Noorwegen Onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
Maritime by Holland, the Dutch maritime network organization Rotterdam, November 2013
•
Onderzoek best practices in de maritieme sector – Het verkrijgen van inzicht in de succesfactoren van de Noorse maritieme- en offshore industrie op het gebied van export, waarbij specifiek wordt gekeken naar de ondersteunende maatregelen en instellingen die hierbij een rol spelen – Achtergrond onderzoek: project ‘Maritime Hotspots’, Topsector Water – Uitgevoerd onder leiding van Mr. Harry Doze, managing partner – Opdrachtgever: Stichting Nederland Maritiem Land – Doorlooptijd onderzoek: juli-september 2013
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
•
Aanpak – Deskresearch – Interviews Nederlandse ondernemingen met banden met Noorwegen – Interviews in Noorwegen – Validatie verkregen informatie
•
Opzet rapport – Algemene informatie Noorwegen – Stakeholders in de maritieme en offshore sector in Noorwegen • Rol overheid, financiële ondersteuning en specifieke ondersteunende instellingen – Achtergronden succes
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
• • •
• • •
5.063.709 inwoners (1 april 2013) = 0,07% van de wereldbevolking BNP $ 502 miljard GDP per capita (PPP) $ 54.479 (4e op de wereldranglijst, Nederland op de 12e plek) Import $ 90 miljard Export $160 miljard (67 % is oil & gas) Olie & Gas is 22 % van het BNP
•
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
Noorse BNP in sectoren
•
Toegevoegde waarde maritieme cluster
•
Aandeel van de cluster (%)
2004
6% 13%
18 16
21%
60%
Miljard €
14
Scheepvaart
12
Services
10
Toeleveranciers scheepswerven
8 9%
2010
6 4
20%
2
0 2004
2007
2010 23%
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
48%
•
Regionale maritieme clusters in Noorwegen:
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
•
•
• • •
Noorwegen heeft een sterke vloot, die de afgelopen jaren is gegroeid door anticyclische investeringen. Binnen de aanverwante technische sectoren (werven en toelevering) leidt dit tot een versnelde groei Op dit moment staat Noorwegen op plaats zes (Nederland nummer 21) in de wereld, met 60.3 M dwt en 2.725 schepen in Noors eigendom. Gemiddeld zijn de schepen twee tot drie keer zo groot als de schepen in Nederlands eigendom De redersgemeenschap en technische sectoren worden ondersteund door een solide financieel systeem Naast de cargo- en servicevloot heeft Noorwegen een belangrijke pelagische visserijsector De Noorse reders schrijven met name Noorse equipment in hun bestek, ongeacht waar het schip wordt gebouwd. Hierdoor krijgen de Noorse maritieme toeleveringsindustrie en hun klassebureau DNV een ‘jump start’ in opkomende scheepsbouwregio’s.
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
• • •
•
Noorwegen is ‘s werelds derde exporteur van olie en gas De olie- en gassector vertegenwoordigt 22% van het Bruto Binnenlands Product Noors Olie fonds USD 760 mrd (verviervoudigd in acht jaar tijd) stuurt internationale investeringen aan en vergroot de economische invloed van Noorwegen in belangrijke financiële centra In 2012: – 5.366 (m b) bewezen ruwe olie reserves – 2.685 (billion standard cu m) bewezen aardgasreserves – 25 actieve rigs in OPEC-landen en wereldwijd – 1.533 (1000 b/d) ruwe olie productie – 114.570 (miljoen standaard cu m) aardgasproductie – 314,3 (1000 b/d) downstream productie
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
• • • • • • • •
•
