"Nieuw softwarepakket maakt gegevens rioolnetwerk snel zichtbaar.” Met medewerking van: Martin Nederlof bedrijfsleider Leitec Infrascan, Montfoort Gemeenten maken steeds vaker gebruik van inspecties en videobeelden om het beheer en onderhoud van hun rioolstelsels te coördineren. Meestal zijn de verschillende soorten gegevens echter niet snel toegankelijk en is het maken van de juiste analyses tijdrovend. Leitec Infrascan heeft hiervoor het software programma “12view” (ik wil zien) laten ontwikkelen. Het programma is geschikt voor de import van zowel bestaande als nieuwe gegevens. Inspecties, videobeelden, waarnemingen en rapportages worden in enkele seconden zichtbaar gepresenteerd en kunnen als rapport in de eigen huisstijl afgedrukt worden. Volgens informatie van de stichting Rioned (peildatum 2005) is er in Nederland ruim 100.000 km rioolbuis aanwezig die een geschatte vervangingswaarde vertegenwoordigd van 58 miljard euro. Circa 55 % van het vrije val rioolsysteem is ouder dan 25 jaar. De leidingen bestaan voor 72 % uit beton, 25 % is van kunststof en 3 % is gemaakt van keramisch materiaal. Landelijke cijfers zijn interessant maar belangrijker is het overzicht op gemeentelijk niveau omdat hiermee inzicht ontstaat in het eigen rioleringssysteem. De economisch verantwoorde kosten van beheer en onderhoud van netwerken varieert tussen de 2-3 %. Bij ondergrondse netwerken ligt dit fors hoger omdat buitengebruikstelling en verkeershinder extra kosten met zich mee brengen. Verder zullen toenemende verstedelijking en klimaatverandering grotere afvoercapaciteiten noodzakelijk maken. Dit vraagt om een optimale benutting van het rioolstelsel in de toekomst. Een goed inzicht in de inspectiegegevens van het rioolnetwerk draagt bij aan het nemen van de juiste beslissingen. Rioolbeheer in de praktijk In de praktijk blijkt echter dat rioolbeheerders hun gegevens niet snel en overzichtelijk kunnen presenteren. Databestanden zijn namelijk meestal niet volledig bijgewerkt. Verder zijn beheerpakketten ontwikkeld voor het maken van technische berekeningen en voor het bepalen van het rioolrecht maar minder voor het zoeken en presenteren van de inspectiegegevens. Om riooleigenaren te helpen bij het presenteren van hun gegevens is Leitec Infrascan in 2004 gestart met de ontwikkeling van het unieke softwarepakket 12view dat snel de juiste gegevens opzoekt, presenteert en opslaat.
De Panoramo videocamera levert 3D beelden van het rioolsysteem. 1
Inspecteren, importeren en presenteren Moderne beheerders van rioolnetwerken laten steeds vaker inspecties en controles uitvoeren om inzicht te krijgen in de kwaliteit van hun netwerk. Voorbeelden zijn video-opnames, hellingshoekmetingen, bepaling van de afvoercapaciteit etc. De inspectiegegevens worden in het juiste format opgeleverd en in een database opgeslagen. In databases de beheerspakketten zijn alle gegevens opgeslagen om de capaciteit van het rioolstelsel te kunnen bepalen en ook een financiële planning en bijbehorende berekening van het rioolrecht te maken. Om een goede berekening te kunnen maken moet alleen wel het beheerspakket compleet bijgewerkt zijn, dus de data die in het pakket zit moet volledig up-to-date zijn. In de praktijk is het voor de meeste beheerders een hels karwei om deze gegevens up-to-date te houden. Voor het zoeken, presenteren en vergelijken van de verschillende gegevens zijn de beheerpakketten niet geschikt. Het programma 12view is daar speciaal voor ontwikkeld.
Inspectie gegevens
Database
12view (snel gegevens zoeken, uitgebreide presentatie en database)
Beheerspakket (berekeningen en beperkte presentatie)
Figuur1: Stoomschema opslag en bewerking van rioolinspectiegegevens.
