Nota Evaluatie Minimabeleid 2009 Sociaal en maatschappelijke voorzieningen
Inleiding Met een adequaat minimabeleid willen we voorkomen dat burgers met een minimuminkomen in een te grote achterstandspositie raken. Tevens willen wij er voor zorgen dat zij maatschappelijk kunnen (blijven) participeren. In de raadsvergadering van december 2007 is de nota minimabeleid vastgesteld. In deze evaluatie is de verantwoording over 2009 per regeling en het armoedebeleid in zijn geheel opgenomen.
Evaluatie armoedebeleid in zijn geheel / ingezette acties nota minimabeleid Tegengaan niet gebruik Een belangrijke doelstelling van de nota minimabeleid was het tegengaan van niet gebruik van de minimaregelingen. In het verleden was er sprake van onderbesteding van het budget voor gemeentelijk minimabeleid. In de nota minimabeleid zijn vervolgens een aantal maatregelen opgenomen om het niet-gebruik van deze voorzieningen tegen te gaan. Het budget voor de minimaregelingen is in 2008 voor het eerst volledig besteed aan de doelgroep. In deze nota zal het jaar 2009 geëvalueerd worden. In hoeverre zijn de maatregelen zoals in de nota minimabeleid voorgesteld, doorontwikkeld? Het gaat om de volgende maatregelen: Laagdrempelige, eenvoudige aanvraagprocedure In 2009 hebben we deelgenomen aan een implementatietraject administratieve lastenverlichting bij aanvragen en verantwoorden (bijzondere) bijstand. Dit traject wordt uitgevoerd door het CPICT inwonerszaken in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Onder de naam Operatie Lastenvermindering hebben zo’n veertig sociale diensten, waaronder de gemeente Echt-Susteren, bijgestaan door inhoudelijk specialisten, cultuurcoaches en de CPICT regiocoaches, gewerkt aan het verminderen van hun administratieve lasten. In het kader van dit project heeft het college op 3 november 2009 het plan van aanpak administratieve lastenvermindering vastgesteld. In het plan van aanpak zijn een aantal maatregelen vastgelegd, die bijdragen aan administratieve lastenvermindering. Procedures voor het aanvragen van bepaalde regelingen zijn sterk vereenvoudigd. Aanvraagprocedure Begin 2009 hebben wij alle deelnemers aan de collectieve zorgverzekering een heel kort, sterk vereenvoudigd, aanvraagformulier gestuurd. Hierop moest alleen worden aangegeven of er iets gewijzigd was. Met behulp van een standaardrapportage en toekenningsbeschikking, zijn deze aanvragen afgehandeld. Op initiatief van de consulenten zijn sterk vereenvoudigde rapportages ontwikkeld. Hierdoor kon de consulent meerdere aanvragen voor minimaregelingen van één cliënt tegelijkertijd afhandelen. De afhandelingsduur van de aanvragen werd hiermee sterk verkort. De aanvrager kreeg zo sneller duidelijkheid over zijn rechten én de consulent kon een grotere hoeveelheid aanvragen in minder tijd afhandelen. Aanvraagformulieren Per 1 januari 2008 zijn de aanvraagformulieren voor de minimaregelingen reeds ingrijpend aangepast ( alle minimaregelingen op één vereenvoudigd aanvraagformulier). Hierop is reeds uitgebreid ingegaan bij de evaluatie van het minimabeleid over 2008. In 2009 zijn er weer een aantal verbeteringen aangebracht, waardoor het aanvraagformulier duidelijker en eenvoudiger is geworden voor de burger. In feite is het zo klantvriendelijk mogelijk inrichten van de aanvraagformulieren een doorlopend proces. Hierbij werken we ook samen met de afdeling Publiekszaken die in de praktijk merken waar klanten knelpunten ervaren bij het invullen van de aanvragen.