Norwegian Guarantee Institute for Export Credits (GIEK, opgericht 1960): overheidsinstelling, biedt Noorse bedrijven exportgaranties Verzekert commerciële en politieke risico's Totaal budget USD 135 miljard, eigen strategiebepaling Tevens garanties voor kosten haalbaarheidsstudies en tenders Exportgarantie wordt erg ruim gedefinieerd: een reder met buitenlandse werkzaamheden die een schip in Noorwegen bouwt valt ook onder garantie Noorse export is vooral olie en gas en maritieme. Dit komt terug in het portfolio van GIEK: garanties voor meer dan 90% in de olie en gas en maritieme sector In 2012 toenemend aandeel in de sectoren duurzame energie en ICT De vraag naar leningen en garanties aan GIEK is de afgelopen jaren gestegen. Tussen 2004 en 2012 is de omzet van GIEK vervijfvoudigd. Dit had geen gevolgen voor de diversificatie van de portefeuille. Men gaat er ook niet van uit dat dit in korte tijd verandert Conclusie: GIEK groeit tegen de crisis in
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
•
• • • •
• • • •
Export Credit Norway (ECN) verstrekt directe leningen aan grote en kleine bedrijven in Noorwegen en aan buitenlandse bedrijven voor de aankoop van Noorse kapitaalgoederen en diensten ECN is een naamloze vennootschap volledig in handen van de Noorse overheid Financiering van de Noorse content Het bedrijf biedt lange termijn financieringen met garantie van Noorse banken (10%), GIEK (76%) en andere internationale banken (14%) Het beheert het gehele proces van exportkredietverlening, inclusief begeleiding aan krediet financiering, verwerking van de lening aanvraag, documentatie, uitbetaling en administratie In het verleden verzorgde ECN zelf funding, nu 100% overheid Voldaan aan de formele regels? Krediet wordt verleend, geen materiele toetsing Interpretatie exportkrediet erg ruim, wordt ook creatief gekeken naar nationale maritieme sectoren ECN is geen garantie!
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
•
Ministerie van Handel & Industrie met een specifiek maritieme afdeling, met vijf doelstellingen – Globalisering en goede concurrentievoorwaarden. – Markttoegang, bilaterale samenwerking en marktpromotie. Noorwegen heeft diverse handelsovereenkomsten, EFTA’s en EEA. De EFTA is verdrag voor open handelsverkeer tussen IJsland, Liechtenstein, Zwitserland en Noorwegen, die parallel werkt met de Europese Unie (EU). DE EEA heeft betrekking op de EU-wetgeving van de interne markt, met uitzondering van wetten inzake landbouw en visserij. Tevens draagt het bij aan de vorming van nieuwe EEA beleid en regelgeving al op een vroeg stadium. Dit zorgt ervoor dat de EEA en EFTA landen kunnen participeren aan de interne markt van de EU, zonder lid te zijn van de EU. – Voor bilaterale activiteiten wordt Innovation Norway (IN) ingezet. Deze overheidsorganisatie stimuleert industriële innovatie op nationaal niveau ter ondersteuning van de ontwikkeling van de Noorse handel en industrie – Een milieuvriendelijke maritieme industrie; actieplan ‘Green shipping’ – Een maritieme industrie gebaseerd op knowhow; speciale fonds opgericht “Norwegian Fund for Maritime know-how” and MARKOM2020 gesteund. – Maritime High North; arctische gebied in kaart brengen en samenwerking met Rusland. Dit heeft een enorm economisch potentieel.
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
• • • •
Opgericht in 1997 door enkele Noorse ministeries en Statoil Spin in het web met betrekking tot exportactiviteiten Nadruk op olie en gas, in kielzog maritieme sector INTSOK wordt gezien als een effectief middel om de Noorse offshore industrie te promoten in het buitenland en het verstrekken van markt informatie aan haar leden.
