Solutions Verenigde Staten 01.520 Atlas Filtri S.r.l. Italië 01.521 Aqua S.p.a. Italië 01.523 Epuro Industrial Water Frankrijk 01.524 Fluidex Spanje 01.525 Oltremare S.r.l. Italië 01.527 AQUA.COM NV België 01.528 Aquaplanet België 01.528 CERTIS Watertreatment SA Frankrijk 01.528 Manex AB Zweden 01.528 TES GmbH Duitsland 01.528 BIO-UV Frankrijk 01.529 Roxtec B.V. Nederland 01.600 Franken Plastik Duitsland 01.601 Paavo Installatieproducten Nederland 01.601 PSI Products GmbH Duitsland 01.601 Sjerp & Jongeneel Nederland 01.603 Standex (Ireland) Ltd. Ierland 01.604 Praher Valves Oostenrijk 01.606 La T.I.S. Service S.p.A. Italië 01.607 Idro Gas Engineering Europa S.n.c. Italië 01.610 Tecnidro S.r.l. Italië 01.610 Duvalco Valves & Fittings Pte Ltd. Singapore 01.611 TaKaDu Ltd Israël 01.611A Victaulic België 01.611B CEPEX Spanje 01.612 Ur-cast Water Fittings Spanje 01.613 Flowtech Fluid Handling Ltd. Verenigd Koninkrijk 01.614 Aeration Industries International Verenigde Staten 01.615 ASV Stübbe Duitsland 01.615A NTG Plastik San. ve Tic. A.S. Turkije 01.616

Vermelding (bedrijf)gegevens naar aanleiding van opgave door exposant en Aquatech Amsterdam per 1 oktober 2011 (wijzigingen voorbehouden)

Exp o s a n t e n l i js t Bedrijfsnaam Land Standnummer Technol Portoroz d.o.o. Slovenië 01.617 Wata S.r.l. Italië 01.618A Watertech S.r.l. Italië 01.618B HST S.r.l. Italië 01.619 Membrana Duitsland 01.620 Aqua-Techniek B.V. Nederland 01.621 Sommer & Strassburger GmbH & Co. KG Duitsland 01.622 Airwatec België 01.623 Cintropur Airwatec S.A. België 01.623 Pure Water Group Nederland 01.625 Lubron Watertechnologies Nederland 01.628 FAM S.n.c. Water Technologies Italië 01.629 Water + Wastes Digest Verenigde Staten 01.630 ABB B.V. Motors & Drives Nederland 01.700 Auma Benelux B.V. Nederland 01.700 Danfoss VLT Drives B.V. Nederland 01.700 Pomp & Proces Plaza Nederland 01.700 Flux Pompen Benelux B.V. Nederland 01.700 KSB Nederland B.V. Nederland 01.700 NETZSCH pompen Nederland B.V. Nederland 01.700 Wilo Nederland B.V. Nederland 01.700 Plastek S.r.l. Italië 01.702 Waterleau België 01.703 EFFAST Italië 01.704 Bos Benelux B.V. Nederland 01.704A Vogelsang GmbH, Hugo Duitsland 01.704A Biowater Frankrijk 01.705 Formaster S.A. Polen 01.706 HOP Engineering Ltd. Israël 01.708 Aqua Purification Systems Verenigde Staten 01.709 Eurocarb Verenigd Koninkrijk 01.710 Van Erp International B.V. / Van Gerven B.V. Nederland 01.710A Hyflux Ltd Singapore 01.712 3F Chimica S.p.A. Italië 01.713 Schmidt Watertechniek B.V. Nederland 01.800 Permastore Ltd. Verenigd Koninkrijk 01.801 Guizhou Global Trading Co., Ltd China 01.803 Northey Technologies Ltd. Verenigd Koninkrijk 01.804 Changzhou Pengyu FRP Pressure Vessel Co., Ltd. China 01.805 Weilong Valve Co.,Ltd China 01.806 Rodelta Pumps International B.V. Nederland 01.807 AquaControl BV Nederland 01.808 VAF Filtration Systems, Ltd Verenigde Staten 01.808 I.S.S. Tanks B.V. Nederland 01.809 Crane Fengqiu (Zhejiang) Pump Co., Ltd China 01.810 Fiberpool Internacional Spanje 01.811 Klee Engineering Ltd. Taiwan 01.811A Taizhou Oasis Copper Industry Co., Ltd China 01.812 Shanghai East Pump (Group) Co., Ltd. China 01.813 Tintometer GmbH-Lovibond Water Testing Duitsland 02.100 Nobel Systems Verenigde Staten 02.101 ITS Europe Verenigd Koninkrijk 02.101B First Light Technologies Inc. Verenigde Staten 02.102 H2Optim Sp. z o.o. Polen 02.103 Yuyao No.4 Instrument Factory China 02.104 Dosatron International S.A. Frankrijk 02.105 SWAN - The Smart Water Networks Forum Verenigd Koninkrijk 02.106 Dingchen Water Adapter Manufactory China 02.107 Optiqua Technologies Nederland 02.109 Lighthouse Benelux Nederland 02.109A Weidmüller Benelux B.V. Nederland 02.110 Plastica Alfa S.r.l. Italië 02.120 Hach Lange Nederland 02.200 Acevision (Beijing) Exhibition Co., Ltd. China 02.202 CNLIGHT Co., Ltd China 02.202 Eifel Pump (Fuzhou) Corpn., Ltd China 02.202 Fujian Newland EnTech Co., Ltd. China 02.202 Jiangsu Jiuwu Hitech Co., Ltd. China 02.202 Juguang UV China 02.202 Steiel Elettronica S.r.l. Italië 02.206 Avic B.V. Nederland 02.207 Metrohm Applikon B.V. Nederland 02.208 Real Tech Inc Canada 02.209 Hanna Instruments BV Nederland 02.210 Aqua Stage Nederland 02.211 EMEC Italië 02.212 Albers Alligator Nederland 02.212B Inaqua Vertriebsgesellschaft mbH Duitsland 02.214 Phoenix Vessels Technology Ltd. Verenigd Koninkrijk 02.214 SIKA Dr. Siebert & Kühn GmbH & Co. KG Duitsland 02.215 Hydro Systems Europe Ltd. Verenigd Koninkrijk 02.216 ERIE Water Treatment Controls België 02.300 Sereco Italië 02.301 MJK Automation Nederland 02.303 Myron L Company Verenigde Staten 02.311 Wyckomar Inc. Canada 02.312 Vitens N.V. Nederland 02.314

Bedrijfsnaam Land Standnummer A. Hak Nederland 02.318 CHEMITEC S.r.l. Italië 02.319 HP High Pressure Italië 02.319A Locatelli Impianti di Locatelli Giacomo Italië 02.319B Silcarbon Nederland B.V. Nederland 02.320 Jumo Meet- en Regeltechniek B.V. Nederland 02.321 Aspatec Holland Nederland 02.322 Supreme Aquaservice S.r.l. Italië 02.323 Interline Systems Nederland 02.400 S-can Messtechnik GmbH Oostenrijk 02.400 BPI instruments België 02.401 Kuntze GmbH, Dr. A. Duitsland 02.402 Terminter S.r.l. Italië 02.403 Krohne Nederland Nederland 02.404 BEST Instruments Nederland 02.405 Swan Analytische Instrumente AG Zwitserland 02.405 LACROIX Sofrel Frankrijk 02.406 HOCER Instrumentation and Systems Frankrijk 02.407 Aqualabo Group-Ponse-Orchidis Frankrijk 02.407 ThermoEnergy Corporation Verenigde Staten 02.408A Energy Recovery Inc Verenigde Staten 02.409 Van Remmen UV Techniek B.V. Nederland 02.410 Manitronica S.r.l. Italië 02.411 Siam Cast Nylon Co., Ltd. Thailand 02.412 Ueberall GmbH Duitsland 02.500 Analytical Technology Inc. Verenigd Koninkrijk 02.501 Interline Systems Nederland 02.501 AZ Instrument Corp. Taiwan 02.502 Controlmatik ABW Slovenië 02.503 HM Digital, Inc Verenigde Staten 02.504 Hebei Create Instrumentation Technologies Co., Ltd. China 02.505 Pulsar Process Measurement Verenigd Koninkrijk 02.506 Aquamatic Ltd. Verenigd Koninkrijk 02.507 Microdos S.r.l. Italië 02.508 Swimcontrol-FWT België 02.509 IONTECH Alkaline Water Ionizer Taiwan 02.512 Water Expo China China 02.513 Isoil Industria S.p.A. Italië 02.514 Yuyao Kingtai Instrument Co., Ltd China 02.515 Changzhou Peide Water Treatment Equipment Co. Ltd. China 02.516 Foshan Full Sun Lighting Co., Ltd. China 02.517 Berghof Membrane Technology Duitsland 03.100 COMTECH Water System Corp. Taiwan 03.101 Beijing Beasun Electronic Co., Ltd China 03.102 Dalian Yuxing Water Treatment Equipment Co, Ltd China 03.103 Haining Yaguang Lighting Electrical Co., Ltd. China 03.104 Bona Water Purification China 03.105 Bright Sheland International Co., Ltd Taiwan 03.107 Noga Watercare B.V Nederland 03.108 Bauer Watertechnology Oy Ltd. Finland 03.110 TEMAK-S.A. Griekenland 03.111 Shanghai Johnson Valve Industries Co.,Limited China 03.112 Martin (HK) International Limited China 03.113 Everblue Srl Italië 03.114 A. O. Smith (Shanghai) Water Treatment Products Co., Ltd. China 03.200 Fiber Filtration/ V&T Group Nederland 03.208 Shaoxing Naite Plastics Co., Ltd. China 03.209 WAL SA Zwitserland 03.211 Mitsubishi Rayon Group Japan 03.212 Hager + Elsässer GmbH Duitsland 03.213 Ecosoft SPC Ltd. Oekraïne 03.215 Genesys International Limited Verenigd Koninkrijk 03.216 Selip S.p.A. Italië 03.217 JUDO Wasseraufbereitung GmbH Duitsland 03.219 Aqua Filtres S.a.s. Frankrijk 03.220 inge GmbH Duitsland 03.221 Calgon Carbon Corporation Verenigde Staten 03.300 Chemviron Carbon België 03.300 BEL Group Limited Cyprus 03.302 Opera Srl Italië 03.303 Fluid-O-Tech S.r.l. Italië 03.304 Porex Filtration Verenigde Staten 03.305 SAATI Italië 03.306 Woongjin Chemical Co., Ltd. Zuid-Korea 03.309 Ningbo Hidrotek Co., Ltd. China 03.310 Avista Technologies Verenigd Koninkrijk 03.315 Metalife S.r.l. Italië 03.316 Pacific Ozone Technology Verenigde Staten 03.317 OFS GmbH Duitsland 03.318 S.I.T.A. S.r.l. Italië 03.319 Aquatoria Ltd. Rusland 03.320 Heraeus Noblelight GmbH Duitsland 03.321 Heraeus Quarzglas GmbH & Co. KG Duitsland 03.321 Mainsite Technologies Duitsland 03.322 BWA Water Additives Verenigd Koninkrijk 03.324 Toray Membrane Europe AG Zwitserland 03.325 BK Giulini GmbH Duitsland 03.400

Vermelding (bedrijf)gegevens naar aanleiding van opgave door exposant en Aquatech Amsterdam per 1 oktober 2011 (wijzigingen voorbehouden)

31

Exp o s a n t e n l i js t Bedrijfsnaam

32



Land



Standnummer

Filternox-Antel Treatment Co Inc. Turkije AFIMO Monaco DAEL S.r.l. Italië Danfoss A/S - RO-Solutions Denemarken Lorivan NV België Acevision Exhibition Co., Ltd China Creator Lighting China Wenzhou Hengtong Water Treatment Co., Ltd. China BestUV BV Nederland Aquafine GmbH Duitsland Trojan Technologies Deutschland GmbH Duitsland VIQUA, a Trojan Technologies Company Canada Hydranautics Verenigde Staten Light Sources, Inc. Verenigde Staten Lighttech Lamp Technology Ltd. Hongarije Piedmont Pacific Verenigde Staten ROPV China atg UV Technology Verenigd Koninkrijk CTF France Frankrijk Harmsco, Inc. Verenigde Staten LP Filter China China Fuyang Mey-Well Environment Co., Ltd. China Tianjin Motimo Membrane Technology Co., Ltd. China Shanghai Minipore Industrial Co., Ltd. China NU.ER.T. S.r.l. Italië Media Pavilion Nederland Media Pavilion Nederland World Pumps Verenigd Koninkrijk Edie Water Verenigd Koninkrijk Water & Wastewater Treatment Verenigd Koninkrijk Aquarama België water innovation Verenigd Koninkrijk Food and Beverage International Verenigd Koninkrijk cooler innovation Verenigd Koninkrijk HC360 Water China Water21 Verenigd Koninkrijk Petrochem Nederland PT Industrieel Nederland Vakblad Utilities Nederland Global Water Intelligence Verenigd Koninkrijk H20 Magazine Nederland WaterForum Nederland gwf Wasser/Abwasser Duitsland Industrial WaterWorld Verenigde Staten Water & Wastewater International Verenigde Staten WaterWorld Verenigde Staten WaterBiz Israël International Water and Irrigation Israël Revista Internacional de Agua y Riego Israël Water Engineering Israël 3R International Duitsland The Pipe Magazine Duitsland Industrial Valves Duitsland Water + Wastes Digest China Verenigde Staten Water + Wastes Digest Verenigde Staten Water Quality Products Verenigde Staten WCP International Verenigde Staten Media Pavilion Nederland Aeon International Ltd. Verenigd Koninkrijk Sainte-Lizaigne SA Frankrijk Sibo bv Professional Water Products Nederland Saer Elettropompe S.p.A. Italië OCV Control Valves Verenigde Staten Qingdao Allied Industrial Co., Ltd.(scplumbing) China Shanghai Karon Valves Machinery Co., Ltd. China Water Group China Kflow Technology Co., Ltd. China Shanghai Emate Industrial Co., Ltd. China Canaletas S.A. Spanje Cosmetal - Drinking Water Solutions Italië CIXI Runxin Electrical Appliance Co., Ltd. China Panice by Commerciale Adriatica Italië Plimat S.A. Portugal Puricom Europe, S.L. Spanje Sue Knight Business Services Ltd Verenigd Koninkrijk Asset Water Technology Italië Frigeria S.r.l. Italië GP Water srl Italië Suntex Metals Co., Ltd China WaterWorld Verenigde Staten Shandong Sound Metals and Machinery Inc. China Aluland Nederland Acevision (Beijing) Exhibition Co., Ltd. China Focus Technology Co., Ltd. China Henan Suntront Tech Co., Ltd. China Shandong Rongxin Import & Export Co., Ltd. China Suzhou Alpine Flow Control Co., Ltd China

