Nieuws uit de Metropoolregio Amsterdam

JAARGANG 3-NR. 2-JUNI 2014

Nieuws uit de Metropoolregio Amsterdam

Verhuisdynamiek neemt af, kleinere gemeenten vergrijzen

Investeren in aantrekken

Burgemeester Weterings:

Centrum Haarlem in

internationaal talent

“Metropoolsamenwerking

vogelvlucht

kan nóg krachtiger”

korte berichten

>>

Havenbedrijf doet het goed

Havenbedrijf Amsterdam NV heeft een financieel succesvol eerste jaar achter de rug, na de verzelfstandiging op 1 april 2013. De omzet van Havenbedrijf Amsterdam over 2013 bedraagt € 143,3 miljoen; een omzetstijging van 3% ten opzichte van 2012. Dit blijkt uit het Jaarverslag 2013. De verwachting is dat de groei aanhoudt en de resultaten over heel 2014 positief zullen zijn.

Onderzoek Stedelijke Bereikbaarheid

In de metropoolregio start een MIRT-onderzoek Stedelijke Bereikbaarheid Amsterdam. Onderwerpen die in het onderzoek naar voren komen zijn de kwaliteit van knooppunten en het voor- en natransport in stedelijke gebieden. Ook wordt gekeken

naar knelpunten in het gebruik van de openbare ruimte. Bij het zoeken naar oplossingen ligt het accent meer op innovaties, informatievoorziening en inrichtingsmogelijkheden dan op infrastructurele investeringen.

Van Oer-IJ tot metropool

De Metropoolregio Amsterdam komt grotendeels overeen met het Oer-IJ gebied. In de bodem bevinden zich nog veel sporen van het verleden. Archeologische opgravingen in Noord-Holland en Flevoland hebben een grote schat aan informatie opgeleverd over het landschap en de bewoners van het Noord-Hollandse kust­ gebied en achterland. Op de MRAwebsite staat een artikel dat in vogelvlucht een kijkje biedt in de geschiedenis van de metropoolregio.

Talent voor de regio In de Metropoolregio Amsterdam werken we samen met bedrijven, kennisinstellingen en overheden aan het verbeteren van onze internationale concurrentiepositie. We zorgen ervoor dat bedrijven zich hier willen vestigen en hier willen blijven door een aantrekkelijk vestigingsklimaat te creëren. Tijdens de Catch Up sessie van de Amsterdam Economic Board van 6 juni jl. hebben we de balans opgemaakt. Hoogtepunt was de lancering van de international talent portal op iamsterdam.com. De portal moet ervoor zorgen dat carrière­ mogelijkheden binnen de MRA gemakkelijk vindbaar worden voor internationale kennis­ werkers en studenten. Dit is broodnodig, omdat we alleen op die manier de concurrentie met buitenlandse regio’s aan kunnen gaan. De portal is een goed voorbeeld van wat we kunnen bereiken als bedrijfsleven, kennis­i nstellingen en overheden samenwerken. Verderop in MRA Podium kunt u hier meer over lezen. Maar de Board is er niet alleen op gericht om talent van buiten de MRA aan te trekken.

2 Podium 3 | 2

Betere OV-bewegwijzering

De provincie Noord-Holland, Stadsregio Amsterdam en het ministerie van IenM investeren 4,8 miljoen euro in betere bewegwijzering rondom openbaar vervoerknooppunten in NoordHolland. Dit gebeurt via het project Wayfinding. Zo komen er onder meer elektronische informatiepanelen bij verschillende busstations, wordt het de reiziger gemakkelijker gemaakt om de overstap te vinden van trein op bus, tram, metro en/of fiets en komen er omgevingskaarten op alle OV-knooppunten uit het project.

Ton Jonker, directeur en secretaris Amsterdam Economic Board

Minstens zo belangrijk is het beter met elkaar verbinden van de vraag van het bedrijfsleven en het aanbod van instromend personeel van­ uit het onderwijs en de zijkant van de arbeids­ markt. Daarom zijn er onder leiding van Boardlid Henriëtte Maassen van den Brink voor elk van de Board-clusters Human Capital Agenda’s (HCA’s) vastgesteld. Hierin staat wat voor het betreffende cluster de grootste knelpunten op de arbeidsmarkt zijn en hoe die met concrete acties kunnen worden opgelost. Daarnaast is het programma ‘Werk maken van Talent’ opge­ steld. Hierin zijn de overlappende thema’s uit de HCA’s gehaald om projecten uit te voeren die zoveel mogelijk clusters raken. De plannen moeten veiligstellen dat de metropoolregio op korte en langere termijn over voldoende gekwalificeerd personeel kan beschikken. Het thema Human Capital stelt ons voor de uitdaging om de samenwerking nog strakker vorm te geven. Een uitdaging die ik graag samen met uw organisatie aanga.

Werken aan kwaliteit in het landschap

Mysteryland

FOTO: KEES VAN DER VEER

De metropoolregio wordt steeds drukker, met als gevolg dat de druk op het landschap toeneemt. Om toch te komen tot een optimale kwaliteit, is het van belang dat ieder landschappelijk project wordt opgepakt vanuit het bredere MRA-perspectief. Een nieuw instrument biedt initiatiefnemers van ontwikkelingen de helpende hand.

De vijf thematische perspectieven voor het MRA-Landschap zijn: - Water; - Natuur; - Stedelijke functies en infrastructuur; - Recreatie, toerisme en beleving; - Landbouw en energie.

Het landschap van de MRA kent een grote dynamiek. Verschillende partijen werken aan een groot aantal ruimtelijke projecten, groot en klein. Vaak worden deze projecten vanuit een bepaalde thematische of geografische invalshoek opgepakt. Door te kijken naar de grotere context waarin het project zich afspeelt, ontstaat inzicht in hoe een individuele ontwikkeling bijdraagt aan de kwaliteit van het grotere geheel.

Spel als hulpmiddel

Kwaliteitsbeeld

Om het bredere belang voortaan in ieder landschappelijk MRA-project goed in te bedden, is de brochure ‘Kwaliteitsbeeld en nieuwe opgaven voor het MRAlandschap’ ontwikkeld. De uitgave biedt een set principes en spelregels, met als doel het maximale te halen uit een integrale, gebiedsoverstijgende aanpak. Hiertoe zijn op basis van een vijftal thema’s perspectieven opgesteld. Deze geven inzicht in de opgaven en kansen bij ruimtelijke ontwikkeling en kunnen helpen bij het maken van keuzes.