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
• • •
Zeer actieve betrokkenheid overheid, EMBEDDED DIPLOMACY Eind 2012: 218 aangesloten bedrijven Werkzaamheden van INTSOK: – Market and project information – Capability mapping and technology monitoring – Client seminars, workshops and meetings – Advisory support on market entry strategies – Experience change in networks – Competence building
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
• • •
Main markets: Groeiende markten voor de Noorse industrie, lange termijn groei mogelijkheden; technologische uitdagingen en relevant voor Noorse technologie cluster Other priority markets: belangrijke markten voor de Noorse industrie, iets mindere groeipotentie op basis van de huidige inzichten Markets under observation: markten met interessante mogelijkheden, vooral op projectbasis; kunnen ook niche markten zijn voor specifieke technologieën
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
•
INTSOK – Per cluster van gebieden zijn er directie en adviseurs (14 lokale adviseurs) aangewezen – Werkzaamheden adviseurs: • Profielonderzoek mogelijkheden aangesloten bedrijf • Ondersteuning bij het zoeken naar lokale partners of verkoopvertegenwoordigingen • Concurrentieanalyse • Marktonderzoek • Probleemoplossing
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
•
INTSOK
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
NME Norway • Organisatie van collectieve beursdeelnames nationaal en internationaal • Vereniging, ca 115 leden • 3 werknemers • Geen inhoudelijke activiteiten van importantie
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
Norsk Industri • Noorse tegenhanger van de FME met ca. 2400 leden, vertegenwoordigt ca. 130.000 werknemers • Maritieme sector is hiervan een onderdeel (200 leden) • Maakt zich sterk voor een lange termijn fiscaal beleid, dat internationaal concurrerend is voor de Noorse industrie en bijdraagt aan de Noorse innovatiekracht • NI organiseert jaarlijks, samen met de overheid, een grote conferentie • Participeert actief in de Europese branches, vaak met zelfde standpunten als Nederland (level playing field, eigen kracht industrie, belang innovatie en nichemarkten, internationale oriëntatie)
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
• Bedrijfsleven en overheid streven naar continuïteit in beleid. Sterke focus op olie- en gaswinning, met direct in het kielzog de maritieme industrie • Sterke regionale industriegemeenschappen, gesloten en vooral gericht op samenwerking en uitwisseling van informatie • Noren zijn bereid te investeren in integraal samenwerken en hebben gezien het gesloten karakter van de Noorse cultuur dit ook nodig; “leven en laten leven” is het devies • De gehele scheepsbouwketen is in Noorwegen aanwezig en daardoor ontstaan direct samenwerkingsverbanden en zakelijke kansen • Voor zover mogelijk worden producten in Noorwegen zelf gebouwd, outsourcen alleen als het niet anders kan. Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
• Norwegian Shipowners’ Association • Ca. 155 leden • Aandachtgebieden: – – – – –
Werkgeverszaken Industriebeleid Veiligheid, milieu en innovatie Competentiebehoud en rekrutering Maatschappelijk verantwoord ondernemen
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
•
Norwegian Shipowners’ Association
2012: Scheepstype (aantallen) Norwegian flag (NIS and NOR)
2012: Scheepstype (aantallen) - Foreign flag
2012: schepen > 100 gt
passenger vessels 7 12
Gas tankers
46 Chemical tankers
63 Norwegian flag (NIS)
221 161
119 331
11 39
64
548
shuttle tankers and storage vessels 45
Other oil tankers
994
31 12
Combined carriers Bulk carriers
57
Norwegian flag (NOR)
0
409
137 Other dry cargo vessels Offshore service
223
ship'sin de maritieme sector Noorwegen, onderzoek ‘best practices’
Foreign flag
•
•
• • •
Noorwegen zit in een transitiefase van Platform Supply Vessels en Anchor Handling Tugs naar Offshore Construction Vessels; gezien de naam en kennis van Nederland met betrekking tot dit soort schepen zouden toeleveranciers hier in de nabije toekomst een rol kunnen gaan spelen (een aantal Nederlandse toeleveranciers probeert hier al op in te spelen) Schepen worden doorgaans voor uitdagende Noordzeeactiviteiten ontworpen en zijn uit dat oogpunt ook inzetbaar op andere wereldzeeën Noorse schepen zijn mondiaal ingezet door de Noorse offshore reders, dit heeft geresulteerd in een voorbeeldfunctie voor de internationale clientèle. RISICO: te veel gefocust op de offshore Lange termijn visie: nu al nadenken over het post-carbon tijdperk. Toekomstige focus op duurzame energie en mijnbouwactiviteiten op zee.