03.401 03.402 03.403 03.404 03.405 03.406 03.406 03.406 03.407 03.408 03.408 03.408 03.409 03.410 03.410 03.500 03.508 03.509 03.510 03.511 03.512 03.513 03.514 03.515 03.516 03.601 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.602 03.603 04.100 04.101 04.102 04.103 04.108 04.109 04.110 04.111 04.112 04.113 04.114 04.116 04.117 04.118 04.119 04.120 04.121 04.121A 04.122 04.123 04.200 04.201A 04.202 04.203 04.204 04.204 04.204 04.204 04.204

Bedrijfsnaam



Land



Standnummer

Xinjiang Treasury Ductile Iron Pipe Co., Ltd. China Nanfang Pump Industry Co., Ltd. China Zoeller Company Verenigde Staten Shakti Pumps India VonRoll hydro Zwitserland LBN Betonproducten B.V. Nederland Hose Manufacturers Zuid-Afrika Aqua Fitting Co., Ltd. China Saint-Gobain Pipe Systems B.V. Nederland Agru Kunststofftechnik GmbH Oostenrijk C.C.K. Taiwan ChungHo Nais Co., Ltd. Zuid-Korea Asset Water Technology Italië Kuna Group AB Zweden Dieau-Edafim Frankrijk RG Italia Production S.r.l. Italië Dongguan Yulia Electronic Technology Co., Ltd. China Fujian Glong Electric Group Co., Ltd. China EkoWodrol Ltd. Polen Pipe Fitting Competitions Nederland EN-EL-SA Turkije Fibrelite Verenigd Koninkrijk Ningbo Wowtech M&E Products Co., Ltd. China Harvingstone Limited Verenigd Koninkrijk Caware Filtering Corp., Taiwan Chungsoo Technofil Co., Ltd. Zuid-Korea Fobrite China Zhejiang IDC Fluid Control Co., Ltd. China Filtteck Co. Ltd. Taiwan NSF International België Cixi Sonho Electric Co. Ltd. China NTS WATER SpA Italië John Guest Ltd. Verenigd Koninkrijk Pres Block S.p.A. Italië Zerica S.r.l. Italië Wonbong Co., Ltd. Zuid-Korea DWT Deutsche Wassertechnologien GmbH Duitsland Echologics Canada Mueller Co Verenigde Staten Luminor Environmental Inc. Canada KZ Nederland Zhejiang Ailipu Pump Co., Ltd. China Dalian Ceramic Technic Co., Ltd China Filterek Products Tech Co., Ltd China Ningbo Clean Water Purifying Equipment-Making Co.,Ltd. China Medica Water Division Italië Blupura Italië Zhejiang Lonsid Healthy Drinking Equipment Co., Ltd China Sedifilt - Syntech Fibres Pakistan TOF Italië Guangdong Haomei Electric Applianhce Co., Ltd. China Jotech Co. Ltd. China Aquanova S.r.l. Italië Aquos Italia - Aquanova Italië Alma - Celli Water Division Italië KDF Fluid Treatment, Inc. Verenigde Staten Tomlinson Industries Verenigde Staten UVDynamics Inc. Canada Omnipure Filter Company Verenigde Staten Ahlstrom Verenigde Staten WCP International Verenigde Staten ResinTech, Inc. Verenigde Staten Inversand Company Verenigde Staten Canature Environmental Products Co., Ltd China Triwin Watertec Co., Ltd. Taiwan Dometic Group Zweden Shanghai Bluetech Co., Ltd. China Likuan Hardware Industrial Co. Ltd. Taiwan Acevision Exhibition Co., Ltd China AngKua Plastic Co., Ltd. China Beijing Hengju Chemical Group Corporation China Darlly Filtration Equipment Co.,Ltd China Kochin Electric Enterprise (Ningbo) Co., Ltd. China MAASU Co., Ltd. China Homaster Electrical Appliances Co.,Ltd. China Shanghai SINAP Membrane Tech Co., Ltd China Xiamen Sanideng Plastics Industry Co., Ltd. China Yuhuan Cancham Valve Co., Ltd China Yuyao Yadong Plastic Co., Ltd. China Zhejiang Zhengguang Industrial Co., Ltd China HC360 Water China Aqua-Nu Filtration Systems Ltd Ierland Champ Design Co., Ltd. Taiwan Fluxtek International Corp. Taiwan Microfilter Co., Ltd. Zuid-Korea Carbonit Filtertechnik GmbH Duitsland WEIL Industrieanlagen GmbH Duitsland

Vermelding (bedrijf)gegevens naar aanleiding van opgave door exposant en Aquatech Amsterdam per 1 oktober 2011 (wijzigingen voorbehouden)

04.204 04.206 04.207 04.207A 04.208 04.209 04.210 04.210A 04.211 04.212 04.213 04.214 04.216 04.217 04.220 04.221 04.301 04.302 04.303 04.305 04.322 04.323 04.324 04.325 04.326 04.327 04.328 04.329 04.330 04.331 04.332 04.333 04.334 04.335 04.336 04.338 04.339 04.403 04.403 04.404 04.405 04.406 04.407 04.409 04.410 04.410A 04.411 04.412 04.413 04.414 04.415 04.415 04.440 04.440 04.441 05.100 05.101 05.102 05.103 05.104 05.105 05.106 05.108 05.109 05.110 05.111 05.112 05.113 05.114 05.114 05.114 05.114 05.114 05.114 05.114 05.114 05.114 05.114 05.114 05.114 05.115 05.127 05.200 05.201 05.202 05.202A 05.202A

Exp o s a n t e n l i js t Bedrijfsnaam



Land



Standnummer

Chester Paul Company Verenigde Staten Grand Amos Products Co., Ltd. Taiwan Hi-Tech Sweet Water Technologies Pvt Ltd India Watts Water Quality Verenigde Staten Water Quality Association Verenigde Staten Puronics Water Systems, Inc. Verenigde Staten TST Water, LLC Verenigde Staten Argonide Corp. Verenigde Staten Hydrotech Canada Yinzhiyuan China Clack Corporation Verenigde Staten Filtrex Advanced Carbon Solutions India Greenway Water Technologies Canada Para Membranes Co., Ltd. Zuid-Korea AQ & Q Co. Ltd. Taiwan Mistral Coolers / Global Coolers Frankrijk Pionetics Corp. Verenigde Staten Cosminergy Hitech Developing Co., Ltd. Taiwan Shyang Yih Hardware Factory Taiwan Auchtel Products Ltd. India IndoCarb Corporation Verenigde Staten Follett Ice & Water Dispensers Verenigde Staten Young One Corporation Zuid-Korea Dianapure International Co., Ltd. Taiwan Anmax Watertec Corp. Taiwan Paragon Water Systems Verenigde Staten Pro Products LLC Verenigde Staten Wapura Trinkwasserreinigungs GmbH Duitsland LIFE Ionizers Verenigde Staten Shelco Filters Verenigde Staten Ion Exchange (India) Limited India Lan Shan Enterprise Co., Ltd. Taiwan BSC Nutritional Water Spanje HaloSource Inc Verenigde Staten Winix Inc Verenigde Staten Remington Ceramics Technologies Maleisië PHSI Europe bvba België COWAY Zuid-Korea Zhejiang Tankpro Industry Co., Ltd. China YuYao Lingyun Electrical Appliance Co., Ltd China Aqua Cure Ltd Verenigd Koninkrijk Waterlogic International Verenigd Koninkrijk An Axon Industry Co., Ltd. Taiwan Komibright Spanje Hydronix Water Technology Verenigde Staten Stampro Taiwan Huwatech Co., Ltd. Zuid-Korea Aqua Select GmbH Duitsland Econixx Co., Ltd. Zuid-Korea Chanson Water Co., Ltd. Taiwan Taizhou Guangyue Water Equipment Co., Ltd China Boyang Company China Pure Resin Company Limited China Wuhu Ecotech Co., Ltd. China Biocera Co., Ltd. Zuid-Korea Depur Sistem Italia S.r.l. Italië DM Bio Co., Ltd. Zuid-Korea Interwater-Torayvino Griekenland Grand Lake Industrial Co. Ltd. Taiwan APS Tech Zuid-Korea IL Metronic Sensortechnik GmbH Duitsland UV-Technik Speziallampen GmbH Duitsland STF Filters Spanje Metawater Co., Ltd. Japan GEA Westfalia Separator Nederland B.V. Nederland ProMaqua Nederland ProMinent Duitsland ProMinent Verder B.V. Nederland RWB Water Services Nederland Litree Purifying Technology Co., Ltd. China Vontron Technology Co., Ltd. China Qua Nederland ZED Ziegler Electronic Devices GmbH Duitsland WaterForum Nederland WaterBiz Israël Vansan Water Technologies Turkije Filcom B.V. Nederland Environmental Products and Services Ltd Verenigd Koninkrijk SOLINO SA Polen Rumptstad Watertechnology B.V. Nederland CoMeTas A/S Denemarken EVERS e.K. WATER TECHNOLOGY and FILTER MATERIALS Duitsland Delta Water Engineering N.V. België OSMO SISTEMI S.r.l. Italië Toro Equipment Spanje Pulsafeeder, Inc. Verenigde Staten Pollutec International Frankrijk

05.203 05.204 05.205 05.206 05.207 05.208 05.209 05.210 05.212 05.213 05.214 05.215 05.217 05.218 05.219 05.220 05.221 05.223 05.223 05.224 05.225 05.226 05.227 05.228 05.229 05.300 05.304 05.305 05.310 05.311 05.312 05.313 05.314 05.317 05.318 05.330 05.331 05.332 05.333 05.333 05.334 05.334 05.335 05.336 05.337 05.338 05.340 05.341 05.342 05.343 05.400 05.401 05.403 05.405 05.406 05.407 05.408 05.409 05.410 05.411 06.100 06.100 06.102 06.103 06.104 06.200 06.200 06.200 06.202 06.204 06.300 06.302 06.303 07.101 07.102 07.106 07.107 07.108 07.109 07.111 07.112 07.113 07.114 07.115 07.116 07.117 07.118

Bedrijfsnaam



Land



Standnummer

Altwell Tech, Inc. Zuid-Korea B.L.I Co. Ltd. Zuid-Korea ChungAh Filter Co., Ltd. Zuid-Korea Fresh Water Co., Ltd Zuid-Korea Handok Clean Tech Co., Ltd. Zuid-Korea Hanilworld Co.,Ltd. Zuid-Korea Hifil Tech Inc. Zuid-Korea JINTEC Zuid-Korea Keosan Co., Ltd. Zuid-Korea Korea Water Purifier Industry Cooperative Zuid-Korea Picogram Zuid-Korea Stormtec Co., Ltd. Zuid-Korea AquaJobs Nederland WaterJobForum Nederland CSE Co., Ltd. Zuid-Korea Andritz B.V. Nederland Thermax Limited India Mosch Thermische Installaties B.V. Nederland TIG Group Duitsland British Water Verenigd Koninkrijk C.Scope International Ltd. Verenigd Koninkrijk CASP Products Limited Verenigd Koninkrijk Geoquip Water Solution Limited Verenigd Koninkrijk Papa Pump Verenigd Koninkrijk Pozzani Pure Water Plc Verenigd Koninkrijk Precision Test Solutions Ltd Verenigd Koninkrijk Pressure Coolers Limited Verenigd Koninkrijk SEAMS Ltd Verenigd Koninkrijk Adept Water Technologies Denemarken Danish Clean Water A/S Denemarken Danish Wastewater Equipment Denemarken Jimco A/S Denemarken Mosbaek A/S Denemarken Mycometer A/S Denemarken Storm Flood Protection Denemarken Tandrup Water Solutions ApS Denemarken Danish Pavilion by WTC Environmental Export Denemarken Desotec Activated Carbon N.V. België Zoutman Industries België Huber SE Duitsland Adamant Technologies Zwitserland Yamit Europe B.V. Nederland Pevasa Spanje Osmo Asia Pacific Ltd. Thailand BWT AG Oostenrijk HOH Water Technology A/S Denemarken Eurowater B.V. Nederland Doulton Water Filters Verenigd Koninkrijk Azud Filtration Spanje Wallenius Water AB Zweden WaterQ B.V. Nederland Aqua Unique Production AS Noorwegen Topure Filtration Co., Ltd. China Crystaline Water Master Co. Ltd. Taiwan Hantech Co., Ltd Taiwan Savant Electronics Inc. Taiwan Apex Nanotek Corporation Taiwan Grand Advanced Technologies Ltd. Taiwan Goldstar Carbon Technology Inc. Taiwan Walrus Pump Co., Ltd. Taiwan Multiply Taiwan Aqua Flow Taiwan Aizia Technology Inc. Taiwan Aqua Winner International Co., Ltd. Taiwan Taiwan Grace International Corp Taiwan HEADON CO., LTD. Taiwan Friedrich Molds Ltd. Israël polyram Israël Shivsu Canadian Clear India IFTS Frankrijk F.B. Procédés Frankrijk Alfaa UV France Frankrijk Innovation Zone Nederland Landustrie Sneek B.V. Nederland Genap B.V. Nederland BIOROCK Nederland BIOROCK Luxemburg Aquaver B.V. Nederland Bürkert Contromatic B.V. Nederland Bosman Watermanagement B.V. Nederland Voltea B.V. Nederland DMT Environmental Technology Nederland Purolite Verenigde Staten Ultra Sonic Systems GmbH Duitsland Yuhuan Dafeng Environment Egis Equipment China Beijing Liquid Filter New Material Tech.Co.Ltd China Ningbo Dukang Ceramic Co., Ltd. China

