Platform Minima Organisaties
nieuwsbrief herfst 2009
minimaa l Platform Minima Organisaties Haarlem e.o.
Voorwoord bij dit themanummer
‘Omgaan
met mensen met een lichte verstandelijke beperking’
Aan de orde komen: het signaleren en omgaan met deze groep kwetsbare mensen: tips voor herkenning, communicatie en gedrag. Uit de praktijk is gebleken dat veel mensen met een licht verstandelijke beperking, die in aanraking komen met hulp- en dienstverlenende instanties, onvoldoende her- of erkend worden. Een aantal krijgt niet de ondersteuning die gewenst is, wat grote gevolgen kan hebben. B.v. daardoor in de Schuldhulpverlening dreigen te geraken of al geraakt zijn. Inhoud: interview met Jan Middel consulent bij MEE Noordwest - Holland en de samenvatting van een rapport ‘Wat is een licht verstandelijke beperking’. Uiteraard zijn reacties, vragen en of opmerkingen van harte welkom bij de redactie van deze nieuwsbrief. Clazina Zwanenberg Coördinator van het Platform Minima Organisaties MEE-consulent Jan Middel over zijn cliënten:
‘Veel
mensen worden niet begrepen’
De voorbeelden buitelen over elkaar heen. Een man die niet kan lezen, maar wel ja zegt tegen de vriendelijke aanbieder van het krantenabonnement. Een echtpaar van allochtone afkomst ontvangt een brief van de Postcodeloterij, waarin met vette letters staat: ‘Tot mijn grote schrik
Wat is een lichte verstandelijke beperking: over wie hebben we het? Om ambtenaren en andere dienstverleners zo goed mogelijk voor te lichten, heeft consulent Jan Middel van MEE wat achtergrondinformatie samengesteld over mensen met een licht verstandelijke beperking. In dit verhaal wordt uitgelegd hoe je deze mensen kunt herkennen en hoe je het best met ze kunt communiceren. Veel mensen kennen ze wel: volwassen mensen die moeilijk kunnen leren en telkens opnieuw uitleg nodig hebben. Mensen die je daadwerkelijk dingen vóór moet doen voor ze begrijpen wat je bedoelt, mensen die ook in de sociale omgang beperkingen hebben. Mensen met een licht verstandelijke beperking kunnen, in vergelijking met leeftijdsgenoten, minder snel en minder gedifferentieerd denken, en minder goed leren. Zowel de schoolse vaardigheden (taalbegrip, rekenen) als ook inzicht in sociale situaties en –vaardigheden zijn zwak(ker). PMO Nieuwsbrief
2
Herfst 2009
zie ik dat u nog niet gereageerd heeft op..’Ze denken dat ze iets vergeten zijn, en gaan in op het voorstel van Hennie Huisman om nieuwe loten te kopen. Een mevrouw die bezig is een lening van 25 mille weg te werken. Maand na maand gaat er 100 euro van haar budget af. Als ze 5000 euro heeft afbetaald, krijgt ze een brief van de bank: uw bestedingsruimte is 5000 euro. De volgende dag koopt ze een nieuwe flatscreen tv. Het zijn mensen die moeilijk nee kunnen zeggen, zeker als er iemand aan de deur staat met een mooi praatje dat het toch goedkóper is. Mensen met een licht verstandelijke beperking (lvb), aan wie je niets bijzonders ziet maar voor wie de wereld toch erg ingewikkeld in elkaar zit.
Moeilijk lerend In de omgang is niet altijd direct duidelijk of iemand een licht verstandelijke beperking heeft. Vaak zijn deze mensen goed in het verbergen van hun beperkingen. Niemand geeft toch graag toe dat hij/zij langzaam leert of sociaal onhandig is? Gevolg is dan vaak wel dat de persoon in kwestie steeds op de tenen moet lopen, en daardoor stress ervaart. Hij vermijdt het liefst moeilijke situaties, om te voorkomen dat hij/zij door de mand valt en gezichtsverlies lijdt. Omdat mensen met een licht verstandelijke beperking (lvb) zichzelf over het algemeen niet zien als iemand met een handicap, hebben ze veel weerstand tegen de term licht verstandelijk beperkt/gehandicapt. In gesprek met iemand met een lvb is het dan ook aan te raden om te spreken van Moeilijk Lerend. De omschrijving van moeilijk lerend (moeite met lezen, schrijven en rekenen; moeite met onthouden en begrijpen) is voor hen vaak wel herkenbaar.
