Selma van Oostwaard van PAX: Als je jezelf zichtbaar maakt kun je gevonden worden

Redactioneel Vanuit de trein op zoek naar mijn fiets. Dit is geen moeilijke opgave hoor, het blauwe zadel met het schoppende vrouwtje van Vrouwen voor Vrede zie je al van verre. Het waren wel heel intensieve bijeenkomsten de afgelopen week. Eerst die van PAX op woensdag de 21e mei; vele ambassadeurs voor de vrede kwamen naar Utrecht om bij PAX inspiratie op te doen. Dat was niet moeilijk vooral vanwege een spetterend, bemoedigende toespraak van Krista van Velzen.

Op donderdag 22 juni lieten de Grannies hun stem horen (niet alleen in het stemhokje) maar ook tijdens een afsluitende borrel van een conferentie van PBI (Peace Brigades International), Strong Women, who protects them. Inspirerend zoals de Strong Women mee gingen zingen. Er waren vele nationaliteiten bijeen! Er is communicatie, er is een netwerk, maak daar gebruik van (aldus een Egyptische spreekster)! Op de Algemene Ledenvergadering deelde Weldadig briefjes rond als felicitatie voor ons 35-jarig bestaansjubileum van Vrouwen voor Vrede en de vrouwen, die aanwezig waren werden gevraagd om een reden te vermelden, een uniek eigen reden om lid te zijn van Vrouwen voor Vrede. De antwoorden kunt U lezen, verrassend en herkenbaar, toch een belangrijke reden om verder te gaan? Solidariteit is een rode draad, die ook door vele artikelen van de Nieuwsbrief heen loopt.

Aanstekelijk is het verhaal over Irak “Verschillend zonder onderscheid”, een actie begeleid door Pax, jongeren maken in een flashmob duidelijk: we zijn allemaal burgers. Een artikel over de Marshalleilanden, ook Krista noemde deze schrijnende situatie in haar toespraak. De boodschap van Krista van Velzen was: “Wees ervan overtuigd, wat je wilt bereiken, dan gaat het lukken. Er zijn al vele voetstappen gezet, we moeten doorgaan.” Dat doorgaan doet me denken aan Doortjes laatste redactioneel. Kiezen we ervoor om door te gaan, dan gaan we daar ook voor. Nu zit Vrouwen voor Vrede met een probleem: er is grote behoefte aan nieuwe bestuursleden. Als we nu samen alles op alles gaan zetten dan moet er een oplossing te vinden zijn.

Nu nog een reuze positief bericht. Janne Poort-van Eeden heeft weliswaar haar bestuursfunctie neergelegd, ze maakt nu deel uit van de redactie van de Nieuwsbrief! Wij zijn hier reuze blij mee. Wij zijn blij met onze Vereniging Vrouwen voor Vrede. Mijn Peaceroos heeft nu al zes knoppen, ik stuur ze in gedachten toe naar jullie allen. Ida Wassenaar 1

Geloven in Vrede

Selma van Oostwaard van PAX: Als je jezelf zichtbaar maakt kun je gevonden worden Hoe ben jij bij PAX gekomen? En waarom juist PAX? Dat was min of meer toevallig. Ik ben nu 27, heb Culturele Antropologie en Kinderrechten gestudeerd. Toen ik klaar was met mijn studie kon ik kiezen: ik had een leuk baantje bij de GGD dat ik kon uitbreiden, was uitgenodigd voor een gesprek om als jongerenwerker te gaan beginnen en tegelijk kreeg ik ook nog van PAX een uitnodiging voor een gesprek. Daar was een vacature bij het programmateam “Veiligheid en ontwapening”. Ik had dit onderwerp niet echt gehad tijdens mijn studie, maar ik kende PAX wel. Sowieso via mijn ouders die vertelden over de vredesdemonstraties, maar ook via studiegenoten, en in de media zag je die naam vaak voorbijkomen. Het leek me qua onderwerp een heel leuke organisatie en toen ik de eerste keer binnenkwam voelde het eigenlijk meteen goed. En ik werd dus aangenomen. Dit is nu alweer drie jaar geleden.

sche ondersteuning zoals bijhouden van de team website, logistieke ondersteuning voor buitenlandse dienstreizen, enz. Als er vragen binnenkomen ben ik meestal de eerste die ze ziet. Daarnaast krijg ik natuurlijk ook veel mee van de inhoud.

PAX heeft een breed spectrum aan onderwerpen. Waar ligt jouw hart het meest? We hebben bij PAX teams die zich op specifieke regio’s richten en teams die zich op specifieke thema’s richten. Ik kom natuurlijk vooral uit de culturele antropologie hoek. Mijn hart ligt eigenlijk bij allemaal. Wat ik mooi vind is om te zien hoe het werk op kantoor een bijdrage kan leveren ‘op de grond’. Als ik echt kan zien of we iets bereikt hebben, als je ziet wat je doet. Het is eigenlijk een combinatie: zowel op internationaal niveau bezig zijn maar ook de kleine dingen in de gaten blijven houden.

Een voorbeeld: Ik ben nu zelf drie jaar actief binnen de anti-kernwapencampagne. Lobbyen en actievoeren op zo’n abstract onderwerp als kernwapens… Zowel inhoudelijk als campagnematig moet je ijzersterk zijn om je doel te bereiken. Het is best moeilijk zo’n complex vraagstuk te vertalen naar een

Wat is jouw taak bij PAX? Ik werk voor het team “Veiligheid en ontwapening”. Dit is het team dat zich richt op specifieke ontwapeningsvraagstukken, zoals kernwapens, clustermunitie, landmijnen e.d. Mijn specifieke functie is ondersteuning, vooral prakti-

2

Selma is voorbereid op mijn vragen en en heeft een kopie van de NB meegenomen waarin VvV antwoordt op de brief “Ban de bom dan, babyboomers”. Dit vond ik nou zo’n mooi voorbeeld, daarom heb ik het meegenomen. Het moet van beide kanten gebeuren. De vraag die in de brief lag kwam over alsof jullie het moeten doen, terwijl het volgens mij meer de vraag is “hóe doen we het”. De oudere generatie kan heel veel betekenen op het gebied van kennis, ervaring, zij waren erbij. De nieuwe generatie heeft nieuwe ideeën, nieuwe ervaring. Je zou echt samen moeten gaan zitten en het samen aanpakken. En voorbeelden…? Wij vinden het heel fijn als studenten betrokken blijven bij PAX. Zij kunnen de kennis via ons krijgen en wij horen wat er onder studenten speelt. Zij hebben hun eigen netwerk.

breder publiek, maar ook om de kleine succesmomenten te blijven zien. Maar dan sta je in je bommenpak voor de Tweede Kamer en dan hoor je dat de motie (“geen kernwapentaak voor de JSF”) is aangenomen. Terwijl je dat een jaar geleden echt niet had verwacht. Dan zie je dat er echt iets bereikt is. Dankzij je eigen doorzettingsvermogen, dankzij de andere mensen die er ook in een bommenpak staan (zie foto). Dat geeft je hoop om verder te gaan.

Jij bent – in tegenstelling tot de meeste vrouwen voor vrede - van de generatie “na de vredesbeweging”. Van de eerste generatie hoor je weleens de klacht “waar zijn de jongeren?”. Van de andere hoor je soms “maak het karwei dan af”. Wie moet het doen? Wie moet wat doen? 3

bookpagina gezet om te kiezen. De andere was iets algemener: “Vrede in ’t Vizier”. De meeste mensen hebben via Facebook gekozen voor het thema “Wapenen voor vrede”. Dus op basis van de meeste stemmen. Ik zelf vind het wel een heel krachtige boodschap. “Vrede” ontwapent juist het eerste woord voor mij. Dat is mijn persoonlijke mening. Zoals gezegd, de meeste stemmen: een democratisch besluit dus…

Met name voor campagnes moet je weten wat er speelt, anders kun je ze niet bereiken. Je moet toch bespreken hoe je het moet aanpakken. Die oproep lees ik erin, daarom vond ik dit een mooi voorbeeld.

Jongeren zijn tegenwoordig tijdens hun studie al veel meer bezig met dit soort onderwerpen. Jullie kunnen aan jongeren uitleggen, waarom destijds een demonstratie een heel goed middel was. Als je jongeren wilt aanspreken moet je met de tijd blijven meegaan en ook weten wat er speelt. En hoe bereik je dat? Maak van elkaar gebruik. Als je jezelf zichtbaar maakt dan weet men dat je er bent en kun je gevonden worden.

In de doelstelling lees ik “Pax brengt mensen bij elkaar die de moed hebben om voor vrede te gaan”. Welk voorbeeld heeft de meeste indruk op jou gemaakt? Ik zou meer de nadruk leggen op “durven”. Mensen uitnodigen om durven mee te denken. Dat is wat we doen bij PAX. Een voorval dat onlangs nog veel indruk op mij heeft gemaakt: we hadden laatst een debat in Nederland over drone-aanvallen in Pakistan georganiseerd, samen met een Engelse mensenrechtenorganisatie. Daarvoor hadden we drie slachtoffers van bewapende

Bij Vrouwen voor Vrede (die veelal wortels hebben in Pax Christi of IKV) zijn natuurlijk ook meningen over de nieuwe naam geweest. Maar meer nog over het thema van de Vredesweek “wapenen voor vrede”. Er is vast bewust gekozen voor deze formulering – wat waren de redenen? Wij hadden twee spreuken op de Face-

4

overheen stappen en moed verzamelen om het gewoon te doen. Dat je durft laten zien dat je ergens voor staat. Volgende keer zou ik het zo weer doen, hoor.

drone-aanvallen uit Pakistan uitgenodigd om hun ervaringen te vertellen. Anderhalve week voor het debat was één van die sprekers ineens verdwenen. Die man is vrijdag vrijgelaten en woensdag kwam hij zijn verhaal alsnog vertellen in de Tweede Kamer en het Humanity House. Toen dacht ik: dit is dus moed, kracht en doorzettingsvermogen. Dan komt het heel dicht bij. We houden ons ook bezig met bijvoorbeeld Syrië, Libië, Zuid Soedan, Irak, Colombia, Israel en de Palestijnse gebieden, dan merk je dat je dat doorzettingsvermogen en die moed daar wel nodig hebt, al helemaal bij onze lokale partners, zij staan er midden in. Dat beseffen wij bij PAX heel goed. Af en toe word je wel met de neus op de feiten gedrukt.

Wat kunnen Pax en Vrouwen voor Vrede voor elkaar betekenen? Vrouwen voor Vrede zijn volgens mij sterk in het lokale vredeswerk en hebben daar een belangrijke rol. Als ik bijvoorbeeld de Raging Grannies op het Plein in Den Haag zie zingen tegen kernwapens (zoals bijvoorbeeld bij de actie op 12 april 2012), dan word ik daar heel blij van. Als zij achter een boodschap staan dan staan ze er gewoon. Het is fijn als je op lokaal niveau vrouwen hebt die daadkrachtig paraat staan. En als ik iets wil weten over Internationale vrouwendag, dan ga ik op jullie website kijken. Tijdens de vredesweek zie ik Vrouwen voor Vrede heel actief zijn, op het niveau van concrete acties. Maar ook andersom: Wat zou PAX voor Vrouwen voor vrede kunnen betekenen? Misschien kan ik die vraag beter aan jou stellen?

Waarvoor moest je zelf moed verzamelen? Ja…..daarover moet ik even nadenken. Moed is voor mij durven laten zien waar je voor staat. Het moment waarop ik met dat bommenpak daar stond op het Plein in Den Haag (zie foto). We hadden toen besloten om aandacht te geven aan de motie (zie vraag 3). Ik ben van een generatie die niet zo bekend is met actievoeren. Ik heb toen besloten om wel mee te doen, er gingen wel allerlei dingen door mijn hoofd toen ik er stond. “Hoe leggen we mensen in één zin uit waarom we hier staan? Worden we uitgelachen? Wat doen we als die motie niet wordt aangenomen? Hoe reageren de Kamerleden op deze actie? En de media?”. Maar als je ervoor kiest om iets zichtbaar te maken moet je het ook gewoon doen. Soms moet je ergens

Als ik zo naar de site van PAX kijk: een mooie structuur, groot netwerk, veel mogelijkheden – daar zouden we gebruik van moeten maken. Ja natuurlijk! Waarom niet? Bewustzijn van elkaars rol, daar gaat het om.

Zijn er nog belangrijke dingen die ik niet heb gevraagd? Ja, genoeg…. En om nog even terug te komen op de laatste vraag over wat organisaties voor elkaar kunnen betekenen. PAX en Vrouwen voor Vrede zijn 5

twee organisaties die zich inzetten voor de vrede. Bewustzijn van elkaars rol en kracht is zo belangrijk. Er is wat dat betreft veel verbeterd de laatste jaren. Bijvoorbeeld de internationale campagne voor de afschaffing van kernwapens (ICAN), waar de laatste jaren allerlei organisaties samenwerken in bewustzijn van elkaars aanpak. Samen dingen doen en gebruik maken van elkaars kracht werkt gewoon veel beter. En het levert mooie dingen op.

Roline Woldinga-Veldkamp (89): ‘Ik kan gewoon niet tegen onrecht’

B

veel draadjes in het web van de Vredesbeweging. http://www.paxvoorvrede.nl http://www.icanw.org. Vanuit Nederland is de WILPF partnerorganisatie. Op de ledenvergadering is besloten dat ook VVV zich gaat aanmelden.