Om het gesprek op gang te helpen, is aanvullend een bouwdoos met speelkaarten en een speelbord ontwikkeld. Het spel is een hulpmiddel bij bestaande en nieuwe initiatieven en plannen in het MRAlandschap. Het helpt om bestuurders, ambtenaren en vertegenwoordigers van publieke en private organisaties dezelfde taal te laten spreken. Dit vergroot de kans om grip te krijgen op de verschillende belangen en doelen in een gebied.

Vervolg

Het is de bedoeling om met het Kwaliteitsbeeld in de hand met een brede groep betrokkenen verder te werken aan de verbetering en versterking van het MRA-landschap. De bruikbaarheid wordt getest door het daadwerkelijk in projecten in de MRA toe te passen. Contactpersoon: Jacqueline Bouwmans, [email protected]

3 | 2 Podium 3

Appartementencomplex in Almere

FOTO’S: MICHIEL WIJNBERGH

Verhuisdynamiek neemt af, kleinere gemeenten vergrijzen Gezinnen blijven langer in de stad wonen, zo blijkt uit onderzoek naar de woonwensen en verhuisbewegingen in de Metropoolregio Amsterdam. Studenten weten in de stad nog wel een plek te veroveren, maar dat geldt in mindere mate voor afgestudeerden rond de dertig. Over de gehele linie zorgen deze en andere ontwikkelingen voor een toenemende vergrijzing in kleinere gemeenten. Op de woningmarkt in de grotere steden ontstaat krapte.

Uit het woningmarktonderzoek1 blijkt dat bewoners van de metropoolregio in het algemeen zeer tevreden over het wonen zijn. Hun woning geven ze gemiddeld een 7,7 en hun buurt een 7,6. Dat betekent niet dat ze niets meer te wensen over hebben: ongeveer de helft van de huishoudens heeft in enige mate interesse om te verhuizen. Een kwart van de huishoudens wil zeker binnen twee jaar verhuizen.

In- en doorstroom

Amsterdam, Amstelveen, Diemen en Haarlem zijn de belangrijkste instroomgemeenten van de regio en trekken vooral jongere huishoudens, zowel van binnen als van buiten de regio. Bij gezinsvorming verlaat een deel van de huishoudens de stad en verhuist door naar een regiogemeente of daarbuiten. Hoger opgeleide jongeren en bovenmodaal verdienende gezinnen kiezen veelal voor Haarlem en Amstelveen/

1] 4 Podium 3 | 2

Aalsmeer, terwijl lager opgeleide jongeren en benedenmodale gezinnen eerder in Zaanstad terechtkomen. Haarlem trekt ook jonge huishoudens, maar er komen evenveel gezinnen vanuit de regio de gemeente in als er weggaan. Huishoudens verlaten Haarlem vaak voor de buurgemeenten in overig Zuid-Kennemerland en IJmond.

Afname verhuizingen

Verhuizingen tussen gemeenten namen af. Verhuisde in 2008 nog 23%, in 2012 nam dit af tot 20%. De instroom van buiten de regio bleef vrijwel gelijk en groeide zelfs licht in Amsterdam. Dit betreft vooral studenten en jonge afgestudeerden; de instroom van oudere afgestudeerden nam wel af. Huishoudens verhuizen minder binnen gemeenten

Het onderzoek, getiteld ‘Wonen in de Regio Amsterdam’ (WiRA) is uitgevoerd in opdracht van de Stadsregio Amsterdam, de regio Zuid-Kennemerland/IJmond en de gemeente Almere. De regio Gooi en Vechtstreek nam niet deel aan het onderzoek.

en vooral minder tussen gemeenten: het aantal verhuizingen tussen regiogemeenten daalde van 35.000 in 2008 naar 31.000 in 2012. De verhuisstroom vanuit Amsterdam en Haarlem naar de regiogemeenten nam eveneens af. Dit merken vooral gemeenten die voor nieuwe aanwas afhankelijk zijn van doorstroom in de regio, zoals Almere, Purmerend, Haarlemmermeer en Zaanstad. Ongeveer de helft van de jongeren in Zaanstad, Purmerend en Almere wil in de eigen gemeente blijven. Die gemeenten kunnen dus in enige mate rekenen op eigen nieuwe aanwas. In Haarlemmer­meer is dit aandeel veel kleiner, ongeveer eenderde deel.

Gevolgen crisis

Een deel van de huishoudens wil wel verhuizen om hun woonsituatie te verbeteren, maar ervaart belemmeringen door de crisis. Voor ongeveer 30% van de huishoudens met een laag inkomen is de eigen financiële situatie een reden om niet te verhuizen. Dit geldt bij hogere inkomens veel minder (15%). Zij vinden de situatie op de woningmarkt vaker een reden om niet te verhuizen, terwijl dit argument juist bij lagere inkomens minder speelt. Recent verhuisde gezinnen deden dit overwegend vanwege omstandigheden in het huishouden; bijvoorbeeld gezinsuitbreiding. Voor gezinnen met een verhuiswens is dit echter niet de dominante reden. Vooral hoge inkomens willen verhuizen om mooier te wonen en lage inkomens om groter te wonen. Omstandigheden in het huishouden komen pas op de derde plek.

Huren wint aan populariteit

Het beeld dat mensen alleen van een huurwoning naar een koopwoning overstappen en niet vice versa verschuift. Huren komt meer in beeld. Vooral huishoudens van buiten de regio huren (eerst) een woning. Ook bij koopwoningbezitters in het middensegment met een verhuiswens is huren sterk in beeld. Een kwart wil kopen, maar zegt ook een huurwoning te overwegen. De verwachting is dat deze voorkeur voor huren weer wat afneemt als de koopmarkt weer aantrekt. De vrije sector functioneert tot nog toe niet als tussensegment tussen sociale huur en koop. Huishoudens met een inkomen net onder modaal komen vaker terecht in een koopwoning dan in een vrije sector huurwoning. Die komt pas in beeld bij de inkomensgroep daarboven, tussen modaal en € 43.000,-.