Niet mee te koop lopen Consulent Jan Middel geeft voorlichting over deze groep mensen aan ambtenaren en instanties. ‘Veel van onze cliënten worden niet begrepen’, zegt hij. ‘Een licht verstandelijke beperking is moeilijk te herkennen. Je ziet het niet. Als iemand het syndroom van Down heeft, zie je dat wel. Mensen lopen er ook liever niet mee te koop. Als ze het van zichzelf weten, zeggen ze liever dat ze moeite met lezen en schrijven hebben. Het wordt toch wel als een stempel ervaren.’ MEE is een instelling die mensen met een beperking ondersteunt. In het gebouw aan de Richard Holkade bieden ca. 30 consulenten dagelijks service en ondersteuning aan mensen met deze en andere problemen. Herkenning is belangrijk
In de problemen raken
Jan Middel: ‘We krijgen vaak mensen over de vloer met een formulier, die zeggen: ik snap hier niets van, kunnen jullie me helpen. Veel mensen met een licht verstandelijke beperking zijn goed in staat zich staande te houden in een heleboel situaties. Het zijn vaak gewone mensen, soms getrouwd of samenlevend, soms met kinderen, soms met werk en zonder schulden. Anderen komen ook best een heel eind, maar op het moment dat het moeilijker wordt, raken ze in de problemen.’ Zoals een mevrouw met een schuld bij de Nuon. Middel: ‘Dat is Mensen met een licht verstandelijke beperking hebben er veel baat bij als de omgeving op de hoogte is van hun (on)mogelijkheden en daar rekening mee kan houden. Door minder hoge eisen aan ze te stellen, is er minder kans dat deze kwetsbare mensen in moeilijke of risicovolle situaties terechtkomen. Ze hoeven dan niet meer de schijn op te houden dat ze alles snappen of kunnen. Dat scheelt een hoop spanning en stress voor de persoon in kwestie. Het grootste gevaar voor deze mensen schuilt in overschatting en overvraagd worden.
PMO Nieuwsbrief
3
Herfst 2009
uiteindelijk betaald via de Bijzondere Bijstand. Er zat een voorwaarde aan: op het moment dat ze uit budgetbeheer zou gaan, zou ze dat bij de gemeente melden. Dan zou de gemeente de vaste lasten inhouden van haar uitkering. We hebben die verklaring opgesteld en getekend. Even later zegt zij het budgetbeheer op. Ze had begrepen dat dat de voorwaarde was. Gelukkig hoorde ik dat op tijd, zodat ik het kon terugdraaien. Maar zo gaat het dus ook heel vaak fout. Zo zijn er een heleboel voorbeelden te noemen waarin deze groep mensen het nét niet redt, en nét niet snapt.
Psychisch instabiel Als er doorlopend te hoge eisen worden gesteld door de persoon zelf en/of door de omgeving, moet iemand jaren op zijn tenen lopen. Dat kan gevolgen hebben voor de communicatie: onbegrip, een woedeaanval, het niet nakomen van afspraken of onjuist ingevulde formulieren. Een ander mogelijk gevolg is dat mensen psychisch instabiel worden: ze kunnen last krijgen van psychotische beelden, angsten, dwanghandelingen, depressiviteit. Als deze mensen op hun niveau worden aangesproken en er reële eisen worden gesteld, verdwijnen vaak de psychische problemen.