2
In 2009 hebben we, in het kader van administratieve lastenvermindering, de mogelijkheden (verder) onderzocht om de aanvraagprocedures nog meer te vereenvoudigen. Per 1 januari 2010 zijn de volgende vereenvoudigingen doorgevoerd. • Per 1 januari 2010 voeren we niet langer achteraf een steekproef uit, waarin gecontroleerd wordt of de vergoeding voor sociale en culturele activiteiten ook daadwerkelijk aan dergelijke activiteiten is uitgegeven. Bijna iedereen heeft kosten van telefoon en tv-kabel. Daarom kunnen we er van uit gaan dat iedereen kosten voor sociale en culturele activiteiten heeft en deze kosten hoeven dan ook niet ‘bewezen’ te worden middels een controle. Gelet op de uitkomst van de steekproef over 2008 en gelet op het feit dat iedereen wel kosten maakt in het kader van sociale en culturele activiteiten, kan worden gesproken van een aanvaardbaar risico dat de uitgekeerde vergoeding in een enkel geval niet gebruikt wordt voor sociaal culturele activiteiten. • De declaratieregeling sociaal culturele activiteiten (SCA) wordt per 1 januari 2010 ambtshalve toegekend aan mensen met een WWB-uitkering om zo klantvriendelijker te werken en de toegankelijkheid van de regeling vergroten. Praktisch gezien betekent dit dat er geen rapportage meer wordt vervaardigd en de rechthebbenden een automatisch vervaardigde toekenningsbeschikking ontvangen. • Categoriale bijzondere bijstand voor chronisch zieken, gehandicapten en ouderen wordt per 1 januari 2010 ambtshalve toegekend aan mensen met een WWB-uitkering die tot de doelgroep behoren om zo klantvriendelijker te werken en de toegankelijkheid van de regeling vergroten. Praktisch gezien betekent dit dat er geen rapportage meer wordt vervaardigd en de rechthebbenden een automatisch vervaardigde toekenningsbeschikking ontvangen. Het is zeer waarschijnlijk dat iemand waarvan is vastgesteld dat hij of zij tot de doelgroep behoort ook tot de doelgroep zal blijven behoren. Op grond van het bovenstaande kan dan ook worden gesproken van een aanvaardbaar risico dat een belanghebbende niet langer tot de doelgroep behoort. Deze werkwijze wordt in ieder geval toegepast over het jaar 2010. Voor het jaar 2011 gaan we het risico van ambtshalve toekenning van categoriale bijzondere bijstand opnieuw beoordelen. Dan zullen we onderzoeken hoe we kunnen vaststellen dat mensen nog tot de doelgroep behoren. • Aan alle deelnemers van de collectieve verzekering wordt per 1 januari 2010 ambtshalve categoriale bijzondere bijstand voor de premie toegekend. • De toekenningstermijn van periodieke bijzondere bijstand voor klanten met een WWBuitkering is per 1 januari 2010 verlengd. Hierbij maken we het volgende onderscheiding: - Periodieke bijzondere bijstand na nota: toekenning voor de periode van 4 jaar. Bij bijzondere bijstand die wordt uitbetaald na nota (bijzondere bijstand voor eigen bijdrage voor thuiszorg) is er in feite geen risico dat er een onterechte betaling plaats vindt, - Periodieke bijzondere bijstand zonder nota: toekenning voor de periode van 2 jaar. Bij deze kosten (bijvoorbeeld kosten van bewindvoering en budgetbeheer) is er wel een risico op onterechte betaling. Dit risico is minimaal: in de praktijk geven bewindvoerders en medewerkers budgetbeheer het door als de kosten niet langer gemaakt worden.
Huisbezoeken / minima-adviseur Het project ouderenadvisering is inmiddels verder uitgebreid naar meerdere kernen, te weten Dieteren, Koningsbosch en Maria Hoop. Deze adviseurs hebben de afgelopen periode extra ingezet op het onder de aandacht brengen van de minimaregelingen. Voorlichtingsbijeenkomsten We hebben met name ingezet op het geven van voorlichting via intermediairs. Zo zijn er door ons voorlichtingen gegeven over minimaregelingen aan medewerkers van verschillende thuiszorgorganisaties en medewerkers van de kledingbank. Deze zorgverleners hebben vaak een kleine afstand tot de klant en zijn daarom uitermate geschikt voor het voorlichten over de mogelijkheden van het aanvragen van minimaregelingen en de bijbehorende procedure.
3
Brochures en posters Onze brochures “Vraag het aan. U heeft er recht op” worden verspreid onder de doelgroep. Tevens zijn deze brochures verspreid over maatschappelijke organisaties die contact hebben met de doelgroep zoals bibliotheken, Algemeen Maatschappelijk Werk, voedsel- en kledingbank, huisartsen en tandartsen. Bij aanvragen voor een WWB-uitkering wordt de infomap WWB aan de aanvrager uitgereikt waar informatie over alle minimaregelingen in staat. De informatie over de minimaregelingen wordt met de aanvrager doorgesproken. Bij zorgklanten wordt extra aandacht besteed aan de minimaregelingen.
Verantwoording per regeling Het huidige minimabeleid bevat de volgende regelingen: • • • • • • •
tegemoetkoming voor sociaal culturele activiteiten; bijzondere bijstand; categoriale bijzondere bijstand voor ouderen, gehandicapten en chronisch zieken; langdurigheidstoeslag; collectieve zorgverzekering en categoriale bijzondere bijstand voor de premie; schuldhulpverlening; kwijtschelding gemeentelijke belastingen.