Vermelding (bedrijf)gegevens naar aanleiding van opgave door exposant en Aquatech Amsterdam per 1 oktober 2011 (wijzigingen voorbehouden)

07.200 07.200 07.200 07.200 07.200 07.200 07.200 07.200 07.200 07.200 07.200 07.200 07.201 07.201 07.203 07.204 07.204B 07.206 07.207 07.208 07.208 07.208 07.208 07.208 07.208 07.208 07.208 07.208 07.210 07.210 07.210 07.210 07.210 07.210 07.210 07.210 07.210 07.219 07.219 07.220 07.221 07.222 07.229 07.230 07.236 07.236 07.240 07.241 07.242 07.243 07.246 07.247 07.260 07.261 07.300 07.301 07.302 07.303 07.304 07.305 07.306 07.307 07.308 07.309 07.310 07.311 07.312 07.312 07.313A 07.314 07.315 07.318 07.324 07.325 07.325A 07.325B 07.325B 07.325C 07.326 07.326A 07.326B 07.326C 07.330 07.334 07.340 07.341 07.342

33

Exp o s a n t e n l i js t Bedrijfsnaam

34



Land



Standnummer

Hangzhou Cobetter Filtration Equipment Co.,Ltd China Norddeutsche Seekabelwerke GmbH Duitsland Waterco Europe Ltd. Verenigd Koninkrijk Deng Yuan (Kojine) Taiwan Aqua-Win Taiwan Hwa Chih Technology Co., Ltd. Taiwan Fipure Global Co., Ltd. Taiwan easywell water systems,inc. Taiwan Everbright Co. Ltd., Taiwan Taiwan Yao-Ling Co., Ltd. Taiwan Buder Electric Appliance Co.,Ltd. Taiwan Longtech Machinery Industry Co., Ltd. Taiwan Fonderies Dechaumont Frankrijk Sodimate Frankrijk Odyssée Environnement Frankrijk TMW Frankrijk UST-M Ltd. Polen Lenzing Technik GmbH Oostenrijk Pieralisi Benelux B.V. Nederland Grontmij Nederland B.V. Nederland Nijhuis Water Technology B.V. Nederland Reko Industrial Equipment B.V. Nederland Leenders RVS Industrie Nederland Water Wonder Benelux B.V. Nederland Hatenboer-Water b.v. Nederland Liquitech Environmental Solutions Verenigde Staten Holland Business Pavilion (NWP, VLM, Water Alliance) Nederland Holland Business Pavilion Nederland Convergence Beheer B.V. Nederland WESTRA-WAFILIN Nederland Water Technology Innovation Programme Nederland Spaans Babcock B.V. Nederland microLAN B.V. Nederland Paques Nederland Bio-Microbics, Inc. Verenigde Staten Nikuni Co.,Ltd. Japan Water Environment Federation Verenigd Koninkrijk Nordic Water Nederland MMP FILTRATION PVT LTD, INDIA India Kazanci Environmental Technics Turkije ABSFIL Co.,Ltd Zuid-Korea Santek Endustriyel Urunler ve Teknolojileri San. ve Tic. Ltd.Sti. Turkije PETER TABOADA, S.L. Spanje CDMA Frankrijk Tropag Oscar H. Ritter Nachf. GmbH Duitsland Grünbeck Wasseraufbereitung GmbH Duitsland Krones AG Duitsland Allweiler Farid Pumps Co Egypte Business India Nederland CBI Nederland Delta-Delfini & CIA., S.A. Ecuador Mahendra Submersible Pumps (P) Ltd India Paranaa Pumps (Perfect Engineers) India Safco Scon Valve Mfg Co. Pakistan Sharp Pumps India Zavar Company Macedonië Behncke GmbH Duitsland Dryden Aqua Ltd. Verenigd Koninkrijk Pomaz B.V. Nederland Adsorbent Carbons Private Limited India Esri Verenigde Staten Siderurgica del Polesine S.r.l. Italië Aqua Partner Pavilion Nederland FuYang ZhongHe Electronic Co., Ltd China Hangzhou Anow Microfiltration Co., Ltd China Hong Hui Metal Manufactory Co., Ltd. China Ningbo KIO Flow Instruments Co., Ltd China Ningbo Yinyue Electric Appliance Co., Ltd. China Quanzhou Source Membrane Science & Technology Development Co., Ltd China Shanghai Aqua Pumps Co., Ltd China Suzhou Industrial Park Topology Environmental Protection and Purification Co.,Ltd. China Wonder Light Industry Mach. & Elec. Products China Xi'an Sunward Aerospace Material Co., Ltd. China Yuyao Yulan Plastic Electric Appliance Co., Ltd. China Zhejiang DD-Water Industry Co., Ltd. China GMF-Gouda Nederland Prime Water BVBA België Embassy of Israel - Economic Section Nederland Von Roll Holding AG Zwitserland Luykx Ultrasound Nederland Bernoulli System Zweden International Water Association Verenigd Koninkrijk Amii Poland Polen Lanxess Deutschland GmbH Duitsland PuriTech Ltd. België

07.344 07.345 07.346 07.400 07.400A 07.401 07.402 07.403 07.404 07.405 07.406 07.407 07.409 07.410 07.411 07.412 07.419 07.420 07.422 07.422A 07.422B 07.422C 07.422D 07.422E 07.422F 07.422F 07.423 07.423 07.423A 07.423B 07.423C 07.423D 07.423F 07.428 07.430 07.430 07.430 07.438 07.500 07.501 07.502 07.503 07.504 07.505 07.505 07.506 07.507 07.508 07.508 07.508 07.508 07.508 07.508 07.508 07.508 07.508 07.510 07.510 07.510 07.511 07.512 07.513 07.514 07.514 07.514 07.514 07.514 07.514 07.514 07.514 07.514 07.514 07.514 07.514 07.514 07.515 07.516 07.517 07.518A 07.520 07.521 07.522 07.523 07.524 07.525

Bedrijfsnaam



Land



Standnummer

Trislot NV België 07.526 Wenzhou Runxin Manufacturing Machine Co., Ltd. China 07.527 WLN Nederland 07.528 Bright Spark B.V. Nederland 07.528A DeSaH B.V. Nederland 07.528B CapiliX B.V. Nederland 07.528C Dutch Rainmaker B.V. Nederland 07.528D Aqana Nederland 07.528E BioTrack Nederland 07.528E Salttech Nederland 07.528E BWA Nederland 07.528F Water Alliance Nederland 07.528G Cambi AS Noorwegen 07.529 Norit Activated Carbon Nederland 07.530 Villagepump Nederland 07.531A Aquafilter Europe Ltd. Polen 07.532 Resetilovs Un Co IK Letland 07.534 EnviroChemie BV Nederland 07.535 Hydro Technical Services Ltd. China 07.536 Ingrepro Renewables BV Nederland 07.537 Newtec Water Systems België 07.600 AVM-Efcon® Nederland 07.601 Aronab Iran 07.602 Global Water Intelligence Verenigd Koninkrijk 07.602B Enmetec GmbH Duitsland 07.602C FSW GmbH Duitsland 07.603 KSH Duitsland 07.604 WPL Ltd. Verenigd Koninkrijk 07.605 AMEX GmbH Duitsland 07.606 Ningbo Daxie Development Zone Xie Guang Electronic Co., Ltd China 07.607 SARGO België 07.608 Eurocentro Nafin México Mexico 07.610 Tianjin Novofangyuan Membrane Seperation Technology Co., Ltd. China 07.611 Microdyn-Nadir GmbH Duitsland 07.620 EurosanWater Treatment Systems Turkije 07.621 NanoH2O, Inc. Verenigde Staten 07.622 KEMA Nederland 07.623 Membracon Process Separations Nederland 07.624 Beijing Jinshijiaye Water Treatment Equipment Manufacturing Co.,Ltd. China 07.625 Cixi Jinlong Water Purification Equipment Co., Ltd. China 07.626 Yuyao Tianqin Water Purifier co.,ltd. China 07.626 Dunbow Ltd. Nederland 07.627 Aqua Best Technology Limited China 07.628 Canpure Environment Protection Technologies, Ltd. China 07.645 Ande Membrane Separation Technology & Engineering Co., Ltd. China 07.646 Ökotau GmbH Division Cleanswater Duitsland 07.649 ESCO International Ltd. Verenigd Koninkrijk 07.650 Aqua Stage Nederland 07.651 Siemens AG - I IS CC Duitsland IAS10 Netherlands Water Centre Nederland IAS11 Flood Control Nederland IAS12 Stichting IJkdijk Nederland IAS12 Ruimte voor de Rivier Nederland IAS14 Deltares Nederland IAS16 AGT Group GmbH Zwitserland IAS17 Climate Buffer Coalition Nederland IAS19 Deltaprogramma Rivieren / Rivers Nederland IAS21 Deltaprogramma Zuidwestelijke Delta / Southwest Delta Nederland IAS22 Deltaprogramma Rijnmond-Drechtsteden / Rhine Estuary-Drechtsteden Nederland IAS23 Deltaprogramma IJsselmeergebied / IJsselmeer Region Nederland IAS24 Deltaprogramma Kust / Coast Nederland IAS25 Deltaprogramma Zoetwater / Freshwater Nederland IAS26 Deltaprogramma Waddengebied / Wadden Region Nederland IAS27 Deltaprogramma Veiligheid / Safety Nederland IAS28 Deltaprogramma Nieuwbouw en Herstructurering / New Urban Developments and Restructuring Nederland IAS29 Deltaprogramma / Delta Programme Nederland IAS30 DHV Nederland IAS4 Arcadis Nederland B.V. Nederland IAS8 Fugro Water Services Nederland IAS9 Young Water Professionals Lounge Nederland LOUNGE KENT RO Systems Ltd. India Ningbo Lamo Electric appliance Co. Ltd. China Ozonia - Degrémont Technologies Zwitserland TALIS - Belgicast Internacional S.L. Spanje Aquatal Group Israël Dream Taste Ltd. Israël Hadass Filtration Solutions Israël HOP Engineering Ltd. Israël Kalcad Ltd. Israël Milano Food Ltd. Israël Reali Technologies Israël Whitewater Israël ALB2 Frankrijk

Vermelding (bedrijf)gegevens naar aanleiding van opgave door exposant en Aquatech Amsterdam per 1 oktober 2011 (wijzigingen voorbehouden)

Aq u a T e c h 2 0 1 1

Sinds de oprichting in 1964 is Aquatech Amsterdam uitgegroeid tot ‘s werelds meest toonaangevende vakbeurs op het gebied van proces-, afval- en drinkwater. Traditioneel is de vakbeurs al jaar en dag hét ontmoetingspunt voor iedereen die actief is op het gebied van water. Het evenement wordt gehouden van 1 tot en met 4 november en richt zich op professionals in alle deelgebieden van de waterindustrie en trekt beleidsmakers, specialisten en andere partijen aan die de technologie in de praktijk toepassen.

Aandacht voor industrieel watergebruik

AQUATECH AMSTERDAM 2011

In het paviljoen zijn 25 vooraanstaande Nederlandse watertechnologiebedrijven aanwezig

De bezoekers van Aquatech Amsterdam komen vanuit de hele wereld. Dit jaar ligt het zwaartepunt bij waterexperts en utility managers uit de industrie, met een nadruk op industriële sectoren die zeer afhankelijk zijn van water zoals de voedingsmiddelen-, papier en pulp-, en textielindustrie en de chemische en farmaceutische industrie. Breed aanbod speciaal voor industriële watergebruikers Aquatech Amsterdam is een gespecialiseerde vakbeurs op het gebied van waterbehandeling en trekt daardoor technologieaanbieders uit de hele wereld. Dit jaar zijn er dat weer meer dan 800 uit 40 verschillende landen. Voor industriële watergebruikers gaat het echter niet alleen om technologie. Het gaat uiteindelijk om een zo goedkoop mogelijk watergebruik dat aan alle milieu-eisen voldoet. Meer nog dan op welke andere vakbeurs, zijn daar aanbieders bij van complete waterbehandelingsinstallaties voor industriële toepassingen, zoals in de chemische industrie en de voedingsmiddelenbranche.

Leren over water resource management en de ‘water footprint’ En er is nog veel meer voor de industriële watergebruiker. Rondom de beurs is een uniek aanbod aan presentaties, workshops, conferenties. Bijzonder vermeldenswaardig is de première van Integrated Aqua Solutions, een tentoonstelling over bijzondere waterprojecten op het gebied van water resource management en de ‘water footprint’. De tentoonstelling laat vernieuwende projecten zien over het duurzaam gebruik van waterbronnen als onderdeel van stroomgebieden van rivieren of grondwatergebied. Centraal thema is het evenwicht tussen de hoeveelheid te onttrekken water en de beschikbare capaciteit van de bron. Ook gaat het bij de tentoongestelde projecten over de kwaliteit van het water dat wordt geloosd zodat de bron niet vervuild raakt en de ecologie niet verstoord raakt.

35

Bezoek ons op de Aquatech in de RAI Amsterdam 1 t/m 4 november 2011, stand 06.200 Experts in Chem-Feed and Water Treatment

24 uur per dag online: www.prominent.nl/doseerpompen

Beverage Industry Potable Water Supply

Food Industry Cooling Water Treatment www.prominent.nl/desinfectie Adv210x148SmartOkt.indd 1

16-09-11 09:00

Unique solutions for reduction of sludge disposal and wastewater costs. Pieralisi decanter centrifuges and separators, the modern standard in many sectors: Slaughterhouses Oil & Gas Chemical Municipal Manure treatment Cruise ships Digested biomass Tank cleaning

We are present at the Aquatech, visit us on stand 07.422. Aquatech 2011, Amsterdam RAI, 01 - 04 November. Pieralisi Benelux B.V. - Braillestraat 2 - 2652 XV Berkel en Rodenrijs - The Netherlands - Tel.: +31 10 89 29 200 Fax: +31 10 89 29 209 - www.pieralisi.nl - [email protected]

Aq u a T e c h 2 0 1 1

Kennisoverdracht en netwerken zijn hoofdingrediënten Aquatech is veel meer dan alleen een beurs. Kennisoverdracht en netwerken zijn zeker belangrijke ingrediënten van het evenement. We hebben voor u op een rijtje gezet wat er allemaal te zien, te leren en te beleven valt. Het is een hele lijst!