En ja, Selma heeft jaren geleden nog op een landelijke dag in Afghaanse kleding een modeshow gelopen. Dus waarschijnlijk stond ze al eerder in een nieuwsbrief. Hoe kwam dat zo? Via via…. Er zijn

Een hele korte terugblik op de DAG VAN DE AARDE 22 april

Deze dag is bedoeld om ons bewust te zijn en steeds meer bewust te worden van het bijzondere van de aarde en het leven daarop. Er zijn verschillende stromingen die met dit uitgangspunt iets doen. Denk bijv. aan de bijzondere kreet: Moeder Aarde; zij zorgt voor ons; zorgen wij goed voor haar? Sommigen geloven dat wij na onze dood terug keren naar Moeder Aarde! Ook horen we: “Wij hebben de aarde te leen van onze kinderen”. Als wij ons dit echt realiseren, dan zouden we daarom alleen al heel goed en bewust met de

enoeming tot Lid in de Orde van Oranje Nassau van Mevrouw R. Woldinga-Veldkamp. Vanaf 1981 is mevrouw Woldinga-Veldkamp penningmeester en secretaris bij de organisatie Vrouwen voor Vrede Amstelveen. Sinds 1993 is zij een actieve deelneemster aan diverse wakes. Daarnaast is zij vanaf 2011 contactpersoon voor de Kruiskerkgemeente binnen wooncentrum Brentano. Van 1983 tot 2012 was zij actief binnen de organisaties Vrouw en Geloof en Vriendinnen in Europa. Zij was van 1984 tot 2002 lid van de Franciscaanse Vredeswacht waarvan 13 jaar als voorzitster. Van 1994 tot 1999 was zij in verschillende functies actief bij OLGA (Overleg Lichamelijk Gehandicapten Amstelland). Tenslotte was mevrouw Woldinga van 1976 tot 1991 bestuurslid van Komitee Twee. Staatscourant 26 april 2014 Koninklijke onderscheidingen verleend ter gelegenheid van de verjaardag van Zijne Majesteit de Koning

6

aarde moeten omgaan. We willen immers het beste voor onze kinderen. Heel mooi vind ik tenslotte de manier waarop de Maya-indianen de aarde koesteren. Zij geloven dat de mens voortkomt uit Mais, dat wij mensen uit mais zijn geschapen. Vanuit die achtergrond hebben zij veel eerbied voor Moeder Aarde en eerbiedigen zij de aarde alvorens zij weer maiskorrels gaan zaaien. Literatuur met betrekking tot deze dag oa: Dirk Draulans: Beagle dagboek en Mario Coolen: Hart van de Maya’s. Yvonne van der Ham

Het was een grote verrassing toen ik vrijdag argeloos naar het stadhuis ging en een lintje kreeg. Ik had een afspraak met de wethouder over beschut kunnen wonen. Maar dat was een nepafspraak achteraf. Leuk dat juist het actiedeel van mijn leven bekroond werd zoals Vrouwen voor Vrede, de Franciscaanse Vredeswacht en de wakes bij de grensgevangenis en les aan asielzoekers en dat soort dingen. En de vrouw en geloof beweging.

Tassen En dan al die tassen. Ik was voor Komitee Twee in Bangladesh geweest in een vrouwenproject. Ze maakten daar jutentassen en ik bedacht ter plekke dat tassen met ons Vrouwen-voor-Vrede-logo wel leuk zou zijn. Ik heb hen het logo gestuurd en de tassen arriveerden al snel. Het was de

tijd van Vrouwen voor Vrede op een hoogtepunt. Ze waren niet aan te slepen. Alle 12000 zijn in mijn huis en door mijn handen gegaan. Leuke tijd was dat. Ik zat eens in de tram in Berlijn en zag op straat een vrouw met zo'n tas lopen. Die moet dus bij mij geweest zijn. Voor elke tas vroegen we een gulden meer en dat geld ging naar de vrouwen in Bangladesh. We hebben hier nog steeds een Vrouwen-voor-Vrede-groep, nog 9 vrouwen. Erg plezierig. 7

Joke Florax: Vanuit een vijandsbeeld kun je niet leven en jaar lang was Joke Florax in Kabul, Afghanistan, om daar in een EUPOL (Europese politie) missie de politie te trainen op het gebied van gender en mensenrechten. In de Nieuwsbrief van januari/februari was een artikel opgenomen over haar werk daar. Dit was aanleiding om nader te willen kennismaken met deze politievrouw in hart en nieren. Hoe kwam je zo terecht in Afghanistan? Omdat er in Kabul 600 vrouwelijke po“Ik kende Afghanistan helemaal niet. litieagenten zijn, vond Joke het ook Het kwam op mijn pad. Ik heb toen ‘De voor hen belangrijk om een training te Vliegeraar’ gelezen en wat op internet krijgen, omdat vrouwelijke politieagenopgezocht. En ik geloofde dat de politie ten voor goed functioneren van de polidaar iets zou kunnen betekenen. De po- tie als apparaat onmisbaar zijn. litie heeft een beschermende taak voor iedereen, ook in Afghanistan. En ik Hoe was je contact met vrouwen in wilde mijn 36-jarige ervaring delen in Kabul? een land dat die kan gebruiken.” Met de vrouwen in de straat kon Joke Haar tweede motivatie was het lot van geen contact maken, vanwege de veide vrouwen daar. “Ik vond het heel ligheidsvoorschriften. triest om te zien hoe vrouwen daar moe- Maar op haar verzoek kon zij aparte ten leven. Als ik maar iets zou kunnen trainingen verzorgen voor vrouwelijke betekenen in de man-vrouw verhouding politieagenten. Het was in die klassen zou mijn missie al geslaagd zijn.” dat Joke een enorme bewondering kreeg voor de Afghaanse vrouwen. In de groep van alleen vrouwen kon zij geWat was jouw taak in Kabul? “Mijn taak was het trainen van politie- makkelijker contact maken met de mensen, zodat gender en mensenrech- vrouwen als vrouw. Joke merkte dat de ten een plek krijgen in het dagelijkse vrouwen zonder de druk van het gepolitiewerk.” Het ging in de eerste in- zinsleven en de mannen om hen heen, stantie om mannelijke politieagenten, veel met elkaar konden delen en konvertelt Joke. Maar toen zij een van de den genieten van het ‘onder elkaar’ zijn. commandanten vroeg of er ook vrou- Toen één van de vrouwen in de problewen konden deelnemen aan de training, men kwam, omdat haar schoonmoeder liet hij in een groep van 12 mannen ook op haar moest ‘passen’ en slechte be2 vrouwen meedoen. Voor die vrouwen richten over haar naar haar man in Kanwas het niet gemakkelijk, want ze wer- dahar stuurde, hebben de andere den door de mannen niet voor vol aan- vrouwen haar geholpen om tegen deze gezien. problemen op te kunnen.

E

8

tiekorps die de meerwaarde inzien van vrouwelijke collega’s. Zij zijn niet alleen nodig voor het fouilleren van vrouwen. Maar zeker ook om andere vrouwen het vertrouwen te geven dat zij aangifte kunnen doen van verkrachting of ander geweld tegen hen.* In Kabul is een eenheid van zes mannelijke agenten met een vrouw als leiding. Zij heeft het heel zwaar, maar is zo sterk, dat zij het tot nu toe redt tegenover haar mannelijke collega’s.

In de gesprekken met de vrouwen in de speciale vrouwentrainingen kon Joke dieper ingaan op hun ‘vrouw-zijn’. “In die gesprekken met deze vrouwen merkte ik dat ze, ondanks de problemen die ze hebben, heel trots zijn op Afghanistan en er trots op zijn dat ze bij de politie werken.”

Welke plaats hebben vrouwen in de politie organisatie? “In de trainingen moest ik uitgaan van de situatie van de vrouwen op dat moment in Afghanistan. Ik moest lopen op hun plattegrond. Voor het goed functioneren en voor de effectiviteit van de politie zijn vrouwen nodig. Zij dragen informatie aan die mannen niet weten. Vrouwen kennen de woonomgeving heel goed, weten wat er achter de huisdeuren gebeurt. En die informatie is nodig om een goed actieplan te kunnen maken.” Gelukkig zijn er, volgens Joke, ook leidinggevende mannen binnen het poli-

9

Wat moet er in Afghanistan gebeuren om het leven van vrouwen te verbeteren? “Initiatieven van vrouwen moeten ondersteund worden. Vrouwen moeten geholpen worden om sterker te worden. Sterkere vrouwen betekent wel extra druk in huis, dus tegengas. Maar vrouwen weten waarvoor ze het doen: voor hun kinderen. Het is hun keuze. Vanuit hun kracht kunnen veranderingen tot stand komen.”

En: “Ik vind het heel belangrijk om de rol van politievrouwen te benadrukken voor de effectiviteit van de beschermingstaak van de politie. Ik geloof in de taak van de politie voor de bescherming van de bevolking.” Joke zou best wel weer uitgezonden willen worden om elders in de wereld politiemannen en –vrouwen te trainen in gender en mensenrechten. Maar zij realiseert zich ook dat die trainingen allereerst in Nederland nodig zijn voor politiemensen die uitgezonden gaan worden. Daarom concentreert zij zich nu hierop.

Joke ziet ook mogelijkheden voor de media: positieve berichtgeving over de rol van vrouwen zal helpen.

Ben je wel eens bang geweest in dat jaar Kabul? “Er waren wel enge situaties af en toe, maar geblokkeerd door angst was ik nooit. Ik had me er op ingesteld. Vanuit een vijandsbeeld kun je niet leven. Daar moet je je niet door laten leiden. Je kunt vanuit een vijandsbeeld geen verbinding aangaan met anderen.”

Tot slot. “De zwaarte van de missie was niet in de eerste plaats het gescheiden zijn van mijn thuisfront. Wel de schokkende verhalen die de vrouwen tijdens de trainingen deelden met de anderen en met mij. Ik heb de warmte ervaren van de vrouwen in Afghanistan. Ik kan Afghanistan nog steeds niet goed loslaten.”

Janny Beekman * Vanuit haar eigen ervaring vult Janny aan: Als er al aangiftes gedaan worden tegenover een mannelijke politieagent, belanden die meestal in de prullenmand, worden op zijn minst gebagatelliseerd.

10

Marshalleilanden dagen kernmachten voor Gerechtshof in Den Haag e Marshalleilanden klagen negen landen met kernwapens aan voor het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Die landen zijn volgens de Republiek van de Marshalleilanden hun wettelijke verplichting tot ontwapening, zoals opgenomen in het non-proliferatieverdrag uit 1968, niet nagekomen.

D

De Marshalleilanden legden negen aparte aanklachten neer voor het Internationaal Gerechtshof. De kernmachten worden daarin beschuldigd van "flagrante ontkenning van menselijke rechtvaardigheid". De regering van het land argumenteert deze aanklachten met de schade dat het land heeft geleden onder de wapenwedloop. De Amerikaanse president Obama was in 2009 de laatste die een wereld zonder nucleaire wapens politiek als doel stelde. "Misschien niet tijdens mijn leven , maar met geduld en volharding zou een 21ste eeuw zonder angst voor wederzijdse vernietiging moeten kunnen”, zo zei hij in Praag . Het leidde tot een niet bindende-resolutie van de Veiligheidsraad waarin dat doel werd ondersteund. Of de zaak kansrijk is en of het Gerechtshof hier iets te zeggen krijgt, moet worden afgewacht. Procederen bij het Internationaal Gerechtshof is in hoge mate een vrijwillige zaak. Van de negen aangesproken landen zullen vermoedelijk India, Pakistan en het Verenigd Koninkrijk bij het Hof verschijnen. Pakistan, India en Israël tekenden echter nooit het Non-Proliferatieverdrag (en Noord-Korea zegde het op). Als het

hof opnieuw de plicht tot ontwapening zou opleggen, is de vraag hoe (en bij wie) dat afgedwongen kan worden – zeker bij landen die niet 'mee' procedeerden of het verdrag niet tekenden.

Het zogenaamde 'Bravo Shot', een nucleaire test met een kracht van duizend keer de bommen op Hiroshima, werd in 1954 op de Bikini Atol uitgevoerd.

11

Nucleaire tests De eilandengroep, waartoe ook de Bikini-atol en Enewetak behoren, was het decor voor 67 tests met kernwapens tussen 1946 en 1958, waaronder het 'Bravo Schot' uit 1954: een bom van 15 megaton of duizend keer de bommen op Hiroshima. De inwoners van de eilandengroep stellen dat ze sindsdien nadelige gezondheids- en milieu-effecten

ondervinden van de nucleaire tests. De eilandrepubliek klaagt de vijf kernmachten aan die in 1968 werden erkend in het non-proliferatieverdrag: de VS, Rusland (dat het Sovjet-wapenarsenaal erfde), China, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Daarnaast ook drie landen die het non-proliferatieverdrag niet ondertekenden maar toch een kernarsenaal hebben: India, Pakistan en Noord-Korea én de enige staat die niet officieel verklaart kernwapens te bezitten, Israël. Het non-proliferatieverdrag, dat in 1970 van kracht werd, is een pact tussen kernmachten en landen zonder kernwapens. Die laatsten verklaarden daarbij geen kernwapens te zullen aanschaffen, de eersten verbonden er zich toe hun kernarsenaal te ontwapenen.

meer dan zevenhonderd miljard in nucleaire wapens worden gestoken. De staten die atoombommen bezitten, moeten eindelijk hun verplichting nakomen om te onderhandelen over algehele nucleaire ontwapening. Dat heeft de Amsterdamse advocaat Phon van den Biesen laten weten.

David en Goliath 'Ik zie het als een soort David en Goliath, hoewel hier geen katapult gebruikt wordt', zegt David Krieger. Hij is de voorzitter van de Amerikaanse organisatie Nuclear Age Peace Foundation en is bij de zaak betrokken als consultant. Hij zegt te hopen dat andere landen zich achter de procedure zullen scharen. Een van de advocaten in de zaak, John Burroughs, zegt dat de kernmachten nog nooit wegens het breken van hun ontwapeningsbelofte voor de rechter zijn gebracht. Naast de zaak bij het Internationaal Strafhof worden er ook rechtszaken gestart in de VS. Daar wordt onder meer president Barack Obama verantwoordelijk gehouden.

