crtf
2e jaargang No2
online magazine van
crtf | 1
c 02i
van het front! Een nieuw jaar, nieuwe kansen en nieuwe games…
In dit nummer staat gamen centraal. Naast creatieve inspanning, is ook tijd nodig voor ‘onzinnige’ ontspanning. Nou ja, wat is onzinnig… De meeste games zijn geweldig mooi gemaakt. Een grote inspiratiebron op zich. Op unieke wijze komen vormgeving, muziek en actie samen met als doel ultiem vermaak. Als het goed is, heeft iedereen ontspannen feestdagen achter de rug. Ahummmm. Misschien is het juist nu de tijd om Kill Zone2 aan te schaffen en je de frustraties te botvieren. Of juist lekker een potje te Mahjongen.
Inge P.S. Op- en/of aanmerkingen graag mailen naar
[email protected] 2 | crtf
CRTF magazine is een uitgave van creatieven.com eindredactie: creatieven.com redactie: Arthur Geraerts vorm & web: new-art.nl
bemiddelt in creatieve banen
crtf 2inhoud 4 | crtf - [creator] Creativiteit: een positieve vorm van luiheid In gesprek met een spraakmakende vormgever met 3d skills
10 | crtf - [klaar] Killzone 2: Reality with a twist Release in 2009 voor PS3 16 | crtf - [sterk merk] Nederlandse games industrie wordt volwassen 19 | crtf - GAMES EVENEMENTEN IN 2009 Laat je inspireren…. 23 | crtf - [zin & tuig] Spelfilm (Column) 24 | crtf - [ik kan] Op het werk spelen we vaak na het werk Call of Duty
28 | crtf - [allemachtig] 3creatieven over hun absolute No.1 e Nomos tafel van Norman Foster Han Ernest NO.1: D Boris Thorbecke NO.1: Zelfportret van Andy Warhol Fons Schiedon NO.1: Collage for The Swimmer in the Econo-mist (1997) van J. Rosenquist 28 | crtf - [ik wil] Aaibaar konijntje in 3D Huisvrouwen spelen vooral casual games 38 | crtf - [ik maak] crtf | 3
[creator]
Creativiteit: een positieve vorm van luiheid In gesprek met een spraakmakende vormgever met 3d skills Jeroen Brinkhuis is freelance vormgever en heeft zich gespecialiseerd in 3D. We mogen hem geen 3D’er noemen, want dat is naar zijn eigen zeggen niet waar bij hem de nadruk op ligt. Brinkhuis geeft aan dat hij een vormgever is en 3D is zijn tool. “Het 3D specialisme is echter wel een reden voor klanten om me te benaderen, maar het gaat vooral om het creëren.”
en keuken pc kon draaien. Al een dik decennium verdient hij zijn brood met het maken van 3D ontwerpen.
Ongeslepen potlood Inmiddels is hij een van de top 3D designers in Nederland, al zag het er niet altijd naar uit dat Brinkhuis het zou gaan maken. Tijdens zijn middelbare schooltijd zat het er nog niet helemaal in en deed hij weinig anders dan skaten en comics tekenen. Brinkhuis is een ouwe rot in het vak. In zijn schriften op de HAVO stonHij is al met 3D bezig vanaf het mo- den meer tekeningen dan huiswerk. ment dat de 3D software niet meer “Op de HAVO heb ik nooit huiswerk beperkt bleef tot de grote studio’s, gemaakt, ik liep meestal de klas in maar ook gewoon op een huis, thuis met alleen een ongeslepen potlood
4 | crtf
in mijn hand en dan kon ik meestal ook snel weer omkeren. Pas in mijn examenjaar ben ik wat serieuzer geworden en een beetje rond gaan kijken wat ik wilde gaan doen. De kunstacademie leek helemaal niks, ik moest niks hebben van dat ongewassen hennaleger met kistjes. Pas toen ik op een open dag van de Design Academie in Eindhoven rondliep, had ik het idee een plek gevonden te hebben waar ik iets aan had. Een plek waar er dingen werden gemaakt waar ik me bij thuis voelde. Ik heb heel bewust deze keuze gemaakt.”
”3D’en doe je niet achter een computer, maar in bed en onder de douche. “ Zoals een echte creatief betaamt, behield Brinkhuis zijn rebelse karakter en aanvankelijk leek het ook even mis te gaan op de Design Academie. “Aanvankelijk was dat ook niets voor mij, te veel praktijklessen waarin je moest kleien en timmeren. Behalve dat ik een hekel heb aan vies worden, had ik veel te grote vingers voor afwrijflettertjes en ander priegelwerk. Het is überhaupt een wonder dat mijn vingers er nog aan zitten, het stanleymes stond er regelmatig in.” Het keerpunt Maar toen kwam voor Brinkhuis het moment dat de knop omging. “Ik zag een fictieve documentaire bij de VPRO over kunstmatige intelligentie en ben me toen er toch maar eens in gaan verdiepen. En tja, niet veel later zat ik zelf achter de computer. Toen ik voor het eerst Photoshop opende, ging er een wereld voor mij open. Ik heb ook de geboorte van de eerste 3D software meegemaakt (er was al een tijdje 3D software, maar vanaf 1994 heeft het zich sterk ontwikkeld voor gewone huistuin en crtf | 5
keuken pc’s). Ik weet nog goed dat ik voor het eerst 3D Studio probeerde. Ik ben twee weken lang niet meer van mijn stoel gekomen. In die tijd maakte ik filmpjes van 2 minuten die dan op m’n pa’s PC stonden te renderen terwijl ik op kamers zat. Als ik dan in het weekend terug ging, stond die pc nog steeds na te denken. Hetzelfde werk doet je computer nu in een paar minuten.”