Bijzondere waterprojecten onder de loep genomen De International Water Week Amsterdam heeft een primeur met de tentoonstelling Integrated Aqua Solutions (IAS). Als verbindende schakel tussen de vakbeurs Aquatech op het gebied van watertechnologie en het wereld forum Aquaterra op het gebied van delta’s, rivieren en kustbeheerders, zal deze tentoonstelling de meest opmerkelijke ‘show cases’ uit de hele wereld laten zien op het gebied van water management. Naast grote indrukwekkende staaltjes van civiel technische bouwwerken, gaat het ook om verbluffend vindingrijke aanpassingen van het watersysteem of om nieuwe vormen van water governance.

Een van de cases die op de tentoonstelling te zien zullen zijn, is het Nederlandse Deltaprogramma. Nederland ligt voor een derde onder de zeespiegel en de regering wil de toenemende risico’s als gevolg van de verwachte klimaatverandering niet afwachten. Onder leiding van de speciaal benoemde deltacommissaris Wim Kuijken, is een programma gestart dat ieder jaar verder wordt uitgebouwd. Breng uw kennis up-to-date op de AquaStages Vanwege het grote succes, komen de AquaStages dit jaar terug! Korte workshops en seminars, van 45 minuten, bieden de kans op uw kennis snel bij te spijkeren zonder dat het veel van uw tijd in beslag neemt. Loop binnen wanneer het u uitkomt, er zijn ruim 60 seminars en lezingen gepland. Het meest up-to-date programma overzicht is te vinden op www. amsterdam.aquatechtrade.com. GWI workshop De European Water Framework Directive is de meest belangrijke wetswijziging die de laatste jaren is gerealiseerd. GWI biedt water professionals uit heel Europa de gelegenheid om zich op de hoogte te stellen van de impact die de nieuwe wet heeft. Aquatech Innovation Award – En de winnaar is… Tijdens Aquatech Amsterdam 2011 zal voor de zevende maal de prestigieuze Aquatech Innovation Award worden uitgereikt aan de meest innovatieve inzending.

AquaInnovation gaat over het versnellen van innovatie

AquaMatch - netwerkevenement voor de water industrie Zoekt u commerciële partners of zoekt u een organisatie voor het opzetten van een R&D-onderzoek? Dan is deelname aan AquaMatch een snelle en zeer efficiënte manier om met serieuze kandidaten in gesprek te komen. Schrijf u in voor een speeddate!

37

? tis t’s en yg ak ch, gra l F n em te or om va me ua vo e.c q n d g in en A e ra er uct de eld cht c n d p m e la ro s o an at e D e p on 0. A Aqu . w ek 0 eu o .5 w ni Bez . 01 ww : no g d gan n a e st to

Efficiënt en betrouwbaar verpompen – ervaar een nieuw niveau

Geïnspireerd door u – Ontworpen door ons Flygt’s reputatie van baanbrekende innovaties krijgt een vervolg als opnieuw onze expertise en vooruitstrevende engineering de toon gaan zetten. Van de ontwikkeling van ’s werelds eerste onderwaterpomp, die een revolutie betekende voor de wereldwijde gemeentelijke infrastructuur van rioleringsstelsels tot het blijvende hoge rendement dat met onze innovatieve N-pomp ontwerpen wordt bereikt – Keer op keer luisteren we naar u, uw dagelijkse praktijkervaringen zijn onze inspiratiebron. Dat, samen met onze pioniersgeest, stelt ons in staat om uitzonderlijke prestaties te leveren. De tijd is aangebroken voor de echte leiders in de watersector om nóg een stap vooruit te zetten… www.ittwww.nl/FlygtAquatech www.ittwww.be/FlygtAquatech

ITT is wereldwijd fabrikant en leverancier van water transport- en behandelingssystemen voor water- en afvalwater van gemeenten, waterschappen, drinkwaterproducenten en industrieën in meer dan 140 landen. Flygt | Godwin | Leopold | Sanitaire | WEDECO

Aq u a T e c h 2 0 1 1

Aquatech Amsterdam 1 – 4 november 2011 Hal 1 t/m 7 van Amsterdam RAI Geopend van 10:00 – 18:00 uur www.amsterdam.aquatechtrade.com

AquaJobs Career Event In samenwerking met Aquatech RAI organiseert WaterJobForum tijdens Aquatech Amsterdam 2011 het Aquajobs Career Event. Meer informatie over het Aquajobs Career Event vindt u op www.waterjobforum.nl Pump & Proces Plaza Op de beursvloer van Aquatech Amsterdam is dit jaar voor het eerst een Pump & Proces Plaza ingericht. U bent van harte welkom op deze inloopstand waar van alles te doen is op het gebied van pompen en de wereld er omheen. Nederlands- & wereldkampioenschap fitterijwedstrijden In november verdedigt het Amsterdamse team van Waternet de wereldtitel tijdens de fitterijwedstrijden op de vakbeurs Aquatech Amsterdam. Het bloedstollende evenement waarbij alles draait om de snelste tijd, is dagelijks op de beursvloer te zien. Holland Business Paviljoen Gastland Nederland is op de vakbeurs Aquatech Amsterdam 2011 aanwezig met zijn grootste paviljoen ooit. Het paviljoen is de centrale ontmoetingsplaats voor iedereen die contact zoekt met de Nederlandse watersector. In het paviljoen zijn 25 vooraanstaande Nederlandse watertechnologiebedrijven aanwezig. Daarnaast is er een speciaal ingerichte lounge waar onder meer bezoekende delegaties worden ontvangen voor een eerste kennismaking met trendzettende ontwikkelingen in de Nederlandse watersector van monitoring tot water governance.

Première van de International Water Week Van 29 oktober tot en met 4 november, tegelijkertijd met Aquatech Amsterdam, vindt voor het eerst de International Water Week plaats. Deze week vormt hét podium voor de internationale watermarkt. Bedrijven, non-profit organisaties, overheden en wetenschappers zoeken tijdens dit evenement naar praktische oplossingen voor mondiale watervraagstukken. Industrial Leaders Forum Back to the future; de waterstrategie van 2030! Akzo Nobel, DSM, Shell en Unilever sturen hun topleiders naar het Industrial Leaders Forum tijdens de International Water Week op 3 november 2011 in Amsterdam. Deze vier, samen met de top uit de waterindustrie komen, voor het eerst bijeen om te bespreken hoe ze het best en meest efficiënt gebruik kunnen maken van de beschikbare waterbronnen. Korting op NS reizen Aquatech Amsterdam is gratis toegankelijk voor professionals in de waterindustrie wanneer men zich van tevoren online registreert voor een toegangskaart. Online registratie geeft bovendien de mogelijkheid voor een NS dagretour met korting, waarbij bezoekers van de beurs voor € 7,50 vanaf ieder NS treinstation in Nederland naar station RAI kunnen reizen.

39

European Water Technol o Hub gy

Van kennis naar business Water is de bron van leven. En ook: bron van onderzoek; grondstof voor business. De Water Alliance helpt actief bij het vermarkten van ideeën; bij het koppelen van vraag en aanbod. Relatiebeheer, marketing, matchmaking. Bij de Water Alliance wordt dat van A tot Z geregeld!

De Water Alliance is een samenwerkingsverband tussen overheid, kennisinstellingen én bedrijfsleven. Een ‘innovatieketen’ waarmee concrete business wordt gerealiseerd. Samen vormen we de European Water Technology Hub, met als fysieke kern de Watercampus Leeuwarden. Meer weten over alle mogelijkheden? Check de website!

www.wateralliance.nl Samenwerkingsverband Noord-Nederland: Water Alliance wordt medegefinancierd door het Europees fonds voor regionale ontwikkeling en door het ministerie van EZ, Pieken in de Delta

Marina Bay in Singapore. opmaak adv A5 beursblad_185x133.indd 1

22-09-11 14:42

Wij vieren ons 2e lustrum tijdens Aquatech 2011. Kom bijpraten op stand 06.202, het jubileum magazine ligt klaar! Het RWB jubileum magazine is mede mogelijk gemaakt door: ACPlant Consult Software Development GmbH Aditech Altop Kunststoftechniek Best Instruments Brightwork Buro & Zo BV Cadpa Project Support Culligan Italian SpA Duijvelaar Pompen DW Machines & Gereedschappen Evers + Manders Subsidieadviseurs B.V. EWS GEA Westfalia Separator Nederland BV H.van Haarst B.V.

Hollander Techniek HUKO Metaal BV Innovation Lease Kersten Kunststofcoating BV KIM Apparatenbouw Kugel Adviesbureau Lanxess NV Las- en Montagetechniek R. v/d Giezen Lasbedrijf Wilderink Looms Almelo METAWATER Co., Ltd. Oostwouder Tank- en Silobouw Pro Water ProMinent Verder BV

Rabobank Schepers Techniek Schipper Techniek STEEC Stork Technical Services NL E&I Noordoost Sulteq Pompen en Revisie Taurus Automatisering Trimergo BV TSPD TSS-Engineering TYCO Valves & Controls BV Vecom Metal Treatment B.V. Vink Kunststoffen BV Vokes-Air WWWS AG

i n t e r n at i o n a le wat e r w e e k

Intergrale wateroplossingen in beeld tijdens eerste International Water Week Aquatech Amsterdam is onderdeel van de International Water Week. De eerste editie van deze IWW presenteert integrale oplossingen voor de hele waterketen. Het evenement dient als platform voor de nationale en internationale waterindustrie en bevat naast de vakbeurs Aquatech Amsterdam, ook het IWW congres (bestaande uit het bekende Aquaterra congres en een groot aantal extra congressen), het Industrial Leaders Forum, een Young Water Professionals programme en een uitgebreid excursie programma. De IWW vindt plaats in Amsterdam RAI en op andere plaatsen in Nederland, van 29 oktober tot en met 4 november 2011. De International Water Week brengt de werelden van watertechnologie en watermanagement bij elkaar. Tijdens het evenement zullen deelnemende bedrijven, non-profit organisaties, overheidsinstanties en wetenschappers actief praktische oplossingen voor wereldwijde waterproblemen uitwisselen. De IWW is een unieke samenwerking van Amsterdam RAI met Waternet en een aantal vooraanstaande waterorganisaties: de International Water Association (IWA), Netherlands Water Partnership (NWP), en het Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) Conferenties De International Water Week Conference behandelt een zeer breed scala aan technische, bestuurlijke, sociale en economische aspecten van watermanagement en watertechnologie. De IWA, NWP en Amsterdam RAI organiseren gezamenlijk de conferentie die is bedoeld om technologie en management bij elkaar te brengen. De conferentie bestaat uit drie onderdelen: • Aquaterra – over delta’s, kustbeheer en rivieren • AquaInnovation – over het versnellen van innovatie • AquaIndustry – over industrieel watergebruik en verantwoord omgaan met zoetwatervoorraden, met tools als stewardship en watervoetafdruk

En het Koninklijk Nederlands Waternetwerk en Waternet organiseren een aantal conferenties over watertechnologie en watermanagement met als onderwerpen Water en Energie, Water en Steden, Partners in waterbeheer en Internationaal Benchmarken. Overige programma onderdelen Naast de congressen, worden tijdens de International Water Week ook de volgende programma onderdelen georganiseerd: • GWI workshop over de Europese Kaderrichtlijn Water: Wie betaalt? • Young water professionals programma (voor iedereen jonger dan 35 jaar) met uitdagende bijeenkomsten waar bij de toekomst van de watersector centraal staat. • Excursies naar bijzondere waterwerken in Amsterdam en de rest van Nederland Gelijktijdig met Aquatech Amsterdam vindt ook HortiFair 2011 plaats. De HortiFair is de grootste internationale vakbeurs over techniek, innovatie en inspiratie in de tuinbouw.

Meer informatie is te vinden op www.internationalwaterweek.com.

41

governance

Nederland lijkt met de Waterwet het waterbeheer goed geregeld te hebben. Geen druppel zou nog aan onze aandacht moeten ontsnappen. Maar goed waterbeheer is meer dan wetten, regels en vergunningen. Hoe gaan de industrie en de landbouw om met waterbeheer? Goed nieuws: in die sectoren blijft men niet op zijn handen zitten. Samenwerken in ketens: de waterketen en de productketens.

Alle data over hoeveelheden water, meststoffen en bestrijdingsmiddelen worden centraal verzameld en zijn via internet toegankelijk. Foto: doelbeelden.