Onderstaand wordt elke regeling apart geëvalueerd. De cijfers in de eerste tabel van elke regeling betreffen cijfers omtrent het aantal besluiten. Het aantal besluiten kan afwijken van het aantal aanvragen. Dit heeft te maken met het feit dat een aantal aanvragen pas wordt afgehandeld in het jaar volgend op de aanvraag. Bij een deel van de minimaregelingen wordt naast het aantal besluiten ook het aantal aanvragers genoemd, gespecificeerd naar mensen met en mensen zonder WWB-uitkering. Tegemoetkoming voor sociaal culturele activiteiten Een sociaal-culturele activiteit is een maatschappelijke, sportieve of culturele activiteit die een sociaal isolement dient te voorkomen of te doorbreken. Middels een tegemoetkoming van € 150,00 per jaar per persoon willen wij sociale isolement tegen te gaan. Besluiten sociaal culturele activiteiten Toekenningen Afwijzingen Intrekkingen Buiten behandeling Totaal aantal besluiten
2008
Aanvragers sociaal culturele activiteiten Aantal aanvragers met WWB-uitkering Aantal aanvragers zonder WWB-uitkering Totaal aantal aanvragers
2008
Aanvragen Sociale culturele activiteiten Aantal aanvragen, mensen met WWB-uitkering Aantal aanvragen, mensen zonder WWBuitkering Totaal aantal aanvragen
2009
2009 374 74 4 21 473
419 53 2 18 492 2009
246 154 400
278 225 503
335 255 590
4
Uit de cijfers blijkt dat het aantal aanvragers sociaal culturele activiteiten in 2009 is met 103 toegenomen. Dit is een toename van 26%. De vergoeding wordt uitgekeerd zonder het overleggen van deelnamebewijzen aan sociaal culturele activiteiten. Bijzondere bijstand Door bijzondere omstandigheden kan zich de situatie voordoen dat de uitkeringsnorm, of een inkomen anders dan de uitkering, niet volledig toereikend is om bepaalde noodzakelijke uitgaven te doen. Op dat moment kan de gemeente een rol gaan spelen. Als een persoon voor dergelijke kosten geen beroep kan doen op een voorliggende voorziening (zoals huurtoeslag of studiefinanciering), kan de gemeente besluiten om bijzondere bijstand te verstrekken. Hierbij levert de gemeente maatwerk: er moet worden vastgesteld of de uitgaven noodzakelijk zijn en of ze daadwerkelijk gemaakt zijn. Besluiten bijzondere bijstand Toekenningen
2008
Afwijzingen Intrekkingen Buiten behandeling Totaal Aanvragers bijzondere bijstand Aantal aanvragers met WWB-uitkering Aantal aanvragers zonder WWB-uitkering Totaal aantal aanvragers
2008
Aanvragen bijzondere bijstand Totaal aantal aanvragen
2009
2009 507
400
169 28 84 789
118 11 46 575 2009
187 147 334
165 189 354
767
Uit de cijfers blijkt dat meer mensen bijzondere bijstand hebben aangevraagd. Dit is een toename van 6%. Met name bij de doelgroep mensen zonder WWB-uitkering, is de bekendheid toegenomen in 2009. Mensen met een WWB-uitkering hebben in 2009 minder aanspraak gemaakt op bijzondere bijstand. Dit is wellicht te verklaren door de extra vergoedingen uit het aanvullend gemeentepakket, waardoor men minder een beroep hoeft te doen op de bijzondere bijstand. Categoriale bijzondere bijstand Aan chronisch zieken, gehandicapten en ouderen mogen gemeenten binnen de kaders van de WWB in het kader van bijzondere bijstand vaste bedragen verstrekken zonder te controleren of de kosten noodzakelijk zijn en daadwerkelijk gemaakt zijn. De categoriale bijzondere bijstand is bedoeld als tegemoetkoming voor kosten die te maken hebben met chronische ziekte, handicap of ouderdom. Dit zijn vaak kosten die moeilijk aantoonbaar zijn maar het leven wel duurder maken. Vanaf 1 januari 2008 hebben wij de mogelijkheid tot het verstrekken van categoriale bijzondere bijstand opnieuw ingevoerd. De tegemoetkoming bedraagt € 100,- per persoon. Besluiten categoriale bijzondere bijstand toekenningen