en werkte aan de Killzone-games. Maar Brinkhuis bleef nieuwsgierig en wilde meer. Hij werkte na Guerrilla onder andere voor Unga Toys, een Amsterdamse ontwerpbureau als ontwerper en besloot niet lang daarna voor zichzelf te beginnen. Een keuze die niet zo heel verkeerd is geweest, want sinds Brinkhuis zijn eigen toko runt heeft hij genoeg te doen; van reclameopdrachten voor voor Achtung! (Krezip’s Vijftien jaar later is Brinkhuis muziekbox), Qi, Doom & Dickson ver verwijderd van die jeugdige in opdracht van onder andere onstuimigheid. Zijn carrière Heineken en Nike. Brinkhuis blijft begon bij webmakers Lost Boys bouwen en bij voorkeur 3D werk Interactive. Hij nam een afslag naar voor interactieve toepassingen. Want, de reclamewereld maar kwam al snel zoals hij zelf zegt, het vormgeven via Lost Boys terecht bij een klein van interactieve toepassingen heeft ontwikkelteam, dat later Guerrilla zijn voorkeur. Deze projecten zijn werd. Daar was hij betrokken bij het het leukst vanwege de uitgebreide ontwikkelen van de stijl van Killzone mogelijkheden en bieden grote 6 | crtf
afwisseling, doordat het kortlopende projecten zijn.”
soms met een ontwerp te komen dat de klant niet had verwacht, waar hij wel blij mee is. Hierdoor hou je veel ruimte voor jezelf veel ruimte over en kun je de invulling van een project zo creatief en luchtig mogelijk houden. Dan blijft het ook voor jezelf leuk om eraan te werken en dat is goed voor de inspiratie. Het voorkomt bovendien gemierenneuk over onbelangrijke details in het verkeerde stadium en dat komt het eindresultaat altijd ten goede.
Werkwijze Zijn werkwijze is in al die jaren nauwelijks veranderd, alleen is hij nu professioneel en speels tegelijkertijd. “Als ik gebeld wordt om iets te ontwerpen, dan begin ik met de opdracht van alle kanten te benaderen en door en door te begrijpen waar het naartoe moet. Het moet in mijn hoofd zitten. Ik zet puntsgewijs de belangrijkste zaken op papier die de klant belangrijk vindt en daar hou ik me van begin tot einde “Creatieven zoeken in eerste instantie altijd naar oplossingen aan vast. Door het probleem of doel om het zichzelf makkelijker te van de klant eerst goed te begrijpen, maken. Positieve vorm van kan ik daarna zelf de vertaling in de luiheid.” vorm van een oplossing maken. Dat maakt het niet alleen veel gemakkelijker om tot je doel te komen. Het Als ik voor een opdracht ideeën wil opdoen, dan doe ik dat nooit achter geeft je ook de mogelijkheid om crtf | 7
de computer. Eerst moet mijn hoofd leeg zijn. Ik pak dan vaak de bus en ga naar een of ander nietszeggend dorp in de buurt als Hoorn of Purmerend. Ik loop dan een beetje rond, terwijl ik in mijn hoofd bezig ben met mijn opdracht en ga op zoek naar zowel de“vragen als de antwoorden” van een opdracht. Ik haal mijn energie echt uit mijn omgeving. Brainstormen op de plek waar je ook je werk doet gaat absoluut niet. Dat gaat veel beter in een leuk cafe of op een terrasje in de zon.” Vormgeven (lees: oplossingen en ideeën bedenken) doe je niet achter 8 | crtf
een computer, maar in bed, in de winkel en onder de douche. Achter de computer wordt vormgegeven, de verhoudingen bepaald en getest. Het denkwerk is dan al lang verricht.” Werk genoeg Brinkhuis heeft aan opdrachten geen tekort en ziet hij de toekomst rooskleurig in. Al zijn er tegenwoordig in Nederland specialistische opleidingen zijn voor 3D vormgevers. “Niet alleen neemt de vraag naar 3D werk nog steeds toe, de ontwikkelingen staan ook niet stil. Voor de nabije toekomst verwacht ik veel van bijvoorbeeld Papervision [een techniek om
realtime 3D beelden in Adobe Flash te kunnen gebruiken. – red]. Daarmee worden de mogelijkheden zo groot dat, net zoals je dat in de gameswereld zag gebeuren, het niet lang zal duren voordat meer dan helft van alle websites 3D zullen zijn.”