Watervoetafdruk als instrument voor duurzaam waterbeheer

Moeizame samenwerking

Door Jeroen Bezem

42

We verbruiken in Nederland jaarlijks zo’n 14 miljard kubieke meter zoet water. Bijna 65 procent daarvan wordt gebruikt als koelwater door elektriciteitscentrales. Zonder dat koelwater wordt er jaarlijks zo’n 5,1 miljard m3 water gebruikt door de landbouw, de industrie, overige bedrijven en huishoudens. Van dat water halen we ruim 200 miljoen m3 uit de grond, bijna 4 miljard kubieke meter is oppervlaktewater en ruim 1 miljard kuub is leidingwater en ‘ander water’ (aangeleverd door niet-waterleidingbedrijven; vaak halffabricaten die niet geschikt zijn als drinkwater). Uiteraard geldt er voor het leidingwater ook een verdeling tussen grondwater (60 procent) en oppervlaktewater (40 procent). Dat water wordt overigens grotendeels weer ‘teruggegeven’, maar dan is het vaak wel in meer of mindere mate verontreinigd. Ondanks geavanceerde zuiveringstechnieken leveren riolering en waterzuivering in Nederland nog steeds een belangrijke bijdrage aan de belasting van het oppervlaktewater met o.a. fosfor, stikstof, koper, zink, nikkel, lood, cadmium, benzo(a)pyreen, fluorantheen, glyfosaat en onkruidbestrijdingsmiddelen. De noodzaak van een gedegen waterbeheer moge duidelijk zijn. Provincies, gemeenten en waterschappen hebben daarin als bevoegd gezag een belangrijke rol. Via de vergunning is

immers het een en ander te sturen. De landbouwsector en industrie, die weinig invloed hebben op de watervergunning, kennen hun eigen verantwoordelijkheid. Zij moeten zoeken naar manieren om waterverspilling tegen te gaan, de verontreiniging beperken én mogelijkheden onderzoeken voor samenwerking. Voetafdruk Een instrument dat daarbij kan helpen is de ‘water footprint’, of in goed Nederlands: de watervoetafdruk, die is ontwikkeld door professor Arjen Y. Hoekstra, hoogleraar multidisciplinair waterbeheer aan de Universiteit Twente. “Je kunt deze vergelijken met de carbon footprint en de ecologische voetafdruk”, legt Hoekstra uit. “De watervoetafdruk is het totale volume aan liters water dat per jaar nodig is voor de totstandkoming van diensten en producten die geconsumeerd worden.” Bij het berekenen van die voetafdruk blijkt overigens dat veel van dat water niet in Nederland, maar in het buitenland wordt verbruikt. Er is sprake van wat Hoekstra noemt een ‘virtuele waterimport en -export’. Hoekstra werd al snel benaderd door organisaties en bedrijven, zoals het Wereld Natuur Fonds en Coca-Cola, die geïnteresseerd waren in de watervoetafdruk als instrument om het waterverbruik te meten. Eind 2008 werd daarom het

governance

Het uitrekenen van de watervoetafdruk van landbouwgewassen valt nog niet mee. Foto: doelbeelden

Bij het berekenen van de water footprint zijn er drie soorten water: groen, blauw en grijs. Foto: doelbeelden

bij water- en productketen Water Footprint Network (WFN) opgericht, met als ‘founding fathers’ onder meer Universiteit Twente, Wereld Natuur Fonds, Unesco, Wereldbank en Netherlands Water Partnership (NWP). In drie jaar tijd is het WFN uitgegroeid tot een groot internationaal netwerk van ruim 160 partijen, waaronder grote bedrijven als Coca-Cola, Unilever, Heineken en Nestlé. Volgens de hoogleraar wordt de watervoetafdruk in consumentencampagnes vooral gebruikt om ‘awareness’ voor waterverspilling te creëren (bijvoorbeeld door het Wereld Natuur Fonds). Zeker zo relevant is wat overheden en bedrijven met het instrument kunnen doen. “Spanje is een goed voorbeeld”, zegt Hoekstra. “Elk land in Europa moet in het kader van de EU Water Framework Directive stroomgebiedsplannen maken. De Spanjaarden willen als onderdeel daarvan ook een watervoetafdrukanalyse maken. Daarmee willen ze dus expliciet vaststellen wat de water footprint in een stroomgebied is. Ze analyseren waar het water in dat gebied voor wordt gebruikt – is het voor exportproducten of voor de lokale consumptie? – en hoe afhankelijk de mensen in het stroomgebied zijn van ‘waterimport’. Dat geeft de Spaanse overheid extra inzicht, waarmee ze het stroomgebiedsbeheer kan verbeteren.” Toeleveringsketen “Maar het snelst gaan de ontwikkelingen in het bedrijfsleven”,

vervolgt hij. “De bedrijven komen er bij het vaststellen van de watervoetafdruk achter dat niet alleen hun eigen productieproces een voetafdruk heeft, maar dat er ook een enorme water footprint zit in de toeleveringsketen. Dat is voor veel van die bedrijven een nieuw aandachtspunt. Een bedrijf als Heineken kon allang tot op de liter aangeven hoeveel water er wordt gebruikt in zijn brouwerijen, maar nu moet het ook vaststellen hoeveel water er nodig is voor het produceren van gerst en hop.” Hoekstra noemt ook Coca-Cola: “Dat is, geloof ik, de grootste afnemer van suiker in de hele wereld. Aangezien het concern corporate social responsability en duurzaamheid hoog in het vaandel heeft staan, is het voor Coca-Cola belangrijk om te weten of het veel waterintensieve suiker importeert uit gebieden met waterschaarste of minder waterintensieve suiker uit waterrijke gebieden. Bij de watervoetafdrukanalyse bleek dat voor rietsuiker veel meer water nodig is dan voor de Nederlandse suikerbiet. Bovendien komt rietsuiker uit streken waar veel minder zoet water voor handen is dan bij ons.” Greg Koch, directeur Global Water Stewardship van het frisdrankconcern, is erg te spreken over de water footprint als instrument: “Watervoetafdrukevaluaties zijn nuttig als ondersteuning van onze inspanningen om te komen tot goed waterrentmeesterschap, omdat ze een instrument bieden om het watergebruik in onze toeleveringsketen te meten en te

43

governance

Bij het berekenen van de water footprint zijn er drie soorten water: groen, blauw en grijs. Foto: doelbeelden

De agrarische sector begrijpt dat een duurzaam waterbeheer noodzakelijk is, maar het waterschap stelt zich nog té vaak op als een politie-apparaat. Foto: doelbeelden

Moeizame samenwerking Hoekstra : “Er is een virtuele waterimport en –export”

begrijpen. Ze werpen een waardevol licht op de onderdelen en locaties van het watergebruik achter onze producten, en op de mogelijke effecten in lokale stroomgebieden. Dat is een basis voor het betrekken van onze leveranciers en partners bij onze activiteiten op weg naar een duurzame onderneming.”

44

Landbouw Dat de water footprint vooral wordt omhelsd door bedrijven in de voedingsindustrie – zoals Coca-Cola, Unilever en Heineken – is niet zo vreemd. In deze sector is het belang van schoon zoet water in het productieproces immers groot. Het gevolg is wel dat een andere sector vanzelf onder het vergrootglas komt te liggen: de landbouw. Die is tenslotte een belangrijke producent van grondstoffen voor de voedingsindustrie. “Het uitrekenen van de watervoetafdruk van

landbouwgewassen valt nog niet mee”, zegt Jan Hadders, president-directeur van Dacom, leverancier van hoogwaardige systemen en diensten die telers van gewassen ondersteunen bij het optimaliseren van hun opbrengsten. Dacom heeft zich gespecialiseerd in irrigatiemanagement: bodemvochtsensoren in het veld van de teler laten zien wat de dagelijkse wateropname is in de verschillende bodemlagen van het gewas. Met deze informatie wordt het optimale tijdstip van beregenen bepaald. Zo kunnen bijvoorbeeld de hoeveelheden water en meststoffen voor het telen van aardbeien tot 48 procent worden teruggebracht, zonder negatief effect op opbrengst en kwaliteit. “Alle data over hoeveelheden water, meststoffen en bestrijdingsmiddelen worden door Dacom centraal verzameld en zijn via internet toegankelijk voor de teler en, als de teler daar toestemming voor geeft, voor derden, zoals zijn afnemers”, aldus Hadders. “Maar bij het berekenen van de water footprint hebben we het eigenlijk over drie soorten water: groen water (regenwater), blauw water (irrigatiewater) en het allerlastigste: grijs water, ofwel de hoeveelheid water die je nodig hebt om de vervuiling die ontstaat door het gebruik van chemische middelen, weer op te heffen. En voor een correcte watervoetafdruk speelt de verhouding tussen die drie ‘kleuren’ water ook een belangrijke rol. Kortom: er is heel wat

governance

Watervoetafdruk Coca-Cola Bij wijze van proef heeft Coca-Cola Nederland de watervoetafdruk gemeten van de halveliter-petfles cola uit de fabriek in het Brabantse Dongen. Deze voetafdruk bleek 36,3 liter te zijn, met andere woorden: om een petflesje Coca-Cola van een halve liter te produceren, is 36,3 liter water nodig. Het leeuwendeel daarvan, namelijk 27,6 liter, komt van de productie van suikerbiet in Nederland, die een kleinere voetafdruk heeft dan de rietsuiker uit zuidelijke landen. Coca-Cola Nederland heeft dan ook slechts beperkte mogelijkheden om de watervoetafdruk van dit product te verlagen. Wel is het samen met partners in de keten aan het kijken of en hoe de voetafdruk voor de Nederlandse situatie verder kan worden geoptimaliseerd.

Hoe afhankelijk zijn de mensen in het stroomgebied van ‘waterimport’

bij water- en productketen rekenwerk nodig!” Het Dacom-systeem wordt in de praktijk al toegepast voor het bepalen van watervoetafdrukken. Hadders: “Voedingsen drankenproducent PepsiCo loopt daarin behoorlijk voorop. Het heeft dit jaar in een aantal landen, waaronder Nederland, het webgebaseerde gewasmanagementsysteem i-crop geïntroduceerd. Dat systeem is ontwikkeld samen met Cambridge University en gebaseerd op onze software en technologie. PepsiCo wil in de komende vijf jaar in het Verenigd Koninkrijk het waterverbruik en de CO2-uitstoot bij het telen van de voor PepsiCo belangrijkste gewassen met 50 procent verminderen.” Communicatie Waar binnen de productketens steeds meer bedrijven overleggen en samenwerken om het waterbeheer te verduurzamen, daar kunnen de voor het waterbeheer verantwoordelijke overheden eigenlijk niet achterblijven. Volgens Jan Prins, bestuurder van LTO Noord NoordHolland, zouden zaken als communicatie, overleg en samenwerking in zijn regio echter een stuk voortvarender mogen worden aangepakt. “Als bestuurder zie ik het waterschap als een partner in het waterbeheer, maar die relatie wordt wél regelmatig op de proef gesteld”, vindt Prins. “Het

hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) communiceert slecht en is weinig slagvaardig.” In het droge voorjaar kregen de bollenkwekers in het noordelijk zandgebied last van binnensijpelend zout water en dat is uiteraard zeer schadelijk voor de gewassen. Prins: “Ik heb meteen bij HHNK aan de bel getrokken, maar we waren een maand verder voor ik de juiste mensen te spreken kreeg! Een paar dagen later begon de natste zomer sinds honderd jaar. Die leverde Hollands Noorderkwartier enkele tientallen claims van agrariërs op, vanwege schade door wateroverlast.” Prins heeft een tiental leden van LTO Noord bij elkaar geroepen en een vergadering belegd met HHNK, voorgezeten door Cees Mantel, één van de drie LTO-afgevaardigden in het waterschapsbestuur. “We hebben 2,5 uur met elkaar gesproken over de droogte, het zout en de wateroverlast. Sinds dat gesprek is de communicatie tussen waterschap en agrariërs wel verbeterd. We hebben afgesproken dat er vaker overleg zal plaatsvinden.” Ook op het gebied van de waterkwaliteit hoopt Prins dat de samenwerking met het waterschap beter wordt. “De agrarische sector begrijpt dat een duurzaam waterbeheer noodzakelijk is, maar het waterschap stelt zich nog té vaak op als een politie-apparaat. Door beter samen te werken kunnen we het waterbeheer veel duurzamer maken.”

45

Gorinchem 20,, 2 21 1e en n2 22 2m maar maart aart 2012 20 12.00-20.00 1 2.00-20.00 u uur ur

Dé vakbeurzen voor waterbehandeling, watermanagement, watertechnologie en de totale rioleringsbranche.

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Evenementenhal Gorinchem Franklinweg 2 4207 HZ Gorinchem T 0183 - 68 06 80 F 0183 - 68 06 00 I www.evenementenhal.nl E [email protected]

Ons evenement. UW

MOMENT.

d e lt a

Hoe realiseer je de toekomstige waterveiligheid als je daarbij rekening moet houden met de inpassing van de benodigde voorzieningen in stad, landschap en natuur. Dat is de uitdaging waarvoor een consortium met onder andere TU Delft en adviesbureau HKV voor staat in het onderzoeksprogramma “Integral and sustainable design of multifunctional flood defences”. Dit programma wordt gefinancierd door STW (Stichting van Technische Wetenschappen) en bestaat onder andere uit 12 AIO’s.

‘International Water Week concurreert niet met Singapore of Israël’

Bij governance hoort ook beheer en onderhoud

Matthijs Kok: “Het totaal effect op de veiligheid van de dijken is onbekend”

Matthijs Kok: “Er is behoefte bij zowel de gebruikers als kennisinstellingen om lopende en nieuwe ontwikkelingen met elkaar te verbinden”

Door Henk van Leeuwen

In het onderzoeksprogramma hebben onderzoekers van TU Delft, Universiteit Wageningen, Universiteit Twente en gebruikers van onder andere Deltares, HKV en Dura Vermeer onder leiding van professor Han Vrijling en Matthijs Kok het onderzoeksprogramma* Multifunctionele Waterkeringen ontwikkeld. Matthijs Kok, directeur van HKV: ” Het samenwerkingsverband**, waarvan wij één van de partijen zijn, heeft in 2010 het programma bij STW ingediend en in mei van dit jaar werd ons programma uit 39 inzendingen uitgekozen. Eén van de belangrijkste redenen waarom het STW (Stichting van de Technische Wetenschappen) onze opzet wil financieren is onze integrale opzet. Wij geven namelijk duidelijk aan hoe alle aspecten van een multi-functionele waterkering, zoals techniek, ontwerp, organisatie, planning, bouw, beheer en onderhoud, met elkaar samenhangen, en deze aspecten worden afzonderlijk en in samenhang onderzocht.” Waterkeringen kunnen volgens Matthijs, naast veiligheid in verband met overstromingen, ook belangrijke sociale functies vervullen, zoals woningbouw, recreatie en ecologie. “Het totaal effect van deze functies op de veiligheid van de

dijken is echter onbekend. Het doel van ons onderzoek is om inzicht te krijgen in multifunctionele waterkeringen als basis voor een beter ontwerp, toetsing en management van deze complexe systemen.” Beheer en onderhoud Kok: “Het is voor ons belangrijk dat er zoveel mogelijk disciplines bij het onderzoek zijn betrokken. Denk dan bijvoorbeeld niet alleen aan bestuurders en bouwers die vanuit verschillende invalshoeken naar het project kijken, maar ook aan bouwkundigen, landschapsarchitecten en deskundigen op gebied van stedenbouw, verkeer, recreatie, natuur en milieu. Daarbij betrekken we niet alleen de inpassing van multifunctionele waterkeringen in het stedelijk gebied, maar kijken we ook nadrukkelijk naar het landelijk gebied. En vanuit de governance denkwijze hebben we in ons programmavoorstel natuurlijk ook het beheer en onderhoud meegenomen. Want als er verschillende partijen bij de planning en bouw zijn betrokken dan moet je daarna ook samen op een verstandige manier het beheer en onderhoud regelen.” De tijd dat we konden zeggen, ‘we willen geen gedoe op het