Nog 17.000 kernkoppen Hoewel de kernarsenalen zijn geslonken sinds het einde van de Koude Oorlog, wijzen de Marshalleilanden erop dat er nog meer dan 17.000 kernkoppen opgesteld staan, waarvan 16.000 eigendom zijn van Rusland en de VS. Voldoende om alle leven op aarde weg te vegen. De komende tien jaar zou er

de Volkskrant 24 april 2014

Nominatie Vredesvrouw van het Jaar Zoals ieder jaar zal ook nu weer op de Landelijke Dag de Vredesvrouw van het Jaar bekend worden gemaakt. De criteria om te worden genomineerd zijn: • Zij moet tenminste 5 jaar actief bij Vrouwen voor Vrede betrokken zijn geweest. • Zij moet zich op plaatselijk en/of landelijk niveau verdienstelijk hebben gemaakt en een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan Vrouwen voor Vrede. Vrouwen kunnen tot uiterlijk 1 oktober 2014 worden voorgedragen onder vermelding van: naam en adres van de genomineerde; uitgebreide motivatie; naam (namen) en adres(sen) van degene(n) die de kandidate voordraagt(dragen). U kunt uw nominatie sturen naar: Commissie Vredesvrouw van het Jaar, Utrechtseweg 61, 3818 EA Amersfoort of per e-mail: [email protected]

12

Een verdrag als wc-papier gebruiken: dat was niet de afspraak

landen (nog geen zeventigduiUit de fascinerende collective zend inwoners en inmiddels Universal Newsreels - korte, een onafhankelijke republiek) Amerikaanse documentairenegen kernmachten voor het filmpjes over gedenkwaarInternationaal Gerechtshof, dat dige gebeurtenissen uit het zetelt in het Vredespaleis in pre-tvtijdperk, die Universal Den Haag. Naast de VS zitten Studios online beschikbaar heeft gesteld bekeek ik giste- Column Sheila daar Rusland, Frankrijk, het Sitalsing Verenigd Koninkrijk, China, Isren Operation Crossroads. Een zeven minuten durende opname, raël, Pakistan en Noord-Korea bij. daterend van 8 juli 1946, van iets wat De aanklacht: ze zijn een aangegane door de Verenigde Staten 'een nucleaire verplichting tot ontwapening, vastgeproef’ wordt genoemd, maar in feite legd in het non-proliferatieverdrag, niet een ordinaire aanslag met een atoom- nagekomen. In plaats van afbouwen naar nul, doen ze aan moderniseren. bom op het atol Bikini is. Het is bloedstollende kost: marsmuziek, Ruim 44 jaar een verdrag als wc-papier opgewekte commentaarstem (‘a histo- gebruiken: dat was niet de afspraak. Er ric explosion!'), schapen en ander liggen nog genoeg wapens om al het proefmateriaal worden aan boord ge- leven op de planeet te vernietigen, hoebracht van schepen die bij Bikini wor- wel je het weerstandsvermogen van de den afgemeerd, mariniers zetten op Surinaamse kakkerlak (een wangeveilige afstand (nu ja, dat hoop je voor drocht dat de Zondvloed heeft overze, het zijn ook maar jongens die mar- leefd) nooit moet uitvlakken. Sommige sorders uitvoeren) beschermende bril- gedaagde landen: Noord-Korea , Israël, len op, een vliegtuig vliegt over, een Pakistan, China - doen aan het verdrag bomluik schuift open, een lichtflits, en dan is alles donker. Op de rest van de Marshalleilanden, waar Bikini bij hoort, waren ze minder uitgelaten over de Amerikaanse atoomproeven, die tot 1958 hebben geduurd. Nog durven veel geëvacueerde oud-bewoners van de door de radioactieve fallout vervuilde omgeving niet terug naar huis. Geef ze ongelijk: voor je het weet heb je kanker, of baar je een monster. Op 24 april j.l. sleepten de Marshallei13

gestimuleerd, net als het vooruitzicht dat ze als eerste zullen verdwijnen als de Amerikanen in hun ge-airco'de SUV's blijven rondrijden en de zeespiegel verder stijgt. De actie deed bij mij gevoelens van warme sympathie ontluiken. Hypocriete flauwekulhandtekeningen onder internationale verdragen, geveinsde ontroering bij het bezegelen van afspraken die geen der bezegelaars van plan is serieus na te leven, schaterlachend de haard aansteken met het volkenrecht: af en toe moet iemand orde op zaken stellen. Nu duimen dat de procedure in het Vredespaleis zal zijn afgelopen voordat de Marshalleilanden zijn verdronken.

niet mee, maar schenden anderszins het internationale recht, zeggen de klagers. Meelopers, loopjongens en knechtjes worden niet vervolgd; derhalve ontspringen wij in Nederland de dans, ondanks de meuk die op Volkel ligt weg te roesten. De advocaat van de Marshalleilanden, Phon van der Biesen, heeft ooit nog vredesactivisten verdedigd die op Volkel 'openlijke geweldpleging tegen het hek' zouden hebben bedreven. De Marshalleilanden vinden hun actie gerechtvaardigd, gezien het leed dat bevolking en natuur hebben geleden tijdens de jaren van nucleaire wapenwedloop, gegarandeerde wederzijdse vernietiging en andere krankzinnigheid. Dat de eilanden in een conflict met de VS verwikkeld zijn over herstelbetalingen zal de lust tot procederen hebben

Sheila Sitalsing, columnist Volkskrant, 25 april 2014

Mayors for Peace: Minister, doe kernwapens de deur uit toomwapens zijn slechts twee maal gebruikt, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. De dramatische gevolgen daarvan weerhield diverse staten er niet van de productie van kernwapens met kracht ter hand te nemen. En net als bij chemische wapens, die nog steeds worden gebruikt, duurt het heel lang om van nucleaire wapens af te komen. Zolang een totaalverbod op kernwapens niet haalbaar is, moeten we hun aantallen en rol drastisch inperken. Daartoe zijn in het verleden wel stappen gezet, maar er moet meer gebeuren. Wij, burgemeester en lid van Mayors for Peace, een wereldwijde organisatie van burgemeesters tegen kernwapens, maken ons daar druk over. De gevolgen van nucleaire wapens zijn vele malen groter dan van andere wapens. Niets minder dan het voortbestaan van de mensheid wordt bedreigd. Wij willen niet dat onze steden en dorpen ooit het slachtoffer worden van een nucleaire aanval.

A

14

Maar moeten we dit soort international problemen niet overlaten aan onderhandelaars van de Verenigde Naties? Deels is dat zeker waar. Tot 9 mei komen zij in New York weer bij elkaar. Al sedert 1968 spreken zij over het non-proliferatieverdrag tegen de verspreiding van kernwapens. Een onderdeel van dat verdrag is dat de officiële, zeg maar erkende, kernwapenstaten concrete stappen zullen zetten die leiden naar een wereldwijd kernwapenverbod. Waarom is het zo moeilijk om ook voor deze gruwelijke wapens een verbod op te stellen? Een verbod op ontwikkeling, testen, opslaan en gebruik? Laten we beginnen onze eigen rommelzolder op te ruimen. Op vliegbasis Volkel ligt een twintigtal Amerikaanse kernwapens. Het bestaan ervan wordt conform Navo-afspraken bevestigd noch ontkend. Tijdens de Nuclear Security Summit in Den Haag heft minister Timmermans bij de deelnemende landen aangedrongen op kernontwapening. Wij hopen dat Nederland hierbij het voortouw wil nemen. Ons land heeft afspraken met de VS gemaakt over plaatsing van die wapens in Nederland. Nu kan Nederland ook in direct overleg met de VS die afspraken terugdraaien. Stuur die kernwapens terug! Dit voorbeeld zou ook andere landen kunnen opwekken hetzelfde te doen en een wereld zonder kernwapens dichterbij brengen. Jan Hoekema, Frank Koen en Hans Martin Ostendorp burgemeester van respectievelijk Wassenaar, Capelle aan den llssel en Bunnik een opinieartikel van Mayors for Peace (burgemeesters voor vrede) dat 29 april in Trouw verscheen.

Oproep aan alle vredesvrouwen met een pensioen van het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP): “Zoals jullie al eerder hebben kunnen lezen, heeft het ABP kwalijke beleggingen in de wapenindustrie, waaronder zelfs in ondernemingen die kernwapens maken! Misschien zijn er vrouwen met een pensioen, zoals ik, dat van het ABP komt en om die reden in een gewetensconflict zijn gekomen. Daarom wil ik voorstellen het percentage dat de ABP in deze kwalijke beleggingen investeert te weigeren. Dat is het 1/300ste gedeelte van het pensioengeld.” Behalve brieven schrijven aan het ABP met weigering van dit gedeelte, kunnen we ook een kleine demonstratie organiseren bij het beleggingskantoor aan de Zuid-As in Amsterdam. Met de nodige publiciteit! Wendela de Vries van Stop de Wapenhandel staat achter dit initiatief. Wie doet er mee? Graag mailtjes aan Sophie Hiddema, e-mail: [email protected] 15

Zit er schot in kernontwapening?

De vredesbeweging en de Oekraïne

p Zaterdag 17 mei 2014, organiseerde de Nederlandse Vereniging voor Medische Polemologie (NVMP) een congres in Amersfoort onder het motto Zit er schot in kernontwapening? Het afgelopen jaar zijn er veel hoopvolle ontwikkelingen geweest op het gebied van de kernwapenproblematiek. Op 4-5 maart 2013 vond in Oslo de ‘Internationale Conferentie over de Humanitaire Gevolgen van Kernwapens’ plaats.

e ontwikkelingen in Oekraïne baren ons grote zorgen. De situatie escaleert voortdurend en de eerste bezorgde opmerkingen over een burgeroorlog zijn al gemaakt. De berichtgeving in de media en de uitspraken van met name Europa en de Verenigde Staten dragen bij aan de verdieping van het conflict. Meteen naar strafmaatregelen/sancties grijpen maakt de ander alleen maar agressiever.

O

In februari van dit jaar kreeg deze conferentie een vervolg in het Mexicaanse Nayarit. Daar concludeerde men: "Alle feiten liggen nu op tafel. Alle deskundigen geven aan dat de impact van kernwapens catastrofaal zal zijn en dat reddingswerkers hun werk niet kunnen doen. Het risico op een bedoelde of onbedoelde nucleaire explosie is significant. Het is precies daarom dat een groeiende groep landen oproept om deze massavernietigingswapens te gaan verbieden, net als alle andere massavernietigingswapens". De regering van Oostenrijk kondigde aan nog dit jaar de volgende bijeenkomst te organiseren om deze plannen uit te werken. Ook binnen de Nederlandse politiek waren kernwapens regelmatig een punt van discussie. Op 19 november 2013 werd de motie Van Dijk aangenomen; daarin wordt de regering verzocht de JSF geen kernwapentaak te laten uitvoeren. Maar volgens de ministers Hennis-Plasschaert en Timmermans heeft Nederland als lid van de NAVO voorlopig nog een kernwapentaak die de JSF zal overnemen van de F-16. Als het kabinet zou doen wat de Kamer wil, zou Nederland zich niet meer aan de NAVO-afspraak houden. Tevens zijn de

“”De jonge generatie kent het gevaar van kernwapens niet.” Uit onderzoek blijkt dat de jongeren, ook die opgevoed zijn door ouders die in de zestiger jaren actief waren, weinig weten van het gevaar van kernwapens. Daarom doet Prof. Tom Sauer de oproep aan ons om de jongere generaties te informeren. Zelf doet hij dat als hoogleraar op de universiteit. Wat hij zegt blijkt aan te slaan: Krista van Velzen van Pax (en vroeger van de SP) vertelde dat zij veel actieve jongeren uit België ontmoet die door Prof. Sauer tot inzicht en tot actie zijn gekomen. Nieuwsgierig geworden? Vraag de speech die Prof. Sauer hield op 17 mei op de jaarvergadering van de NVMP aan: Postbus 199 4190 CD Geldermalsen 06-42009559 [email protected] www.nvmp.org Lineke Schakenbos

Verenigde Staten van plan ruim 664 miljoen dollar (507 miljoen euro) uit te trekken voor de modernisering van de B61, de atoombom die ook op vliegbasis Volkel ligt opgeslagen. 16

D

Vrouwen voor Vrede vindt dat er te weinig gebruik gemaakt wordt van de principes van geweldloze conflictoplossing: 1. Goed je eigen belangen en behoeftes kennen (daar is geen gebrek aan) 2. Goed weten wat de tegenpartij voor behoeftes en belangen heeft. (Daar wordt wel over gespeculeerd, maar niet echt naar geluisterd) 3. Met elkaar overleggen hoe we eventueel tegengestelde belangen kunnen overbruggen. De vredesbeweging PAIS heeft een verklaring overgenomen van de 'Bundesausschuss Friedensratschlag' en de 'Kooperation für den Frieden', ter gelegenheid van de Paasmarsen in Duitsland, onder de titel: Veiligheid in gemeenschappelijkheid in plaats van confrontatie vanuit verschillende posities.

waarschuwen voor een herhaling van nationalistische en chauvinistische tendensen bij alle partijen.

De vredesbeweging is geweldloos Reeds in een vroeg stadium zijn de protesten geëscaleerd en werden ze gewelddadiger. Alle partijen (regering en oppositie) schuwden geweld niet. We verwachten juist van de regeringen geweldloosheid.(....)

De vredesbeweging zet in op gemeenschappelijke veiligheid In de internationale betrekkingen, in het bijzonder de historische zo belaste betrekkingen tussen het Westen en Rusland, moeten de rechtvaardige veiligheidsbelangen van alle staten van het 'gemeenschappelijk huis Europa' in acht genomen worden. De opmars van zowel de EU als de NAVO tot aan de Russische grenzen, is voor Moskou politiek en militair gezien een bedreiging. Oekraïne mag geen speelbal worden tegen Rusland, maar dient een bemiddelingspositie in te nemen. Sancties van het Westen tegen Rusland zenden een verkeerd signaal uit en dienen teruggedraaid te worden

De vredesbeweging is democratisch De rechtvaardige geweldloze, sociale en politieke protesten van de bevolking in Oekraïne tegen president Janukowitsch op de Maidan behoeft onze sympathie. Echter de EU en de Bondsregering hebben met hun pogingen tot inmenging de beweging geïnstrumentaliseerd en tegenreacties van Rusland uitgelokt. We 17

De vredesbeweging eist: * Stop alle wapenhandel vanuit Europa naar Rusland en naar Oekraïne; * Stop de opbouw van het raketafweersysteem in Europa, dat door Rusland alleen als bedreiging wordt ervaren; * De NAVO moet het veiligheidsstreven van de Russische Federatie even serieus nemen als dat van Oekraïne; * De neutraliteit van Oekraïne dient

door alle conflictpartijen geaccepteerd en gerespecteerd te worden; * Geen deelname van rechts-extremistische en fascistische krachten in de regering van Oekraïne; * Een retorische ontwapening van de politiek en de media. De escalatie in Oekraïne laat zien dat een omvangrijk ontwapeningsproces in Europa dringend nodig is. Pasen 2014

Sterke Vrouwen, wie beschermt hen? insdag 20, woensdag 21 en donderdag 22 mei waren er negen mensenrechtenactivistes van over de hele wereld bij elkaar in Den Haag. Zij namen deel aan een leerconferentie, die werd georganiseerd door de Nederlandse tak van Peace Brigades International (PBI). Het ging om vrouwen die zich inzetten voor de mensenrechten in hun land, maar die daarbij gevaar lopen opgepakt te worden, of zelfs gedood. Zij en hun familie krijgen bedreigingen en worden geïntimideerd, omdat een rechtvaardige maatschappij niet in het belang is van bijvoorbeeld een regering, multinationals of grootgrondbezitters. En vrouwen zijn altijd extra kwetsbaar, vanwege hun sekse en hun positie in het gezin.

D

PBI had ook andere vredesorganisaties gevraagd om enkele activistes uit te nodigen, zodat er een brede vertegenwoordiging kon zijn en de vrouwen veel van elkaar konden leren. Vrouwen voor Vrede had gezorgd dat er twee Egyptische vrouwen waren. Er waren mensenrechtenactivistes uit Colombia, Guatemala, Mexico, Palestina, Afghanistan en Egypte. Helaas kregen de twee vrouwen uit Soedan geen visum. Zij bleven in Darfur en van daaruit deden zij mee aan diverse activiteiten. Via Skype en email konden zij zo toch hun inbreng hebben.