“Kill your darlings, dat is helemaal niet erg. “ Voor mensen die zelf graag de 3D kant opwillen heeft Brinkhuis goed advies: “Ondanks dat het een goede periode is om te beginnen, is er veel dat je door vallen en opstaan moet leren. Daarnaast zul je je eigen manieren moeten vinden om tot een eindresultaat te komen. Snap je niet wat de software precies kan en doet? Dat maakt geen reet uit. Enthousiasme is nodig. Je moet de basis snappen en je
hoeft niet meteen te weten wat alle knopjes doen. Je wordt vanzelf wel beter door er mee bezig te zijn. Er is niet één manier om iets te doen, je kunt op duizenden manieren tot een eindresultaat komen. Durf ook dingen weg te gooien en begin opnieuw als je je er niet zeker over voelt. “Kill your darling”, dat is helemaal niet erg. Als je iets opnieuw maakt, dan wordt het de tweede keer echt beter. En het belangrijkste: wees zo lui mogelijk. Creatieven zijn altijd op zoek naar oplossingen om het zichzelf gemakkelijk te maken. Dat is een positieve vorm van luiheid. Jeroen Brinkhuis is altijd geïnteresseerd in enthousiaste startende 3D’ers die werk zoeken. Check zijn website jeroenbrinkhuis.com voor meer informatie. crtf | 9
[klaar]
Killzone 2: Reality with a twist Release in 2009 voor PS3
10 | crtf
Als er een bedrijf is dat Nederland internationaal op de kaart gezet heeft als gamesland, dan is dat wel het Amsterdamse Guerrilla Games geweest met het in 2004 verschenen Killzone voor de PlayStation2. Killzone is een schietspel dat zich afspeelt in een naargeestige, fictieve toekomst. Het spel wist bij Sony, het moederbedrijf van Guerrilla, meer dan 100 miljoen dollar in het laatje te brengen. In het centrum van Amsterdam werken sindsdien ongeveer 120 mensen aan het vervolg op deze succesgame die in alle opzichten het origineel moet zien te overtreffen. Met een budget van meer dan 40 miljoen Euro is Killzone 2 niet alleen Nederlands’ grootste mediaproject ooit (in vergelijking: Nederlands’ meest succesvolle speelfilm Zwartboek kostte 16 miljoen Euro), maar is het duidelijk dat we het hier niet meer hebben over een simpel ‘computerspelletje’. Het Guerrillateam, gehuisvest in een
statig pand aan de Herengracht, is ongeveer 120 mensen groot. Tijdens het drukste gedeelte van de productie waren er dit zelfs meer dan 150! Het team omvat diverse disciplines, zoals programmeurs, spelontwerpers, producers en niet in de laatste plaats de vormgevers. Vormgevers heb je bij een spelontwikkelaar in allerlei soorten. Chronologisch gezien begint het spel zijn bestaan op de conceptafdeling. Concept artists bepalen niet alleen wat de sfeer en algemene uitstraling is van een spel, maar ontwerpen ook alles dat je in het spel tegenkomt. En in een driedimensionaal, futuristische schietspel betekent dat dat er als het ware een hele nieuwe wereld ontworpen moet worden. Van gebouwen tot voertuigen, van wapens tot de meest simpele voorwerpen als een verwarmingsradiator en elektriciteitskastje. Doordat Killzone zich afspeelt in de toekomst, die weliswaar doet denken aan de onze, maar toch
INFO
Bedrijf: Guerrilla Games Soort bedrijf: Ontwikkelaar van commerciële videogames Locatie: Amsterdam Website: www.guerrilla-games.com Aantal werknemers: ± 120 crtf | 11
ook weer net even anders is, moet alles niet alleen van de grond af aan ontworpen worden, het moet ook realistisch ogen en functioneren. Dat vereist niet alleen veel creativiteit, maar ook technisch inzicht. Het is daarom ook niet zo vreemd dat het conceptteam, dat uit 10 mensen bestaat, een zeer diverse achtergrond heeft. In het team bevinden zich vormgevers met een achtergrond in industrieel ontwerpen, architectuur, illustratie en animatie. Ook al
is de wereld van Killzone anders dan die van ons, als speler moet je in die wereld meteen kunnen begrijpen. Goede vormgeving is in dit geval het creëren van een wereld waarin alles zo geloofwaardig en herkenbaar mogelijk is. Of, zoals het motto luidt bij de vormgeving van Killzone 2: “reality, with a twist.” Nadat het conceptteam blauwdrukken en concepten van alle mogelijk voorwerpen in het spel op papier heeft gezet, gaan deze naar een an-
Werken bij Guerrilla Games What’s in a name? Als je als vormgever aan de bak wilt bij een Nederlands gamesbedrijf, dan is Guerrilla natuurlijk een gewilde partij. Niet alleen het succes van Killzone, maar ook het professionele karakter van het bedrijf zorgt ervoor dat het dagelijks vele portfolio’s ontvangt van vormgevers wereldwijd. Roland IJzermans, 33, is senior visual artist van Killzone 2. Hij krijgt vanuit zijn functie veel van deze portfolio’s onder ogen. Voor aspirant vormgevers heeft IJzermans een advies voor als je bij Guerrilla of een soortgelijk gamesbedrijf aan de bak wilt: “Als je als artist aan de slag wilt bij Guerrilla is het belangrijker dat je een goede ontwerper bent, dan een tekenaar of 3D’er. Zorg dat dit duidelijk te zien is in je werk. Laat zien hoe je tot het eindresultaat gekomen bent. Dit geldt ook voor de proefopdracht die je bij Guerrilla en ook vaak bij andere gamesbedrijven moet maken. Wees origineel, ontwerp geen ruimteschip of trol, dat doet iedereen. Ontwerp iets dat dicht bij de games ligt die het bedrijf in kwestie maakt, iets dat zo door het bedrijf gebruikt zou kunnen worden. Guerrilla maakt Killzone, een hyperrealistische futuristische oorlogsgame. Dan moet je niet met roze konijntjes komen aanzetten.”