2009 83
Afwijzigingen Intrekkingen Buiten behandeling Totaal Aanvragers categoriale bijzondere bijstand Aantal aanvragers met WWB-uitkering Aantal aanvragers zonder WWB-uitkering Totaal aantal aanvragers
52 1 7 143 2009 71 97 168
5
Aanvragen categoriale bijzondere bijstand Aantal aanvragen, mensen met WWBuitkering Aantal aanvragen, mensen zonder WWB-uitkering Totaal aantal aanvragen
2008
2009 -
94
-
176
161
270
Het aantal aanvragen voor de categoriale bijzondere bijstand in 2009 is met 109 toegenomen ten opzichte van 2008. Dit is een toename van 67%. De cliëntenraad heeft gevraagd naar het aantal 65-plussers, om zo een beeld te krijgen van de bekendheid van deze regeling onder de doelgroep ouderen. Het aantal aanvragers dat ouder is dan 65 jaar is 68. Dit betekent 40% van het totaal aantal aanvragers. Bij een aanvraag voor categoriale bijzondere bijstand kunnen er meerdere rechthebbenden zijn die tot de doelgroep behoren. Daarom kunnen meerdere mensen bij één aanvraag een vergoeding categoriale bijzondere bijstand ontvangen. Langdurigheidstoeslag De langdurigheidstoeslag is een inkomensondersteunende maatregel voor bepaalde belanghebbenden die langdurig (referteperiode) een laag inkomen hebben en daarbij geen vooruitzicht hebben op inkomensverbetering. De wetgever heeft bepaald dat de gemeenteraad nadere invulling dient te geven aan de begrippen 'langdurig' en 'laag inkomen'. Vanaf 1 januari 2009 moet de gemeenteraad bij verordening nadere regels stellen met betrekking tot het recht op langdurigheidstoeslag, er is dus sprake van decentralisatie. De gemeente heeft er voor gekozen om de voorwaarden te versoepelen. De referteperiode is teruggebracht van vijf naar drie jaar en ook inwoners met een inkomen uit arbeid dat niet hoger is dan 100% van de voor hen geldende bijstandsnorm, kunnen voor langdurigheidstoeslag in aanmerking komen
Besluiten langdurigheidstoeslag Toekenningen Afwijzingen Intrekkingen Buiten behandeling Totaal
2008
Aanvragers langdurigheidstoeslag aantal aanvragers met WWB-uitkering aanvragen aanvragers zonder WWB-uitkering Totaal aanvragers
2008
Aanvragen langdurigheidstoeslag Aantal aanvragen, mensen met WWB-uitkering Aantal aanvragen, mensen zonder WWBuitkering Totaal aantal aanvragen
2009
2009 165 135 6 33 339
228 120 3 12 363
2009 157 77 234
197 171 368
270 208 478
Uit de cijfers blijkt dar er in 2009 een toename is van aantal aanvragers van langdurigheidstoeslag ten opzichte van 2008. Dit betekent een toename van 64%. Dit komt door verruiming van het beleid waardoor meer mensen gebruik kunnen maken van deze regeling. Een deel van de verruiming was dat ook mensen met inkomen uit arbeid recht kunnen hebben op deze regeling.
6
Collectieve zorgverzekering Vanaf 1 januari 2009 biedt de Gemeente een collectieve ziektekostenverzekering aan met een gemeentepakket om iedereen de mogelijkheid te geven om zich goed te verzekeren. Als een belanghebbende aan de voorwaarden voor deelname aan de collectieve verzekering voldoet, heeft hij/zij ook recht op een bijdrage in de premie. De categoriale bijzondere bijstand bedraagt € 100,- per jaar, als tegemoetkoming in de kosten van de premie. Dit komt neer op € 8,33 per maand.