Maar er gaat natuurlijk niets boven persoonlijke aanwezigheid. Ook al is er een Babel aan talen aanwezig en klinkt er de hele dag een gezoem van vertalers, van en naar het Engels, Spaans en Arabisch. Behalve de buitenlandse vrouwen waren er ook veel medewerkers van PBI, en de organisaties die vrouwen hadden uitgenodigd deden ook mee. Vandaar dat Emmie en Janne samen met de Egyptische Manal en Hend zich als het ‘Egyptische team’ konden presenteren.

18

Er is hard gewerkt. Er is een inventarisatie gemaakt van de risico’s die de

voor je in de bres kunnen springen’. Het gaat om een juiste balans tussen enerzijds beschermende zichtbaarheid en anderzijds voorzichtige onzichtbaarheid.

Daarnaast zijn internationale contacten erg belangrijk. De vrouwen maakten van de gelegenheid gebruik om aan de Nederlandse regering een Manifest aan te bieden, met een oproep om aandacht voor de bijzondere positie van vrouwelijke mensenrechtenverdedigers. De regering wordt gevraagd om maatregelen die ze al neemt aan te scherpen en om vooral ook via de ambassades en de EU diplomatieke druk uit te oefenen op de regering in de landen waar vrouwelijke mensenrechtenverdedigers actief zijn. Zij moeten speciale maatregelen nemen om seksueel geweld tegen vrouwen uit te bannen. Het manifest is aangeboden aan de speciale Mensen- rechtenambassadeur van de Nederlandse regering, de heer Lionel Veer.

Emmie en Janne samen met de Egyptische Manal en Hend in het midden

vrouwen lopen in de vorm van een formule: Risico = bedreigingen x kwetsbaarheden sterke kanten

Aan de bedreigingen kan je niet veel doen; je kunt je wel minder kwetsbaar maken. En natuurlijk je sterke kanten vergroten.

Op basis van deze inventarisatie maakten de landengroepen een opzet voor een Veiligheidsplan voor hun eigen situatie: welke maatregelen kan je nemen om minder kwetsbaar te worden. Dit liep uiteen van ‘zorg dat je een back-up hebt van je computer die je niet op kantoor bewaart’, tot ‘zorg dat je aandacht hebt voor de stress die je door het werk ondervindt’. Een belangrijke voorzorgsmaatregel die iedereen ook noemde was: ‘zorg dat je een netwerk hebt van mensen en organisaties die

19

Rechtzaak tegen Mr. Meindert Stelling e deken van de Haagse Orde van Advocaten, Mr. Bas Martens, heeft een verzoek tot onmiddellijke schorsing van Mr. Meindert Stelling als advocaat ingediend bij de Raad van Discipline. Op 12 mei behandelde de Raad van Discipline dit verzoek in het Paleis van Justitie in Den Haag. Tijdens deze openbare zitting waren er ook veel anti-kernwapenactivisten die in de loop der jaren door Mr. Stelling zijn verdedigd. Kernen van de zaak zijn de vrijheid van Als gevolg van de behandeling tijdens meningsuiting, ook voor advocaten, en de rechtszaak heeft Mr. Stelling een de consequente weigering van rechters boze brief geschreven aan de president om in te gaan op inhoudelijke en juridi- van de rechtbank in Den Bosch. Daarin sche argumenten waarom het gebruik sprak hij over “de schaamteloze hanvan kernwapens (niet) in strijd zou zijn delwijze van de wrakingskamer” en dat met het Internationaal Humanitair Oor- “het leek alsof men in het bezit moest logsrecht en toetsing aan fundamentele zijn van het meestersdiploma van het rechtsnormen, die beogen de waarde en bedriegersgilde om als rechter bij de waardigheid van ieder mens te bescher- rechtbank te kunnen worden benoemd”. men. Mr. Stelling heeft menig anti- Deze brief was voor de president van de kernwapenactivist juridisch bijgestaan rechtbank aanleiding om een klacht tijdens rechtszaken waarin illegale be- over Mr. Stelling bij de deken van de treding van de kernwapenbasis in Vol- Haagse Orde van Advocaten in te diekel (NB) - én de redenen waarom - in nen. De deken heeft deze klacht overhet geding waren. genomen. De bron van het conflict met de Orde Het was een lange en indrukwekkende van Advocaten ligt in een rechtszaak in rechtszitting, vooral door het imposante Den Bosch tegen anti-kernwapenacti- betoog van Meindert Stelling, dat visten die op 3 april 2010 zijn aange- vooral om zeer principiële aspecten houden bij het betreden van de gaat: vrijheid van meningsuiting door vliegbasis Volkel omdat daar toen een advocaten, en respectering van het Internationale (Humanitaire) Recht door grote opruiming plaatsvond. rechters en de Hoge Raad. De Raad van Discipline doet op z'n vroegst binnen twee weken uitspraak kan ook langer gaan duren. Wordt dus vervolgd... Meer over deze zaak: www.omslag.nl/nieuws/00762.html Hierop ook het pleidooi van Stelling waarin hij ingaat over de onrechtmatigheid van kernwapens.

D

20

Vrouwen voor Vrede Ridderkerk schenken

Vrouwen voor Vrede Ridderkerk hebben de stichting Nahid verrast met een gift van tweeduizend euro. De zich voor een vrouwenhuis in Afghanistan beijverende stichting ontving in 2013 maandelijks kleine bijdragen uit de opbrengst van het Snuffelpand. Daar werd vorige week een vette cheque aan toegevoegd.

heden voor de twee bewakers met hun gezinnen. Ook is de eerste bedrijfsruimte klaar. Hier wordt van de donatie van Vrouwen voor Vrede Ridderkerk een naaiatelier ingericht. Nahid heeft de naaimachines gekregen van de Nederlandse militairen toen die uit Uruzgan vertrokken. De stichting, die zich moet behelpen met beperkte middelen en moet vechten tegen de hoge inflatie in Afghanistan, is er verguld mee. Het is de bedoeling dat ook vrouwen uit de omgeving er gebruik van kunnen maken. Naaimachines zijn daar duur en lang niet iedereen bezit een exemplaar.

Stichting Nahid biedt ondersteuning aan alleenstaande vrouwen die zonder economische opvang in zeer behoeftige omstandigheden zijn gekomen. Van 2006 tot 2013 was hiervoor een opvanghuis in Kabul opgezet. Nu is ingezet op het realiseren van een gebouw waar in de toekomst bedrijfjes van en door vrouwen kunnen komen. In dit al in aanbouw zijnde gebouw moeten de vrouwen veilig kunnen werken. Op de tweede verdieping wil de stichting een nieuw opvanghuis starten. De begane grond is ingericht met twee wooneen-

Het is ook de bedoeling dat er een ruimte komt om te gebruiken als een inloop voor buurtcontacten voor vrouwen en zo mogelijk om trainingen en cursussen te geven. Voor kinderen uit de buurt hoopt men een bibliotheekje op te zetten. Bron: Weekblad de Combinatie Ridderkerk d.d. 01 mei 2014

21

Op 20 juni denk ik aan vluchtelingen... vrouw van de Oxford Refugee Study Centre naar me toe en zei “Wat U voorstelt kan echt niet, denk aan de mensenrechten”. Twee Somalische vrouwen waren het juist me mij eens. “Natuurlijk moeten mensen terug. Dat is essentieel als je Somalië wilt heropbouwen”. Maar terugsturen is makkelijker gezegd dan gedaan. Migranten integreren en krijgen kinderen die zich eerder Nederlands voelen dan Somalisch. “Mijn aanbeveling gaat over de toekomst. Als mensen komen, wetende dat ze wettelijk verplicht zijn weer terug te gaan zodra het conflict voorbij is, zullen ze hun leven anders indelen”.

Ik zie ze nog voor me, de twee vluchtelingen in mijn lesgroep: Mirjam* en Peter*. Tijdens het eerste schooljaar leerden de deelnemers van hun lesgroep elkaar zo goed kennen dat op een bepaald moment gepraat werd over hun voorgeschiedenis. Mirjam vertelde over haar vlucht vanuit Kosovo en hoe ze met haar familie in een kamp elders leefde. Daar werd het gezin geselecteerd en kwamen ze naar Nederland. De reden was dat Mirjams zusje een ernstige, aangeboren afwijking had waarmee ze niet kon leven in een vluchtelingenkamp. Nadat Mirjam haar levensverhaal verteld had, gingen allerogen naar Peter. Die vertelde over zijn reis uit Afghanistan via mensensmokkelaars. Twee voorbeelden van hoe jonge mensen uit een door oorlog verscheurde wereld in een vreedzaam land komen en een opleiding kunnen doen. Maar de meeste vluchtelingen verblijven in soms afschuwelijke en voor vrouwen gevaarlijke kampen in de buurt van hun oorspronkelijke land.

Op welke manier? Het gesprek in de familie zal zijn: we gaan terug. Ze zullen hun kinderen vertellen, je bent een Somaliër, je gaat terug. Doordat de wetgeving anders is, komt de situatie waarin een kind “te Nederlands” is geworden om terug te keren, niet voor. En het zou niet aan de orde komen als je gezamenlijk terugkeert. Het is veel enger als je in je eentje moet beslissen of je teruggaat, dan wanneer je familie en vrienden ook gaan”.

Nadenkend over vluchtelingen anno nu, vind ik een artikel ** dat heet “Terug naar het thuisland” geschreven over het boek Exodus van Paul Collier. “Hebt U migranten gesproken over uw boek want een van de aanbevelingen van U is: genereuzer asielbeleid tijdens een conflict maar na het conflict mensen terug sturen”. Ja, na een lezing kwam een jonge Britse

En waarom stelt U die terugkeer voor? “De mensen die naar Europa komen, maken voor het grootste gedeelte deel uit van de elite. De echt arme mensen die lijden onder een conflict kunnen niet weg, of ze gaan de grens over en komen in een vluchtelingenkamp terecht. Arme 22

maatschappijen hebben hun elites heel hard nodig. Die mensen trekken daar juist uit weg.” **Dit stukje is geschreven door Frederieke Hegger, in het blad One World,nummer 10, december 2013 (Gratis verkrijgbaar bij NCDO, via www.oneworld.nl/magazine) of per telefoon 0703421777(Je krijgt dan OXFAM/Novib aan de lijn)

Voor mij is de grote vraag: wie bepaalt wanneer of het weer veilig in een land is. Ik heb dus genoeg stof om na te denken over de tekst die Frederieke Hegger schreef.

Lineke Schakenbos *gefingeerde namen

Gezocht: Bestuursleden In verband met het statutair aftreden van enkele bestuursleden, zoeken we versterking van het bestuur. We zoeken daarvoor vrouwen die affiniteit hebben met de doelstelling van Vrouwen voor Vrede en bereid en in staat zijn om enkele keren per jaar - ongeveer 6 à 8 keer - bij elkaar te komen. Taken van het bestuur zijn o.a.: - Het voorbereiden van een Algemene Ledenvergadering in maart. - Het organiseren van een Landelijke ontmoetingsdag in de herfst. - Het stimuleren en inventariseren van de activiteiten van de plaatselijke groepen. - Het ondersteunen van de redactie van de Nieuwsbrief, de website en de andere sociale media. - Ondersteunen van secretariaatsmedewerkster. - Contacten onderhouden met diverse vrouwen- en vredesnetwerken en -organisaties in Nederland, We zoeken enthousiaste vrouwen die op bestuurlijk niveau willen bijdragen aan een versterking van de vredesbeweging in Nederland en daarbuiten. Uw reactie zien we graag tegemoet per email of per brief bij Janne Poort - van Eeden, Diependaalse Drift 31,1213 CN Hilversum Tel. 035-6242127 email:[email protected] 23

35 Redenen om lid te zijn van Vrouwen voor Vrede:

Tijdens de Algemene Ledenvergadering van Vrouwen voor Vrede herinnerde WELdadig ons er aan dat Vrouwen voor Vrede al weer 35 jaar bestaat. We konden op een briefje onze reden opgeven, waarom we lid zijn van Vrouwen voor Vrede. Er waren geen 35 leden, dus het zijn iets minder redenen geworden. Hier is de oogst: • Om gezamenlijk een krachtige tegenstem te zijn. • Dat ik het belangrijk vind mezelf bewust te houden en het door te geven aan anderen om me heen. • Ik wil wakker blijven en ik kan Weldadig niet missen. • Het kunnen delen met anderen dat vrede een levensdoel is. • Bewustwording en saamhorigheid en het idealisme van de vrouwen om te werken aan de vrede. • Omdat Vrouwen en Vrede een geweldig duo zijn, dat bergen kan verzetten. • Als tegenwicht tegen de vele “oorlogs” zuchtige tendensen in de maatschappij. • Ik ben al 34 jaar lid, dus de jaren 80 volop meegemaakt! Verontrusting over de wapenwedloop (nog steeds kernwapens!) • Vrouwen zorgen op heel veel plaatsen in de wereld voor vrede. Dat wil ik blijven steunen. • Om gesteund en geïnspireerd aan de vrede te blijven werken. • Inspiratie opdoen om in het vredeswerk actief te blijven. • Ik mis de samenhang en de communicatie onderling. Het is geen basisbeweging meer, dat mis ik. • In 1979 tijdens de 2e Kerstdagdemonstratie Havelte waren er twee stands en ik koos voor Vrouwen voor Vrede i.p.v. Vrouwen tegen kernwapens. • Ik ben een Raging Granny. • Samen met gelijkgestemde vrouwen werken aan vrede! • Solidair met andere vrouwen zoeken naar andere oplossingen. • Streven naar vrede is een noodzaak.

24

Vrede in de tuin

kruidenplantjes, een paar rozenstruiken en kleurige bloemen. Elke dag haal ik met zorg de dode blaadjes eruit, geef ik ze water en gebruik ik met plezier de kruiden in mijn gerechten. In ons tuintje in Loosdrecht aan het water ga ik helemaal los in het planten van bollen, zaadjes en boompjes. Om mijn knieën in de aarde, met mijn neus tussen de bloemen geniet ik van de rust. En dan snap ik mijn vader en mis ik hem. Jammer dat het een tijdje heeft geduurd, anders hadden we samen heel wat tuinuurtjes gehad en had ik stevig gebruik kunnen maken van zijn goede advies.