12 | crtf
dere groep vormgevers bij Guerrilla, de 3D modellers. Dit team, dat op een gegeven moment uit meer dan 100 mensen bestond, zet alle concepten op papier om naar de driedimensionale spelonderdelen die de speler straks te zien krijgt. 3D’ers werken in Maya. In het team van 3D’ers zijn, net als bij de concept artists, diverse disciplines te herkennen. Elke 3D’er heeft weer zijn eigen specialisme, of het nu het modelleren is van personages, omgevingen of voertuigen. Pas als de 3D afdeling alle onderdelen samenvoegt in het spel, komt het
tot leven. Dit is een proces dat lang duurt, want alles moet kloppen en bij elkaar passen. Nog belangrijker is dat het speelbaar moet zijn en nóg belangrijker, het moet leuk zijn. Momenteel is Guerrilla bezig met het afronden van Killzone 2. Veel wordt er niet meer ontwerpen, deze fase van het project bestaat vooral uit spelen, testen en aanpassen. Iets waar het hele team, inclusief de artists aan meewerken. Killzone 2 zal in februari 2009 verschijnen voor de PlayStation3. KILLZONE 2 crtf | 13
Killzone 2 is een schietspel voor de PlayStation 3. Het is het derde uit de serie, want naast Killzone 1 (2004) verscheen ook Killzone: Liberation (2006) voor de draagbare PSP. Killzone speelt zich af in een verre toekomst, waarin de mensheid uitgezwermd is over het heelal. Tijdens deze tijd van kolonisatie is de mensheid opgesplitst in twee groepen, het Aardse ISA en de Hellghast die in ballingschap leven op een onleefbare planeet en door de slechte omstandigheden aldaar langzaam zijn gemuteerd. Verbitterd en verhard trekken de Hellghast ten strijde tegen ISA met als doel het veroveren van meer gebied en op zoek naar een beter bestaan. Voor meer informatie: killzone.com
14 | crtf
WIST JE DAT... ...de personages zoals die te zien zijn in de trailer van Killzone opgebouwd zijn uit dezelfde hoeveelheid polygonen als een compleet level in Killzone op de PlayStationS2?
FOTOREALISTISCH Killzone 2 heeft realisme hoog in het vaandel staan, maar hoe kun je een realistisch spel maken als de wereld die je creëert volledig uit de hoge hoed komt? Simpel. Door er op uit te trekken en foto’s te maken. Lugubere industrieterreinen, vervallen gebouwen, drassige autosloopplaatsen, zwaar bouwmaterieel, baggerschepen; alles waar de tand des tijds flink in gebeten heeft en moeder natuur overheen gepist heeft, werd op de gevoelige plaat gezet. Er werd zelfs een professioneel reclamefotograaf ingehuurd, die normaal alleen gelikt reclamewerk maakt, om de meest troosteloze en de sloppenwijken te fotograferen in Hong Kong. crtf | 15
[sterk merk]
Nederlandse games industrie wordt volwassen Als je tien jaar geleden aan de slag wilde binnen de Nederlandse games industrie, dan had je niet veel keuze. De grootste speler indertijd was Davilex, dat in het bijzonder bekend stond om het bedenkelijke A2 Racer. Links en rechts verscheen er nog wel een game waar Nederlandse inbreng in te bespeuren was, maar games waar je als Nederlander écht trots op kon zijn, waren er niet veel. Hier een selectie van een aantal Nederlandse ‘spelers’.
16 | crtf
Anno 2009 staan we er gelukkig een stuk beter voor. Tegenwoordig zijn er ruim 1500 mensen werkzaam bij tientallen Nederlandse games bedrijven en verschijnen er genoeg games die wereldwijd hoge ogen weten te gooien. We zetten hieronder de meest toonaangevende game developers binnen Nederland op een rij, die interessant zijn als je als vormgever een baan wilt scoren in die branche. Engine Software Als je in de provincie wilt werken, is Engine Software wellicht een interessante optie. Deze studio in Doetinchem is misschien niet zo heel bekend, maar is stiekem wel een van de grootste studio’s van Nederland. Engine is gespecialiseerd in games voor de PSP en Nintendo DS. Een van de meest succesvolle titels is het befaamde Puzzle Quest voor de NDS, maar Engine heeft inmiddels al een hele sloot games op haar naam staan, waaronder ook X2: Wolverine’s Revenge, Spongebob Squarepants en diverse games met Muppets in de hoofdrol. www.engine-software.com GameHouse Studios Deze casual gamedeveloper maakt games voor Real Games, dat
voorheen bekend stond als Zylom, totdat het werd overgenomen door Real.com (van die irritante mediaspeler die nooit écht werkte). Dit zijn games in het genre ‘spelletjes met blokjes en balletjes die je vriendin en je moeder leuk vinden’. Als het je droom is in het keigave Eindhoven te werken, dan moet je even op het banengedeelte van de website kijken. www.gamehouse.com Khaeon Games Deze Haagse studio die al sinds 1999 meedraait, werkt momenteel aan het zeer ambitieuze, miljoenenverslindende Chronicles of Spellborn, een massive multiplayer online game die gaat proberen te wedijveren met World of Warcraft... Dat zal niet gemakkelijk worden, maar als het Khaeon lukt om Spellborn heelhuids op te leveren, kan dat al met recht een hele prestatie genoemd worden. www.khaeon.com Paladin Studios Paladin Studios, gesitueerd in Leiden, is gespecialiseerd in ‘serious’ games en virtuele werelden. Paladin heeft onder andere meegewerkt aan Audiosurf, een zeer geslaagde mix tussen een puzzel-, crtf | 17
race- en muziekgame die je zeker even moet checken als je weer 10 euro van je oma hebt gekregen. www.paladinstudios.com Playlogic Games Na een zeer moeizame start en jaren van games ontwikkelen die het daglicht niet zagen of hun première hadden in de uitverkoopbakken van de Blokker, lijkt Playlogic het lek nu boven te hebben. Insiders beweren dat het bedrijf momenteel werkt aan een zeer originele en kwalitatieve game die Playlogic geen windeieren zal gaan leggen. We wachten met spanning af... www.playlogicgames.nl Streamline Studios Niet echt een gamedeveloper, maar een studio die zich heeft gespecialiseerd in het maken van assets, oftewel beeld- en geluidsonderdelen. Streamline heeft onder andere meegewerkt aan Gears of War en Saint’s Row. (lees verder op pagina 22) 18 | crtf