Middeninkomens in de knel

Wanneer de woningmarkt weer aantrekt, zal de groep met een hoog inkomen waarschijnlijk weer gaan verhuizen. De groep met verhuiswensen is groot en zij beschikken over de middelen. Voor de

groep net boven modaal is dit minder waarschijnlijk. Hun mogelijkheden op de woningmarkt zijn beperkt; hun toegang tot de sociale corporatiesector is minimaal en zij hebben bovendien last van de verscherpte hypotheekregels. De huishoudens die wel toegang hebben tot de sociale corporatiesector zijn in gelijke mate blijven verhuizen. Hun ruimte op de woningmarkt is toegenomen door de ingestelde inkomensgrens.

Koopwoningbezit

Binnen de regio zijn grote verschillen in koopwoningbezit onder lagere inkomens. In Amsterdam hebben benedenmodale huishoudens zelden een koopwoning (12%) en zijn sterker aangewezen op de sociale corporatiesector. Buiten Amsterdam heeft ongeveer eenderde deel van de benedenmodale huishoudens een eigen woning. Tegelijkertijd wordt zowel in het zuidelijke deel van de Stadsregio (19%) als de regio Zuid-Kennemerland/IJmond (15%) de corporatievoorraad relatief vaak bewoond door hoge inkomens (> € 43.000,-). Elders ligt dit ‘scheefwonen’ tussen de 8%-12% van de sociale corporatievoorraad

Wonen aan het water in Purmerend

Trends op een rij

Over de gehele linie is sinds 2008 de verhuisdynamiek in de metropoolregio afgenomen. Weliswaar vinden studenten nog altijd woonruimte in steden als Amsterdam en Haarlem, maar de doorstroming binnen de regio is sterk afgenomen. Studenten komen de steden nog wel in - zij stellen weinig eisen aan woonruimte - maar de uitstroom van huishoudens uit de stad stagneert. Ook voor hoogopgeleide jongeren blijven de grote steden in de regio aantrekkelijk. Hun vestiging neemt nog steeds toe. Maar sinds 2008 trekken er minder hoogopgeleiden tussen 30-34 jaar uit andere universiteitssteden naar Amsterdam. Die nemen minder snel genoegen met een bovenkamertje en de financiering van een eerste woning is lastiger. Ook de teruggelopen arbeidsmarkt speelt een rol. Zo loopt de regio wel een voor de regionale economie belangrijke groep mis. Tegelijkertijd blijven gezinnen langer in de stad. Die trend is langer gaande maar de stilgevallen koopwoningmarkt versterkt dit. Kozen gezinnen voorheen voor een woning in de regio of daarbuiten, nu stellen zij hun verhuizing uit. Gevolg is dat de bevolkingsgroei in Amsterdam en Haarlem een stijgende lijn vertoont. Door de verminderde instroom van jonge gezinnen is in regiogemeenten juist sprake van een omgekeerde trend, waardoor hier de vergrijzing eerder in beeld komt.

Woningen gebouwd op vrije kavels in Amsterdam IJburg

Woontoren op de Zuidas

De Infographic op pag. 13 gaat eveneens over de woonbewegingen in de MRA. Contactpersoon: Annemieke Molenaar, [email protected] 3 | 2 Podium 5

>>

korte berichten

Solar City 2014

Amsterdam is samen met Nijmegen uitgeroepen tot Solar City 2014. De twee steden hebben de beste resultaten geboekt bij het stimuleren van zonne-energie van alle Nederlandse gemeenten. De gemeente Amsterdam reageerde verheugd en ziet de prijs als een erkenning dat de stad de goede weg is ingeslagen.

Meest efficiënte cruisehaven

Port of Amsterdam heeft tijdens een internationale beurs voor de cruiseindustrie ‘Cruise Shipping Miami’, een Cruise Insight Award gewonnen in de categorie ‘Most Efficient Port Services’. De cruise-industrie draagt met haar circa 650.000 bezoekende passagiers bij aan de economische ontwikkeling van de MRA.

Railverbinding AmsterdamMilaan

Tussen Amsterdam en Milaan is een nieuwe treinverbinding voor goederenvervoer geopend. De trein vervoert goederen in een recordtijd van 21 uur van de Amsterdamse havenregio rechtstreeks naar het industriële hart van Italië. De shuttle is daardoor ook interessant voor bedrijven die verse goederen vervoeren zoals bloemen, planten en vis. De trein zal in eerste instantie drie keer per week heen en weer gaan rijden naar Milaan. 

Nieuwe N201 gereed Minister Schultz van Haegen (IenM) en gedeputeerde Post (provincie Noord-Holland) hebben samen het laatste stuk van de omgelegde N201 geopend. De N201 loopt tussen Hilversum en Zandvoort en is de drukste provinciale weg van Nederland. Aan de vernieuwing is jarenlang gewerkt. Resultaat van alle inspanningen is een sterke verbetering van zowel de bereikbaarheid als de leefomgeving.

FOTO: MINISTERIE IENM

Op weg naar een duurzame metropool

Electric Freeway, ReLoadIT, Park 2020, Green Metropole, Amsterdam Smart City. Een willekeurige greep uit de tientallen duurzame projecten die aan bod komen in de online publicatie ‘Duurzaamheid in de Metropoolregio Amsterdam’. De nieuwe publicatie geeft in een thematische benadering inzicht in de vele duurzame projecten binnen de MRA. Concrete en inspiratievolle cases illustreren op beeldende wijze waar samenwerking op dit gebied toe kan leiden. ‘Duurzaamheid in de Metropoolregio Amsterdam’ is niet alleen informatief, maar tevens een bron van inspiratie voor toekomstige duurzame initiatieven. Dit gebeurt aan de hand van vijf thema’s: Gebouwde omgeving, Warmtenetten, Biobased economy, Smart Grids en Mobiliteit. Bert Gijsberts, gedeputeerde van de provincie Flevoland, is trots op het eindproduct. “De publicatie laat de kracht van samenwerking zien van overheden, bedrijven, kennisinstellingen en inwoners van de MRA. De inzet van alle betrokkenen zorgt ervoor dat we op weg zijn naar een duurzame metropool. Daar mogen wij trots op zijn!” Geïnteresseerden kunnen de publicatie bekijken op de MRA-website Contactpersoon: Carina van Dijk, [email protected]

In Amsterdam Nieuw-West gaat een pilot van start, waarbij bewoners de batterij in hun elektrische auto kunnen gebruiken om lokaal opgewekte energie op te slaan. De energie kan worden teruggeleverd aan het net of direct worden gebruikt. De pilot brengt de grootschalige implemen­ tatie van elektrische auto’s, de inzet van zonnepanelen en het zelfvoorzienend worden van huishoudens een stap dichterbij.

