NOTA MINIMABELEID 2005 INLEIDING De gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude heeft al jarenlang een eigen minimabeleid. Door de komst van de Wet Werk en Bijstand werden diverse mogelijkheden voor gemeentelijk beleid afgesneden. Omdat niet direct duidelijk was wat wel en wat niet kon, is eerst afgewacht tot er meer duidelijk zou zijn. Nu dat zo is, is het tijd om alsnog het gemeentelijk minimabeleid te herijken. Met het verschijnen eind 1995 van de beleidsnota van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid: “De arme kant van Nederland” werd armoede in Nederland politiek erkend. Naast de bestaande individuele bijzondere bijstand werd het voor de gemeente mogelijk gemaakt bijzondere bijstand categoriaal te verstrekken en aanvullend minimabeleid te ontwikkelen. Tot dan bestond de inzet van de gemeente uit het verruimen van de kwijtscheldingsnorm voor gemeentelijke belastingen naar 100% van het minimumloon, de gedecentraliseerde bijzondere bijstand en toekenning van een koudetoeslag. Eind 1997 stelde gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude haar minimabeleid vast. Het bestond uit : - kwijtschelding van gemeentelijke belastingen, inclusief hondenbelasting. Bij de berekening werd de kindertoeslag huursubsidie buiten beschouwing gelaten en verzoeken om kwijtschelding werden via sociale zaken ingediend. - afschaffing drempelbedrag bijzondere bijstand. - categoriale bijstand voor vervanging duurzame gebruiksgoederen: eens per drie jaar maximaal € 681,-- (ƒ 1500,-) à fonds perdu - categoriale bijstand voor sociaal culturele activiteiten; jaarlijks € 45,- (ƒ 100,- per persoon. Men behoorde tot de doelgroep bij een (gezamenlijk) inkomen van maximaal 115% van het minimumloon. Alleen voor kwijtschelding werd 100% van het minimumloon gehanteerd.. In 1999 werd het beleid, na evaluatie, aangevuld met: - categoriale bijstand in de vorm van een toeslag voor indirecte schoolkosten ad € 113,(ƒ 250,-) per kind, voor kinderen van 12 tot 18 jaar die voortgezet (dag)onderwijs volgden. - categoriale bijstand in de vorm van een eindejaarsuitkering en millenniumtoeslag (later in het jaar toegevoegd). Per 1 januari 2004 wordt de Algemene Bijstandswet ingetrokken en verdween de mogelijkheid van (categoriale) minimaregelingen en de inkomstenvrijlating uit deeltijdarbeid. De dan ingevoerde Wet Werk en Bijstand (WWB) kent slechts een in categorie en duur zéér beperkte vrijlatingsregeling. Het rijksbeleid is enerzijds gebaseerd op het beperken van de armoedeval (de inkomenspositie van de bijstandsontvanger die werk aanvaardt mag per saldo niet ongunstiger worden) en anderzijds op het inzetten van de beschikbare middelen in eerste instantie voor individuele bijstandsvoorzieningen. Hiermee wordt expliciet inhoud gegeven aan de vangnetfunctie van de WWB. Het Rijk is van mening dat de lagere overheden geen inkomenspolitiek mogen voeren. Door juridische en financiële rijksmaatregelen op het terrein van inkomensondersteunend beleid moeten op gemeenteniveau andere accenten worden gelegd.
De nieuwe wet kent naast de individuele bijzondere bijstand, nog drie mogelijkheden voor categoriale bijzondere bijstand: - een collectieve ziektekostenverzekering - bijzondere bijstand voor 65+’ers en - bijzondere bijstand voor chronisch zieken en gehandicapten van 18 tot 65 jaar. Voor de 65+ers en chronisch zieken en gehandicapten is de problematiek van een eventuele armoedeval bij werkaanvaarding niet van toepassing. Ter stimulering van inkomensondersteuning aan deze categorie zijn zelfs extra middelen aan de gemeenten beschikbaar gesteld door een toevoeging aan het gemeentefonds. Overigens is hiervoor geen gemeentelijk bedrag aan te geven aangezien hiervoor geen specifieke beschikkingen door het Rijk zijn afgegeven. Landelijk is extra geld aan het budget bijzondere bijstand toegevoegd; welk aandeel onze gemeente daarin heeft is niet duidelijk. Het is de beleidsvrijheid van de gemeente om al of niet gebruik te maken van de mogelijkheden tot categoriale bijstandsverlening. Het voordeel van categoriale voorzieningen in de uitvoering is vooral dat de noodzaak voor het maken van de kosten niet aangetoond hoeft te worden. Tegelijkertijd met de invoering van de WWB deed de Landurigheidstoeslag zijn intrede. De Langdurigheidstoeslag maakt onderdeel uit van de WWB en is bestemd voor mensen tot 65 jaar die gedurende vijf achtereenvolgende jaren op het minimumniveau hebben moeten leven, niet gewerkt hebben en geen vermogen hebben.
