‘Als je kunt
typen, kun je ook pianospelen’ Tekst: Astrid Smit | Fotografie: Duco de Vries
36
jm6 muziekles 36
J/M juni 2010
03 05 10 13:00:49
In Nederland leert slechts 14 procent van de kinderen tussen 5 en 17 jaar een muziekinstrument te bespelen. Maar daar wordt nu aan gewerkt: het wemelt van de initiatieven om het tij te keren. Want: ‘Iederéén is muzikaal.’ juni 2010 J/M
jm6 muziekles 37
37
03 05 10 13:00:53
Stacy Brito Medina (9) groep 5 Augustinusschool Rotterdam ‘Ik vind de muziekles op school grappig. Eerst gaan we zingen en dan mogen we op ons instrument. Ik speel viool in de klas, best moeilijk. Eigenlijk vind ik het fijner om op mijn klarinet te spelen. Ik heb klarinetles in buurthuis Odeon. Het leukste vind ik om samen met mijn vader te oefenen. Die speelt in een band en treedt op in cafés, ook in het buitenland.’
38
jm6 muziekles 38
J/M juni 2010
03 05 10 13:01:08
‘Ouders laten hun kinderen eerder sporten dan musiceren. Sport is gezond, dus een must. Muziek is een duur extraatje’ ‘K
unnen jullie op de g-snaar laten horen hoe een motor klinkt?’ vraagt muziekdocent Charlotte Dupuis. De kinderen van de Augustinusschool in Rotterdam - rechte rug, op het puntje van hun stoel - pakken enthousiast hun viool, cello of contrabas en maken met hun strijkstok een diepronkend geluid. Een brede glimlach verschijnt op hun gezichten: ze hebben duidelijk plezier in hun wekelijkse verplichte muziekles. Het bespelen van een strijkinstrument is niet makkelijk. ‘Toch vinden ze het leuk,’ zegt muziekdocent en contrabassist Joris van Beek, met wie Dupuis de les elke dinsdag verzorgt. ‘Soms zie je de worsteling met de grepen, maar als het lukt ook de bevrediging van het musiceren. Geweldig om te zien.’ De Augustinusschool doet mee aan het project Ieder kind een instrument, dat de Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam (SKVR) twee jaar geleden heeft opgezet. Op zestien basisscholen krijgen kinderen van groep 5 en 6 elke week muziekles van een vakdocent en ze gebruiken hiervoor instrumenten van de muziekschool. Ze kunnen kiezen uit verschillende strijk-, blaas-, toets- of slaginstrumenten en vormen samen een orkest waarmee ze twee keer per jaar optreden. Hiermee willen de gemeente Rotterdam, die het grootste deel van de kosten op zich neemt, en de SKVR kinderen uit kansarme buurten de mogelijkheid geven een instrument te leren bespelen. Het is de bedoeling dat in 2012 uiteindelijk 25 scholen meedoen. In Amsterdam loopt een vergelijkbaar project: het Leerorkest. Zo’n zeshonderd schoolkinderen uit Amsterdam Zuidoost (Bijlmer) en Noord krijgen vier jaar lang een uur les op een instrument naar keuze. Daarnaast experimenteren vier scholen met GIGA jam, een online muziekschool waar kinderen met hulp van de computer gitaar, drums of keyboard leren spelen. Volgend schooljaar kunnen alle andere Amsterdamse basisscholen bij dit project aanhaken. En dan gaat ook een grote landelijke campagne van start (zie kader ‘Het buitenland inspireert’ op pag. 41).
IEDEREEN IS MUZIKAAL De gedachte achter al deze initiatieven is: hoe kunnen meer kinderen in Nederland kennismaken met muziek? Want ouders laten hun kinderen eerder sporten dan musiceren. In Nederland maakt slechts 14 procent van de kinderen tussen de 5 en 17 jaar muziek, terwijl 73 procent van de kinderen sport, zo blijkt uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau. Geld speelt daarin een belangrijke rol - muziekles is twee tot drie keer zo duur als deelname aan een sport - maar ook voorkeur: sport is gezond, dus een must. Muziek is een duur extraatje. Ook scholen geven muziekles weinig prioriteit. In de loop der jaren is die langjuni 2010 J/M
jm6 muziekles 39
Muziek maakt slim? Muziek stimuleert de saamhorigheid in een groep en beslecht culturele en sociale barrières. Onderzoek van Hans Günther Bastian op Berlijnse scholen toonde aan dat leerlingen die veel musiceren minder vaak andere kinderen afwijzen, dan degenen die geen muziekles volgden. Ook het IQ van musicerende kinderen was aan het eind van de schoolperiode significant verhoogd. Overigens is het de vraag of dat laatste van het musiceren komt of van iets anders. De Amerikaanse psycholoog Frances Rauscher toonde eveneens een verhoogde intelligentiescore aan bij studenten die naar een Mozartsonate luisterden. Die hadden kort daarna een verbeterd ruimtelijk inzicht. Dit ‘Mozart-effect’ is later onderuitgehaald. Mozart verhoogt inderdaad het ruimtelijk inzicht, maar Schubert en Blur doen dat ook, net zoals een goed verhaal of het eten van een banaan (als je daarvan houdt), aldus Henkjan Honing in zijn boek Iedereen is muzikaal. Niet de specifieke muziek, maar de door de muziek verbeterde stemming verhoogt de intelligentiescore.