Beschikbaarheid en analyse van gegevens met 12view Veel digitale archiefsystemen zijn gericht op het verzamelen van gegevens waarbij de presentatie beperkt blijft tot lijsten met getallen. De software van het programma 12view is speciaal ontwikkeld om alle beschikbare inspectie-informatie in één overzicht te presenteren. Het programma heeft de volgende functionaliteiten: • GIS georiënteerd, grafische selecties binnen een beheersgebied kunnen snel worden gemaakt; • Gebruiksvriendelijk; de gewenste informatie wordt ook eenvoudig getoond, geen uitgebreide training vooraf nodig; • digitale gegevens archivering en opslag, alle gegevens kunnen opgeroepen worden (foto's, hellingshoekgegevens, videofilms en zelf Panoramo-films; 2
•
• •
database georiënteerd programma voor opslag en archivering van leidinginspecties, dus alle gegevens staan klaar om snel selecties te kunnen maken; selecteren van alle opgeslagen gegevens is mogelijk genereert themakaarten waarin alle aspecten duidelijk waarneembaar zijn.
Screenshot presentatie rioolstelselgegevens en videobeelden met 12view De gebruiker kan extra selecties van gekozen onderwerpen tonen. Bijvoorbeeld: 1 Het selecteren van alle betonnen rioleringsbuizen ouder dan 20 jaar in gemeente X 2 Het selecteren van alle reparaties aan deze buizen de afgelopen 4 jaar 3 Een overzicht geven van de kosten en reparatieduur van deze buizen Meerwaarde 12view 12view is een aanvulling op een beheerspakket, er liggen geen stamgegevens vast en deze hoeven dus ook niet beheerd te worden. Het enige wat de beheerder moet doen is na iedere inspectie het SUF-bestand importeren en de digitale foto- en videobestanden opslaan. Het pakket genereert geen kostenoverzichten, maar kan makkelijk door de beheerder gebruikt worden om al zijn inspectiegegevens te gebruiken om zelf een kostenraming te maken. Vaak hebben gemeentelijke beheerders (zeker van kleine en middelgrote rioolstelsels) zelf een heel goed beeld van hun rioolstelsel, ze kunnen dan 12view gebruiken om hun vermoedens te bevestigen of een beeld te krijgen van het rioolstelsel in bepaalde delen van de gemeente. Zo kan wortelgroei in een bepaalde streng wijzen op problemen met de buisaansluitingen of het type beplanting dat aangebracht is. Met 12view zijn dit soort analyses snel te maken. Dat kan voldoende zijn om dan verder zelf de planning en begroting voor de komende jaren te maken. Ook is het mogelijk om het systeem te laten waarschuwen voor regelmatig overschrijden van ingestelde waarden. Hiervan kunnen themakaarten gemaakt worden die in één oogopslag weergeven waar bottlenecks in het rioolsysteem zullen ontstaan. Conclusie is dat het vaak meer tijd kost om een beheerspakket helemaal bij te werken zodat het pakket een goede begroting kan produceren, dan de tijd die nodig is om de begroting zelf handmatig te maken. Presentaties uit 12view kunnen aan het opgestelde advies worden toegevoegd als onderbouwing. 3
Kader 12view Uit een inventarisatie onder beheerders van rioolsystemen bleek dat er grote behoefte is aan een archiefopvraagsysteem. Leitec Infrascan heeft hierop ingespeeld en het programma 12view ontwikkeld. Hiermee kan de informatie uit het digitale inspectiearchief snel en gebruikersvriendelijk worden gepresenteerd. Het is opgebouwd met een ESRI achtergrond (een Geografisch InformatieSysteem) waarbij gebruik kan worden gemaakt van een ondergrond van TeleAtlas, of de Grootschalige BasisKaart van Nederland (GBKN). De informatie uit het beheerssysteem van het rioolnetwerk wordt gekoppeld met de GIS coördinaten, een puttenbestand en eventueel luchtfoto’s. Inspectiegegevens, streng, diameter, materiaalcodes (A,B, of C), kolknummers, foto, videoformaten van de panoramoviewer worden door erkende rioolonderhoudsbedrijven opgeleverd conform het Standaard Uitwisselings Formaat (SUF) van Rioned versie 2.0/2004. Als de gegevens aan deze standaard voldoen kunnen ze met 12view ingelezen en gepresenteerd worden. Ter controle van de gegevens is een speciale checkmodule ontwikkeld. Gegevens die niet voldoen aan de SUFRIB2-norm worden