Geleerd om zich staande te houden ‘De tegenpartij ziet het ook vaak niet’, legt Middel uit. ‘Deze mensen zijn heel vaak in staat om net op het juiste moment ja of nee te zeggen, te knikken of te hummen, waardoor de ander niet opmerkt dat ze het eigenlijk niet snappen. Op die manier kan iemand met een licht verstandelijke beperking allerlei contracten afsluiten. Maar hij of zij wordt wel geacht het allemaal te begrijpen, en wordt er ook op aangesproken. Deze mensen hebben door de jaren heen geleerd om zich staande te houden en niet te laten zien dat ze dingen niet begrijpen.’ ‘Bij sommige cliënten kom ik twee keer in de week’, zegt Middel. ‘Bij anderen moet ik het precies afstemmen met de zorgaanbieder: jij komt aan het begin van de week, ik aan het eind van de week. En allebei lopen we de Communicatie post even door. Soms moet je dan wel wat dwingender zijn: joh, ik wil dat ook graag ‘Communiceer kort, simpel en concreet’, even zien. Heb je daar nog wat liggen.. of adviseert Jan Middel.’Dat geldt ook voor daar..? Maar er zijn ook mensen bij wie ik brieven en verslagen. Herhaal regelmatig en een keer per twee weken kom, of een keer laat de ander ook jouw informatie herhalen. per maand. Er is geen standaard. Het is Let op een respectvolle benadering, en gebruik maatwerk.’ eenvoudige maar geen kinderlijke taal. Help de persoon tegenover je het overzicht te houden Geen netwerk door in stappen te werken. Ondersteun de tekst eventueel door gebruik van tekeningen en Kritiek heeft hij wel op de overheid, pictogrammen.’Belangrijk is om één opdracht die steeds meer roept dat de of boodschap tegelijk te geven. Goed luisteren, verantwoordelijkheid bij de burgers ligt. doorvragen en geregeld samenvatten is ook Nu er bezuinigd wordt op de AWBZ, belangrijk. Gun de ander de tijd om vragen hebben mensen met een lichte beperking te stellen en jouw vragen te beantwoorden. geen recht meer op begeleiding: ze Controleer aan het eind van het gesprek of de moeten dat in hun eigen netwerk zoeken. boodschap goed is overgekomen. Zoek samen ‘Maar veel mensen uit onze doelgroep naar een manier om afspraken vast te leggen.’ hebben nauwelijks een netwerk of familiecontacten.’ PMO Nieuwsbrief
4
Herfst 2009
Respectvol gedrag Jan Middel wijst nadrukkelijk op het belang van respectvol gedrag. ‘Benader de ander respectvol, serieus en neem de tijd. Geduld, de ander serieus nemen, consequent en duidelijk zijn, op je houding en stemgebruik letten en steeds uitleggen wat je doet, maken al een behoorlijk verschil. Hulp aanbieden, bijvoorbeeld meegaan naar de rechtbank of op doktersbezoek, werkt ook vaak prima. Als je merkt dat deze tips geen uitkomst bieden, vraag de persoon in kwestie dan of hij/zij iemand kent die mee kan komen of mee kan helpen. En tenslotte: spreek iemand gewoon aan op gedrag dat ergernis of overlast veroorzaakt. Geef daarbij tips hoe iemand zich anders kan gedragen.
Volgens Middel wordt het contact met de gemeenten over deze groep cliënten steeds beter. Dat is mede te danken aan de inspanningen van MEE: consulenten gaan langs bij gemeentelijke instanties als het Bureau Bijzondere Doelgroepen en de Stadsbank. ‘Daar geef ik voorlichting over wat een licht verstandelijke beperking precies is, hoe je het herkent en hoe je ermee kunt omgaan.’ Meedraaien in de maatschappij
‘Deze mensen kunnen best meedraaien in de maatschappij’, zegt Middel, ‘maar de maatschappij moet er óók wat voor doen. Wij kunnen ze wel steunen door er hulpverlening omheen te zetten, maar op het moment dat de buurt ze niet meer moet, wordt het ook een moeilijk verhaal. Ze worden dan niet geaccepteerd omdat ze voor de buurt soms vreemd zijn, anders dan anders, zonderling of niet zo sociaal. Vaak zijn ze eenzaam. Veel cliënten kunnen wel contact maken, maar dán? Hoe zorg je dat iemand ook weer bij jou terugkomt, hoe blijf je interessant voor anderen? Vaak zie je dat het maar tot één of twee contacten beperkt blijft.’ ‘Mijn missie’, zegt Jan Middel, ‘is in ieder geval aandacht voor deze mensen te houden. Aan de bel trekken als dingen fout gaan. De groep mensen om wie het gaat is niet duidelijk te onderscheiden. Ze gaan tussen alles en iedereen door. Soms komen ze ineens boven drijven omdat de problemen ze boven het hoofd groeien. We moeten ze laten weten dat we er zijn. Zo gaat het langzaam aan doordringen en zie je dat mensen ons weten te vinden.’