HUIDIG BELEID Het huidige gemeentelijk minimabeleid bestaat uit: - kwijtschelding gemeentelijke belastingen- het achterwege laten van het drempelbedrag bij bijzondere bijstand €112,-; - individuele bijzondere bijstand; - de langdurigheidstoeslag en - schuldhulpverlening, zowel curatief als preventief, door de Stadsbank. Het kwijtscheldingenbeleid betekent dat de gemeente op jaarbasis ongeveer € 12.500 minder inkomsten heeft. Bij het toepassen van een drempelbedrag voor de bijzondere bijstand zou ongeveer € 3.500.- aan uitgaven bespaard worden. De uitkering van de langdurigheidstoeslag (een recht) kost op jaarbasis ongeveer € 4.000,-; de bijzondere bijstand ongeveer € 66.000,- en schuldhulpverlening € 7.000,- (bedragen 2004). Het huidige beleid kan zondermeer worden voortgezet. De vraag is nu welk inkomensondersteunend beleid de gemeente naast genoemde categoriale mogelijkheden en het huidige beleid nog kan voeren.
MOGELIJKE AANVULLINGEN OP HET BELEID Uit een rondgang bij een aantal gemeenten in den lande en directe omgeving is een beeld ontstaan van de nog openstaande mogelijkheden voor het voeren van een eigen gemeentelijk minimabeleid.
Categoriale bijzondere bijstand a.
Bijzondere bijstand voor chronisch zieken, gehandicapten en ouderen in de vorm van een ‘zorgtoeslag’ voor ‘verborgen‘ kosten in verband met ziekte, handicap of ouderdom.
Voor deze doelgroep heeft het Rijk extra middelen aan het landelijke budget voor de bijzondere bijstand toegekend. Criteria om de doelgroep te bepalen kunnen zijn: - 65 jaar of ouder; - langer dan een halfjaar onafgebroken gebruik maken van de thuiszorg; - een uitkering Op grond van de WAO in verband met (volledige) arbeidsongeschiktheid; - een WVG-voorziening hebben; - een invalidenparkeerkaart hebben; - mensen die op andere wijze aantonen tot de doelgroep te behoren bijvoorbeeld op grond van een medisch advies. Daarnaast kan gelden dat men moet voldoen aan een inkomenstoets. Voor Haarlemmerliede geldt in het kader van de bijzondere bijstandverlening al jaar en dag 115%. De zorgtoeslag bedraagt in Haarlem € 200,- per huishouden per jaar, terwijl dit in de gemeente Haarlemmermeer €250,- en voor 65 plussers € 295,- bedraagt. In beide gemeenten geldt eveneens een inkomenstoets van 115 %. In de gemeenten Heemstede en Bloemendaal is ervoor gekozen genoemde doelgroep géén zorgtoeslag toe te kennen, maar in aanmerking te brengen voor de hieronder genoemde collectieve ziektekostenverzekering. Alleen voor deze doelgroep is de inkomenstoets echter opgerekt naar 130% , terwijl de premiekorting € 20,- per maand per hoofdverzekerde is. De ruimere inkomenscategorie is het gevolg van een berekening van het NIBUD waaruit is gebleken dat van de doelgroep met name de inkomenscategorie tot 130% in problemen dreigt te geraken ten gevolge van de bezuinigingen op de ziektekostenverzekering ! b.
Collectieve ziektekostenverzekering.