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
• •
•
•
Zorgt voor herkenbaarheid in de markt De nadruk ligt op concepten, pas in een later stadium op producten. Er wordt een compleet pakket verkocht, met bijbehorende financiering en nazorg. Hierdoor bereiken de Noren meer schaalgrootte dan Nederland Op strategische beurzen (SMM Hamburg, OTC Houston, Offshore Aberdeen) wordt fors uitgepakt en de eigen beurzen ONS Stavanger en Nor-Shipping zijn een grote Noorwegen show, met betrokkenheid van het Koninklijk Huis en veel nadruk op de inhoud via high level conferenties De promotie richt zich op ‘grote vissen’ in Brazilië, Verenigde Staten, Rusland en Zuid Oost Azie.
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
•
• • • • •
• •
Noorse instellingen hebben –binnen de regels van de OESO- grote discretionaire bevoegdheid bij het faciliteren van exportkredietverlening. Men gebruikt de ruimte die er is binnen internationale kaders. Export en handelsbevordering worden ruim geïnterpreteerd en overheid biedt ruime direct lending faciliteiten. Geen schotjes tussen MKB en grootbedrijf, maar juist ruimte voor samenwerking in de keten. Oslo profileert zich als een maritiem financieringscentrum, waardoor buitenlands kapitaal naast de eigen middelen eenvoudiger bereikbaar wordt De Noren werken nauw samen, het concept van integraal samenwerken wordt in praktijk gebracht en er wordt gebruik gemaakt van lokale gemeenschappen Think big: aanbieden grotere (technische) concepten maakt indruk in de offshorewereld. Maar ook: afhankelijkheid van de olie en gas maakt kwetsbaar. Noren realiseren zich dit en kijken weer verder vooruit naar nieuwe markten zoals sea mining Sterke redersgemeenschap neemt werven en toeleveranciers op sleeptouw, ondersteund door goede financieringsmogelijkheden Innovatie wordt gecombineerd met design. Goede ‘looks’ en etalagefunctie Noorse schepen leiden tot robuuste marketing Actieve handelspromotie, niet alleen in geld, maar vooral ook door veel (politiek ondersteunde) activiteiten in kansrijke markten.
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
•
•
•
•
Het concept van integraal samenwerken is in Nederland zeer bekend. Het zou vaker in praktijk gebracht kunnen worden door elkaar meer te gunnen. In plaats van naar de verdeling van de taart kijken naar de grootte ervan. Versterk elkaar door consortiumvorming Slagvaardige en goed gekapitaliseerde financiële instellingen die zelf beslissingen nemen en nauw samenwerken met de overheid, leiden tot een grotere slagkracht van exporteurs. Deal driven aanpak is effectief. Net als de Noren kan Nederland zich sterk profileren als kenniscentrum. Dat vergt een actieve aanpak van overheid (inclusief buitenlandse posten) en bedrijfsleven, met sterke lokale presentie in wereldwijde maritieme hotspots. Zie aanpak INTSOK Een sterke redersgemeenschap leidt tot een sterke maritieme industrie
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
• • •
•
Onderzoek de mogelijkheden van Nederland als maritiem financieel centrum en trek actief buitenlandse maritieme ondernemingen aan naar onze beurs Innovatie wordt gecombineerd met design. Goede ‘looks’ en etalagefunctie Noorse schepen leiden tot robuuste marketing Actieve handelspromotie en internationale marketing met actieve betrokkenheid bewindspersonen en Koninklijk Huis versterken het beeld van een hoogwaardige industrie en bijbehorend kwaliteitsimago. Aanbeveling: identificeer een aansprekend ‘Holland’ project in de geest van integraal samenwerken, in een van de maritime hotspots, en met een breed consortium op van NL expertise. E.e.a. ondersteund door robuuste financiering, economische diplomatie en een uitdagend design. Monitor de voortgang en toets waar wij afwijken van de Noorse aanpak.
Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
Onderzoek uitgevoerd door: Bloem Doze Nienhuis, Harry Doze, Managing Partner Tel. 010-4007140, e-mail
[email protected] www.bloemdozenienhuis.com Noorwegen, onderzoek ‘best practices’ in de maritieme sector