Toen ik een puber was, gingen wij verhuizen naar een vrijstaand huis met een grote tuin in een Brabants dorpje. Van stadsmeisje uit een flat belandde ik op het platteland. Als puber was dat niet echt top, maar mijn vader vond het geweldig. Hij leefde zich uit met klussen in het nieuwe grote huis en de aanleg en onderhoud van onze grote tuin. Hij zat qua werk ook vanaf die tijd in de planten, dus zijn interesse voor groen binnen en buiten het huis groeide en groeide. En ik snapte het niet. Wat is nou de lol om elk vrij uurtje onkruid te wieden, plantjes te verzorgen en het gras te maaien. Voor mijn gevoel groeide het ook wel zonder een mensenhand, los van het gazon, waar ik natuurlijk met mijn vriendinnen vaak languit op lag te zonnen. Nu heb ik de leeftijd van mijn vader toen en ons balkonnetje in de stad van 1 bij 2 meter staat inmiddels vol met diverse

De fotografe Caro Bonink verrijkt ons tijdschrift regelmatig met een foto en een bijbehorend commentaar.

25

Mini-opera ‘a-postcard-from-Aleppo’

Vrouwen klaar voor macht in Irak

chrijver Abdelkader Benali en componist Merlijn Twaalfhoven creëren een mini-opera op basis van de verhalen en muziek van Syriërs in Aleppo en Nederland. De van oorsprong Syrische regisseur Ola Mafaalani en enkele geweldige zangers doen mee. Op 27 juni mogen ze de première houden als voorprogramma van het Concertgebouworkest in het Concertgebouw. Ze hebben een fantastisch team en de mooiste locatie van Nederland. Maar nog totaal geen budget. Er speelt zich een tragedie af in Syrië. Zij gaan op zoek naar het menselijke geluid in het midden van de oorlog en leggen directe verbintenissen tussen Nederlanders en Syriërs. Syriërs sturen ons ansichtkaarten uit Aleppo. Zij nemen deze getuigenissen als uitgangspunt voor de mini-opera ‘A Postcard from Aleppo’. Zo ontstaat een muzikale toenadering tot hen die soms het jour- Met de aandacht en het geld dat is vernaal halen maar zelden ons hart weten zameld, wordt ook een programma gete bereiken. steund van muziek-workshops in Syrische vluchtelingenkampen: "Syrious Een vluchteling is alles kwijt. Niet al- Mission", zie ook www.syriousmisleen huis, kleding en bronnen van in- sion.nl komsten, ook zijn identiteit en waardigheid zijn verdampt. In de media krij- Dit is dus niet alleen een statement van gen politici, strijders en het geweld hoop en betrokkenheid bij de tragedie onze aandacht, maar de stem van de Sy- en een hart onder de riem van de Syriërs rische vluchteling blijft ongehoord in die op de vlucht zijn, maar er worden het kabaal van de oorlog. De kern van ook daadwerkelijk muzieklessen voor het verhaal is de mens die, op de vlucht Syrische kinderen gerëaliseerd. Om voor oorlog, in een nieuwe oorlog te- deze ambitie waar te maken is steun rechtkomt: de oorlog van het zelfbe- hard nodig. Meer info: houd in een onbekende, soms vijan- www.voordekunst.nl/vdk/project/view delijke wereld. Die vluchteling krijgt in /2314-mini-opera-a-postcard-fromdit project een stem. Een poëtische, hu- aleppo mane stem waarin hoop en verlangen naar betere tijden een schuilplaats vinden. Het resultaat is niet alleen symbolisch.

ndanks de schaduw van dodelijk geweld bij de verkiezingen in Irak blijft George Nichola, van Hivos partner Iraqi Al-Amal Association, hoopvol over de toekomst van zijn land. Vrouwen eisen steeds meer hun plek op in het politieke proces. Begin dit jaar startten Hivos en Al-Amal het Women Power in Politics-programma om vrouwelijke verkiezingskandidaten voor te bereiden op de verkiezingen van vandaag. Maar liefst 800 vrouwen deden hieraan mee.

S

26

O

“Wanneer je vrouwelijke kandidaten op televisie ziet, merk je dat verandering in de lucht hangt”, vertelt Nichola. “Iedereen wil dat er wat verandert aan de veiligheidssituatie, de arbeidsmarkt en de manier waarop de Iraakse overheid functioneert. Mensen hopen op een heropleving van Irak. Ondertussen strijden vrouwen voor toegang tot hoge overheidsfuncties. Zij willen dat hun stem meetelt.” Nichola ziet het verkiezingsjaar 2014 dan ook als een keerpunt voor de positie van vrouwen in Irak. “Tijdens de vorige verkiezingen waren vrouwen niet erg zichtbaar. Bij de provinciale verkiezingen van dit jaar veranderde dit aanzienlijk. Je zag meer posters van vrouwelijke kandidaten in het straatbeeld.”

In de campagnes voor deze parlementsverkiezingen is de verandering nog duidelijker volgens Nichola. “Waar voorheen vooral strikt islamitische, bedekte kandidaten in beeld kwamen, staan nu ook modieuze vrouwen zonder hoofddoek op de verkiezingsposters.”

Het vrouwenquotum in Irak, dat voorschrijft dat een kwart van de zetels in het parlement bestemd is voor vrouwen, is volgens Nichola zeker geen wondermiddel voor de emancipatie van Irakese vrouwen. Sterker nog: onder vrouwen zelf leeft onvrede over het quotum. Hij benadrukt dan ook dat politieke participatie zich in belangrijke mate buiten het parlement en buiten verkiezingstijd manifesteert. “Zoals tijdens de demonstraties tegen de hoge salarissen en pensioenregelingen van volksvertegenwoordigers. Je zag toen veel vrouwen op straat: ook vrouwen van eenvoudige komaf.”

27

Kindhuwelijk “Op Internationale Vrouwendag (8 maart) gingen vrouwelijke kandidaten de straat op om te demonstreren tegen de Jaafari Law”, aldus Nichola. "Dit wetsvoorstel wil het huwelijk openstel-

len voor meisjes vanaf negen jaar en verkrachting binnen het huwelijk legaliseren. ”Zowel islamitische als liberaaldemocratische kandidaten waren van de partij bij het protest.”

wen maken zich hard voor de programma’s van hun politieke blokken en partijen. Zo wil de meerderheid van de Shi’itische kandidaten dat de overheid werk maakt van armoedebestrijding en betere arbeidskansen. Soennitische kandidaten zijn, naar aanleiding van de antiterrorismewet en de militaire operaties in de provincie Anbar, vooral uit op politieke hervormingen die tot een autonoom grondgebied en politieke gelijkwaardigheid moeten leiden.”

Anderzijds wijst Nichola erop dat we geen radicale omslag mogen verwachten. “De eerste belangrijke stappen zijn gezet. Binnen- en buitenlandse machten moeten deze ontwikkeling kracht bijzetten.” Als voorbeeld geeft Nichola de Nederlandse ambassadeur Jeanette Seppen, die tijdens een conferentie in Bagdad – naar aanleiding van het Women’s Power in Politics-programma van Hivos en Al-Amal – de hoop uitsprak dat Irakese vrouwen in de nabije toekomst belangrijke overheidsposities zouden verwerven. “Ze zei onder meer dat vrouwen ministersposten moeten krijgen. De hoge commissaris voor de verkiezingen van Irak (IHEC) sloot zich vervolgens bij deze uitspraak aan.”

De campagneactiviteiten van de kandidaten die meedoen met de trainingen waren volgens Nichola niet zonder gevaren. “Al zijn de veiligheidsrisico’s in de Koerdische regio en het zuiden kleiner dan in West- en Centraal Irak. Wij hebben ons best gedaan om de kandidaten zo goed mogelijk voor te bereiden op deze risico’s.” Ook mogelijke vijandige reacties kwamen aan de orde in de training. “We hebben de vrouwen geadviseerd publiek te zoeken dat echt open staat voor hun boodschap. Zoals vrouwengroepen, jongerengroepen en stamhoofden.” www.hivos.nl

De politieke wensen van de honderden kandidaten die het trainingsprogramma van Hivos en Al-Amal volgden lopen volgens Nichola sterk uiteen. “De vrou-

uitvoeren. De deelnemers werden in 4

conflict in Irak door met jongeren te werken aan het verspreiden van kennis over de verschillende religies en etnische groepen die in Irak aanwezig zijn; het werkt aan het promoten van tolerantie en vrijheid van godsdienst en aan de bescherming van minderhedenrechten.

groepjes verdeeld die elk de verantwoordelijkheid kregen voor een aspect van de organisatie. Heel concreet leerden ze om een doel te stellen, te kijken welke activiteiten nodig zijn om een succes te bereiken, taken te verdelen, te plannen en samen het werk uit te voeren.

“We zijn allemaal Burgers” Dit gebeurt door hen de mogelijkheid te geven om een “ambassade van burgerschap” op te zetten. De jongere in kwestie is dan de “Ambassadeur van Burgerschap” voor de desbetreffende provincie en gaat in die hoedanigheid aan de slag. Vanuit het perspectief dat iedereen zonder onderscheid burger is en gelijke rechten heeft, worden activiteiten georganiseerd door jongeren voor jongeren.

De flashmob En toen was het dan zo ver: na 100x oefenen waren de jongeren heel gespannen maar ook heel enthousiast: ze zouden het echt gaan doen! Schreeuwen en doen alsof ze ruzie maken midden in een drukbezocht winkelcentrum. Ruzie over geloof, over wie gelijk heeft, en over wie fout is. “Ik heb gelijk en jij zit fout!”. Vervolgens zouden ze ‘dood’ neer vallen op de grond, tot iemand langs komt rennen met een opgerolde poster met daarop een boodschap die ze samen hadden bedacht: “Verschillend zonder Onderscheid”. Tot leven gewekt roepen de jongeren om de beurt de naam van hun provincie, waarna ze in een kring elkaar toeroepen: wij zijn allemaal burgers!

Hoe kunnen jongeren hun stem laten horen? En hoe doen ze dat op hun eigen creatieve manier? De groep besloot een flashmob te gaan

Verschillend zonder Onderscheid”

De rond 1200 mensen in het winkelcentrum klapten vol overgave. Aanwezige jongeren vonden het te gek, en kwamen massaal de uitgedeelde flyers ophalen. De toegestroomde media hielden nog een uur lang interviews met de jongeren, die vol trots vertelden wat hun boodschap is: “We zijn verschillend maar er is geen onderscheid – We zijn allemaal burgers”.

oor jongeren zorgden de verkiezingen in Irak voor ‘vakantie’, simpelweg omdat de enorme veiligheidsmaatregelen de bewegingsvrijheid in steden als Baghdad enorm belemmerden. Dit leidde er voor de doorsnee Irakese jongere toe dat zij hun studies en werk een week lang moesten onderbreken. Desondanks hebben deelnemers aan het ze aanwezig konden zijn bij een workPAX-programma “Kulluna Muwatinun shop in Erbil. Het “Kulluna Muwati– We are all Citizens” hun best gedaan nun” programma van PAX richt zich op om nog een week vrij te nemen, zodat de transformatie van het sektarische

V

28

29

14 miljoen mensen nog steeds vast in dwangarbeid, gelijk aan slavernij n India zitten bijna 14 miljoen mensen nog steeds vast in dwangarbeid, gelijk aan slavernij. Vooral vrouwen zijn daar het slachtoffer van. Dorpsvrouwen begeven zich naar de stad Hyderabad om te werken in de bouw, gratis. Anders wordt hun echtgenoot die daar ook werkt niet betaald. De bouwsector in het Indiase Hyderabad beleeft een echte boom. De stad wordt straks de hoofdstad van twee deelstaten, Andhra Pradesh en de nieuwe deelstaat Telangana. In een van de vele nieuwe constructies werkt bijvoorbeeld het echtpaar Sai Mohan (33) en Sri Lakshmi (29), op de bouwplaats. Hun zoontje van 3 moet zich daar ook vermaken.

I

Toen haar familie haar op haar veertiende naar school probeerde te sturen, werden ze geslagen en stuurde haar baas hen het dorp uit. "Ik had het geluk dat ik kon ontsnappen, maar vele anderen blijven omdat ze bang ze voor het fysiek geweld."

Geen loon Mohan verdient 36 euro per maand, Lakshmi niets. "Als ik niet werk, dan krijgt mijn man geen loon van de baas", zegt ze. Mohan en Lakshmi komen uit het dorp Nelapatla, 40 kilometer hiervandaan. Mohan kweekte daar katoen maar na verschillende mislukte oogsten trok hij naar de stad.

Sekswerkers De angst voor geweld drijft veel vrouwen de seksindustrie in, zegt Jayamma Bandari van het National Aids Control Programme. "Hyderabad telt meer dan 25.000 sekswerkers. 60 procent zijn plattelandsvrouwen die naar de stad kwamen en tot sekswerk gedwongen werden."

Volgens de Global Slavery Index 2013 zijn bijna 14 miljoen Indiërs het slachtoffer van dwangarbeid. Je vindt ze vooral op bouwterreinen, boerderijen, steenbakkerijen, steengroeves, privéwoningen en in de seksindustrie.

Kastensysteem Lakshmi is een dalit, net zoals de meeste andere slachtoffers. Dalits ('onaanraakbaren') vallen buiten het Indiase kastenstelsel. Dit systeem maakt vooral dalitvrouwen kwetsbaar voor exploitatie, zegt Mary Madiga, die de rechten van Dalits verdedigt in Hyderabad. De 39-jarige vrouw moest zelf zes jaar op een boerderij in Nalgonda werken.

30

In 1998 kwam Bandari naar Hyderabad met haar man. Die sloot haar op in een kamer en dwong haar drie jaar lang zich te prostitueren. Ze werd gered door een plaatselijke organisatie. Nu leidt ze een opvanghuis voor minderjarige sekswerkers. "Wie tot sekswerk gedwongen wordt, krijgt van haar werkgever vaak onvoldoende te eten en wordt gefolterd.

Bijna elke sekswerker heeft sporen van foltering op haar lichaam."

bad. Meer dan de helft waren vrouwen, een van hen was zelfs hoogzwanger. Dwangarbeid is sinds 1976 strafbaar in India. Het komt echter zelden tot een veroordeling, zegt advocaat Satyavati Kondaveeti, die voor de Andhra Pradesh Human Rights Commission werkt. Werkgevers maken alleen mondelinge afspraken, waardoor dwangarbeid onmogelijk te bewijzen is. "Ze zijn slim, kennen de achterpoortjes van de wet goed en gebruiken die in hun voordeel."