47

d e lt a

Matthijs Kok: “Er is behoefte bij zowel de gebruikers als kennisinstellingen om lopende en nieuwe ontwikkelingen met elkaar te verbinden”

water of op de dijk’ is voorbij, volgens Matthijs Kok. “En daar moet je in je ideeën, plannen en uitwerking rekening mee houden. Plannen voor water en waterkeringen kun je niet meer maken zonder overleg met alle betrokkenen.” Governance Governance moet volgens Kok het uitgangspunt zijn. “Kijk naar Dordrecht, Rotterdam en Katwijk. Ook hier wordt bij de planning en de bouw van waterkeringen rekening gehouden met multifunctioneel gebruik. In Dordrecht zijn de te bouwen huizen bijvoorbeeld deel van de waterkering en in Rotterdam komen bedrijfsruimten in een waterkering terwijl op de ‘dijk’ een stedelijk park komt. Projecten waarbij het belangrijk is dat van te voren alle betrokkenen om de tafel zitten. In onze studie gaan we dan ook kijken welke partijen daartoe behoren, hoe je zo’n organisatie opzet en wie waarvoor verantwoordelijk is. Niet dat we een kant-enklare oplossing aandragen, elk project is maatwerk, maar we kunnen wel aangeven waar je allemaal rekening mee moet houden en welke procedures en methodes er zijn om tot een goed resultaat te komen. 48

Mooi en veilig Dat samenwerking moeilijk kan zijn benoemt Matthijs Kok aan de hand van een voorbeeld. ”Hoe breng je bijvoorbeeld mooi en veilig bij elkaar en hoe combineer je

veiligheid met de eisen van natuur en recreatie. Daarvoor moeten de vormgever, de ‘technoloog, de financier en de verantwoordelijke partij op één lijn zien te komen. Financiering van een project is naast de vraag van organisatie en bestuur natuurlijk ook één van de cruciale punten. Hoe groot is de politieke wil en wie betaalt wat. Kok: ”Door met meer partijen samen te werken heb je ook meerdere financiële bronnen. Maar hoe krijg je een evenredige verdeling, en wie is dan voor wat verantwoordelijk. Vooral als belangen elkaar overlappen is het niet eenvoudig, niet alleen bij de uitvoering maar natuurlijk ook bij het beheer en onderhoud.” Maar dat een waterkering een multifunctionele taak moet krijgen is voor Matthijs Kok geen vraag meer. “Multifunctionele dijken zijn geen hype, het is de manier van hoe we nu en in de toekomst over waterkeringen denken. Wij zijn daarom ook blij dat het STW ons programma heeft uitgekozen. Op die manier bevestigt ook de overheid het belang van multifunctionele-keringen. Het Perspectiefprogramma van STW wordt immers gefinancierd door het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) en behoort daarbij tot de topsectoren die het huidige kabinet heeft gedefinieerd.” Onderdelen “Om alles in kaart te brengen hebben we de case studie in 12 onderdelen opgesplitst. Financiering, bestuur en

d e lt a

Hoe combineer je wooneisen met veiligheid, natuur en recreatie?

Professor Zevenbergen: ”Verdere verstedelijking en klimaatverandering heeft grote invloed op de stedelijke waterkeringen en daarmee op de ruimtelijke kwaliteit van stad en landschap”

governance horen daar natuurlijk bij. Andere onderdelen zijn golfoverslag, aansluitconstructies, overstromingskansen, en flexibiliteit. Bij overstromingskansen wordt naar de veiligheid gekeken en daarbij is vooral de vraag: ‘wat kan er kapot gaan’. Als je dat weet, en je weet hoe groot de bedreigingen zijn, dan kan je effectiever ontwerpen. Bij flexibiliteit kijken we of, en hoe, je met overstromingsrisico’s rekening moet houden.”

naar multifunctionele waterkeringen ondersteunt. Naar aanleiding van de publicatie van TU Delft ‘Multifunctionele Waterkeringen in stedelijk gebied’, die aan het programma is voorafgegaan zegt hij: “We zien dat verdere verstedelijking en klimaatverandering de komende decennia grote invloed heeft op de stedelijke waterkeringen en daarmee op de ruimtelijke kwaliteit van stad en landschap. Een stijgende zeespiegel, bodemdaling, groter wateraanbod in de rivieren en grotere neerslag verhogen de waterdreiging in het stedelijk gebied. Als je tegelijkertijd bedenkt dat stedelijke groei, en de vraag naar hoogwaardige waterfronten, aanleiding geeft tot herstructurering van de achter de waterkeringen aanwezige risico’s, dan maakt de combinatie van deze factoren ingrijpende aanpassingen van de waterkeringen noodzakelijk.” De combinatie van verstedelijking en klimaatverandering maakt volgens Zevenbergen ingrijpende aanpassingen van de waterkeringen noodzakelijk om de veiligheid en aantrekkelijkheid van steden te waarborgen. Dit vraagt volgens professor Zevenbergen om innovatieve oplossingen zowel in techniek als proces, maar deze initiatieven stranden volgens hem door diverse redenen: “Het blijkt dat de kennis op het gebied van water versnipperd is en dat er behoefte is bij zowel de gebruikers als kennisinstellingen om lopende en nieuwe ontwikkelingen met elkaar te verbinden.”

Internationaal Het onderzoek zal volgens Matthijs Kok niet alleen nationaal van belang zijn. “Ik verwacht ook dat het buitenland in het programma geïnteresseerd zal zijn. In andere landen wordt er al met belangstelling naar onze manier van werken gekeken. Door met alle risico’s, gevaren, oplossingen en mogelijkheden rekening te houden, voorkom je dat een project na een paar jaar aangepast moet worden of niet meer functioneert . Op die manier zijn multifunctionele keringen een duurzame investering en dat zal zeker ook andere landen aanspreken. Hierdoor verstevigen we de multifunctionele keringen ook als export product. Dat zal zeker mee werken om Nederland in de top van landen met ‘waterkennis’ te houden. Ingrijpende aanpassingen Professor Zevenbergen is blij dat STW het onderzoek

49

Global Experts, Local Passion September 2010 marked the beginning of a new global force in the water sector, dedicated to bringing the latest thinking, proven technologies and the most advanced application knowledge to the municipal and industrial water, and wastewater markets around the globe. The merger of Eimco Water Technologies, Enviroquip and Christ Water Technology brings together over 200 years of water expertise and some of the best known

brands and most experienced people into one place. We won’t claim to be the biggest. But we will aim to be the best. Ovivo will be driven by one goal – to create value in water through innovation, creativity and expertise.

Tomorrow is looking very different

Municipal Potable Water

Desalination Industrial

Deployable

Semiconductor & Photovoltaic

Power & Energy

Metal Treatment & Automotive

Municipal Wastewater

Desalination Municipal

Food & Beverage

Pulp and Paper & Petrochemical

Oil & Gas

Land Drainage & Irrigation and Hydropower

ovivowater.com © Copyright 2011 GLV Inc. All rights reserved

d e lt a

Multifunctionele keringen zijn een duurzame investering en de kennis daarover is voor Nederland een goed export product.

Financiering speelt een rol. Wanneer de waterkering meerdere functies herbergt, is het moeilijker te bepalen welke partij de rekening betaalt. Het gezamenlijk dragen van de kosten voor verbetering van veiligheid en voor ruimtelijke ordening op de waterkering is een lastige opgave. Daarnaast kan een innovatieve waterkering meestal niet op de normale manier getoetst worden. Het ontwikkelen van een nieuwe toets-methode brengt risico’s met zich mee. Deze risico’s worden liever vermeden en men kiest voor bestaande concepten. Echter, het besef groeit dat juist op dit terrein grote potenties aanwezig zijn, tevens voor de export van kennis en producten. In het boek over multifunctionele waterkeringen gaat men deze vragen systematisch oppakken. Zevenbergen: “De huidige waterproblematiek biedt kansen en uitdagingen. Deze publicatie wil bijdragen aan het op gang brengen van de discussie en het ontwikkelen en het begeleiden van initiatieven. De case studie waarin de TU Delft het voortouw neemt, zal dan ook voor de betrokkenen een welkome handleiding zijn en een stimulans voor het realiseren van multifunctionele dijken.”

** Het bestuur van Technologiestichting STW heeft 22 miljoen beschikbaar gesteld voor vijf nieuwe onderzoeksprogramma’s. Eén daarvan gaat over multifunctionele waterkeringen (3,4 miljoen). Het onderzoek voor het programma Integral and sustainable design of multifunctional flood defences wordt uitgevoerd aan de Universiteit Twente, in nauwe samenwerking met de Technische Universiteit Delft. (Waterbouwkundige prof.dr.ir. Han Vrijling). Het onderzoek wordt begeleid door de hoogleraar/promotor prof. dr. S.J.M.H. Hulscher en leden van de wetenschappelijke staf van WEM. Daarnaast zijn diverse nationale en internationale instanties bij dit project betrokken, waaronder onderzoeksinstituut Deltares, adviesbureau HKV Consultants, kenniscentrum STOWA en Rijkswaterstaat (Waterdienst).

Aquaterra

Multifunctionele keringen is één van de onderwerpen bij de Internationale Water week die tijdens Aquaterra wordt gehouden . Op de beurs Aquaterra zal HKV haar ideeën presenteren. * Dit programma is voortgekomen uit een oproep van de stichting Technische Wetenschap. In het project, dat over vijf jaar klaar moet zijn, zullen 12 promovendi en 3 postdocs van de TU Delft, Universiteit Wageningen en Universiteit Twente samenwerken.

51

650

Medewerkers in Europa

200

1800

2000

Exploitatie- en Proceswater Afvalwater Onderhoudscontracten behandelingsinstallaties Zuiveringsinstallaties

ONDEO IS,

uw partNEr vOOr Duurzaam watErbEhEEr IN DE INDuStrIE ONDEO IS

Ondeo IS biedt industriële klanten het voordeel van haar unieke ervaring en expertise in de gehele watercyclus voor: • Ontwerp / Uitvoering • Exploitatie / Onderhoud en beheer • Gespecialiseerde diensten • Verhuur mobiele installaties

IS EEN DOchtErONDErNEmINg vaN SuEz ENvIrONNEmENt

www.ondeo-is.nl

governance

Het samenbrengen van water management en water technologie is een hoofdthema op de International Water Week*. Eén van de mensen die hier al ruime ervaring mee heeft is Michiel van Haersma Buma, dijkgraaf van het Hoogheemraadschap van Delfland.

‘International Water Week concurreert niet met Singapore of Israël’

Van Haersma-Buma : “Elk project is maatwerk en het aantal samenwerkende partijen wordt steeds groter”

In de Commandeurspolder werden, middels keukentafelgesprekken, ook de bewoners bij de veranderingen betrokken

Delfland wil belangrijke bijdrage leveren aan wateragenda

Van Haersma Buma: “Governance is maatwerk” Door Marlijn de Winter

“Het is ondenkbaar dat je nu een project start zonder dat je van te voren overleg hebt met je partners en betrokkenen”, zo stelt Van Haersma Buma. “Maar voor een samenwerkingsverband kan je niet een richtlijn of vaste routing maken. Dat is altijd maatwerk waarbij respect voor elkaar en de wil tot samenwerken de belangrijkste pijlers voor succes zijn. Gelukkig zien alle organisaties tegenwoordig de noodzaak van een brede samenwerking in en probeert ook iedereen vanuit die houding een project op te zetten en uit te werken. Maar dat betekent niet dat de uitvoering makkelijker is geworden. De doelstellingen worden immers steeds breder en er is veel talent en creativiteit voor nodig om de verschillende uitgangspunten met elkaar te verenigingen. ‘Mooi en veilig’ is bijvoorbeeld nu bij ons, bij een aantal projecten, het uitgangspunt, maar in de uitvoering is dit een lastige combinatie die van alle betrokkenen veel begrip en inlevingsvermogen vergt.” Eén van de eerste ‘mooi en veilig projecten’ van Delfland was de Commandeurspolder (2008). Van Haersma Buma: “Om tot een goed resultaat te komen bedachten we hiervoor, als model voor het samenwerkingsverband, het ontwerpatelier. De doelstelling van het atelier was om de veiligheidsopgave

in samenhang met belangrijke cultuurhistorische en landschappelijke waarden uit te werken.” Landschapsarchitecten, ingenieurs, bewoners, gemeente Midden-Delfland, belangenorganisaties en medewerkers van het Hoogheemraadschap van Delfland brachten, aan de hand van tekeningen, de complete situatie in beeld. Daarna werd er besproken hoe ondermeer het kadeverbeteringsplan zo opgezet kon worden dat alle partijen er zich in konden vinden. “Je ziet dan direct dat mensen moeten leren denken in de begrippen van de andere beroepsgroepen. De techneut moet kijken met de ogen van de landschapsarchitect en omgekeerd. Ze moeten elkaars taal leren en samen hun eisen van ‘veiligheid’ en ‘mooi’ vertalen naar een ontwerp waar iedereen mee tevreden is. En dat is soms lastig, vooral als je plannen moeten passen binnen een bepaald budget.” Van Haersma Buma spreekt niet van een ‘nieuwe manier van denken’, maar wel van aanpassen en leren van elkaar. “Al jaren maken we de mensen bewust van de noodzaak om samen te werken. Maar we benadrukken dat het niet iets is wat je er bij doet, het moet een houding zijn, een gewoonte, waarbij je van het begin af aan de andere partijen bij je plannen betrekt. Pas dan kan je tot goede resultaten komen.”

53

governance Met ‘Werk maken met water' laat de regio Delft-RotterdamDrechtsteden als meest geürbaniseerde Delta in Europa zien dat de regio functioneert als nucleus van de Economische topsector water. De regio ziet mogelijkheden om de watersector verder te ontwikkelen en heeft benoemd welke inzet vanuit het Rijk wordt verwacht. Het gezamenlijke doel is om de gehele keten van ‘innoveren-implementeren-etaleren-exporteren' vorm te geven en tot een succes te maken.