GAMES EVENEMENTEN IN 2009 Laat je inspireren…. Global Game Jam 30 januari t/m 1 februari, Utrecht De Global Game Jam (GGJ) is een uniek event dat 48 uur duurt en overal ter wereld plaatsvindt. Het start vrijdag 30 januari 17:00 en duurt tot en met zondag 1 februari 15:00 (lokale tijd). Deelnemers moeten zich allemaal aan dezelfde regels houden en iedereen kan meedoen! Snap je er niks van? Check www.globalgamejam.com voor meer informatie. VIMS2009 11 en 12 juni, Utrecht Het tweede internationale symposium over Visual Image Safety. VIMS 2009 is een event van NLGD Festival of Games in samenwerking met TNO. GamesCon 2009 Najaar 2009, Keulen De grootste internationale gamesbeurs van Europa, die voorheen in het voormalig Oost-Duitse Leipzig werd gehouden. Als je geen geld hebt om naar LA af te reizen, dan heb je nu geen excuus meer, Keulen ligt praktisch tegen de grens en belooft zeker de moeite waard te worden! crtf | 19
20 | crtf
crtf | 21
Deze studio, die naast station Amsterdam Sloterdijk ligt, is een goed bedrijf als je voor het eerst komt kijken in de industrie. www.streamline-studios.com Triumph Studios Delftse gamedeveloper die bekend geworden is met Age of Wonders. Dit is een succesvolle serie strategiegames voor de PC die door fans van het genre zeer hoog wordt aangeslagen. Meer recentelijk was Triumph verantwoordelijk voor Overlord voor de Xbox 360 en PC, eveneens een zeer geslaagd spel. Momenteel wordt er gewerkt aan de opvolger. www.triumphstudios.com Two Tribes Deze Harderwijkse gamestudio staat bekend om zijn sympathieke handheldgames als Toki Tori en Three Tribes, maar is momenteel ook vertegenwoordigd op andere platformen. Momenteel werkt Two Tribes aan Rubik’s World een Wii-game die gebaseerd is op de bekende draaikubus uit de jaren tachtig. www.twotribes.com Woedend! Games Deze studio die gevestigd is aan het Damrak, staat ook wel bekend als W! Games. Woedend! Games is een spin-off company van communicatiebureau Woedend dat een paar straten verderop zit. De games-tak was in 2007 verantwoordelijk voor de Nintendo Wii-game My Horse & Me. www.woedendgames.com 22 | crtf
[zin & tuig]
Spelfilm Ik ben geen gamer. Wel een filmfreak. Heerlijk, achterover op de bank, lekkers onder handbereik en genieten maar. Waarschijnlijk heb ik een tijd onder een (Tetris)steen gelegen, maar ik kwam er pas zeer recentelijk achter dat de gameindustrie al jaren vele malen groter is dan de filmindustrie. Het was me wel opgevallen dat in mijn buurtplatenzaak slechts een kwart van de schappen met cd´s en dvd´s waren gevuld. De rest staat volgebouwd met de meest spectaculaire games. De filmindustrie probeert uiteraard hardnekkig over te toepen door films te maken die gebaseerd zijn op games (bv Doom, Resident Evil, Max Payne). De volgende uitdaging voor filmmakers moet zijn Pacman of Tetris te verfilmen. Pacman lijkt me dan iets voor Irakese cineasten: een volgevreten Amerikaan wordt achtervolgd door hongerige burka’s. En Tetris wordt natuurlijk een docudrama over muurtjes-stuccende Polen. Old school en actueel tegelijk.
Maar het bizarre aan games vind ik dat mensen zichzelf – veel meer dan in een film – er totaal in kunnen verliezen. Er zijn hele groepen die meer ‘ bestaan’ in hun online wereld van World of Warcraft dan in de echte realiteit. Mocht je jezelf een keer terugvinden in deze fantasiewereld, bedenk dan dat je tegenstander ‘WarWitch68’ waarschijnlijk huismoeder Trudy Johnson uit Ohio is. Die om nog contact te hebben met haar apathische kinderen, zich ook maar een game-alter ego heeft aangemeten. Als ik fanatieke gamers hoor praten, ligt bij mij altijd dezelfde opmerking voorop de tong: ’t is maar een spelletje, hoor. Al moet ik toegeven dat als ik de graphics van sommige spellen zie, ik een zekere bewondering niet kan onderdrukken. En de paar keer dat ik lafjes meekeek bij Grand Theft Auto of Pro Evo Soccer, betrapte ik mezelf erop dat ik toch stiekem wel enigszins werd meegesleept. Maar geef mij toch maar een lekkere actiefilm. Dan heb je tenminste je handen vrij om popcorn en m&m’s te eten. (practical) Joke | Columnist crtf | 23
[ik kan]
Op het werk spelen we vaak na het werk Call of Duty het Rotterdamse RANJ is een jonge hippe studio die gespecialiseerd is in het ontwerpen en ontwikkelen van digitaal entertainment, met de focus op serious games. We spraken met Basiel Jaspers, 33 en senior designer en voelden hem aan de tand over het wel en wee bij RANJ (www.ranj.nl).
24 | crtf
Mooie titel, senior designer, maar wat houdt het precies in? “Als senior designer ben ik verantwoordelijk voor alle visuele aspecten van een spel. Ik ben vanaf de eerste schetsen tot de oplevering aan de klant bij een project betrokken. Omdat RANJ een relatief klein bedrijf is, heb ik in de praktijk ook soms contact met de klant om bijvoorbeeld het eindresultaat te presenteren. Mijn dagtaken zijn normaliter echter vormgeven in zowel 2D als 3D als het maken van animaties, waarbij het eindresultaat uiteindelijk altijd n Flash word opgeleverd.” Wat heb je hiervoor gedaan? “Ik ben van origine grafisch vormgever. Voordat ik bij RANJ terechtkwam, werkte ik bij een architectenbureau.” Dat lijkt me een behoorlijke carrièreswitch, hoe ben je dan bij RANJ terecht gekomen? “Bij het architectenbureau waar ik eerst werkte kwam ik in aanraking met animatie en 3D software en ik heb mezelf daarin verder opgeleid. Toen bleek dat RANJ naar iemand op zoek was met die specifieke kennis, was de keuze snel gemaakt.”