Huwelijk terugbetalen In steenbakkerijen moeten vrouwen werken omdat hun man een lening heeft aangegaan voor de kosten van het huwelijk. "Na het huwelijk verplicht de geldschieter man en vrouw te werken om de lening terug te betalen", zegt Tathagata Sengupta. "Aangezien de sociale normen bepalen dat een goede vrouw de lasten met haar man moet delen, weigert de vrouw niet." Met haar groep Solidarity for Brick Kiln Workers bevrijdde Sengupta eind januari zestig van deze arbeiders uit een steenbakkerij in de buurt van Hydera-

No Choice But To Work Without Pay

Een bericht van Inter Press Service (IPS), door Stella Paul dinsdag 6 mei 2014 31

Rwanda, land met de meeste vrouwelijke parlementariërs oen parlementslid Veneranda Nyirahirwa nog maar een meisje was, mocht ze niet naar de middelbare school vanwege haar etnische afkomst. Pas na de dramatische genocide in 1994 – waarbij in een tijdsbestek van 100 dagen bijna een miljoen Tutsi's en gematigde Hutu's omkwamen – en na het aantreden van een nieuwe regering, kon ze naar het voortgezet onderwijs. Tegen die tijd was ze al ouder dan twintig, maar ze greep de mogelijkheid met beide handen aan. Nyirahirwa, nu 43, is bezig aan haar tweede termijn als parlementariër. Ze is lid van de Sociaal Democratische Partij (PSD), de op één na grootste van de elf politieke partijen in het land. Nyirahirwa komt uit het district Ngoma in de Oostelijke Provincie, een regio waar de Tutsi's, een minderheid, vroeger te maken hadden met veel hindernissen als ze onderwijs wilden volgen.

T

De teleurstelling uit haar jeugd prikkelde haar om te strijden voor een zetel in het parlement. "Als ik keek naar de mensen die ons land leidden, raakte ik gefrustreerd. Ik wilde verandering", zegt ze. Zoals zoveel Rwandezen verloor Nyirahirwa familieleden en vrienden tijdens de genocide. "Elke Rwandees moet zich bewust zijn van de oorzaken van de genocide en zijn of haar best doen daartegen te strijden. Ik ben een Rwandese en ik wil niet weg uit mijn land."

Wederopbouw In de afgelopen jaren is er veel veranderd in Rwanda. Het land kent bijvoorbeeld veel vrouwen in de politiek. "We zijn blij dat we dat bereikt hebben en dat we nu een meerderheid vormen. Ooit werden

vrouwen onbelangrijk geacht voor de ontwikkeling van het land en hadden ze ook geen werk." Bij de verkiezingen 32

eerlijke kans geeft", zegt Agnes Kalibata, de minister van Landbouw. "Er moet ruimte zijn voor vrouwen in het openbaar bestuur en op de arbeidsmarkt. En de private sector moet dat leren waarderen." Volgens Kalibata vormen vrouwen het hart van de nationale verzoening. "De kracht van vrouwen aanspreken is onderdeel van de opbouw van het land. De landbouwsector drijft voor een belangrijk deel op vrouwen. Zij weten hoe ze onze kinderen moeten opvoeden, hoe ze gemeenschapszin kunnen creëren en een samenleving moeten opbouwen." "Door invloed uit te oefenen op hoe onze echtgenoten denken, beïnvloeden we ook het denken van onze kinderen. In de politiek hebben we nu ook invloed op hoe de bevolking in het algemeen denkt. We zijn onderdeel van het verzoeningsproces, we verzoenen en helpen anderen te verzoenen. We spelen daarin een leidende rol."

van 2013 haalde de PSD 30 procent van de stemmen binnen. Nyirahirwa was één van de vier vrouwen uit de partij die een zetel in het parlement kregen.

Het succes van Nyirahirwa staat echter niet op zichzelf. Rwanda loopt in Afrika voorop als het gaat om gendergelijkheid en vrouwenemancipatie. Vrouwen banen de weg naar nationale wederopbouw en spelen een voortrekkersrol in het bevorderen van vrede en verzoening. In feite leiden zij het land. Bij de laatste parlementsverkiezingen brak Rwanda opnieuw zijn eigen wereldrecord als land met de meeste vrouwelijke parlementariërs. Vierenzestig procent van de zetels in het Lagerhuis wordt bezet door vrouwen, driemaal zoveel als het wereldwijde gemiddelde. Ook met de vrouwelijke vertegenwoordiging in de Senaat is Rwanda koploper: 40 procent van de zetels is voor vrouwen. Wereldwijd is het gemiddelde 18 procent. Het land telt verder tien vrouwelijke ministers, die onder meer de ministeries van Buitenlandse Zaken, Landbouw, Gezondheidszorg en Natuurlijke Hulpbronnen en Mijnbouw onder hun hoede hebben.

Nachtmerrie Kalibata, die al zes jaar het ministerie van Landbouw leidt, geeft toe dat wederopbouw nog steeds een uitdaging is, vooral in de landbouwsector. Naar schatting 70 procent van de 12 miljoen Rwandezen leeft op het platteland. Een meerderheid daarvan, 65 procent, is vrouw. "Dit land heeft de ergste nachtmerrie doorgemaakt die een land kan overkomen. Het geeft voldoening dat landbouw een rol kan spelen het land weer bij elkaar te krijgen. Het leven van veel mensen kan beter worden, omdat ze landbouw gebruiken om hun armoede te verminderen", zegt ze. Op de vraag of Rwanda ooit een vrou-

Eerlijke kans Een belangrijkere rol van vrouwen in de politiek werd een realiteit toen na de oorlog en genocide een nieuwe regering aantrad van het Rwandese Patriottisch Front (FPR), sinds 2000 onder leiding van president Paul Kagame. Na de genocide werd de politieke participatie van vrouwen een onderdeel van het wederopbouwproces. "We hebben een beleidsklimaat gecreëerd dat vrouwen een 33

welijke president zal krijgen, zegt Kalibata daar zeker vertrouwen in te hebben, nu ze gezien heeft dat dat ook in andere Afrikaanse landen kan, zoals Liberia (Ellen Johnson Sirleaf), Malawi (Joyce Banda) en de Centraal-Afrikaanse Republiek (interim-president Catherine Samba-Panza). "Een vrouwelijke president zou geweldig zijn, als ze voldoende competent is. We zien dit nu langzaam gebeuren op dit continent. Als een vrouw president

wordt, is dat omdat ze extreem competent is dit land te besturen en daar zou ik heel blij mee zijn", zegt ze. Nyirahirwa is van plan nog minstens tien jaar in het parlement te blijven. "Er is echt iets veranderd. Elke Rwandees heeft nu recht op onderwijs. Dat was vroeger anders. We kunnen nu naar de universiteit of een MBA halen. Elke Rwandees moet in staat zijn elke baan, waar dan ook, aan te kunnen." www.afrikanieuws.nl

Who runs the World? Girls! n Who Runs the World? Girls! toont de Schone Kleren Campagne de kracht van negen stoere vrouwen uit Cambodja en Bangladesh. Deze dames werken daar keihard aan de jeans, jurkjes en t-shirts die we hier uit de kledingrekken grissen – en gebruiken hun spierballen om hun eigen situatie en die van hun collega’s te verbeteren. Want vrouwen dragen de kledingindustrie. Ze kopen de meeste kleding, werken in modezaken, staan op de covers van modebladen en... zitten in Aziatische kledingfabrieken achter de naaimachine. Who Runs the World? Girls! gaat over de vrouwen die duizenden kilometers verderop onze mode mogelijk maken. Deze vrouwen worden vaak geportretteerd als slachtoffers, als een noodzakelijk kwaad, als een ver-van-mijn-bedshow. Maar dat zijn ze niet, integendeel: ze mogen gezien worden! De serie toont de vrouwen achter onze stad gefotografeerd door zilveren Cakleding als de sterke, stoere vrouwen mera-winnares Marieke van der Velden die ze zijn. Het zijn jonge vrouwen uit (Hollandse Hoogte). het netwerk van de Schone Kleren Campagne die zich op dit moment vol over- Shahnaz aKter (23) leidster fabriekscomité voor pauze in Bangladesh tuiging inzetten voor veilige fabrieken en een leefbaar loon. Shahnaz werkt zes dagen per week van Een kort interview beschrijft hun dage- acht uur ’s ochtends tot negen uur ’s lijks leven, laat zien wat hun drijfveren avonds in een kledingfabriek. Per uur zijn om zich in te zetten voor betere ar- naait ze honderd kragen aan shirts. “ik beidsomstandigheden, en hoe dat hun vind het niet erg om te werken; ik zorg eigen leven heeft veranderd. voor mezelf en ik kan alles.” Ze vindt De vrouwen zijn eind 2013 in hun eigen het wel vervelend dat ze geen tijd heeft

I

34

Wat ik aan vrouwen in Nederland zou willen vragen?: “Moeten jullie ook zo hard werken?” en “Krijgen jullie ook zo weinig betaald?” Shahnaz aKter om naar de wc te gaan. “Je rent naar de wc en kijkt op de klok terwijl je bezig bent.” Shahnaz zette samen met een vriendin een comité op in haar fabriek, waar ze nu de leider van is. “Ik wil dat arbeidsters krijgen waar ze recht op hebben: genoeg pauzes en een weekend. En ik wil dat niemand meer aan de haal kan gaan met de rechten van de vrouwen met wie ik werk.”

"Ik kan me wel eens kwaad maken als ik denk aan de eigenaren van de bedrijven waar ik kleding voor maak. Terwijl zij in een kantoor zitten, staan wij hier te sloven. En zij krijgen het geld natuurlijk, dat is het pijnlijke. Het liefst zou ik voor mezelf opkomen zodat we allemaal een leefbaar loon krijgen in de fabriek, maar ik durf niet lid van de vakbond te worden. De laatste paar jaar heb ik geen zekerheid gekregen: het enige wat ik krijg zijn tweemaandelijkse contracten. Reken maar uit, dat zijn er nog wat in een paar jaar tijd. Zo wordt je effectief de mond gesnoerd.”

Sloven voor wat zekerheid Kun Hon (23) Aan het einde van de rit, als alle kledingstukken genaaid geknipt en gepakt zijn, checkt Kun Hon (23) of de order compleet is. Ze zet een stempel op het formulier en schiet er een prijskaartje aan. Dan gaan de dozen naar de opslag. In de dozen die ze langs ziet komen zitten broeken, T-shirts en andere kledingstukken. Twee jaar geleden was het baantje in de fabriek het eerste wat ze kon krijgen nadat ze terugkwam uit Maleisië, waar ze als huishoudster

werkte. “Mijn zus zei dat ik dit baantje kon proberen. Mijn baantje in Maleisië was eigenlijk beter dan dit, maar ik had zo’n heimwee naar mijn familie. Dus toen mijn contract eindigde ben ik terug gegaan naar huis.”

35

Nu woont ze met haar ouders, drie broers en zes zussen in Phnom Penh. Kun heeft zelf geen kinderen dus brengt ze een groot deel van het gezinsinkomen bijeen. “Mijn baan zorgt voor een enigszins vast inkomen, dat heb ik wel nodig. Als mijn baan op de tocht komt, moet ik op zoek naar wat anders. Dat inkomen is mijn zekerheid.”

bondsleidster wilde worden, een functie met nog meer verantwoordelijkheid. “Ik ben het aanspreekpunt voor de vrouwen. Als zij een probleem hebben, kaarten ze dat bij mij aan. Ik geef hun klacht eerst door aan de assistent-manager. Als die geen actie onderneemt, speel ik het via een brief door naar de manager. Zet dat ook geen zoden aan de dijk, dan schakel ik de vakbond in. En met succes. “We hebben flink moeten doorzetten om verlofregelingen ingevoerd te krijgen. Iemand die zwanger

Kun leerde Engels tijdens haar verblijf in het buitenland. Hierdoor heeft ze andere ambities dan haar huidige baantje: “Het liefst zou ik vertaler worden en toeristen rondleiden bij de tempels van Angkor Wat in het noorden van Cambodja. Heel wat anders dan stempelen."

is, kreeg eerst gewoon niet betaald en als je ziek werd, kon je die dag fluiten naar je geld. Vrouwen die het werk niet binnen de tijd afkregen, kregen ook hun geld niet. Samen met de vakbond hebben we ons hard gemaakt voor dit soort regelingen.” Het eerste wat Kat deed toen ze voor de vakbond aan de slag ging was de vrouwen voorlichten. “Als een vrouw verhaal komt halen, zegt het management in eerste instantie dat het een persoonlijk probleem is. Het is dus belangrijk dat het lage loon gezien wordt als een

collectief probleem, met een collectieve oplossing, wat de fabriekseigenaar op kan lossen.” Kat is erg trots dat haar verhaal hier in Nederland onder de aandacht komt. “Zo kan ik een voorbeeld zijn voor het verhaal van alle vrouwen die net als ik lange dagen maken en een schijntje verdienen. Ik hoop dat zoveel mogelijk mensen het gaan zien.” Marieke van der Velden / Hollandse Hoogte (i.o.v. Schone Kleren Campagne) 2013-2014

Zij inspireren ons ! Vorig najaar hebben we aandacht besteed aan de 16 dagen waarin internationaal campagne wordt gevoerd tegen gender gerelateerd geweld gericht op vrouwen. 25 november start de campagne omdat dat de dag van uitbanning van geweld tegen vrouwen is. Zestien dagen later is het 10 december: de Internationale Dag van de mensenrechten. Als werkgroep WEL-dadig kozen we vorig jaar per dag een inspirerende vrouw voor deze actiedagen. Nu zouden we je willen vragen of je ons de naam wilt doorgeven van een vrouw die jou inspireert in je acties tegen geweld naar vrouwen. WEL-dadig via [email protected] 033-4755838, Normapad 4 3816ez amersfoort (Gaarne voor 15 juli )

Een sterke vakbondsleidster Kat Mea staart recht in de camera, haar blik strak en sterk. “Iedereen ziet dat sterke gezicht. En dat klopt wel met hoe ik ben, want ik ben niet snel bang te krijgen”. Ze komt dan ook op voor vrouwen die alles verliezen, hun baan, hun inkomen en hun zekerheid. “Mijn sterke persoonlijkheid kan ik dan inzetten om met het management te onderhandelen, zodat ze zien dat we samen voor elkaar opkomen.”

Kat Mea (30) slaat met behulp van een machine de hele dag knopen in broeken. “Maar ik kan alles, dus het ligt er maar net aan wat ze me vragen te doen die week.” Naast haar werk is ze vakbondsleidster in de fabriek. “In 2002 werd ik lid van de vakbond en ik begon direct iedereen over te halen om ook lid te worden. Zo werd ik al gauw vakbondscoördinator in de fabriek.” In 2006 vroeg de vakbond of ze vak-

“Als ik oog in oog zou staan met de eigenaar van een Nederlands merk zou ik zeggen dat ze de fabriekseigenaar een eerlijke prijs moeten betalen, zodat die ons een leefbaar loon kan betalen. Merken kunnen onderdeel zijn van de oplossing in plaats van de motor achter onze omstandigheden.” 36

Landelijke Dag Vrouwen voor Vrede De Landelijke dag van Vrouwen voor Vrede zal dit jaar zijn op 25 oktober 2014, waarschijnlijk weer in de Johanneskerk in Amersfoort. Noteer het vast in je agenda!