Van rijkswege worden steeds meer voorzieningen uit het basispakket gehaald. Zilveren Kruis Achmea heeft de kostensoorten die zijn verdwenen zoveel mogelijk opgenomen in aanvullende verzekeringen die deel uitmaken van een collectieve ziektekostenverzekering. De aanvullende verzekeringen, het Zilver Pakket en de Zilver Tand Polis worden met 10% korting aangeboden aan bijstandscliënten van gemeenten waarmee een overeenkomst is gesloten. De gemeente kan aan het pakket tevens nog een Gemeente Extra Pakket toevoegen. In dit pakket zitten met name die voorzieningen waarvoor thans veelal individuele bijzondere bijstand wordt verstrekt (kosten thuiszorg, bril, extra kosten gebitsprothese, dieetkosten enz.) Voor dit pakket wordt bij de verzekerde geen extra premie in rekening gebracht. De cliënt kan deze op gelijke wijze declareren bij het ziekenfonds en het ziekenfonds berekent het verstrekte plus administratiekosten per kwartaal door aan de gemeente. Het systeem van collectieve ziektekostenverzekering bij het Zilveren Kruis is in Heemstede en Bloemendaal opengesteld voor inwoners met een inkomen die voldoen aan hun inkomenstoets 110 % van de bijstandsnorm. In Haarlem is de norm 115% van de bijstand. Ter stimulering wordt bovenop de 10% korting op de twee aanvullende verzekeringen, een premiekorting van € 10 ,- per maand per hoofdverzekerde verstrekt (uit de bijzondere bijstand). Een nadeel voor onze gemeente is dat momenteel in Haarlemmerliede ca. slechts 15 van de 40 cliënten bij Zilveren Kruis Achmea zijn verzekerd. Dit is nog steeds een gevolg van het feit dat de gemeente destijds onder het verzorgingsgebied van Zorg en Zekerheid viel. Gelet op
het aantal verzekerden bij Zilveren Kuis Achmea kan een (te) beperkt deel onze uitkeringsgerechtigden hiervan profiteren. Een andere overweging is dat de gevolgen/effecten van de invoering van een nieuw ziektekostenstelsel per 1 januari 2006 nog onbekend en niet in te schatten zijn. Bovendien zal de gemeente nu nog apart moeten onderhandelen met Zilveren Kruis Achmea, terwijl in geval van samenwerking met andere gemeenten op het gebied van sociale zaken meegelift kan worden met de door hen afgesloten contracten. Voorstel categoriale bijstand: Het heeft onze voorkeur de keuze voor deelname aan een collectieve ziektekostenverzekering naar later tijdstip te verschuiven. Om toch iets voor de doelgroep van chronisch zieken, gehandicapten en ouderen te doen stellen wij voor vooralsnog voor een zorgtoeslag te kiezen. Dit is ook een doelgroep waarvoor het Rijk extra geld beschikbaar heeft gesteld. Voor de hoogte van de toeslag adviseren wij aan te sluiten bij het bedrag dat de gemeente Haarlem per jaar per huishouden beschikbaar stelt: € 200,- en gezien de berekeningen van het Nibud de inkomensgrens vast te stellen op 130%. Individuele bijstand a.
Studiekosten schoolgaande kinderen
Veel gemeenten hebben beleid om de participatie van schoolgaande kinderen te waarborgen. Bij de kosten voor kinderen gaat het vaak om een cumulatie van kosten, waardoor de ouder met een minimuminkomen op enig moment kan moeten besluiten dat het kind niet (meer) mee kan doen. Uitgangspunt voor het beleid is dat ieder kind in principe gelijke kansen en toegang moet hebben tot bepaalde essentiële voorzieningen voor zijn of haar ontwikkeling. De gemeente Haarlem heeft een onderzoek van het NIBUD naar onvermijdbare schoolkosten gelegd naast de tegemoetkomingen in het kader van de Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten (WTOS). Bij de vergelijking bleek dat de kosten zoals ouderbijdrage, kosten schoolactiviteiten en bijkomende kosten voor materialen en dergelijke, structureel hoger waren dan de vergoedingen. Ten behoeve van de minima is er in Haarlem voor gekozen op declaratiebasis bijzondere bijstand te verstrekken voor maximaal € 300,per kind op het voortgezet onderwijs en € 150,- per kind op het basisonderwijs. Dit beleid wordt gevolgd door de gemeente Heemstede terwijl waarschijnlijk ook Bloemendaal hiertoe over zal gaan. De gemeente Haarlem had een PC-project; hiermee is echter gestopt omdat de regeling categoriaal was en gezien de nieuwe regelgeving teveel naar inkomenspolitiek neigde. Individueel, via de bijzondere bijstand, is het verstrekken van een PC nog steeds mogelijk. De gemeente Amsterdam kent een schoolkostenregeling ten behoeve van kinderen op het voortgezet onderwijs. Deze schoolkostenregeling bestaat uit een leermiddelenvergoeding ad € 250,- per leerling en een reiskostenvergoeding ad € 150,- voor openbaar vervoer of de aanschaf van een fiets. Tevens heeft Amsterdam een PC-regeling. Na beoordeling op individuele basis levert de gemeente een PC. In de gemeente Haarlemmermeer krijgen de minima voor hun schoolgaande kinderen de volgende vergoedingen: - primair onderwijs: voor de ouderbijdrage € 35,- en voor sportkleding € 50,-; - voortgezet onderwijs: voor de ouderbijdrage € 85,- en voor sportkleding € 50,- en - voor schoolzwemmen € 2,70 per keer met een maximum van 40 keer. Vergoedingen voor computers en computercursussen worden in het kader van de Bijzondere bijstand op individuele aanvraag vastgesteld.