6 Podium 3 | 2

FOTO: AMSTERDAM ARENA

Slim gebruik batterij elektrische auto

Het opwekken van zonnestroom gaat een belangrijke bijdrage leveren aan het verduurzamen van de metropoolregio. Er lopen op dit vlak vele projecten. Een van de grootste is onlangs opgeleverd: de Amsterdam ArenA heeft een zonnedak gekregen. Het bestaat uit circa 4.200 zonnepanelen, net zo groot als een voetbalveld. De plaatsing van de panelen brengt de ArenA in de top van Europese ‘zonnestadions’. “Het was een lange weg om dit voor elkaar te krijgen, maar het is gelukt”, aldus Henk van Raan, project­directeur van het duurzaamheidsprogramma ‘Amsterdam ArenA’. “Hiermee zijn we weer een stap dichter bij ons einddoel: per saldo klimaatneutraal in 2015.”

Krachten bundelen rond stationslocaties

ILLUSTRATIE: PROVINCIE NOORD-HOLLAND EN VERENIGING DELTAMETROPOOL, ONTWERP ALFONS HOOIKAAS

Inzetten op knooppuntontwikkeling loont. Rondom de stations liggen allerlei kansen voor wonen, werken en recreëren. Zo bieden stationsomgevingen ruimte voor de realisatie van maar liefst de helft van de vraag naar nieuwe woningen in de metropoolregio. Samenwerking vormt de sleutel om de kansen daadwerkelijk te verzilveren. Er is fors geïnvesteerd in stations en in het spoornetwerk, maar het maatschappelijk en ruimtelijk economisch rendement blijft achter. Die investeringen zouden veel beter benut kunnen worden. Met name de stations die zowel per auto als openbaar vervoer goed bereikbaar zijn, kunnen zich ontwikkelen tot aantrekkelijke locaties voor kantoren en regionale voorzieningen. Voor het benutten van de synergievoordelen is samenwerking tussen (semi-)publieke partijen cruciaal. Daar staat of valt de gebiedsontwikkeling rond stations mee. Een van de eerste stappen is dan ook om de samenwerking op te zoeken met de spoorse partijen NS en ProRail en met vertegenwoordigers vanuit de verschillende regio’s van de MRA.

Pilot Zaancorridor

De Zaancorridor, de spoorlijn Heerhugowaard- Amsterdam Centraal, is door Noord-Holland als pilot benoemd. Deze zone is, naast Amsterdam en Almere, interessant om te voorzien in de woningbehoefte van de MRA. De provincie wil hier samen met andere betrokken partijen tot een uitvoeringsstrategie

komen. Ook verschillende gemeenten langs de corridor hebben al aangegeven met de stationsgebieden aan de slag te willen gaan. Veel plannen bevatten echter dezelfde type woningen. Ook de samenhang tussen de plannen verdient verbetering, evenals de afstemming op de marktvraag.

Monitor

Om de voortgang van de ontwikkeling rond knooppunten te bewaken gaat de provincie Noord-Holland een monitor ontwikkelen. Deze zal inzicht bieden in hoeveel woningen, kantoren en (keten)voorzieningen er jaarlijks rond de stations worden gerealiseerd. Deze zogenaamde ‘monitor ov-knooppunten’ bestaat uit bouwstenen op het gebied van vervoersstromen, kantoren en woningbouw. Door de voortgang op deze deelterreinen te koppelen ontstaat een integraal beeld van wat is bereikt.

Alliantiegesprekken

Tevens worden dit jaar over drie stationslocaties gesprekken gevoerd om met de betrokken partijen te komen tot een gedeelde ontwikkelingsstrategie. Hiermee krijgt de gebiedsontwikkeling rond stations een impuls. Ook leveren de opgedane ervaringen leerpunten op voor andere locaties. Contactpersoon: Shirin Jaffri, [email protected]

3 | 2 Podium 7

Haarlem

in vogelvlucht

FOTO: VIA DRUPSTEEN

8 Podium 3 | 2

Haarlem Bruist Haarlem is één van de stedelijke visitekaartjes van de Metropool­ regio Amsterdam. Niet voor niets afficheert de gemeente zich als ‘The most welcome city in Holland’. De stad is in trek: Haarlem Bruist. Het inwoners­ aantal stijgt gestaag en de monumentale stad is ook onder jongeren populair. Er is een veel­ zijdig cultuuraanbod en een grote restaurantdichtheid. De kracht van de gemeente vertaalt zich in economisch opzicht terug. Samen met de Gooi en Vechtstreek is het de enige MRAregio waar de werkeloosheid daalt. Haarlem Winkelstad is bovendien een begrip. De autoluwe binnenstad telt veel exclusieve winkels, trendy kledingzaken, charmante antiek- en curiosawinkeltjes en talloze speciaalzaken. Deze enorme verscheidenheid leverde Haarlem een aantal keren de titel ‘Beste winkelstad van Nederland’ op.  Bekijk de foto 360° in het rond op de MRA-website!

3 | 2 Podium 9

FOTO’S: MICHIEL WIJNBERGH

Burgemeester Weterings van Haarlemmermeer:

“Metropoolsamenwerking kan nóg krachtiger” Als het aan burgemeester Theo Weterings van de gemeente Haarlemmermeer ligt, wordt de MRA-samenwerking de komende jaren geïntensiveerd. “Dat maakt de Metropoolregio Amsterdam nog krachtiger. Zeker als we de samenwerking intensiveren op het gebied van duurzaamheid en uitbreiden naar het sociale domein.” Ook pleit hij voor het nadrukkelijker betrekken van raadsleden bij de samenwerking. Een andere wens betreft het oprekken van de zuidgrens van de metropoolregio.

Gemeenten, provincies en Stadsregio weten elkaar in MRA-verband steeds beter te vinden. Een meer dan goede ontwikkeling, vindt burgemeester Weterings. “De metropoolregio kenmerkt zich door een grote ruimtelijke samenhang en is het belangrijkste economische gebied van Nederland. Daarom is het heel goed dat bestuurders steeds meer samen met het bedrijfsleven en de wetenschap invulling weten te geven aan de samenwerking.” Weterings wijst er op dat de samenwerking inmiddels de nodige aantoonbare resultaten heeft opgeleverd, ook in minder in het oog springende dossiers. “Neem het indammen van het aanbod van bedrijventerreinen en kantoorvoorzieningen. Er zijn de afgelopen jaren uitstekende afspraken gemaakt om te snoeien in nieuwe locaties. Dit was economisch uiterst noodzakelijk. Helaas is het niet gelukt om dit ook landelijk te doen. Tegelijkertijd toont het feit dat wij hier wel toe in staat zijn de kracht van de samenwerking. Zonder MRA als overkoepelend orgaan zou dit nooit zijn gelukt.”