getoond en kunnen aangepast of verwijderd worden. Pas daarna worden ze in de database van 12view geplaatst. Naast een compact digitaal archief is 12view een presentatie, selectie en rapportagesysteem. Door de eindgebruiker kan met de muis van de computer in het geselecteerde gebied een streng gekozen worden waarna het systeem direct alle waarnemingen toont, zowel grafisch, met tekst als (bewegende) beelden. De beheerder kan de database zelf beheren of dit door Leitec Infrascan laten doen. Naast gegevens presenteert het systeem iconen waarbij met kleur de mate van ernst van een situatie wordt uitgebeeld. In de toekomst wordt het mogelijk om kolkenzuigers uit te rusten met GPS zodat een automatische gegevensopname mogelijk wordt. Deze of andere uitbreidingen zijn gemakkelijk aan het softwarepakket 12view toe te voegen. Praktijkvoorbeeld en implementatie 12view De gemeente Groningen heeft ruim 800 km rioolstelsel in beheer. De aanleg en inspectiegegevens zijn zeer goed gearchiveerd en opgeslagen in een speciaal brandvrij archief van 4 x 4 m. Met behulp van een indexeringssysteem op een personal computer zijn de gegevens traceerbaar. Imke de Vries, beheerder van het rioleringsnetwerk van de gemeente Groningen legt uit hoe dat werkt. “Tekeningen, inspectiegegevens, metingen en videobeelden zijn geordend opgeslagen. Als er ergens een probleem ontstaat tik je de locatie in en de computer geeft de plaatsen in het archief aan waar de informatie opgeslagen is. Als de informatie (tekeningen, videobanden, metingen en rapportages) beschikbaar zijn moet dit bekeken en geanalyseerd worden. Dit uitzoeken is tijdrovend en moet veel sneller kunnen. Na de presentatie van het softwarepakket 12view heeft gemeente Groningen het pakket direct besteld. Met 12view kun je snel een selectie maken uit de 15000 rioolstrengen die in het beheersysteem zijn opgeslagen. Het is een “rioolkijkdoos” waarmee alle informatie met één druk op de knop digitaal zichtbaar wordt gemaakt.. De inspectievideo’s vanaf 1995-2006 zijn gedigitaliseerd door Leitec - InfraScan zodat deze beelden met 12view gelezen kunnen worden. Voordeel van dit systeem is ook dat de informatie op een aparte harddisk opgeslagen kan worden. Digitale kaarten, bestanden videofilms kunnen gemakkelijk naar andere belanghebbenden worden gestuurd zodat die ook over de juiste informatie kunnen beschikken. 4
Met het systeem kunnen de inspecties van werkzaamheden die door de aannemers zijn uitgevoerd snel worden gecontroleerd. Ook kan specifieke informatie over uit te voeren werkzaamheden aan de opdrachtnemer ter beschikking gesteld worden. Hierdoor kan ik mij toeleggen op de analyses van schades. Vroeger kostte het bekijken van videobanden veel tijd, nu kun je direct de beelden opvragen van de locatie waar de werkzaamheden uitgevoerd zijn. Ik kan mij concentreren op het analyseren van schadegevallen van een bepaald type rioolbuis of gegevens in het hele netwerk met elkaar vergelijken en daar een betere onderhoudsstrategie mee bepalen. De vervangingswaarde van het rioolstelsel van gemeente Groningen omvat circa 1 miljard euro dus daar moeten we verantwoord mee omgaan. Geschikt voor Europees gebruik Het programma is bruikbaar voor alle beheerders van rioolsystemen. Dus ook van industrieterreinen of beheerders van verzamelgebouwen. Inmiddels zijn de gemeenten Middelharnis, Bloemendaal Groningen, Amstelveen en Nieuwerkerk aan de IJssel de eerste die met het softwarepakket werken. Bij presentaties op verschillende Europese beurzen hebben ook rioolbeheerders uit België, Engeland en Duitsland met 12view kennis gemaakt. De eerste versies voor België en Engeland zijn inmiddels opgeleverd en binnenkort komt er een versie voor Duitsland op de markt. Ook beheerders uit landen als Frankrijk, Denemarken, Zweden en Finland hebben interesse voor het systeem getoond omdat het uniek is in de wereld en alle gegevens die conform de EU inspectienorm EN-13508-2 zijn opgeslagen kan presenteren. Toch wel handig dus die Europese normalisatie. Verder lezen: www.leitec.nl ***** 1667 woorden
5