De gemeente Castricum vult dit weer anders in. Ouders met kinderen op het voortgezet onderwijs kunnen bijstand aanvragen voor indirecte schoolkosten als er géén recht op de langdurigheidstoeslag bestaat; de te verstrekken bedragen stemmen overeen met de langdurigheidstoeslag. De gemeente Den Haag geeft via de bijzondere bijstand maximaal € 90,- voor kinderen op de basisschool. Voor kinderen op het voortgezet onderwijs geldt € 250,- per jaar. Daarnaast kent Den Haag nog de mogelijkheid van bijzondere bijstand voor het startpakket in de brugklas of eerste klas van het voortgezet onderwijs. Scholen stellen veelal verplicht dat kinderen sportkleding of ander schoolmateriaal aanschaffen. Ook kan het geld besteed worden aan een bureau, fiets, schooltas of computer. Voor startkosten wordt éénmalig maximaal € 500,- verstrekt. b.
Vergroten van participatie door minima en hun kinderen
In gemeente Haarlem wordt ondersteuning op dit vlak geboden via de Haarlem Pas. De Haarlem Pas wordt in Haarlem voor de minima aangevuld met een sportcheque ad € 125,-en een sportkledingcheque ad € 50,- ten behoeve van hun kinderen. Haarlem biedt de pas gratis aan gezinnen met een inkomen van maximaal 115% van de bijstand aan. Dit geldt ook voor 65 plussers en hun partners van 60 jaar en ouder. (De is overigens verkrijgbaar voor alle inwoners van Haarlem, maar kost dan € 37,50 per kalenderjaar; een gezinspas kost € 92,50). De pashouders wordt korting geboden op tal van producten en diensten van ruim 150 restaurants, bioscopen, musea, theaters, attractieparken, winkels en sport- en cursusinstellingen in Haarlem. Met een gezinspas profiteert elk lid van het gezin van de voordelen. Mede naar voorbeeld van de Haarlem Pas is de gemeente Haarlemmermeer momenteel bezig een pilot Stadspas te starten voor sociaal/culturele activiteiten en sport. De Stadspas geldt voor minima en kent de volgende mogelijkheden: - 50 % korting met een maximum van € 60,- per jaar op het lidmaatschap van een sportclub; - € 1,- korting per keer (geen maximum aan verbonden) voor zwemmen; - € 2,- korting bij bezoek schouwburg; - de bibliotheek is gratis. c.
Gratis ID-kaarten
De gemeente Heemstede verstrekt aan minima, na individuele beoordeling, bijzondere bijstand voor ID-kaarten voor personen vanaf 14 jaar. Door de invoering van de identificatieplicht is dit een onvermijdbare uitgave geworden. In 2004 werden in de gemeente Haarlemmerliede 295 ID kaarten afgegeven. Door de identificatieplicht voor burgers van 14 jaar en ouder is het aantal verstrekte ID-kaarten toegenomen; de schatting is zo’n 400 ID-kaarten voor 2005. d.
NIBUD-curus ”Omgaan met geld” en de NIBUD-krant
- cursus: Het NIBUD (Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting) organiseert in opdracht van gemeenten een cursus “Omgaan met geld”. De cursus is in de eerste plaats bestemd voor mensen met een laag inkomen, doch ook mensen met een wat hoger inkomen kunnen aan de cursus meedoen. Deelname aan de cursus is gratis. Aan het eind van de cursus krijgt de deelnemer een certificaat en een bonus van € 75,- als vijf van de zes lessen zijn bijgewoond en het daarbij behorende huiswerk is gemaakt. - krant: Het NIBUD geeft ook periodiek een krant uit waarin aandacht en tips voor het omgaan met geld worden gegeven. De gemeente kan zich hierop voor een aantal exemplaren abonneren
en deze verstrekken aan de cliënten. De prijs is € 47,50 bij 25 stuks en € 147,50 bij 100 stuks. Uiteraard is het NIBUD op haar internet-site voor iedereen bereikbaar voor adviezen en berekeningen. Voorstel individuele bijstand: Uit de hierboven geschetste mogelijkheden voor minimabeleid op individuele basis kiezen wij voor een tegemoetkoming aan minima en hun kinderen bij het lidmaatschap van een sportclub en een tegemoetkoming voor de aanschaf van sportkleding. De Haarlem Pas biedt op zich bredere mogelijkheden voor ondersteuning (sociaal-cultureel; cursussen etc.), maar wij willen aansluiting hierbij overwegen zodra de beoogde samenwerking met andere gemeenten op het beleidsterrein sociale zaken een feit is. Met meerdere afnemers kan een beter contract worden gesloten met Haarlem. De ook genoemde kortingen per activiteit brengen veel administratieve rompslomp met zich mee en de afhandeling kost veel ambtelijke tijd; dit heeft niet onze voorkeur. Wij willen wel de NIBUD-krant beschikbaar stellen voor onze cliënten.