Gezamenlijke acquisitie

Weterings benadrukt dat alle gemeenten profiteren van de MRA-samenwerking. Niet alleen op het gebied van de ruimtelijke ordening, maar op tal van fronten. Als voorbeeld noemt hij de gezamenlijke acquisitie. “Een buitenlands bedrijf dat een investering in ons land overweegt, gaat niet een studie 10 Podium 3 | 2

maken van de gemeentegrenzen. Die hebben het over de Amsterdamse regio. Als MRA zijn we zover dat iedere gemeentelijke delegatie in het buitenland als vertegenwoordiger van de regio opereert, the Metropolitan Region of Amsterdam. Dat is in ieders belang, onafhankelijk van de uiteindelijke vestigingsplek in de metropool. Zo is Haarlemmermeer binnen de MRA de logistieke motor, maar alleen in samenhang met wat Amsterdam biedt aan internationaal vestigingsmilieu. Denk aan de cultuur en architectuur. Dat speelt zonder meer mee bij een besluit van een bedrijf om zich in mijn gemeente te vestigen. Hetzelfde geldt voor de andere gemeenten. Het gezamenlijke beeld dat we kunnen presenteren maakt ons als regio sterker.”

Zuidgrens oprekken

Als grootste zuidelijke MRA-bolwerk heeft Haarlemmermeer een sterke relatie met de Bollenstreek, Leiden en Zuidvleugel. Dat botst soms met het feit dat de samenwerking zich tot het MRAgebied beperkt. “Neem een belangrijk handelsland als China. De havens van Sjanghai liggen bijvoorbeeld 50 kilometer van de stad. Dan ga ik echt niet uitleggen dat de havens van Rotterdam niet die van Amsterdam zijn, dat zou pietepeuteren op z’n Hollands zijn. Dan heb ik het gewoon over de havens ten noorden en zuiden van Schiphol.” Iets soort­gelijks speelt met de land- en tuinbouw. “De Bollenstreek Lisse-Hillegom

en de Greenport Aalsmeer zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het vervoer tussen die twee gebieden, samen een belangrijke economische motor voor ons land, is niet goed geregeld. Daar zullen we gezamenlijk aan moeten werken.” De banden met zijn directe zuiderburen gaan overigens nog verder. “Mijn gemeente vervult al jarenlang een bouwtaakstelling voor de inwonersgroei van de Bollenstreek.” Weterings vindt het dan ook verre van praktisch dat de Randstadsamenwerking is gesplitst in een noordelijk en zuidelijk deel, met zijn gemeente in het hart. “Het mooiste zou zijn om de zuidgrens van de metropool op te rekken. Laat de bestuurders van de Bollenstreek meedoen in de MRA-samenwerking. Dan pak je de metropoolregio namelijk zoals die zich op internationale schaal manifesteert. Ook de bezoekers van Amsterdam bezoeken de Keukenhof immers als logisch onderdeel van hun verblijf.”

Lusten en lasten

Schiphol vormt voor de hele metropoolregio natuurlijk een enorm belangrijke banenmotor. Maar naast alle lusten in de vorm van economische bedrijvigheid, ondervindt Haarlemmermeer lasten van het vliegverkeer. Dit betreft met name de geluidshinder. Om die te compenseren betaalt de luchthaven mee aan de ontwikkeling van Park21. “Een ambitieus plan van maar liefst 1000 hectare groen”, aldus Weterings. Hiermee ontstaat een groene corridor, groter dan het Amsterdamse bos, tussen de Duinstreek en de Zuid-Hollandse plassen. Dat is niet alleen belangrijk voor onze inwoners, maar ook voor de uitstraling van de MRA als groene regio.” Sinds kort wordt gefaseerd gewerkt aan de aanleg van het park. Dit gebeurt in combinatie met sportvoorzieningen, waaronder een baseballstadion dat zelfs wedstrijden uit de Amerikaanse Major League kan accommoderen. Maar door de toenemende populariteit van het vliegverkeer is meer nodig om de regio leefbaar te houden. “In het akkoord over de groei naar 510.000 vlieg­ bewegingen zijn duidelijke afspraken gemaakt voor het verplaatsen van een deel van de vluchten naar Eindhoven en Lelystad. Om de groeifunctie van Lelystad mogelijk te maken, is baanverlenging noodzakelijk. Die investering moet gebeuren en hierover zijn duidelijke afspraken gemaakt. Toch dreigt de Tweede Kamer nu roet in het eten te gooien. Dat mag beslist niet gebeuren.”

terreinen de kop in drukt.” Het succes van de realisatie van het innovatieve en volledig duurzame bedrijventerrein Park 20|20 bewijst zijn gelijk. “Het was de afgelopen jaren de enige bedrijvenlocatie in Nederland waar, ondanks de crisis, grond is uitgegeven. Dit is gelukt zonder aan de grondprijs te tornen.”

‘Het mooiste zou zijn om de

zuidgrens van de metropool op te rekken’

Meer aandacht verdient volgens de burgemeester de samenwerking in het sociale domein. “De gemeenten krijgen er op het terrein van de zorg veel taken bij. Kennisuitwisseling is heel belangrijk om die op een goede manier in te vullen.” Maar er is ook een economische reden, namelijk gezamenlijke inkoop. “Hoe meer we dit als gemeenten samen doen, des te meer financieel voordeel dit kan opleveren.”

Raden betrekken

Het mag duidelijk zijn: als het aan Weterings ligt, wordt de MRA-samenwerking over de gehele linie geïntensiveerd. “Dat is echt hoogst noodzakelijk. Wij moeten er alles aan doen om zowel het economisch klimaat als de inrichting van dit gebied voor onze inwoners, werkgevers en bezoekers zo goed mogelijk te laten functioneren.” Daarbij is het tevens van belang om MRA-onderwerpen in de raden nadrukkelijker te bespreken. “Ook zij moeten zich realiseren dat hun gemeente onderdeel is van een groter geheel. Datgene wat bestuurders afspreken, moet op draagvlak in de raden kunnen rekenen. Niet alleen binnen een gemeente, ook over gemeentegrenzen heen.”