Zoek regionale afstemming om werkzaamheden succesvol uit te voeren

Omdat de samenwerkingverbanden ‘maatwerk’ zijn, gebruikt Delfland voor de verschillende projecten aparte organisatiestructuren, zoals het consortium Delft Blue Water. “Hierin werken het Hoogheemraadschap van Delfland en Delfluent Services samen met Evides Industriewater, Veolia Water Nederland en Rossmark Waterbehandeling (die overigens ook deelnemer zijn in Delfluent zelf ).”

54

Gietwater Een van de eerste projecten die Delft Blue Water heeft opgepakt is het realiseren van een alternatieve zoetwatervoorziening voor de glastuinbouw. Van Haersma Buma: “De vraag naar (hoogwaardig) zoet water neemt toe in de regio Delfland, terwijl het grondwater langzaam zouter wordt. Zo kan op den duur een probleem ontstaan met de beschikbaarheid van zoet water. Tegelijk pompt de nabijgelegen afvalwaterzuivering Harnaschpolder zijn ‘zoete’ effluent via een twaalf kilometer lange leiding naar de Noordzee. Wij kijken nu, middels het consortium Delft Blue Water, naar een alternatieve zoetwatervoorziening door het effluent op te werken tot gietwater voor de glastuinbouw.” Er zijn ook milieukundige en financiële redenen voor dit onderzoek. “De toepassing van zoet effluent als oppervlaktewater, boezemwater en/of gietwater betekent dat

Lnden over de hele wereld hebben met dezelfde problematiek te maken

dit niet verloren gaat in de zoute Noordzee. Zo hoeft het effluent dan niet via de twaalf kilometer lange leiding naar de zee te worden gepompt.” Brede ondersteuning Behalve de vijf samenwerkende partijen binnen Delft Blue Water, is ook de Technische Universiteit Delft verbonden aan het project. De TU doet onder andere wetenschappelijk onderzoek naar de diverse filtratiestappen om meer inzicht te krijgen in de technologie en die te kunnen optimaliseren. Financieel wordt het onderzoek ondersteund door het Europese fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Commissie, Kansen voor West en Agentschap NL. Beheer en onderhoud. Door de multifunctionele taak van bijvoorbeeld de waterkeringen noemt de dijkgraaf ook nadrukkelijk de noodzaak van samenwerking bij het beheer en onderhoud. “De zeewering van Delfland loopt bijvoorbeeld van Wassenaar tot aan de Nieuwe Waterweg bij Hoek van Holland en bestaat uit strand en duinen van verschillende breedten. Bij het onderhoud van de zeewering is de laatste jaren meer ruimte gekomen voor natuurlijke processen. Hieruit ontstond ‘het dynamisch kustbeheer’ waarbij bijvoorbeeld meer ruimte is ontstaan om de natuur in de duinen haar gang te laten gaan. Aspecten die besproken

governance Het college van dijkgraaf en hoogheemraden heeft dit jaar ingestemd met het Convenant Clean Tech Delta. "Clean Tech Delta draagt bij aan versterking van de Zuidvleugel voor veiligheid, leefkwaliteit, innovatie, duurzaamheid en economie", legt dijkgraaf Michiel van Haersma Buma uit. Stadhavens en TU Delft hebben het concept Clean Tech Delta ontwikkeld. Het samenwerkingsverband moet samenhang gaan organiseren in alle regionale initiatieven in de Regio Rotterdam. Initiatieven als Stadhavens, Nationaal Watercentrum, RDM terrein, - Climate Campus, Science Port Holland, Delft Blue Technology, Watercentrum in Sciencecentre worden in Clean Tech Delta opgenomen.

Je kan de natuur stimuleren in combinatie met waterafvoer en berging.

Het hoogheemraadschap van Delfland en het Warmtebedrijf Eneco Delft (WBED) tekenden een samenwerkingsovereenkomst om warmte uit gezuiverd afvalwater (effluent) te gaan gebruiken voor stadsverwarming. Beide partijen streven ernaar dat deze warmtelevering uiterlijk in 2012 van start gaat.

moeten worden met de betrokkenen van groen, milieu en recreatie. En die denken ook weer mee met de plannen voor andere zeeweringen, zoals bij het onderhoud van de kaden. Want we willen niet alleen meer ruimte bieden voor natuurlijke processen, maar ook het aantal technische ingrepen verminderen. Dat heeft geleid tot meer ecologisch onderhoud van dijken en kaden waardoor onder meer een deel van de begroeiing aan de waterkant blijft staan. Ook het tijdstip en de manier van onderhoud kunnen worden aangepast. Zo wordt de natuur gestimuleerd zonder dat de functie van dijken en kaden in gevaar komt, maar dat kan alleen als je met alle betrokkenen zowel de plannen als het onderhoud en beheer samen opzet en uitvoert.” Van Haersma Buma noemt nog verschillende andere voorbeelden van de nieuwe samenwerking. Zo werkt Delfland samen met onder meer de gemeenten om in de totale afvalwaterketen kosten te besparen. Bij veel projecten worden ook de bewoners nauw betrokken zoals bij het project Commandeurspolder. Hier zijn we begonnen met keukentafelgesprekken om een zo breed mogelijk draagvlak te creëren. Op die manier zijn de voorkeursvarianten en de ontwerpen van de landschapsplannen met inbreng van alle betrokkenen uitgewerkt in definitieve ontwerpen. Maar ook hier zie je dat het project alleen succesvol kan zijn als iedereen bereid is en

zich inzet om tot een gezamenlijke oplossing te komen.” Over je grens Integraal werken is niet alleen belangrijk als het gaat om de projecten in je eigen of naaste omgeving. “Door intensief samen te werken en kennis en informatie te delen, kunnen we nieuwe inzichten en ideeën realiseren. Kennis die niet alleen voor onze omgeving, of alleen voor Nederland, interessant is. Landen over de hele wereld hebben met dezelfde problematiek te maken. Onze projecten en manier van werken zijn voor veel landen interessant en met onze resultaten ondersteunen we de positie van Nederland als waterkennisland. Maar door de samenwerkingsverbanden kunnen we ook de opgedane kennis direct gebruiken. Het zou toch zonde zijn als die verloren gaat en als we die dan vanuit het buitenland moeten inkopen.” In dit verband noemt de dijkgraaf nog één van de laatste initiatieven waar Delfland nauw bij betrokken is. “Deze zomer heeft het Topteam water de agenda ’Water verdient het’ aan minister Verhagen aangeboden. Deze agenda geeft advies over het versterken van de watersector en de accenten die de minister het beste kan leggen om de Nederlandse positie op het gebied van wateren deltatechnologie verder uit te bouwen. Rotterdam,

55

Grontmij understands water We respect it, play with it, master it

Grontmij is actief in de gehele waterketen: productie en distributie van drink- en proceswater; inzameling, transport, en behandeling van (afval-)water. Onze kracht ligt in het creëren van nieuwe concepten voor integraal waterbeheer-gerelateerde problemen. Energie efficiëntie, nutriënten terugwinning en hergebruik van afvalwater zijn belangrijke elementen in onze ontwerpen. Wij zijn in staat om u te voorzien van een duurzame, economische, werkende oplossing. www.grontmij.nl

governance

Er is geld nodig om bedrijvigheid op het gebied van deltatechnologie en scheepsbouw activiteiten een krachtige impuls te geven.

Delft, de Drechtsteden, het Hoogheemraadschap van Delfland, de provincie Zuid-Holland en de Kennisalliantie hebben met de propositie ‘Werk maken met water' een gezamenlijke bijdrage geleverd. Van Haersma Buma: “Wij hebben hiermee de ambitie om aan de realisatie van deze wateragenda een belangrijke bijdrage te leveren” Alle initiatieven ten spijt, je vraagt je af of we door het instellen van steeds nieuwe water organisaties, kenniscentra, top-teams, samenwerkingsverbanden en het benoemen van water-regisseurs en -ambassadeurs, de water wereld door de golven de zee niet meer ziet. Van Haersma Buma: ”Daar moet je natuurlijk voor oppassen, zeker als je je positie naar het buitenland toe wilt behouden. In andere landen is de besluitvorming anders geregeld waardoor het proces sneller gaat. Voor ons zie je echter dat we door een nauwe samenwerking elkaar ook kunnen opjagen zodat het proces toch snel gaat. En door de kruisbestuiving van kennis en informatie komen wij met een duurzaam en doordacht resultaat wat ervoor zorgt dat de projecten ook voor de toekomst waardevol en bruikbaar zijn. Duurzaamheid, veiligheid, (leef )kwaliteit, effectiviteit en innovatief zijn daarbij sleutel woorden waarmee Nederland zijn toppositie heeft bereikt en ook zal behouden. Alleen door samen te werken kan je dat tot stand brengen en vasthouden.

De dijkgraaf is tevreden met de huidige manier van werken maar dat betekent niet dat hij nu de volgende twee jaar van zijn zesjarige ambtstermijn achterover gaat zitten. Er is nog ontzettend veel te doen, ook op het gebied van samenwerking. Van Haersma Buma: “Elk project is maatwerk en het aantal samenwerkende partijen wordt steeds groter. Daarbij zorgen de bezuinigingen ervoor dat we constant alert en creatief moeten zijn om de doelen te realiseren. Ook het hoogheemraadschap moet fors bezuinigen. Een moeilijke opgave als je bekijkt hoe veel inzet er van onze mensen wordt gevraagd door de klimaatuitersten. Bijvoorbeeld eerst de droogte in het voorjaar en toen de natte periode in de zomer. Met minder mensen moeten we veel meer werk doen. Dat is een spanningsveld waar ook veel energie in gaat zitten om dat goed op te lossen.

57

m a r k t w i jz e r

Aquacare Europe B.V. Postbus 2147, 5202 CC 's-Hertogenbosch www.aquacare.nl, [email protected] T: 073-6247171, F: 073-6217792 Chemicaliën, legionella, Doseringsapparatuur, Filters, Koelers/koeltorens.

Bermad Holland Postbus 5130, 3295 ZG ’s Gravendeel www.bermad.nl, [email protected] T: 078 6734761, F: 078 6737087 Watermanagement, Separators, Ontluchters, Meet- &

Biothane Systems International Postbus 5068, 2600 GB Delft www.biothane.com, [email protected] T:+31 (0)15 2700111, F: +31 (0)15 2560927 Advisering, Afvalwaterbehandeling, Anaërobe gistingssystemen, Biotechnologie, MBR(Membraan Bio

Regeltechniek, Kleppen, Irrigatiemiddelen, Hydrants, Engineering, Afsluiters, Advisering

Reactoren), Membraantechnologie, Nutriënten, Waterbehandeling, Waterzuivering , Zuiveringsinstallaties

Deltares postbus 177, 2600 MH Delft www.deltares.nl, [email protected] T: +31 (0)15 2858585, F: +31 (0)15 2858582 Advisering, Delfstoffenwinning, Engineering, Funderingssystemen, Grondwater, Onderzoek, Regenwatermanagement, Stedelijk waterbeheer, Waterkeringen, Watermanagement

Evides Waterbedrijf Postbus 4472, 3006 AL Rotterdam www.evides.nl, T: 0900-0787, F: 010 - 2935980 Advisering, Afvalwaterbehandeling, Drinkwatervoorziening, Industriële installaties, Ionenwisselaars, Membraanfiltratie, Waterbehandeling, Waterleidingbedrijven, Watervoorziening, Waterzuivering

Grontmij Postbus 203, 3730 AE De Bilt www.grontmij.nl, [email protected] T: +31 (0)30 2207911, F: +31 (0)30 6956366

Slibbehandeling, Stedelijk waterbeheer, Tele detectie

Hatenboer-Water B.V. Mercuriusweg 8, 3113 AR Schiedam www.hatenboer-water.com, [email protected] T: +31 (0)10 4091200, F: +31 (0)10 4091210 Legionella - behandelingsapparatuur, Membraantechnologie, Ontharding, UV-bestralingsinstallaties, Waterbehandelingsinstallaties

I-Real BV Postbus 593, 7000 AN Doetinchem www.i-real.nl , [email protected] T: +31 (0)314 366600, F: +31 (0)314 363410 Afvalwaterbeheer, Automatisering, Grondwater, Meet & Regeltechniek, Riolering, Stedelijk waterbeheer, Telemetrie, Regenwatermanagement, Waterbeheer, Watermanagement

ITT Water & Wastewater Nederland B.V. Postbus 1126 , 3300 BC Dordrecht www.ittwww.nl, [email protected] T: +31 (0)78 6548400, F: +31 (0)78 6510936 Desinfectie/oxidatie installaties, Onderhoud en beheer, Pompen, Rioolpompstations, Scada, Waterbehandelingsinstallaties

Afvalwaterbehandeling, Drinkwaterbehandeling, Membraanbioreactor - advies, Membraanbioreactor - turn key, Membraantechnologie, Remote Sensing, Rioolwaterszuiveringsinstallaties,

58

ARCADIS Postbus 4205 , 3006 AE Rotterdam www.arcadis.nl/water, [email protected] T: +31 (0)10 2532222, F: +31 (0)10 2532194 Advies- en ontwerpbureaus, Afvalwaterbehandeling, Afvalwatertransport, Bodemsanering, Drinkwaterbehandeling, Ingenieursbureaus, Onderhoud en beheer, Stedelijk waterbeheer, Waterbeheer.