37

Er was eens een koning….. Het Bruto-Nationaal-Geluk in Bhutan ou het dan echt bestaan? Het land waarin het welzijn niet in economische groei en consumptie wordt uitgedrukt? In Bhutan schijnen ze het helemaal anders te doen, want daar hanteren zij i.p.v. het Bruto-Nationaal-Product het Bruto-Nationaal-Geluk (BNG) als leidraad. Toen ik een artikel uit het Belgische tijdschrift MO onder ogen kreeg, vond ik het tijd om er meer van te weten te komen. Dus schafte ik een dik boek aan: “Bruto Nationaal Geluk”, van Maarten Desmet, onderzoeker aan de Universiteit voor het Algemeen Belang te Antwerpen. (Waarom hebben we in Nederland niet een Universiteit met zo’n prachtige naam en signatuur?) Het bestaat dus echt, het kleine boeddhistische koninkrijk Bhutan met het BNG. Het is een complex verhaal en ik zou iedereen aanraden, er zelf over te lezen. In het kort: “BNG is een ontwikkelingsfilosofie die rekening probeert te houden met de waarden binnen een samenleving en met de wijze, waarop deze waarden bijdragen tot het welzijn ervan.” (pag.51). Bhutan is een boeddhistisch land. De boeddhistische leer is onlosmakelijk verbonden met het geluk van alle levende wezens. Het welzijn van het volk is dus het belangrijkste doel van de ontwikkeling. Het concept BNG kan beschreven worden aan de hand van vijf kenmerken: holistisch, evenwichtig, collectief, “Er was eens een klein landje met een duurzaam en rechtvaardig. wijze koning….”, zo zou het kunnen Een tot in detail uitgewerkte BNGbeginnen, maar het gaat veel verder en index met negen dimensies en drieënM.D. heeft er een heel onderzoek aan gewijd. Wat is de filosofie? Kunnen wij dertig indicatoren meet het welzijn van er iets mee? Na een uitgebreide kriti- de verschillende bevolkingsgroepen en sche beschrijving laat hij ook andere is de basis voor het uitzetten en bijsteldenkers aan het woord, van Peter van len van beleid en politieke maatregelen. Dat klinkt mooi. Rompuy tot de Duitser Gunter Pauli.

Z

38

Koen Vredebregt (ambtenaar van de provincie Zuid-Holland) zet zich in voor een hoger HPI van Nederland – we zijn weliswaar gelukkig maar door onze grote ecologische voetafdruk komen we ergens in de middenmoot terecht. In Rotterdam beheert Ruut Veenhoven de ‘World Database of Happiness’ . Veenhoven verzamelde inmiddels al 6896 publicaties over het onderwerp, waaronder toch ruim 3000 empirische onderzoeken die geaccepteerde methoden van geluksmeting gebruikten. Het is een onderzoek dat zich zeker niet beperkt tot de Lage Landen. Het geluk van niet minder dan 159 naties wordt in kaart gebracht en levert een (bewerkt) lijstje van de 10 grootste gelukmakers op.

Maar wat ten minste net zo mooi is: In 2010 werd er door Bhutan aan de VN een voorstel gedaan om aan de milleniumdoelen een negende doelstelling toe te voegen: “geluk”. Dit resulteerde in de VN-resolutie A/RES/65/309 Geluk: naar een holistische benadering van duurzame ontwikkeling (Happiness: towards a holistic approach to sustainable development), op 25-8-2011 unaniem bekrachtigd door alle 193 lidstaten van de Algemene Vergadering van de VN. De resolutie stelt dat het BNP het welzijn van de inwoners van een land onvoldoende weergeeft. Alle lidstaten (ook Nederland) verbinden zich dan ook om onderzoek te doen naar alternatieve methoden die meer holistisch zijn dan BNP. Hé? Het BNG is dus al op de kaart gezet als een hoopgevend alternatief!

1. Wees fair Wij mensen worden aantoonbaar gelukkiger van veranderingen die een eerlijkere verdeling voor iedereen tot gevolg hebben. Zelfs wanneer deze veranderingen indruisen tegen onze eigen persoonlijke belangen of ons zelfs geld kost. In de hersens lichten de centra voor beloning op in situaties waarin mensen een faire behandeling krijgen.

Maar er is meer. Toen ik enthousiast over het boek vertelde aan een kennis uit het bankwezen legde die mij uit, dat hij een aantal jaren geleden in Bhutan geweest is en nu lezingen houdt voor managers uit het bank- en bedrijfsleven. Op de website www.happyplanetplatform.nl kun je je eigen Happy Planet Index (HPI) bepalen. Gelukseconoom

2. Vergeef en vergeet De kunst van het vergeven en vergeten is het beste recept om 100 jaar mee te worden. Mensen die wraakzuchtig zijn, wrokkig en boosaardig, vreten niet alleen anderen, maar vooral zichzelf op. Als wij vervelende gebeurtenissen achter ons kunnen laten, hebben we een mooier uitzicht op de rest van ons leven. 3. Maak vrienden Extroverte mensen zijn gelukkiger dan

39

8. Bepaal je eigen maat voor succes Hoe goed je ook ergens in bent, er is altijd wel ergens iemand te vinden die iets nog beter kan of nog talentvoller is. Wie zich aan de hoogste wereldtopper spiegelt, zal zelf altijd de verliezer zijn. Verstandig is een topper binnen eigen kring of vakgebied uit te zoeken, waardoor het gat tussen ideaal en werkelijkheid niet zo groot meer is. Mensen die hun eigen maatstaven bepalen en hun eigen norm voor succes vaststellen, zijn het meest gelukkig. Je bent namelijk alleen je eigen concurrent.

mensen die introvert zijn: want zij hebben een keuze. Ze kunnen zowel bij familie en vrienden zijn om belangrijke vragen samen door te praten, terwijl introverte mensen hun problemen vaker in hun eentje moeten zien op te lossen.

4. Geloof Geloven en het regelmatig bezoeken van geloofsdiensten maakt gelukkiger. Dat hoeft niet per se een kerk te zijn, maar kan ook een ander spirituele bijeenkomst zijn.

5. Denk vooruit Wie denkt dat hij of zij het leven kan organiseren, voelt zich daar een stuk gelukkiger bij. Of de planning nu wel of niet uitkomt, dat maakt daarbij niet uit. Door vooruit te denken is in wezen een karakteristieke ‘vorm van menselijkheid’.

9. Geluk met je DNA Ons gedrag is genetisch bepaald, voor een belangrijk deel zijn we al in de baarmoeder geprogrammeerd. Dit is ons ‘genetic set point’. Je voelt je simpelweg gelukkig of niet. Een niet zo blij iemand zal zelfs als hij 4 miljoen in de loterij wint, na een jaar terugvallen op het oude gevoel van ongenoegen.

6. Geniet van vakmanschap ‘Je moet jezelf kietelen’. om een gelukkig mens te zijn. Je kunt geluk immers toch niet kopen, je moet het zelf maken. En de beste manier om jezelf te kietelen is door je vak zo goed te verstaan, dat je met het eindresultaat heel gelukkig kunt zijn, wetende dat dit tijd heeft gekost, inspanning, ervaring en passie.

10. Hou van jezelf Studie na studie bewijst het: je moet van jezelf houden. Dat is een karakteristiek voor gelukkige mensen. Denk: ik ben geweldig, ik ben slim, ik heb minder vooroordelen dan een ander en ik heb hoge morele waarden.

The World Database of Happiness Literatuur: Maarten Desmet: Bruto Nationaal Geluk. Lannoo 2013 ISBN 978 94 014 10281

7. Controleer je leven “Waar je nog plezier kunt vinden in plotselinge gebeurtenissen, echte bevrediging is er pas wanneer je bewust kunt besluiten om iets te doen. Dat maakt alle verschil in de wereld, want het zijn alleen je eigen daden waar je verantwoordelijkheid voor kunt nemen, en de credits.”

40

De dood vanuit de hemel n november 2013 besloot Nederland het onbemande vliegtuig Reaper aan te schaffen. De Reaper is een drone van wapenbedrijf General Atomics, dat groot is geworden door de ontwikkeling van drones. In 1980 had het bedrijf nog een omzet van 115 miljoen dollar, in 2010 is dat al gegroeid tot 662 miljoen. Deze informatie komt uit Drone Warfare – Killing by Remote Control geschreven door Medea Benjamin. Dit boek geeft een overzicht van de ontwikkelingen op het gebied van drones en volgt een drone van wieg tot graf: van productie via inzet naar slachtoffers. Vervolgens gaat het over wetgeving, acties tegen drones en een internationale campagne.

I

die als kamikazes op een doel afgaan, en over drones die zich vastplakken aan een doel en exploderen op het moment dat dit gewenst wordt.

Het boek is grotendeels gebaseerd op geschreven bronnen, maar ook op bezoeken aan Pakistan en Afghanistan. Dat leidt tot persoonlijke verhalen met gruwelijke details. Zoals een verhaal van een meisje van dertien jaar en haar broers: “Opeens hoorden ze een dreigend gebrom en toen was er een explosie: iets vreselijks was uit de lucht gevallen, het trok hun huis uit elkaar en slingerde lichaamsdelen van hun moeder en twee broers door de lucht.” Het maakt de gruwelen van de aanvallen door drones invoelbaar.

Er zijn bewapende en onbewapende drones en er zijn hele kleine drones. DARPA, de defensieonderzoeksorganisatie van de Verenigde Staten, looft prijzen uit van 100.000 dollar voor studenten en hobbyisten die met een goed plan komen. Voor een habbekrats halen ze zo ideeën binnen. Benjamin schrijft over zwermen kleine drones,

41

CAMPAGNE Drone Warfare is een campagneboek. Dat is niet verrassend, schrijfster Benjamin is medeoprichtster van de door vrouwen geleide vredesorganisatie Code Pink, die campagne voert onder de leus Ground the Drones. Ze vertelt met enthousiasme over acties tegen drones, zoals naming and shaming van wapenfabrikanten, juridische procedures, gebruik van de Amerikaanse Wet Openbaarheid van Bestuur (Freedom of Information Act – FOIA) etc. “Eén van de beste methoden om een basis voor activisme te bouwen is je richten op lokale connecties met drones en de inzet daarvan,” schrijft ze. Een opsomming van acties en internationale bijeenkomsten is één, maar hoe zou een brede internationale campagne

eruit moeten zien? Daarover is het boek onduidelijk. Het doet wel aanzetten. In het voorwoord, door feministe Barbara Ehrenreich, staat: “Als we de oorlog willen stoppen moeten we ons richten op alle wapens die oorlog mogelijk maken en zelfs uitlokken (...) en de industrieën die ze produceren. (...) We moeten het ons aantrekken dat ze worden ingezet voor binnenlands gebruik en zelfs bewapend aan de Mexicaanse grens, en mogelijk ook tegen Amerikaanse demonstranten.”

Medea Benjamin

een VN-verdrag tegen anti-personeelsmijnen (AP). Een verbod per verdrag waaraan de VS niet deelneemt. Hetzelfde geldt voor Israël, dat veel drone-technologie exporteert en ruime aandacht krijgt in het boek.

Benjamin pent een scala aan argumenten neer die handig zijn om te kennen bij de strijd tegen drones. Opmerkelijk vond ik het gegeven dat in de officiële cijfers van het Pentagon het aantal civiele droneslachtoffers kunstmatig laag gehouden wordt, door alle volwassen mannelijke slachtoffers als strijder te definiëren. Wie een geweer heeft loopt extra kans als doelwit te worden gezien. Een Pakistaanse advocaat reageert: “Als dat het criterium is dan moet de VS een genocide beginnen, omdat alle mannen in het gebied [Waziristan in Pakistan] een AK-47 dragen en zich houden aan de sharia. Dat is deel van hun cultuur. Sinds wanneer kan je mensen vermoorden om hun overtuiging?”

Op zoek naar campagnemogelijkheden noemt Benjamin de succesvolle campagne tegen landmijnen, die leidde tot

HAALBAARHEID Jody Williams, die namens de Internationale Campagne voor de Afschaffing van Landmijnen (ICBL) de Nobel Vredesprijs kreeg, vermoedt dat een brede campagne tegen drones weinig uit zal halen. “Landmijnen waren klein grut,” zegt Williams. “Drones zijn anders. Die zijn een melkkoe voor fabrikanten, lobbyisten en de overheidsbandieten. Er komt een grootschalige wapenwedloop voor dit soort wapens en ik ben bang dat bedrijven geen verbod zullen toestaan.”

42

ONBEWAPENDE DRONES De inzet van drones in conflictgebieden veroorzaakt veel stress. Op sommige plaatsen komen drones wel 15 keer op een dag overvliegen. De ene keer observeren ze alleen, de andere keer schieten ze op je familie.

Hoe zit het met de onbewapende drones? Benjamin geeft een paar maal aan dat er ook drones zijn die nuttig worden gebruikt bij bijvoorbeeld rampenbestrijding. Maar er zijn ook onbewapende drones die ingezet worden voor het verzamelen van militaire inlichtingen, het bespioneren van mensen in conflictgebieden of ‘gewoon’ hier in het binnenland. De discussie hierover wordt in het boek nauwelijks gevoerd. De Brit Chris Cole van Drone Wars UK zegt in het boek tegen Benjamin: “Er is ook veel meer scepsis tegenover observatie door drones in het VK dan in de VS.” En daarmee lijkt de kous af. Een discussie over een mogelijke coalitie met groepen die zich richten op burgerlijke vrijheden wordt uit de weg gegaan.

ingezet door de twee organisaties waarop het boek vooral zijn pijlen richt: de CIA en het Joint Special Operations Command (JSOC, dat samenwerkt met Academi, de opvolger van Blackwater). Zij zetten drones in binnen grotendeels geheime programma’s. Het werd door de Amerikaanse generaal Petraeus omschreven als “een moordmachine die bijna op industriële schaal opereert.” Jammer dat het boek geen index bevat, zodat ik dit soort zaken snel kan vinden. Het boek richt zich tegen een andere winnaar van de Nobelprijs voor Vrede, president Obama, die “zijn tactieken simpelweg heeft veranderd van laarzen op de grond naar moordenaars in de lucht.” In landen met een islamitische bevolking die bondgenoot zijn van de VS, was in juni 2012 tussen de 81 en 89 procent tegen drones. In de State of the Union van afgelopen januari meldde de president dat voortaan voorzichtiger met drone-aanvallen zal worden omgegaan. De kritiek wordt op zijn minst opgemerkt. Meer kritiek op droneprogramma’s, ook de Europese, kan zeker geen kwaad om de opmars ervan verder te hinderen. Het boek van Benjamin zorgt ervoor dat je snel en goed onderbouwd een mening kan vormen over de vliegtuigjes die worden bestuurd op afstand. Martin Broek broekstukken.blogspot.com VREDESMAGAZINE nr. 2-2014-31

Het boek is vooral op de VS gericht. Bush maakte in 2001 een einde aan een verbod op het gericht vermoorden van tegenstanders, dat 25 jaar had bestaan. De budgetten voor de special forces, de crème de la crème van het leger, werden ondanks allerlei bezuinigingen op defensie de afgelopen jaren juist groter. Kleinschalige optredens – eventueel met het gericht afschieten van tegenstanders – winnen aan belang. Hierdoor neemt de controle op de operaties af. Oorlogsvoering verandert, en de technologie van de drones past daar wonderwel in.