Collectieve zorgverzekering Aantal aanvragen met WWB Aantal deelnemers met WWB-uitkering Aantal deelnemers zonder WWB-uitkering Totaal aantal deelnemers
2008 92
2009 43
288 28 316
194 119 313
De afname van het aantal aanvragen deelname collectieve ziektekostenverzekering heeft te maken met het feit dat deelnemers met een WWB-uitkering niet jaarlijks een nieuwe aanvraag in hoeven te dienen. Het aantal deelnemers is min of meer gelijk gebleven. Wel is er sprake van een afname van het aantal deelnemers met WWB en een behoorlijke toename van mensen met andere inkomsten dan WWB-uitkering. Waarschijnlijk heeft dit te maken met uitstroom uit de uitkering. Kwijtschelding van gemeentelijke belastingen en heffingen Kwijtschelding gemeentelijke belastingen Totaal aantal kwijtscheldingen
2008
Besluiten kwijtschelding Toekenningen Afwijzingen Buiten behandeling (niet gereageerd) Totaal
2009
2009 332
308
308 45 75 428
Vanaf 1 januari 2008 is de geautomatiseerde kwijtschelding en verbreding van kwijtschelding door gerichte benadering van doelgroepen ingevoerd. Voorafgaand aan de aanslagoplegging ontvingen alle inwoners met een WWB- of een AOW-uitkering, die de laatste twee jaar volledige kwijtschelding ontvingen, een sterk vereenvoudigd aanvraagformulier voor kwijtschelding. Indien bleek dat de financiële situatie van de klant ongewijzigd was, werd hem automatisch kwijtschelding verleend. Vanaf 1 januari 2009 krijgen mensen met een WWB-uitkering, die de laatste drie jaar, kwijtschelding hebben ontvangen, automatisch kwijtschelding. Alle overige inwoners met een WWB-uitkering kunnen via een vereenvoudigd aanvraagformulier kwijtschelding aanvragen. Vanaf 2009 is automatische kwijtschelding voor inwoners met een AOW-uitkering niet meer mogelijk vanwege een landelijke verhoging van de AOW. Schuldhulpverlening Vanaf januari 2008 hebben we schuldhulpverlening ingekocht bij PLAN-groep. Het voordeel is dat zij werken vanuit het gemeentehuis. In de praktijk merken wij dat dit voor de klant drempelverlagend werkt. In 2009 zijn er 160 aanmeldingen geweest tegen 126 in 2008. Bij 45 van deze aanmeldingen heeft er uiteindelijk geen schuldhulpverlening plaats gevonden. Dat betekent een verhoging van het aantal aanmeldingen ten opzichte van 2008 met 34%. Om de dienstverlening op peil te houden, is de aanwezigheid van de medewerkers uitgebreid.
7
In samenwerking met Maatschappelijk Werk is de vroegtijdige uitval in 2009 teruggebracht naar 28%, ten opzichte van 58% in 2008. Dit resultaat is onder andere te danken aan de persoonlijke aanpak van PLANgroep. Zij kiezen in overleg met de klant een product dat bij de schuldensituatie van de klant past. Indien de klant de gemaakte afspraken niet nakomt, wordt een lopend traject niet zomaar stop gezet. PLANgroep probeert altijd te achterhalen waarom de klant dreigt af te haken en denkt met de klant mee hoe belemmeringen kunnen worden weggenomen. Indien nodig verwijst PLANgroep, middels omgekeerde verwijzing, door naar het Maatschappelijk Werk. Financiën
Totaal begroot Totaal uitgegeven
2008 451.893 541.505
2009 573.500 548.191
Het overschot op de uitgaven voor het minimabeleid bedraagt € 25.309, maar door de teruggevorderde bedragen en de aflossingen op het minimabeleid, bedraagt het totale overschot op minimabeleid € 26.965. Dit overschot bestaat met name uit een overschot op kwijtschelding van gemeentelijke belastingen van € 24.573. Het overschot op kwijtschelding wordt veroorzaakt door een afname in het gebruik van deze regeling. In 2009 hebben minder mensen gebruik gemaakt de mogelijkheid om kwijtschelding aan te vragen en de tarieven zijn verlaagd waardoor de bedragen die voor kwijtschelding in aanmerking komen, lager zijn geworden. Voor het overige is het budget voor minimabeleid volledig besteed aan de doelgroep.
Conclusie Uit de vergelijking van de cijfers over het jaar 2008 en 2009 kan opgemaakt worden dat er een toename is van het gebruik van de minimaregelingen. Er is sprake van steeds meer bekendheid van de minimaregelingen binnen de doelgroep. De ingezette acties op het gebied van voorlichting (huisbezoeken door ouderenadviseurs, voorlichtingsbijeenkomsten, brochures etc), het vereenvoudigen van de aanvraagprocedure en de aanvraagformulieren zijn succesvol geweest. Blijkbaar is de drempel om gebruik te maken van de regelingen lager geworden. Dit is te herkennen in het totaal aantal aanvragers en ook het aantal aanvragen voor alle soorten minimaregelingen. Steeds meer mensen vragen de diverse minimaregelingen aan. Ook verruiming van de regelingen, met name bij sociale culturele activiteiten en de langdurigheidstoeslag, heeft geleid tot een toename van het aantal gebruikers van de regelingen. Daarnaast hebben meer mensen gebruik gemaakt van de schuldhulpverlening door PLANgroep. Blijkbaar is de bekendheid hiervan onder de burgers groter geworden. Door het toename van het gebruik van minimaregelingen is het budget voor de minimaregelingen nagenoeg volledig besteed aan de doelgroep. Voorgesteld wordt dan ook om het huidige succesvolle beleid te continueren.
8