Atlas Copco Compressors Nederland Merwedeweg 7, 3336 LG Zwijndrecht www.atlascopco.nl, [email protected] T: +31 (0)78 6230230, F: +31 (0)78 6230256 Beluchtingssystemen, Blowers, Compressoren , Druklucht, Generators, Gespecialiseerd advies , Luchtgekoelde drooginstallaties , Olie-afscheiders , Pompen , Waterbehandeling

Bray Controls Benelux Joulestraat 8, 1704 PK Heerhugowaard www.bray.nl, [email protected] T: 072-5721410, F: 072-5721710 Aandrijvingen, Afsluiters, Gietijzeren appendages, Kleppen, Kranen

FairWater Wenslauerstraat 75-2, 1053 AX Amsterdam www.fairwater.org, [email protected] T: +31 (0)20 6836540, F: +31 (0)20 6837540 Advisering, Waterpompen

HKV lijn in water Postbus 2120, 8203 AC Lelystad www.hkv.nl [email protected] T: 0320-294242, F: 0320-253901 GIS (Geografische Informatie Systemen), Waterbeheer

Koninklijk Nederlands Waternetwerk Postbus 70, 2280 AB Rijswijk www.waternetwerk.nl, [email protected] T: +31 (0)70 4144778, F: +31 (0)70 4144420 Branche-organisaties

m a r k t w i jz e r

KSB Nederland B.V. Wilgenlaan 68, 1161 JN Zwanenburg www.ksb.com, [email protected] T: +31 (0)20 4079800, F: +31 (0)20 4079801 Afsluiters, Afvalwatertransport, Drinkwatervoorziening, Grondwater, Onderhoud en reiniging, Oppervlaktewater zuivering, Polderbemalings installaties, Pompen, Proceswaterbehandeling, Rioolwater-zuiveringsinstallaties

Melspring International B.V. Postbus 268, 6880 AG Velp www.watermelspring.com, [email protected] T: +31 (0)26 3842040, F: +31 (0)26 3842041 Afvalwaterbehandeling, Drinkwaterbehandeling,

Logisticon Water Treatment B.V. Postbus 38, 2964 ZG Groot Ammers www.logisticon.com, [email protected] T: +31 (0)184 608260, F: +31 (0)184 608280 afvalwaterbehandeling, ketelvoedingwater, membraanbioreactoren, membraanfiltratie, mobiele waterzuiveringen, omgekeerde osmose installaties, ontijzering, proceswaterbehandeling, ultrafiltratie, waterbehandelingsinstallaties

MAHLE Industrial Filtration Schinkelwaard 20 , 1824 DS Alkmaar www.mahle-industrialfiltration.com, [email protected] T: +31 (0)72 5273500, F: +31 (0)72 5273510 Condensaatbehandeling, Filters, Filtratie, Koelwaterbehandeling, Ontwateringsapparatuur, Oppervlaktewater zuivering, Procesinstallaties voor olie-emulsies, Proceswaterbehandeling, Waterbehandeling, Waterbehandelingsinstallaties

Movares Nederland B.V. Leidseveer 10, 3500 GW Utrecht www.movares.nl/water, [email protected] T: +31 (0)30 2655555, +31 (0)30 2655562 Advies- en ontwerpbureaus, Waterbeheer, Waterkeringen

NWP (Netherlands Water Partnership) Bezuidenhoutseweg 2, 2594 AV Den Haag www.nwp.nl, [email protected] T: 070-3043700 , F: 070-3043737 Branche-organisaties, Watermanagement

Ovivo Holland B.V. Energieweg 5, 2382 NA Zoeterwoude www.ovivowater.com, [email protected] T: +31 (0)71 5899218, F: +31 (0)71 5897429 Condensaatbehandeling, Decarbonatatie, Demineralisatie, Drinkwaterbehandeling, Ketelvoedingwater, Membraantechnologie, Mobiele ontzoutingsinstallaties, Omgekeerde osmose - installaties, Ultrafiltratie, Waterbehandelingsinstallaties

ProMinent Verder B.V. Postbus 12, 3450 AA Vleuten www.prominent.nl, [email protected] T: +31 (0)30 6779280, F: +31 (0)30 6779288 Chloordioxide installaties, Desinfectie/oxidatie installaties, Doseringsapparatuur, Drinkwaterbehandeling, Meet- & Regeltechniek, Ozonisatie-installaties, Pompen, Tanks, UV-bestralingsinstallaties, Waterbehandelingsinstallaties

Royal Haskoning consultants, architecten & ingenieurs Postbus 151, 6500 AD Nijmegen www.royalhaskoning.com, [email protected] T: +31 (0)24 3284284, F: +31 (0)24 3232918

Sachtleben Wasserchemie GmbH Postbus 170163, 47181 Duisburg Duitsland www.sachtleben-wasserchemie.de, [email protected] T: 0049 2066222685, F: 0049 2066223685 Afvalwaterbehandeling, Afvalwaterverwerking, Chemische waterbehandeling, Drinkwaterbehandeling, Proceswaterbehandeling, Slibbehandeling

Flocculatiemiddelen, Rioolwaterszuiveringsinstallaties, Slibdroging, Stankbestrijding

Ondeo IS Utility Services Postbus 39 , 4780 AA Moerdijk www.ondeo-is.nl, [email protected] T: +31 (0)168 384119 / 06 13655664, F: +31 (0)168 384109 Waterbehandeling, Ultrafiltratie, Proceswaterbehandeling, Onderhoud en beheer, Omgekeerde osmose waterbehandeling, Mobiele Ontzoutingsinstallaties, Membraanfiltratie, Demineralisatie, Condensaatbehandeling, Afvalwaterbehandeling

Rood Wit Blauw watergroep Ambachtstraat 20, 7609 RA Almelo www.rwbalmelo.nl, [email protected] T: +31 (0)546 545020, F: +31 (0)546 545030 aannemers, Apparatenbouw, Constructie, Demineralisatie, Drinkwaterbehandeling, Engineering, Filtratie, Oppervlaktewater zuivering, Projectbegeleiding, Toegepast onderzoek

Advies- en ontwerpbureaus, Afvalwater­, Drinkwater, Engineering, Grondwater, Ingenieursbureaus, Milieutechnologie, Onderhoud en beheer, Waterbeheer, Watermanagement

Veolia Water Solutions & Technologies

Siemens Nederland NV/ Industry Postbus 16068, 2500 BB Den Haag www.siemens.nl/water, [email protected] T: +31 (0)70 3333252 Automatisering, Beluchtingssystemen, Demineralisatie, Flowmeters, Frequentieregelaars , Koelwaterbehandeling , Meet- & Regeltechniek, Membraantechnologie, Rioolwaterszuiveringsinstallaties, UV-bestralingsinstallaties

UVAR holland b.v.. Postbus 5169, 3295 ZH 's-Gravendeel www.uvar.nl , [email protected] T: +31 (0)78 6731477, F: +31 (0)78 6734557 Afsluiters, Filters, Filtratie, Meet- & Regeltechniek, Waterbehandeling, Watermeters

Netherlands B.V.

Postbus 250, 6710 BG Ede www.veoliawaterst.nl, [email protected] T: +31 (0)31 8691500, F: +31 (0)31 8691501 Afvalwaterbehandeling, Drinkwaterbehandeling, Ingenieursbureaus, Membraanfiltratie, Mobiele ontzoutingsinstallaties, Omgekeerde osmose waterbehandeling, Ontharding, Ontijzering, Proceswaterbehandeling, Waterbehandeling

59

m a r k t w i jz e r

Veolia Water Nederland Celsiusstraat 34, 6716 BZ Ede www.veoliawater.com, [email protected] T: +31 (0)31 8691591, F: +31 (0)31 8691501 Afvalwaterbehandeling, Drinkwaterbehandeling, Drinkwatervoorziening, Membraantechnologie, Proceswaterbehandeling, Rioolwaterszuiveringsinstallaties, Slibbehandeling, Stedelijk waterbeheer, Waterbehandeling, Watermanagement

Wateropleidingen, Stichting Postbus 1410, 3430 BK Nieuwegein www.wateropleidingen.nl, [email protected] T: +31 (0)30 6069400, F: +31 (0)30 6069401 Afvalwaterbeheer, Drinkwaterbehandeling, Drinkwatervoorziening, Legionella - beheersplan opstellen, Onderhoud en beheer, Opleidingen, Riolering, Stedelijk waterbeheer, Waterbeheer, Waterzuivering

Water Alliance Agora 4, 8934 CJ Leeuwarden www.wateralliance.nl, [email protected] T: +31 (0)58 2849044 Branche-organisaties

Uw bedrijf hier? Wetsus Postbus 1113 , 8900 CC Leeuwardent www.wetsus.nl, [email protected] T: +31 (0)58 2843000, F: +31 (0)58 2843001 Afvalwaterbehandeling, Biotechnologie, Drinkwaterbehandeling, Membraanbioreactor - kenniscentra, Membraantechnologie, Milieutechnologie, Onderzoek, Proceswaterbehandeling, Sensoren, Toegepast onderzoek

WLN Postbus 26, 9470 AA Zuidlaren www.wln.nl, [email protected] T: +31 (0)50 4022121, F: +31 (0)50 4094274 Advisering, Membraantechnologie, Onderzoek

015 - 361 74 33

EcZWjmWj[hd_[j lWdp[b\ifh[a[dZmWj[h_i$ 6VclViZg`jcijbZi]ZiWadiZdd\c^Zio^ZclVi Zg^co^i#IdX]^hY^Z^c[dgbVi^Z^ckZaZh^ijVi^ZhkVc \gddiWZaVc\hdbhoZa[haZiiZga^_`kVcaZkZchWZaVc\#
FheMWj[h8$L$rBWdi_da[im[]*r-++)7;>[d][berD[Z[hbWdZrmmm$fhemWj[h$dbr_d\e6fhemWj[h$db

Creatieve oplossingen voor de vragen van onze opdrachtgevers, daar is Movares sterk in! Movares MovaresWa Water Creatieve oplossingen voor de problemen van onze opdrachtgevers, daar is Movares sterk in. Ook op het gebied van water. De bescherming van de Nederlandse kust en het achterland is gebaat bij het toepassen van creatieve ideeën en oplossingen. Nederland is een waterland: de Nederlandse economie vaart wel bij veilig, vlot en duurzaam scheepvaartverkeer.

Movares Water is actief op de volgende gebieden: Hoogwaterbescherming

• Waterkeringen: toetsen, ontwerpen en versterken • Dijken, sluizen, kaden

Integraal Waterbeheer

• Wateropgaven in de ruimtelijke context • Gebiedsinrichting, ontwikkeling van natte natuur

Scheepvaart en Transport

• Veilige en vlotte afhandeling van scheepvaart • Instrumentarium voor nautisch vaarwegbeheer/Verkeersbegeleiding • Elektronische informatie-uitwisseling (Port Community Systems)

Havens en Vaarwegen

• Dimensioneren en vormgeven van vaarwegen • Stimuleren van de bereikbaarheid over water • Havenplanning

Movares Nederland B.V. Leidseveer 10 Postbus 2855 3500 GW Utrecht T: 030-265 55 55 E: [email protected] movares.nl/water

Specifieke informatie: Ernst Oosterveld T: 06-533 04 692 Jan de Goei T: 030 - 265 32 12

si ne tr evri cv ei e w

WATE RFORU M WE E KN I EUWS

WaterForum op Twitter

Ontvangt u WaterForum Weeknieuws nog niet? Meld u dan direct aan voor een gratis abonnement via www.waterforum.net/aanmeldennieuwsbrief of stuur een mail naar: [email protected] o.v.v. aanmelden nieuwsbrief

www.twitter.com/novaforum

Al in 2000 begon WaterForum de eerste internetnieuwsdienst voor de Nederlandse watersector. Sindsdien verspreidt de redactie iedere woensdag een overzicht met nieuws, achtergronden, analyses en opinies onder ruim 13.000 waterprofessionals. En natuurlijk met de vacaturebank met de meest recente vacatures uit de watersector.

Kijk voor een actuele wateragenda op

WaterForum Magazine is een uitgave van:

NovaForum Business Media BV Postbus 228 2640 AE Pijnacker 015-3617433 www.novaforum.net

Doelgroep Midden en hoger technisch, financieel, commercieel en algemeen management binnen de watertechnologie en deltatechnologie en de toeleverende sectoren. Uitgever Sandra Alberts Hoofdredactie Jaap Groot

Met medewerking van Dick Vat, Sandra Meulenbelt, Peter Lindeboom, Olav Lammers, Jeroen Bezem, Henk van Leeuwen, Marlijn de Winter Secretariaat 015-3617433, [email protected] Verkoop Matthijs Onland 015-3617433, [email protected] WaterJobForum Tamara Drevijn 015-3617433, [email protected] Vormgeving MarkDesign, Hoofddorp

Naast de bekende wekelijkse nieuwsbrief brengt WaterForum Online zijn nieuwsberichten ook via Twitter onder de aandacht. Bovendien verzorgt WaterForum bij sommige symposia ook zogenaamde ‘tweet-verslagen’. In berichtjes van 140 tekens houdt een journalist van WaterForum vanuit de zaal de followers voortdurend op de hoogte.

Abonnementenadministratie WaterForum Magazine wordt op aanvraag toegestuurd aan de relevante doelgroepen. De prijs van losse nummers bedraagt 10,00 euro. Aanvraag en/of adresmutaties via [email protected] Leveringsvoorwaarden Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van NovaForum Business Media BV zijn van toepassing de voorwaarden die zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel Haaglanden. Copyright NovaForum Business Media BV, 2011. Auteursrecht op inhoud en vormgeving zijn voorbehouden aan de uitgever. Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uit WaterForum Magazine is slechts toegestaan met bronvermelding en na schriftelijke toestemming van de uitgever.

Wetsus, centre of excellence for sustainable water technology is a facilitating intermediary for trend-setting know-how development. Wetsus creates a unique environment and strategic cooperation for development of profitable and sustainable state of the art water treatment technology. The inspiring and multidisciplinary collaboration between 90 companies and 16 EU research institutes in Wetsus results in innovations that contribute significantly to the solution of the global water problems.

combining scientific excellence with commercial relevance

www.wetsus.nl

www.waterjobforum.nl

Part of

The world’s leading trade event for process, drinking and waste water

AMSTERDAM • NL

1 - 4 NOVEMBER

2011

Meer dan 800 exposanten uit 40 landen Bijzondere waterprojecten uitgelicht op IAS Netwerkmogelijkheden met duizenden collega’s Speciale aandacht voor industrieel gebruik van water

Registreer als bezoeker op www.amsterdam.aquatechtrade.com Organised by:

Co-located with:

Supported by:

LOGISTICON WATER TREATMENT

Demiwater

DÉ SPECIALIST IN WATERBEHANDELING!

afvalwater

Koelwater

Proceswater

Een zuivere samenwerking Welke vorm van waterbehandeling u ook wenst, Logisticon levert u: Klant specifieke installaties Ontwerpen in 3D Procesontwerp en Werktuigbouw/Elektrotechniek in één hand Optie huur (pilot)installatie Aarzel niet en maak gebruik van onze expertise in water.

Logisticon Water Treatment b.v. Postbus 38, 2964 ZG Groot-Ammers, Nederland Telefoon: +31 (0) 184 - 60 82 60 Website: www.logisticon.com