Topprioriteit

Weterings wijst erop dat duurzaamheid snel aan belang wint. “Niet voor niets is dit in ons nieuwe collegeprogramma een topprioriteit.” Hij vindt het jammer dat de gezamenlijke MRA-inzet op dit gebied nog in de kinderschoenen staat. “Vanuit mijn gemeente zal ik er alles aan doen om het belang van duurzaamheid hoger op de MRA-agenda te plaatsen. Meer aandacht is niet alleen om milieuredenen belangrijk, maar ook uit economisch oogpunt. Neem de herstructurering van bedrijventerreinen. Duurzaamheid is hiervoor in mijn gemeente het uitgangspunt. Dan doe je twee dingen goed. Je zorgt ervoor dat bestaande bedrijventerreinen niet verpauperen, terwijl je tegelijkertijd de drang naar nieuwe 3 | 2 Podium 11

Woonbewegingen PURMEREND ZA ANSTAD

ALMERE 70 0 10 0 0

HA ARLEM

50 0

Figuur 1A

170 0

Saldo van bevolkingsmigratie;

AMSTERDAM

vestiging en vertrek, 2003 - 2007

130 0

430 0 60 0

OV

AMSTELVEEN

HA ARLEMMERMEER

ER

IG

NL

PURMEREND ZA ANSTAD

30 0

ALMERE

80 0

HA ARLEM

50 0

Figuur 1B

40 0

Saldo van bevolkingsmigratie;

vestiging en vertrek, 2008 - 2012

AMSTERDAM 20 0

60 0 0

10 0 0

OV

ER I

AMSTELVEEN

HA ARLEMMERMEER

3.000

GN

L

Almere Amstelveen Haarlem Haarlemmermeer Purmerend

2.000

Zaanstad

De pijlen in figuur 1A en 1B illustreren de optelsom (saldi) van in- en uitstroom tussen respectievelijk Amsterdam en MRA-gemeenten en tussen Amsterdam en overig Nederland. De zes hoogste saldi zijn weergegeven. Figuur 2 toont de ontwikkeling van deze saldi in de periode 2000-2012. Wat opvalt is dat de instroom vanuit Nederland naar Amsterdam in de periode 2008-2012 is gestegen ten opzichte van de periode daarvoor, terwijl de uitstroom naar Almere, de Haarlemmer­­ meer en Purmerend afneemt. De saldi naar Haarlem, Zaanstad en Amstelveen zijn stabiel gebleven of licht gestegen. Deze ontwikkeling zorgt in Amsterdam voor een stijging van de gemiddelde woningbezetting. Ook de migratiestromen tussen Amsterdam en Hilversum en in mindere mate Lelystad en Velsen, zijn relatief groot, maar omdat de in- en uitstroom elkaar in belangrijke mate opheffen, zijn de saldi in deze gemeenten laag. Daarom zijn ze niet terug te zien in deze figuur. Tot 2010 zat de groei van het aantal huishoudens grotendeels bij de groep 35-65 jaar met kinderen. Recent is een trendbreuk opgetreden (figuur 3 en 4). De groei zit nu vooral bij 65-plussers en jongeren. Deze ontwikkeling heeft gevolgen voor het potentiële bouwprogramma. Ouderen hebben al een woning, blijven steeds langer thuis wonen en verhuizen relatief weinig en over korte afstanden. Bij stagnerende doorstroming, ook omdat het aandeel van de groep van 35- tot 65-jarigen niet sterk toeneemt, zal een significant deel van het bouwprogramma zich op jongeren moeten richten. BRON: CBS Figuur 4 Ontwikkeling aantal huishoudens in de MRA (x 1.000)

1.000

258 628 0

2000

2002

2004

2006

2008

2010

253

2012

2014

Figuur 2 Migratiesaldo uit Amsterdam 282 635

22.500

304

15.000

2020 305 641

7.500

396 0

< 35

306

35 - 65 -7.500 2001

> 65 2005

2010

2015

2020

Figuur 3 Huishoudensgroei in de MRA 12 Podium 3 | 2

2025

2030

2035

2040

2030

< 35 35 - 65 > 65

657 467

2040

Groot onderhoud blauwe levensader Zaanstad FOTO: MIRANDE PHENAMBUCQ

Midden in het centrum van Zaandam ligt de Wilhelmina­ sluis. Vanaf het IJ en het Noordzeekanaal is de sluis de ‘toegangspoort’ tot de Zaan, de rivier die de stad doorsnijdt. De provincie gaat de sluis vergroten en moderniseren. En passant ontstaan er kansen om het stadshart op verschillende fronten te versterken. De Zaan is een belangrijke route voor de beroepsvaart tussen het Noordzeekanaal, de Zaanstreek en de Kop van NoordHolland. Een aantal partijen werkt samen in het meerjaren­ programma ‘Vaart in de Zaan’ om de bevaarbaarheid voor de grote beroepsvaart te verbeteren. De vernieuwing van de Wilhelminasluis is één van de programmaonderdelen.

Complexe opgave

De Wilhelminasluis is toe aan groot onderhoud en wordt meteen geschikt gemaakt voor de binnenvaartschepen van de toekomst, die 110 meter lang en 11,4 meter breed zijn. De ligging midden in stedelijk gebied maakt de opgave weliswaar complex, maar biedt tegelijkertijd kansen. “Het programma Inverdan, de centrumvernieuwing aan de westkant van de Zaan, is goeddeels af”, verklaart wethouder Dennis Straat. “De aantrekkingskracht van dat stuk stad is enorm vergroot. De vernieuwing van de sluis biedt de kans om de dynamiek over het water door te trekken naar het oostelijk deel van het centrum.”

Kansen

De wethouder verwacht dat vooral kleinere initiatieven voor een positieve dynamiek zorgen. Deze ontwikkeling wordt versterkt door het opknappen van de openbare ruimte nabij de sluis, waardoor er bijvoorbeeld ruimte komt voor terrasjes aan het water. Straat verwacht dat de pleziervaart eveneens van de nieuwe sluis gaat profiteren. “Er is een toenemende belangstelling voor riviercruises op de Zaan. Verder komt er een toeristische bootverbinding tussen centrum en Zaanse Schans.”