Nieuwsberichten: ‘ZIJ WIL VOORUIT’ Op 11 november jl. werd het boek ‘Zij wil vooruit’ gepresenteerd. Onder de titel van dit boek heeft de werkgroep De Arme Kant van Nederland/ Economie en Vrouwen (EVA) een publicatie uitgebracht over vrouwen tussen de 20 en 39 jaar die minstens een jaar –maar meestal veel langer- leven van een minimuminkomen. In Nederland gaat het om een groep van 128.000 vrouwen. Het boek bestaat uit twee delen: deel 1, de kern van het boek, wordt gevormd door negen persoonlijke verhalen van even zoveel vrouwen. Ze hebben ieder een heel verschillende achtergrond: alleenstaand of met partner, met en zonder kinderen, allochtoon of autochtoon, met of zonder betaald werk. In deel 2 wordt een bescheiden hoeveelheid cijfermateriaal gepresenteerd over de totale groep vrouwen in Nederland van 20 – 39 jaar met een minimuminkomen. Hun situatie wordt op een aantal punten vergeleken met die van vrouwelijke leeftijdsgenoten en met informatie over armoede onder de totale Nederlandse bevolking. PMO Nieuwsbrief
5
Herfst 2009
De samenleving is veranderd: De laatste jaren is de samenleving ingrijpend veranderd. Op jonge vrouwen wordt een steeds grotere druk uitgeoefend om deel te nemen aan het arbeidsproces door het verrichten van betaald werk buitenshuis. Vaak moeten zij een baan combineren met de zorg voor kinderen. De school doet een beroep op hen voor allerlei vrijwilligersklusjes en soms hebben ze ook nog mantelzorgtaken. Als ze een uitkering hebben, dan hebben ze sollicitatieplicht en worden naar een ‘work-first’-project gestuurd. Hoe doen ze dat allemaal? Wat weten wij eigenlijk van die jonge vrouwen met een minimuminkomen? Wie zijn zij? Hoe ziet hun leven eruit? Waar lopen ze tegenaan? Hoe kijken ze naar hun toekomst? De negen vrouwen die in het boek aan het woord komen, gunnen ons een blik in hun leven. Zij vertellen over hun verleden, hun dagelijks leven in het hier en nu en hun verwachtingen, hoop en plannen voor de toekomst. Het boek eindigt met een aantal rode draden die uit de verhalen van de vrouwen naar voren komen, gevolgd door aanbevelingen. Voor meer informatie over het boek of reacties op bovenstaande, kunt u contact opnemen met het Platform Minima Organisaties.
Nieuw: Website en het e-mailadres van de cliëntenraad Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de SoZaWe-Raad. Sinds 1 januari 2009 bestaat de SoZaWe-raad uit vertegenwoordigers van de FNV Haarlem, Samenwerkende Ouderenbond afdeling Haarlem, Stichting Release, Stichting Miss Minima, Haarlems Migranten Platform, Cliënten Belangen Bureau en 5 cliënten van de afdeling Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De SoZaWe-raad heeft een onafhankelijke voorzitter en krijgt ondersteuning van een ambtelijk secretaris. De raad wil kritisch meedenken over het beleid en de dienstverlening van SoZaWe. Onderwerpen die de raad behandelt zijn bijvoorbeeld: het minimabeleid, re-integratie, schuldhulpverlening en leesbaarheid van folders en formulieren. De SoZaWe-raad adviseert, gevraagd en ongevraagd, rechtstreeks aan het college van burgemeester en wethouders of de gemeenteraad. De adviezen van de raad worden betrokken bij de besluitvorming van het college. Vanzelfsprekend kunt u ook zelf algemene vragen stellen, wij kunnen echter niet ingaan op individuele situaties. Het e-mailadres van de SoZaWe-raad is:
[email protected]
Sites
met informatie over budgetteren, schuldenproblematiek, het voorkomen en oplossen van schulden, tips en veelgestelde vragen:
www.nibud.nl:site van het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting www.schulden.nl: site opgezet door Zuidweg en Partners B.V. i.s.m. het Nibud en het Landelijk Platform Integrale Schuldhulpverlening. www.minszw.nl: via ‘loon’ in de bovenbalk naar ‘schulden’ in de rechterkolom: deze site geeft PMO Nieuwsbrief
6
Herfst 2009
informatie over hulp bij schulden en officiële publikaties Speciaal voor jongeren heeft het Nibud de volgende sites ontwikkeld: www.nibudjong.nl www.grijpjekansen.nl: doel van deze site is om kinderen en jongeren uit gezinnen met een laag inkomen te attenderen op manieren om financiële ondersteuning te ontvangen Ook het Ministerie van SZW heeft een site voor jongeren: www.jongerenloket.szw.nl: via ’schulden’ in de bovenbalk naar ‘jongeren en schulden’: site met test, tips, cijfers en informatie over wat te doen als je schulden hebt Informatie over inkomensaanvullingen, toeslagen en teruggaven: www.haarlem.nl: via ‘leven en wonen’ (in linkerkolom) naar ‘sociale zaken en werkgelegenheid’ (in linkerkolom) naar ‘aanvullende (financiële) regelingen’ (in rechterkolom): informatie over inkomensaanvullende regelingen van de gemeente Haarlem www.aangifteloont.nl: voor informatie over het bij de Belastingdienst terugkrijgen van geld voor gemaakte ziektekosten (dit geldt vooral voor ouderen, chronisch zieken en gehandicapten; ook als weinig of geen belasting wordt betaald).