De drone die ook Nederland gaat kopen, de Reaper, krijgt nogal wat aandacht in het boek. Het vliegtuig wordt dan ook bewapend

Medea Benjamin, Drone Warfare – Killing by Remote Control. OR Books, 2012. 262 blz. 43

Herinneringen belangrijker dan jurken!

Op 8 juli 1942 schreef Anne Frank in haar dagboek, dat ze die ochtend moest inpakken om onder te duiken. Ze was begonnen met haar dagboek in te pakken want “Herinneringen zijn belangrijker voor me dan jurken.” Op 3 en 4 mei werd in Amersfoort een Herdenkingsconcert gegeven: De Oratoriumvereniging Soli zong het stuk “Annelies” van de (aanwezige) componist James Whitbourn. Teksten in het Nederlands, Duits en Engels werden gezongen en het was net alsof de woorden nog dieper bij me indaalden. Zeker toen haar woorden op 15 juli 1944 weerklonken “En toch als ik naar de hemel kijk, voel ik dat alles toch ten goede zal veranderen.” Het stuk wordt mogelijk nog een keer opgevoerd en voor informatie kun je terecht bij Anton Bijholt 033-4633797 en op www.soliamersfoort.nl Lineke Schakenbos

Herkenning Mijn grootvader hoorde beslist bij de zgn “rooie dominees”, dominees die in het begin van de twintigste eeuw met name in Friesland de barricaden optrokken om allerlei in hun ogen misstanden aan de kaak te stellen. Ze ijverden voor algemeen kiesrecht, staatspensioen, algemeen- en volksonderwijs, veel van deze dominees kan je religieus-socialist noemen, vaak meer bevriend met de arbeiders dan met hun (rijke) bazen. Over deze grootvader, wij noemden hem Pake) schreef ik een boekje en tijdens mijn speurtochten naar gegevens over zijn lange leven (1879 – 1976 kwam ik in de Franeker Courant van 23 oktober 1931 het volgende bericht tegen:

Deze maand is in Barradeel ((het noorden van Friesland bij Franeker, Dokkum en Leeuwarden) een Comité voor Vredesaktie opgericht: Leden van dit comité zijn ingezetenen uit de verschillende dorpen, die ondanks verschillende godsdienstige en politieke overtuiging zich hebben verenigd om de vredesgedachte in de streek breder ingang te doen vinden en om de militaristische gezindheid, welke een voortdurende bedreiging is voor de nationale en internationale vrede, te bestrijden. Het comité acht het zich een taak, verantwoordelijkheidsbesef in deze bij jong en oud op te wekken, zodat men van welke godsdienstige of politieke overtuiging ook, mee wil helpen aan de opbouw van een internationale, op gerechtigheid gerichte volkerengemeenschap, opdat de verschrikkingen van de wereldoorlog die twintig miljoen mannen de dood heeft ingejaagd, en het godsdienstig en zedelijk peil der volkeren bedenkelijk heeft doen dalen, niet herhaald zal worden. Het comité stelt zich voor door colportagetochten en het organiseren van lezingen en debatavonden e.d. actie te voeren.

44

Het bureau van het comité is gevestigd bij dominee Johan van Veen, Ned. Her. Predikant in Tzummarum (bij Franeker).

Hoe het verder met dit comité is gegaan heb ik (nog) niet kunnen achterhalen, Wel begrijp ik waarom deze grootvader me ook nu nog inspireert. Info [email protected]

Eikels

In een rustig dorpje kwam eens een handelaar langs. In de dorpskroeg vertelde hij dat hij na een week terug zou komen, om eikels te kopen voor een euro per stuk. Daar hadden de dorpelingen wel oren naar en er stonden redelijk wat eiken in het dorp.

Na een week kwam de handelaar terug, kocht de eikels en zei dat hij een week later terug zou komen om nog meer eikels te kopen, voor twee euro per stuk. Uiteraard ging het dorp op zoek naar de eikels die nog niet gevonden waren.

De week ging om, en jawel hoor, daar was de handelaar, die twee euro per eikel betaalde en beloofde een week later vijf euro per eikel te betalen.

Dat was een probleem, want de eikels waren zo ongeveer op. Maar, wonder boven wonder, er kwam een andere handelaar langs met een grote zak eikels. Hij vroeg er een fikse prijs voor, maar lang geen vijf euro per stuk. Dus de dorpelingen ruilden al hun geld in voor eikels. De eikel-opkoper hebben ze nooit meer teruggezien….. En zo dames en heren, werkt dus de beurs.

(Het verhaaltje circuleert in tal van varianten op internet) Dit verhaal is overgenomen uit ZOZ van Omslag, werkplaats voor duurzame ontwikkeling.

MICHAEL BLOOMBERG

Ex-burgemeester stort 50 mln dollar in campagne tegen wapenlobbyclubs

Oud-burgemeester Michael BIoomberg van New York steekt 50 miljoen dollar (36 miljoen euro) van zijn privévermogen in de campagne tegen de lobbyclubs voor wapenbezit als de National Rifle Association (NRA). Hij gaat de tactiek die de NRA zo succesvol maakt, overnemen en tegen die lobby inzetten, zei BIoomberg in The New York Times. Congresleden die niet meewerken aan het aanscherpen van de regels voor wapenbezit worden straks gebeld en gemaild door bezorgde moeders. "Ze moeten bang voor ons worden", zei Bloomberg. De NRA geeft jaarlijks ongeveer 20 miljoen dollar uit aan lobbyactiviteiten. BIoombergs privévermogen wordt geschat op meer dan 30 miljard dollar. (NRC) 45

Boekenrubriek Joke Roos’ voetstappen op de weg, die vrede is.

Vijfentwintig jaar geleden is het al weer, op 15 juni 1989 nam de vredesbeweging afscheid van een moedige vredesvrouw, Joke Roos. Haar dochter, Anna, attendeerde mij hierop. Joke was voor velen inspirerend en verbindend. Ze kon zo fijntjes relativeren en zag samenhang. Ik heb Joke ontmoet in de vredeswerkgroep van de Doopsgezinde kerk in Utrecht. Samen met Babs Brusewitz en Steef Kuis nam ze me mee naar het pad dat vrede is. Zelf was ik de weg even kwijt, maar met deze gidsen kwam je er gewoon weer terecht. De strijd tegen het oorlogsspeelgoed loopt als een lange rode draad door haar leven. In de jaren zestig ging ze met een kleine, actieve groep rond Sinterklaas in Groningen de straat op met borden waarop stond: ‘Geen oorlogsspeelgoed’. Joke meende dat het gebruiken van geweld voortkomt uit angst. Angst voor geweld waarvan men het slachtoffer kan worden en waartegen men zich denkt te beschermen door zelf geweld te gebruiken. Haar boek opnieuw lezend: “Perspectieven van een vredesvrouw:”, denk ik wat is er veranderd in 25 jaar, wat hebben we bereikt? Ik wil graag iets citeren uit haar lange redevoering in de Pauluskerk: ”Ïn 1945 wonnen wij de oorlog, maar verloren tegelijkertijd de vrede!” Joke

pleit voor het kritisch begeleiden van de overheid, en burgerlijke ongehoorzaamheid (b.v. weigeren van defensiebelasting). In Joke’s eigen woorden:” Hierbij wil ik aantekenen dat m.i. niet de burger ongehoorzaam is, maar dat het de overheid zelf is die gecorrigeerd moet worden. Daar waar de overheid te kort schiet in de werkelijke bescherming van haar onderdanen, behoort de burger in te grijpen en de overheid kritisch te begeleiden, om zodoende bij te dragen tot echte democratie.” Joke ziet een belangrijke rol juist voor vrouwen om gangbare denkpatronen te veranderen, een proces van verandering in het denken van de mensen, niet dus in termen van vernietiging maar van VERTROUWEN EN ECHTE VEILIGHEID. Ze haalt Roger Garaudy aan door te zeggen: ”De toekomst is niet wat er zal gebeuren, maar wat wij zullen doen.” In haar Nieuwjaarsbrief 1988/1989 schreef Joke aan vele vrienden en bekenden: “Wie tegen de stroom in zwemt, komt uit bij de bron”. Graag willen wij op haar sterfdag op 15 juni bloemen leggen bij het standbeeldje van Anne Frank namens de vrouwenvredesbeweging. Zo is dat ook gebeurd op 15 juni 1989.

46

van Joke Roos.” ISBN 90 6728 060 7 1994 Stichting Uitgeverij Papieren Tijger. (Het boek is nog verkrijgbaar). Ida Wassenaar

De gehele tekst, die Joke uitsprak bij het Tribunaal voor de Vrede september 1985 in de Laurenskerk te Rotterdam: is te lezen in het boek: ”perspectieven van een vredesvrouw, Leven en Werk

Ik stierf in duizend doden

Ze zaten in een concentratiekamp en werden ook nog eens uren in een cel opgesloten. Geen drinken, geen eten, bijna geen lucht en geen toilet. De nood steeg en een van hen, de jonge vrouw Millie Weber, klapte bijna. Maar de bewakers werden extra wreed als je je urine of ontlasting niet kon ophouden, daar hadden ze ook ervaring mee. Millie beschrijft in haar dagboek wat er toen gebeurde: “Zosia zag dat ik leed, dat ik worstelde om te doen wat fysiek onmogelijk was – voorkomen dat ik zou urineren. Ze kwam naar me toe, trok de trui uit die ze onder haar gestreepte uniform droeg, rolde hem op tot een strakke bal en reikte hem me aan. Ze fluisterde “Trek uit wat je daaronder aanhebt, en gebruik dit.” Het duurde even voordat ik begreep wat ze voorstelde, wat ze aanbod. Het was niet zo dat ze truien over had, dat ze deze kon weggooien om hem te laten bevuilen met mijn urine en dan gewoon een andere kon aantrekken om warm te blijven. Wie wist hoe lang we in deze gevangenis moesten blijven? Wie wist hoe lang we in het donker moesten rillen van de kou? Zij wist het niet; het leek alsof het haar niet kon

schelen. Ze zag mijn worsteling; en ze wilde mijn toestand verlichten: ze wilde mij haar trui geven. Ik nam hem aan. Ik trok mijn ondergoed uit. Ik urineerde in de warme bal van wol. Toen riep Zosia ons allemaal naar zich toe. “Kom kinderen, kom bij mij. Ik wil jullie een verhaal vertellen”. Als een moeder die haar kinderen verzamelt en klaar maakt om naar bed te gaan, riep Zosia ons bij zich. Ik kon niet als een kind geroepen worden – ik was toen zestien en al getrouwd – en iedereen in die gevangenis was ouder als ik. Maar Zosia vroeg ons te komen; ze nodigde ons uit in de omhelzing van haar wijsheid en we kwamen naar haar toe als naar de warmte en het licht van een kachel in een woonkamer.” Bron: Ik stierf in duizend doden. Millie Werber & Eve Keller 2012, BBNC uitgevers bv, Amersfoort ISBN 978 90 453 13 84 9

Lineke Schakenbos

47

Stiltekringen in het hele land Amsterdam Elke woensdag: Wake tegen de wapenhandel Beursplein 13.00-14.00 uur: Saskia Molin, tel. 020-6764625. Iedere eerste Vrijdag van de maand: 12.45-13.45 uur bij het Lieverdje op het Spui. Vrouwen in het zwart. Wake voor vrede in Israël/Palestina. Info: Lily v.d. Bergh, tel. 020-6223661 www.vrouwen inhetzwart.nl. Drachten Stille Wake op elke laatste donderdag van de maand van 19.15- 20.00 uur voor de Doopsgezinde Vermaning in het centrum. Breda Vredeswandeling. Iedere eerste zaterdag van elk nieuw seizoen wordt er een stiltewandeling gehouden om de Asterdplas van ongeveer een uur. Mannen zijn ook welkom. De stiltewandeling is een initiatief van Stichting Ondersteuning Katechese. Voor informatie H. Stassen -76-5651987 en/of M. Visbeen 076-5813312 Groningen Stille Wake door Vrouwen en Mannen in het Zwart om de week op zaterdag. Tijd: 13.00-14.00 uur op de Grote Markt. Leuze: Israël stop de bezetting van Gazastrook en Westelijke Jordaanoever. email: [email protected] Leeuwarden Iedere laatste donderdag van de maand 19.30-20.00 uur vredeswake bij de Waag. Utrecht Wake van Vrouwen in het Zwart Utrecht. Laatste zaterdag van de maand op de stadhuisbrug in Utrecht van 13.00-14.00 uur, mannen in het zwart zijn ook welkom. Stil protest tegen de bezetting van Gazastrook en Westelijke Jordaanoever en Jeruzalem en voor de ontruiming van de settlements. Voor meer info of deelname of i.v.m. wel/niet doorgaan van de wake, tel. 030-2413646 of e-mail: [email protected] Zeeland Iedere woensdag in Koudekerke. 18.30-20.00 uur, Kerk op het Dorpsplein. Regelmatig ook stiltekringen in Middelburg.Voor meer informatie: Lidy Weststrate tel. 0118-552170. Maastricht Laatste donderdag van de maand op de markt in Maastricht van 18.15-19.15 uur, mannen in het zwart zijn ook welkom. Stil protest tegen de bezetting van Gazastrook en Westelijke Jordaanoever en Jeruzalem en voor de ontruiming van de settlements. Voor meer info of deelname of i.v.m. wel/niet doorgaan van de wake, tel. 0611307410 of email: [email protected]

48