Heb je bij RANJ gevonden waar je naar op zoek was? “Het leuke aan RANJ is dat het een niet al te groot bedrijf is, waardoor je niet alleen bij veel aspecten van een project betrokken bent, maar ook dat je zelf goed je creatieve ei kwijt kan. En omdat je bij veel zaken betrokken bent, doe je ook veel ervaring op in de breedte. Ik zou nooit bij een grote studio willen werken en alleen verantwoordelijk zijn voor één klein aspect van een project.” Klinkt allemaal wel erg positief. Heb je ook iets te klagen? “Een van de zaken waar je als vormgever wel vaak mee te maken hebt, is dat je niet altijd carte blanche hebt. Niet alleen heeft de klant vaak bepaalde eisen, ook de tijd en het budget zijn niet onbeperkt. Als vormgever wil je optimaal werk leveren en dat kan helaas niet altijd. Je eigen ambities kun je daardoor niet altijd waarmaken, maar dat is uiteraard van ondergeschikt belang. Het belangrijkste is dat de klant tevreden is.” En de mensen waarmee je moet samenwerken, wat kun je daar over vertellen? “Bij RANJ is de gemiddelde crtf | 25
leeftijd erg laag. Bij het architectenbureau waar ik eerst werkte, had ik collega’s van 19 tot 64 jaar. Bij RANJ is de gemiddelde leeftijd 35, al zijn de meesten jonger. Door het geringe verschil in leeftijd bevinden de meeste collega’s zich in dezelfde levensfase, ze hebben dezelfde hobby’s en interesses. Dat maakt het een hechte groep.”
KRO > online wereld voor kinderen in opdracht van KRO
Stel nu dat RANJ er morgen mee ophoudt, wat zou je dan willen doen? “Compositing, 3D en visual effects maken voor grote live action Hollywood films. Bedrijven in Londen als Double Negative, FrameStore en The Mill spreken me erg aan. Hollywood trekt mij niet zo.” Wordt er ook nog gespeeld bij RANJ? “Op het werk spelen we vaak na het werk Call of Duty of de freeware variant Urban Terror. Er is niks mooiers dan elkaar neer te schieten in een stedelijke omgeving.” 26 | crtf
LOI > online promotionele game tijdens EK2008 in opdracht van LOI
Sharkworld > online management game in opdracht van OTIB
crtf | 27
[allemachtig]
3creatieven overhun
absolute
o
N.
28 | crtf
1
Han Ernest Managing director Vormers.nl NO.1: D e Nomos tafel van Norman Foster
“Als vormgever kijk en zoek ik altijd naar de kracht van een creatie. En altijd ben ik verbaasd hoe mensen iets neer kunnen zetten wat helemaal ‘nieuw’ is, wat een vernieuwing is voor de wereld. Creëren is vernieuwen. Dat kan op allerlei gebieden. Jarenlang was mijn grote voorbeeld Miles Davis. Fenomenaal, zoals hij meerdere malen in zijn leven jazzmuziek helemaal heeft vernieuwd, opnieuw uitgevonden en met een ongelooflijke kracht leven heeft ingeblazen, letterlijk! Dat is de kracht die me boeit. En die kracht herken ik ook bij de architect (sir) Norman Foster en zijn Bureau Foster + Partners. Een lange rij statements in architectuur, die de mensen verbaast met verleidelijke
schoonheid, zoals een augurk-vormige wolkenkrabber in Londen, de glazen koepel op de Rijksdag in Berlijn, de brug over de Tarnvallei in het Franse Millau, of Beijing International Airport in China. Deze indrukwekkende rij vervolgt in de toekomst met o.a. het nieuwe Camp Nou stadion in Barcelona en de Freedom Tower in New York op de plek waar de Twin Towers hebben gestaan. Foster heeft ook nog een tafel en een paar stoelen ontworpen. De tafel, (Nomos genaamd) mijn werktafel, is voor mij de absolute nummer 1. Een hightech, maar ook organische constructie, zoals alleen een architect het kan ontwerpen en mijn verbinding met al dat mooie werk.” crtf | 29
Boris Thorbecke
Freelance Art director & kunstenaar - directart.nl
NO.1: Zelfportret van Andy Warhol
30 | crtf
Die expressieloze ogen, dat halfopen versufte mondje en eeuwige pruik schijnbaar achteloos opgetist. Een mix van de Mona Lisa en Mickey Mouse op het doek gezet als een paarse vlek. De beschermheilige van de reclame en popart van de jaren 60, 70, 80 en ook nu weer, is hij hét icoon van de eighties revival waar maar geen einde aan lijkt te komen. De man die liever ‘keek’ dan echt meedeed met alle orgies, drugs en mafheid. De man die sprak alsof hij net uit een koekoeksei was gekropen en Chanel zijn mama was. De man die zijn hele leven met zijn moeder samenwoonde. Vroeger op de academie was het stiekem mijn held. Iemand die alles door leek te hebben. Geen verschil wou zien tussen kunst en reclame. Oppervlakkig durfde te zijn in een kunstscène waar alles altijd zo zwart, sober en deprimerend serieus was. Statements maakte over reclame, kapitalisme, media en sterrendom die ronduit leeg en tegelijkertijd diepzinnig en verheven waren.