Als u beschikt over een internetaansluiting zijn de onderstaande websites misschien interessant voor u. Platform Minima Organisaties
www.pmo-online.nl
Op de site vind u informatie over de bij het PMO aangesloten organisaties en voorgaande nieuwsbrieven. Uiteraard is uw reactie op de site van harte welkom. Krant Bijstandsgerechtigden Amsterdam www.mugweb.nl Stichting Cliëntenperspectief www.stichtingclip.nl Arme Kant - Economie Vrouwen en Armoede www.armekant-eva.nl Sociaal Cultureel Planbureau www.scp.nl Landelijke cliëntenraad www.lcr.nl Voedselbank, criteria en uitdeelpunten www.voedselbankhaarlem.nl Handboek Wet, Werk en Bijstand www.handboekwwb.nl Landelijke vereniging voor arbeidsongeschikten www.lva-nederland.nl Informatie huiselijk geweld Kennemerland www.verwijsgidshuiselijkgeweld.nl Bijstandsbond Amsterdam
[email protected] Regelen van zorg, hulp en financiële steun voor gehandicapten, chronisch zieken en ouderen www.berekenuwrecht.nl Recht op voorziening www.regelhulp.nl Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting www.nibud.nl Zuidweg en Partners B.V. i.s.m. het Nibud en het Landelijk Platform Integrale Schuldhulpverlening www.schulden.nl Informatie over inkomensaanvullende regelingen van de gemeente Haarlem www.haarlem.nl Bureau Discriminatiezaken Kennemerland www.bdkennemerland.nl Info over aanvragen van zorg- en huurtoeslag en kinderopvangtoelsag www.toeslagen.nl PMO Nieuwsbrief
7
Herfst 2009
ADRESSENLIJST VAN DE BIJ HET PMO AANGESLOTEN ORGANISATIES: Algemene Ned. Bond Gehandicapten Organisatie (ANGO) Belangenbehartiging van gehandicapten in de breedste zin des woords. T.a.v. Dhr. Auke Scholten Volhardingstraat 2 2032 SX Haarlem 023 551 06 30 of: 06 51 11 63 47 e-mail:
[email protected] Samenwerkende Ouderenbonden Haarlem (SOB) Belangenbehartiging van Ouderen. T.a.v. Dhr. Henk Zurlohe Orionweg 70 2024 TE Haarlem 023 527 18 67 e-mail:
[email protected] Commissie Arme kant Haarlem Noord (CAHN) Oecumenische werkgroep die armoede in HaarlemNoord zichtbaar maakt en directe hulp biedt aan minima. T.a.v. Mw. Bep van Schie Jan Gijzenkade 95 2025 BC Haarlem 023 537 42 08 e-mail:
[email protected] CNV Anders Actieven, afdeling Haarlem e.o. Voor een ieder die hulp en advies nodig heeft voor het verkrijgen van een uitkering en toegang wil krijgen op de arbeidsmarkt: samen voor elkaar. T.a.v. Dhr. Ruut Eldering Solidarnoscstraat 73 2033 BW Haarlem 023 526 15 67 of 06 13 26 05 32 e-mail:
[email protected] Cliëntenbond Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ regio KAM) Belangenbehartiging van mensen met geestelijke problemen hebbende, of gehad, lotgenotencontact, thema- en inloopbijeenkomsten, rechtspositie en medicijninformatie. T.a.v. Dhr. Ton de Vries Volhardingstraat 2 2032 SX Haarlem 023 527 81 31 Dak- en thuislozenverbond Noord-Holland (DTV) Belangenhartigingsorganisatie voor dak- en thuislozen. T.a.v. Dhr. Edo Paardekooper Overman Bakenessergracht 8-10 2011 JW Haarlem 023 531 18 69 e-mail:
[email protected] FNV-Lokaal Haarlem Onderzoek, bemiddeling en begeleiding voor uitkeringsgerechtigden en ouderen. T.a.v. Dhr. Frits de Vries Surinameweg 8 2035 VA Haarlem 023 545 23 18 of: 023 537 59 57 e-mail:
[email protected]
InformatieSteunPunt in de 1e lijn geestelijke gezondheidszorg (ISP) Advies, een luisterend oor bij het zoeken naar oplossingen voor problemen op geestelijk gezondheids, sociaal- psychisch of maatschappelijk gebied. Voorlichting over ontwikkelingen in de GGZ. T.a.v. Dhr. Martien Luijcks Volhardingstraat 2 2032 SX Haarlem 023 534 22 06 e-mail:
[email protected] Haarlems MigrantenPlatform Belangenbehartiging en vertegenwoordiging van migrantenzelforganisaties op bestuurlijk, organisatorisch en praktisch gebied. T.a.v. Dhr. Erol Sayar P/a. Lange Herenvest 122 2011 BX Haarlem 06 27 35 65 91 e-mail:
[email protected] Stg. Miss Minima Belangenbehartiging, advies, begeleiding en ondersteuning voor vrouwen die van een minimumuitkering moeten bestaan. T.a.v. Mw. Joke de Groot Volhardingstraat 2 2032 SX Haarlem 023 534 60 78 e-mail:
[email protected] Stem in de Stad/Voedselbank Meldpunt voor mensen met een inkomen ver onder het minimum. Criteria voor het aanvragen van een voedselpakket en informatie over de adressen van verdeelpunten. Petra de Vries Nieuwe Groenmarkt 10 2011 TW Haarlem 023 534 28 91 e-mail:
[email protected] Steunpunt Arbeidsongeschikten (SAO) Informatie, advies en begeleiding rond uitkeringen en situaties van uitkeringsgerechtigden. T.a.v. Dhr. Bé Wildeboer Volhardingstraat 2 2032 SX Haarlem 023 551 06 30 Stg. Release Hulpverlening, informatie en advies voor dak- en thuislozen, mensen met huisvestingsproblemen en uitkeringsgerechtigden. T.a.v. Dhr. Harp Tetterode Gasthuisvest 47 A 2011 EV Haarlem 023 531 34 28 e-mail:
[email protected]
Weerwerk (Interkerkelijke Taakgroep Arbeid/armoede) Belangenbehartiging en stimulans voor zelfhulporganisaties en projecten voormensen met een minimum inkomen. T.a.v. Dhr. Cees Stol Lorentzkade 192 2014 CE Haarlem 023 524 62 70 Stg. Werkverband Emancipatie en Belangenbehartiging (’t WEB) Belangenbehartiging van en advies aan lichamelijk gehandicapten in Zuid-Kennemerland. T.a.v. Dhr. Fons Hoenderdos Zijlweg 1 2013 DA Haarlem 023 531 18 34 e-mail:
[email protected] Stg. Vluchtelingenwerk Noord-West Holland, lokatie Haarlem Sociaal-maatschappelijk en juridische begeleiding van vluchtelingen en asielzoekers. T.a.v. Dhr. Ab Smits Hagestraat 12 a 2011 CV Haarlem 023 531 30 20 e-mail: ab@vluchtelingenwerk–haarlem.nl
Colofon: Deze nieuwsbrief is een uitgave van het Platform Minima Organisaties Haarlem e.o. Bezoekadres: Volhardingstraat 2, 2032 SX Haarlem tel.nr: 023 534 11 95 of mobiel: 06 455 363 54 Postadres: Postbus 400, 2000 AK Haarlem E-mailadres:
[email protected] www.pmo-online.nl Coördinator: Clazina Zwanenberg Bereikbaar: dinsdag, woensdag en vrijdag van 10.00 - 16.00 uur Vormgeving & Druk: Grafisch Buro Haarlem - Thijs van de Schilde Redactie: Clazina Zwanenberg en Colette Alberts (free-lance journaliste) Foto’s: Colette Alberts