ZaanIJ

De Wilhelminasluis en omgeving zijn onderdeel van het programma ZaanIJ. Straat: “Het is één van de parels aan het snoer dat we in het kader van dit programma langs de rivier rijgen. Een andere parel is het Hembrugterrein. Verder ligt er een stedenbouwkundig plan voor een nieuw Zaans woongebied op de Hemmes, een schiereiland verderop in de Zaan. Private grondeigenaren zien daar kansen. Een groep bewoners heeft zich verenigd en praat mee. Er is een zwaan-kleef-aan effect. Ook de vernieuwing van de sluis draagt daaraan bij.” Informatie: www.wilhelminasluiszaandam.nl Contactpersoon: Marion van Baak, [email protected]

Kennismaken met regionale samenwerking Veel nieuwe raads- en collegeleden van de 16 gemeenten in de Stadsregio Amsterdam maakten eind mei tijdens de bijeenkomst ‘Kijk op de regio’ kennis met de samenwerking in de regio. De Stadsregio is één van de partners binnen de MRA. Eberhard van der Laan, voorzitter van de Stadsregio, benadrukte het belang om goed samen te werken. “Voor de welvaart van onze inwoners moeten we de kansen grijpen. Volgens economen worden de 20 sterkste economische regio’s in Europa de komende jaren gereduceerd tot vier à vijf. Daar moeten wij bij horen.” FOTO: JUR ENGELCHOR

Op de website van de stadsregio (www.stadsregioamsterdam.nl) staat een impressie en een film van de bijeenkomst, evenals de toespraak van Van der Laan.

3 | 2 Podium 13

FOTO’S: AMSTERDAM ECONOMIC BOARD

Investeren in aantrekken internationaal talent De Amsterdam Economic Board heeft een portal gelanceerd voor het aantrekken van internationaal talent. Doel is om internationale kenniswerkers en studenten warm te maken voor werk- en carrièremogelijkheden binnen de Metropoolregio Amsterdam. Projectleider Karoline Moors, binnen de Amsterdam Economic Board verantwoordelijk voor het programma ‘Amsterdam works’, legt uit waarom de regio investeert in deze portal: “De aanwezigheid van voldoende en kwalitatief goed talent is een absolute randvoorwaarde om zowel Nederlandse als buitenlandse bedrijven aan te trekken en te behouden. Anders dreigt vermindering van onze internationale concurrentiepositie.”

Vraag en aanbod

Volgens Moors is het zorgelijk dat op de arbeidsmarkt vraag en aanbod niet op elkaar aansluiten. Naast een relatief hoog werkloosheidscijfer is er tegelijkertijd schaarste op de arbeidsmarkt. “In de MRA staan bijvoorbeeld alleen al meer dan duizend ICT-vacatures open. Wanneer geschikte werknemers ontbreken, kunnen de consequenties daarvan enorm zijn. Er is een moordende concurrentie gaande met andere Europese regio’s om niet alleen voldoende talent aan te trekken, maar ook om de best gekwalificeerde mensen binnen te halen. Op beide fronten dient de MRA te scoren.” 14 Podium 3 | 2

Amsterdam works

Het ‘Amsterdam works’-programma van de Board is gestoeld op een ‘triple helix’ samenwerking tussen overheden, kennisinstellingen en bedrijfsleven. “Over de stip op de horizon die we willen bereiken en het waarom zijn we het eens. Maar op de weg daar naartoe verschillen de belangen van de verschillende partijen soms. Door middel van het programma ‘Amsterdam works’ willen we de partijen nader tot elkaar brengen.” Overigens ziet Moors het lanceren van de portal als middel, niet als doel op zich. “De rest van het programma draait om het aantrekken en behouden van het juiste internationale talent en het scheppen van de juiste voorwaarden. Denk bijvoorbeeld aan huisvesting of studieaanbod”.

Meer initiatieven

De Board richt zich met het werven van talent in eerste instantie op de ICT-sector en vervolgens ook op alle andere kansrijke sectoren van de MRA. Later dit jaar wordt de portal verder ingericht, onder meer met mogelijkheden om ook nieuwe internationale studenten te werven. Moors: “Voor nu roep ik bedrijven en kennisinstellingen op om zich als internationaal georiënteerde werkgever op de portal aan te melden en internationaal talent te omarmen.” De portal staat op de website van de Board, zie www.iamsterdam.com/work

Veel ideeën voor nieuwe natuur in Flevoland

Hans Krieger, Wethouder Purmerend

In oktober 2013 is het programma Nieuwe Natuur in Flevoland opengesteld. Iedereen mocht met ideeën komen. Er is enthousiast gereageerd op de oproep: in totaal zijn 79 projectideeën ingediend. De ideeën zijn zeer gevarieerd: van combinaties van natuur en stadslandbouw tot speel- en voedselbossen. Bijna alle ingediende voorstellen worden nu door de initiatiefnemers uitgewerkt en waar mogelijk samengevoegd. De provincie ondersteunt wel, maar het moeten bottom-up ideeën blijven. Eind augustus is de deadline. De verwachting is dat uiteindelijk ca. 25 gecombineerde ideeën daadwerkelijk uitgewerkt worden. Vervolgens worden die langs een meetlat met criteria gelegd.

FOTO: GEMEENTE PURMEREND

Mensen Willen Wonen Het akkoord van de nieuwe coalitie in Purmerend (Stads­ partij, D66, VVD en CDA) kent twee leidende principes: meer van buiten naar binnen werken en beter luisteren naar de Purmerenders. Ik heb nog niet alle vierhonderd coalitieakkoorden in het land erop nagelezen, maar het zou me verbazen als Purmerend de enige gemeente is die meer wil gaan doen wat de burger vraagt. Ongetwijfeld zullen ook in al die andere akkoorden ingebakken spanningen optreden als er goede voornemens zijn die misschien iets meer doorzettingskracht van het gemeentebestuur vragen.

Het ‘kapitaal’ dat beschikbaar is voor de realisatie van de natuurideeën, waar dan ook in Flevoland, zit overigens nog ‘opgesloten’ in 800 hectare grond. Deze hectares had de provincie verworven ten behoeve van de realisatie van de robuuste ecologische verbindingszone Oostvaarderswold. Dit plan werd echter in maart 2013 losgelaten. De grond zal nu geruild of verkocht worden, waarmee geld beschikbaar komt. Na de selectie van de beste ideeën door Provinciale Staten in december 2014 kan de uitvoering starten.