Dat laatste heeft hij tot zijn dood weten te ontkennen. Alsof hij wist dat de magie dan weg zou zijn. Alsof hij wist dat zijn beelden nog een tijd te gaan hadden om mensen aan het denken te zetten en te inspireren. Nu populairder dan ooit lijkt het wel of hij het allemaal al wist. ‘Just make a pretty portrait of me, make it look like I’m a star you know.’ Met de MTV en TMF sterretjes cultuur die zijn piek nog lang niet bereikt heeft, lijkt het inderdaad alsof iedereen een ster kan worden. Maar net zo maf, groots en paars als Andy? Reclame maken is net als kunst, vooral als je er niet al teveel en gecompliceerd bij nadenkt. Kunst maken is net als reclame, het ligt eraan hoeveel mensen er naar moeten komen kijken. Het zijn zo maar een paar gedachtes, die mij inspireren om kunst te maken die de grens op zoekt. Om reclame te maken die zo puur mogelijk is. crtf | 31
Fons Schiedon
Beeldend kunstenaar, regisseur en ontwerper - fonsschiedon.com
NO.1: Collage for The Swimmer in the Econo-mist (1997) van James Rosenquist
“James Rosenquist is een van de iconen voortgekomen uit de pop-art. Zijn werk bestaat voornamelijk uit enorme doeken, met grote vaardigheid geschilderd. Een vloeiende en tegelijkertijd gewelddadige juxtapositie van commerciele, politieke en wetenschappelijke beelden maakt zijn 32 | crtf
werk relevant, en tegelijkertijd het voorbeeld (misschien na Warhol, maar wat mij betreft voor Lichtenstein) van de stroming waar hij mede vorm aan heeft gegeven. Deze relatief recente voorstudie voor een van zijn werken vind ik bijzonder interessant. Het is al heel aardig om te zien hoe Rosenquist zich op een nieuw werk voorbereidt. Maar wat ik er vooral interessant aan vind, is hoe dit werkje een getuige is geweest van een proces. Als een tijdcapsule laat het zien waar het is geweest, en aan welke processen het bedoeld en onbedoeld heeft blootgestaan. Liggend op de vloer, hangend aan de muur, in de hand terwijl hij aan het doek heeft gewerkt. Er is verf op gespetterd, overheengelopen, neergesmeten misschien. Aan de ene kant is het een doordachte collage, aan de andere kant verraadt de ruwheid waarmee de rode verf is aangebracht en de vorm
in het midden is verlengd, op ongeduld om aan het “echte” werk te beginnen. De vrijheid die hij zich daarmee permitteert is van een kunstenaar die vertrouwen heeft in zijn werkwijze. Er staan aantekeningen op die op een andere titel lijken te wijzen, en een signatuur. De signatuur lijkt te zeggen dat hoezeer dit werk slechts een stap in een proces is, het er toch volledig bij hoort. In mijn eigen werk probeer ik ook het proces zichtbaar te houden. Ik houd van de gedachte dat als je voor een doek staat, alles wat er aan heeft bijgedragen nog aanwezig is. Dat het geen keurige uitwerking is van iets dat eigenlijk al bestond, maar gestuurd door momentum en materiaal. Op dit moment vind ik veel inspiratie in onafheid. Het uiteindelijk doek van The Swimmer in the Economist is een meesterwerk, maar ook een kleine viezige collage, die blijft intrigeren.” crtf | 33
[ik wil]
Aaibaar konijntje in 3D Huisvrouwen spelen vooral casual games
Zigiz.com is producent en uitbater van online casual games. Dat is een mooi woord voor spelletjes die je op het internet kunt spelen. In het assortiment van Zigiz vind je onder andere gouwe ouwe games als Solitaire en Mah-Jong, maar Zigiz maakt ook nieuwe games als Bubble Up en Fuzzball Frenzy. Zigiz zit ondanks de financiële tegenwind nog steeds in de lift en dus werd het tijd om eens kennis te maken met het bedrijf uit Hilversum. We spraken met Pim Bouman, 34 jaar en general manager bij Zigiz.
34 | crtf
Waarom zou een vormgever voor Zigiz moeten kiezen? “Bij Zigiz werken we met een team van experts met passie, plezier en ambitie aan games van hoogwaardige kwaliteit. Dit gebeurt in een informele, creatieve maar ook resultaatgerichte omgeving.” En wat doet een vormgever precies in dat geheel? “Het designen van games! Het is zijn taak deze aan de Zigiz kwaliteitseisen te laten voldoen. Dit natuurlijk wel binnen de deadline. “ Over die kwaliteitseisen. Wat zijn die voor een vormgever? “Er wordt gekeken naar de vaardigheden en het portfolio van de vormgever. Is er een goede match met het maken van onze games? Is hij in staat om in 3D vorm te geven? Sluit zijn stijl aan bij het casual en vrolijke karakter van onze games en ons merk? Houdt hij van games?”
konijntje in 3D. We zien dan direct of iemand snapt wat we willen zien in onze games.” En ouderwetse zaken als opleiding en ervaring? “Opleiding en werkervaring zijn natuurlijk beide belangrijk als bagage om de kansen voor de vormgever te vergroten, maar het ontbreken ervan is niet bij voorbaat een reden om iemand af te wijzen.” En als je dan binnenkomt in je Adidastrainingsbroek, wat voor types tref je dan aan op de werkvloer? “Strikt demografisch gezien werken bij Zigiz mannen en vrouwen met een gemiddelde leeftijd van ruim beneden de 30 jaar. De mix is echter zeer gevarieerd. Vaak past bij iedere rol een bepaalde persoonlijkheid.”