KOSTEN Naast de voortzetting van het bestaande beleid kiezen wij voor drie aanvullende maatregelen: 1. Een zorgtoeslag van € 200,- voor chronisch zieken, gehandicapten en ouderen. Iedereen die aan één van de eerder genoemde criteria voldoet komt in aanmerking voor de zorgtoeslag. Het is een categoriale regeling waardoor de uitvoeringskosten laag zijn. Een aanvrager hoeft alleen aan te tonen dat hij of zij voldoet aan de doelgroepcriteria. 2. Een tegemoetkoming voor alle minima en hun kinderen bij het lidmaatschap van een sportclub en bij de aanschaf van sportkleding. Men voldoet aan de doelgroep als het inkomen maximaal 115% van het minimumloon is. Het is een individuele regeling; een aanvrager moet aantonen de kosten te hebben gemaakt. Wij stellen voor € 75,te vergoeden voor de lidmaatschap van een sportclub en € 50,- voor sportkleding. 3. De NIBUD-krant beschikbaar stellen voor onze cliënten. De geschatte uitgaven van het huidige beleid en de aanvullende maatregelen zijn de volgende. : Huidig beleid: - Kwijtschelding - Langdurigheidstoeslag - Schuldhulpverlening 1
€ 13.000,€ 4.000,€ 7.000,-
begrotingspost belastingen inkomensdeel WWB inkomensdeel WWB/ en post bijzondere bijstand - Bijzondere bijstand2 € 65.000,post bijzondere bijstand Deze kosten zijn in de begroting 2005 opgenomen.
(2004- € 12.502,-) (2004- € 4.000,-) (2004- € 3.500,-) (2004- € 66.434,-)
Zorgtoeslag voor chronisch zieken, gehandicapten en ouderen: Bij 50 aanvragen en een zorgtoeslag ad € 200,- per huishouden bedragen de uitgaven € 10.000,- . Het is overigens moeilijk precies in te schatten in welke mate van het aanvragen van de zorgtoeslag gebruik zal worden gemaakt. 1
Het aantal aanmeldingen schuldhulpverlening is dit jaar (stand juni 2005) aanmerkelijk toegenomen ten opzichte van voorgaande jaren.
2
Bij de bijzondere bijstand is uitgegaan van de gebruikelijke aanvragen en de aanvullende maatregelen, hoewel dit in feite veelal ook aanvragen bijzondere bijstand zijn.
Tegemoetkoming lidmaatschap sportclub en sportkleding: Bij 50 aanvragen voor zowel lidmaatschap als kleding komen de uitgaven op € 6250,-. NIBUD-krant: De NIBUD-krant kost in een oplage van 100 stuks € 147,50. Deze kosten kunnen worden betaald uit de begrotingspost abonnementen. In de begroting voor 2005 is € 10.000,-- voor minimabeleid opgenomen. Voor de resterende € 6.250,-- wordt krediet gevraagd. De aanvullende maatregelen kunnen vooralsnog binnen de huidige formatie worden uitgevoerd.
COMMUNICATIE Voor het bekendmaken van de (nieuwe) onderdelen van het minimabeleid aan de inwoners kunnen we (een aantal maal) gebruik maken van de gemeentelijke bekendmakingen. Na de vaststelling door de gemeenteraad kan de lokale pers er wellicht een artikel aan wijden. De burger zal ook via de gemeentelijke website informatie verstrekt worden. De minima die op enigerlei wijze als zodanig bekend zijn bij de afdeling bewonerszaken, dan wel de afdeling middelen, zullen van het pakket aan mogelijkheden op de hoogte worden gebracht. Sinds kort kunnen minima zoals gekorte AOW-ers via het Inlichtingenbureau getraceerd worden. Wij zullen ook van deze mogelijkheid gebruik maken.
INGANGSDATUM Wij stellen voor de aanvullende maatregelen van het minimabeleid onmiddellijk na vaststelling door de gemeenteraad in werking te laten treden zodat de inwoners ook nog voor het jaar 2005 van de nieuwe mogelijkheden gebruik kunnen maken.
Het college van burgemeester en wethouders van Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Juni 2005.