In Purmerend zijn de wachtlijsten voor starters en jongeren op de woningmarkt te lang. Daarnaast zal door veranderingen bij instellingen een andere vraag ont­ staan naar ouderenhuisvesting. De nieuwe coalitie wil de komende jaren oplossingen voor deze vraagstukken aandragen. Niet door dit allemaal zelf te bedenken, maar door in gesprek te gaan met Purmerenders, instellingen en corporaties. De in 2012 vastgestelde woonvisie vormt een belangrijk kader, waarbij de corporaties al aangege­ ven hebben wat er van ze verwacht mag worden. Het is nu zaak de woonvisie concreet te maken en te vertalen naar stappen, inclusief bouwplannen, om starters en ouderen tegemoet te komen.

FOTO: PROVINCIE FLEVOLAND

Contactpersoon: Hillebrand Koning, [email protected]

Binnen haar grondgebied is Purmerend vrijwel uitge­ groeid; bouwkansen zijn er vooral binnenstedelijk. Daar ontstaat gelijk de spanning: de omgeving hoeft maar lucht te krijgen van bouwpotentie op inbreilocaties of op grond van voormalige schoolgebouwen en de weerstand is geboren. Maar het zijn juist deze locaties die geschikt zijn voor starterswoningen. Naar mijn overtuiging is de sleutel nog steeds de vroegtijdige communicatie met de omgeving: meenemen en meedenken zal uiteindelijk begrip en meestal minder weerstand opleveren. Mensen willen wonen. Als je daar werk van wilt maken, kom je bij de kern van wat besturen leuk en interessant maakt: balanceren tussen algemene en individuele belangen.

Het Horsterwold is een prachtig voorbeeld van succesvol gecreëerde nieuwe natuur in Flevoland 3 | 2 Podium 15

A G E N D A

September

11/09 MRA REGIODEBAT Over de kansen van de MRA in Europa, met onder meer Eberhard van der Laan 11/09 BESTUURLIJKE REGIE SCHIPHOL (BRS)* 12/09 BESTUURLIJK OVERLEG PLATFORM REGIONALE ECONOMISCHE STRUCTUURVERSTERKING (PRES)* 22/09 29e EUROPESE ZONNESTROOMCONFERENTIE Van 22 tot 26 september vindt in het RAI Congrescentrum in Amsterdam de 29e Europese Zonnestroomconferentie en -beurs (EU PVSEC 2014) plaats, de grootste in zijn soort in de wereld.



Economie

Oktober

08/10 BESTUURSPLATFORM NOORDZEEKANAALGEBIED (NZKG)* 22/10 BESTUURLIJK OVERLEG PLATFORM BEREIKBAARHEID (PBM)* 23/10 JAARCONGRES NOORDZEEKANAALGEBIED (NZKG)



COLOFON MRA Podium is het kwartaalblad van de Metropoolregio Amsterdam

December

04/12 BESTUURSPLATFORM NZKG* 04/12 BESTUURLIJKE REGIE SCHIPHOL (BRS)* 05/12 BESTUURLIJK OVERLEG PLATFORM REGIONALE ECONOMISCHE STRUCTUURVERSTERKING (PRES)* 10/12 BESTUURLIJK OVERLEG PLATFORM BEREIKBAARHEID (PBM)* 12/12 CATCH UP BOARD

Verstedelijking

*Bestuurlijk overleg – op uitnodiging

Introductie voor raadsleden en wethouders

Bereikbaarheid

WEBSITE

www.metropoolregioamsterdam.nl TWITTER

In het najaar vinden in diverse regio’s introductiebijeenkomsten plaats over de samenwerking binnen de Metropoolregio Amsterdam. Deze zijn bedoeld om nieuwe raadsleden en bestuurders kennis te laten maken met de MRA en andersom. De exacte invulling van het programma verschilt per regio. In elk geval staat een introductie over het wie, wat, waarom en hoe van de Metropoolregio Amsterdam op het programma, met speciale aandacht voor de rol van bestuurders en raadsleden. Ook is er aandacht voor de specifieke regionale opgaven.

@MRA_online REDACTIERAAD

Louisan Pot, Debbie Lieuw-On, Jan de Graaf en Guus Knibbeler Landschap

Informatie: www.metropoolregioamsterdam.nl Contactpersoon: Louisan Pot, [email protected]

CORRESPONDENTEN

Germa Bakker, Martin Bekker, Jacqueline Bouwmans, Jan Heijink, Steef de Looze, Lotte Volz en Harry Zondag EINDREDACTIE EN PRODUCTIE

DG Communicatie

HOOFDFOTO VOORPAGINA

Inhoudelijk sluiten de bijeenkomsten aan op de brochure ‘Doorbouwen op het fundament’ die vlak na de gemeenteraads­ verkiezingen is gestuurd aan alle fractievoorzitters in de 36 MRAgemeenten. De brochure schets de MRA-opgaven op het gebied van economie, verstedelijking, bereikbaarheid, landschap en duurzaamheid. Op de website van de Metropoolregio Amsterdam vindt u binnenkort de data van de introductiebijeenkomsten. Raadsleden en wethouders ontvangen na de zomer een uitnodiging. Op de MRA-website staat ook de brochure ‘Doorbouwen op het fundament’.

De Metropoolregio Amsterdam is het samenwerkingsverband van lokale en regionale overheden in het noordelijke deel van de Randstad. Deelnemers zijn de gemeenten Aalsmeer, Almere, Amstelveen, Amsterdam, Beemster, Beverwijk, Blaricum, Bloemendaal, Bussum, Diemen, Edam-Volendam, Haarlem, HaarlemmerliedeSpaarnwoude, Haarlemmermeer, Heemskerk, Heemstede, Hilversum, Huizen, Landsmeer, Laren, Lelystad, Muiden, Naarden, Oostzaan, OuderAmstel, Purmerend, Uitgeest, Uithoorn, Velsen, Waterland, Weesp, Wijdemeren, Wormerland, Zaanstad, Zandvoort, Zeevang, de provincies Noord-Holland en Flevoland en de Stadsregio Amsterdam.

Michiel Wijnbergh ONTWERP

www.co3.org, Irma Bannenberg

DRUK

KDR Company OPLAGE

Duurzaamheid

2650 exemplaren REDACTIEADRES

Dienst Ruimtelijke Ordening Amsterdam t.a.v. Guus Knibbeler Postbus 2758 1000 CT Amsterdam 020-2551582 [email protected]