Welke disciplines gaan er schuil achter die persoonlijkheden? Wie werken er aan een spel? “Er zijn veel verschillende disciplines En als een vormgever daar allemaal betrokken bij het maken van een ‘ja’ op antwoord, hoe weten jullie dan spel. Aan een game werken behalve zeker dat je een goede in huis haalt? vormgevers ook Adobe Flash en “Vaak krijgt een vormgever tijdens PHP ontwikkelaars, projectmanagers de sollicitatieprocedure een opdracht en de marketing afdeling.” mee naar huis. Bijvoorbeeld het maken van een schattig, aaibaar crtf | 35
En de doorstroom binnen het bedrijf? Is er ook ruimte voor groei? “Voor verticale groei binnen het bedrijf zijn we nog te klein. De structuur is horizontaal en de lijnen zijn kort. Voor ontwikkeling middels studie is ruimte. Wat je echter vooral ziet is dat mensen ‘on the job’ het meest leren. Door zichzelf en elkaar uit te dagen en elkaar te helpen.”
Mr. Mole
Sunset Solitaire
Speel je zelf nog wel eens? Zo ja; wat? “Op Zigiz.com? Sevens. Daarnaast: Warcraft II.”
36 | crtf
crtf | 37
Bumble Tumble
[ik maak]
INFORMATIE OVER DE NEDERLANDSE GAMES INDUSTRIE Dutch Games Association De DGA is begin november opgericht. De DGA wil een overkoepelende organisatie zijn voor de gamebranche die de branche vertegenwoordigt richting overheid, onderwijs, media en de gamebranche in het buitenland. De DGA gaat zich richten op zaken als de ontwikkeling van opleidingen voor gamebouwers of het ontwikkelen van standaarden die de verspreiding van games vergemakkelijken. Bij de DGA zijn reeds bij aanvang de volgende organisaties officieel aangesloten: Dutch Game Garden en BGIn. BGIn BGIn is een onafhankelijk non-profit organisatie die in het leven is geroepen om de Nederlandse, eh sorry, Beneluxaanse gamesindustrie te stimuleren. www.bgin.org
38 | crtf
NLGD De NLGD is een stichting die organiseert, informeert en publiceert. Met als thema altijd de Nederlandse gamesindustrie. www.nlgd.nl Control Magazine Control is het Nederlandse vakblad met een focus op het ontwikkelen van zowel commerciële als serious games. Het abonnement is gratis voor iedereen die in de Nederlandse gamesindustrie werkzaam is. www.control-online.nl
GAMESOPLEIDINGEN IN NL Wil je de gamesbiz in, maar mis je nog skills? De volgende opleidingen in Nederland kunnen je daar bij helpen: Hogeschool voor de Kunsten Utrecht www.hku.nl QANTM College Amsterdam www.qantm.nl NHTV Breda www.nhtv.nl
CIJFERTJES EN FEITEN Wist je dat de markt voor gaming in Nederland nog steeds knetterhard groeit? PriceWaterHouseCoopers rekende uit dat de markt in 2007 met maar liefst 23,2% groeide naar dik 472 miljoen euro omzet. De verwachting is dat dit in 2012 meer dan 700 miljoen zal worden. Het rapport waarin dit geschreven staat, werd echter uitgegeven voordat de financiële crisis ons bereikte, dus waarschijnlijk zal de groei dit en komende jaren iets lager gaan uitpakken. Aan de andere kant, als mensen geen geld meer hebben om op vakantie te gaan, zullen ze toch een spelcomputer moeten kopen om de kids stil te houden... Ook online gaming groeide flink en dat komt omdat we in Nederland allemaal ADSL en kabelinternet hebben. Het aantal online gamers steeg in 2007 met 23,1% naar 1,28 miljoen. Er werd voor € 156 miljoen bij elkaar gespeeld. De verwachting is ook dat deze markt nog flink zal groeien. Mobiele games stellen in Nederland nog niet zoveel voor en wisten slechts 32 miljoen euro bij elkaar te
harken. Maar met de komst van de geavanceerde iPhone en vergelijkbare telefoons zal hier naar alle verwachting snel verandering in komen.
MEER WETEN? Gamasutra.com Informatie over het maken van games voor en door gamedevelopers. Kotaku.com Allround nieuwssite over games & lifestyle. Insidegamer.nl Nederlandse nieuwssite over commerciële computergames. Gametrailers.com Trailers van de nieuwste games. Escapistmagazine.com Volwassen online magazine over games. Dutchgamegarden.nl Nederlandse stichting voor stimulatie van games industrie op nationaal en internationaal niveau. Gamefaqs.com Site met walkthroughs, hints, tips en cheatcodes van zo’n beetje alle games die ooit verschenen zijn. Ook heeft de site een interessant forum.
crtf | 39
Emile Noordeloos had van kinds af aan een grote passie voor tekenen en schilderen. Toch heeft hij nooit een grafische opleiding gevolgd. Als 18 jarige vond hij met zijn airbrush illustraties onderdak bij het agentschap van Archer Art in Amsterdam maar daar is hij onder druk van zijn omgeving maar kort gebleven. Hij moest een “echte” baan nemen. Na vele jaren en met veel plezier als anesthesie verpleegkundige in diverse ziekenhuizen te hebben gewerkt kwam hij in 2006 door toeval in aanraking met zijn huidige digitale teken en schilder tools. De oude liefde vatte hevig vlam en na een portfolio te hebben opgebouwd zocht hij in 2007 zijn voormalig agentschap, tegenwoordig: Art Associates Amsterdam weer op en werkt sindsdien als een succesvol freelance illustrator met bekende namen in zijn portfolio. Zie voor meer werk: www.digitalpaint.nl Emile Noordeloos works for the major corporations and agencies and creates images for well known brand names. He welcomes the challenge of working for new clients and newly starting businesses. 40 | crtf