zaamaan vervangen door gym- of rekenles. Jammer, want muziek kan kinderen veel plezier en ontspanning geven. En dat je er speciale talenten voor moet hebben is onzin, stelt HenkJan Honing, muziek- en cognitiewetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam. Vorig jaar publiceerde hij het boek Iedereen is muzikaal. Daarin laat hij zien welke muzikale kwaliteiten wij van nature bezitten. Bijna ieder mens heeft gevoel voor ritme, en bijna iedereen herkent met gemak melodieën. ‘Het is juist bijzonder als je dat niet kunt,’ aldus Honing. Deze muzikale vaardigheden - de bouwstenen voor muzikaliteit - bezitten mensen vanaf de geboorte. Baby’s van twee dagen oud reageren bijvoorbeeld al op een afwijking in het ritme van een liedje, toonde hij in 2009 aan. Honing: ‘De hersenen van pasgeboren baby’s zijn helemaal klaar voor muziek.’ Toch krijgen kinderen van jongs af aan het idee dat muzikaliteit iets bijzonders is. ‘Tijdens een lezing in het wetenschapsmuseum Nemo vroeg ik aan kinderen wie muzikaal dacht te zijn. Maar een kwart stak zijn vinger op. Kinderen denken net als volwassenen dat muzikaliteit betekent dat je een instrument goed beheerst. Ze realiseren zich niet dat je ook muzikaal bent als luisteraar, namelijk door ritmes en melodieën te onderscheiden en te herkennen,’ aldus Honing.
TE HOGE DREMPEL Maar ook als muzikant kunnen we meer dan we denken. ‘Als je kunt typen, kun je ook pianospelen,’ provoceert Honing, die tot 1992 jazzpianist was. Zingen of het bespelen van een instrument is een soort acrobatiek. Je moet er vaardigheden voor ontwikkelen. Maar wie regelmatig oefent krijgt het, net als voetbal of tennis, zeker onder de knie. De een wat beter dan de ander. Honing: ‘In onze westerse cultuur is muziek te veel op een voetstuk gezet. Je moet er talent voor hebben, laat anders maar zitten. Zonde, want zo missen veel mensen een belangrijke en mooie ervaring.’ We zouden veel kunnen leren van landen zoals Brazilië, waar muziek volledig is ingebed in de dagelijkse cultuur, meent Honing. ‘Daar is het heel gewoon om op een feestje muziek te maken. 39
03 05 10 13:01:11
Amerzen Hasselmeijer (9) groep 5 Augustinusschool Rotterdam ‘Ik ben thuis de enige die een instrument speelt. Op school heb ik voor cello gekozen, maar thuis speel ik viool. In buurthuis Odeon krijg ik iedere week vioolles. De muziekles op school is wel cool. We hebben een aardige juf en meester. Ik vind het helemaal niet eng om iets voor de klas te spelen. Nee, juist gaaf.’
40
jm6 muziekles 40
J/M juni 2010
03 05 10 13:01:26
Het buitenland inspireert Nederland is niet het eerste Europese land dat initiatieven neemt om het muziekonderwijs nieuw leven in te blazen. Duitsland en Engeland gingen Nederland voor. Duitsland zette in 2006 het ambitieuze Jedem Kind ein Instrument (JeKi) op, inspiratiebron voor het Rotterdamse Ieder kind een instrument. JeKi wil alle 43.000 basisschoolleerlingen in het Ruhrgebied de mogelijkheid geven een muziekinstrument te spelen. Het project is een groot succes, maar niet zonder uitdagingen. Na 2010 moet JeKi nieuwe financiering vinden. Engeland startte in 2004 een grote mediacampagne, Music Manifesto, om meer aandacht te krijgen voor de muzikale opvoeding van kinderen. Het financiert ondermeer Sing Up, een groot project dat basisscholen aanmoedigt weer met hun kinderen te zingen. Music Manifesto krijgt in september navolging. Want dan gaat ook in Nederland een landelijke campagne van start. Met zangprojecten op basisscholen, subsidies voor muziekeducatieve projecten, een muziekmanifest en een digitaal expertisecentrum proberen Kunstfactor, het Fonds voor Cultuurparticipatie en Muziek Centrum Nederland gemeentes, scholen en ouders weer warm te krijgen voor muziekeducatie.
Iedereen kent de bossa nova liedjes en zingt mee. Musiceren is daar een sociale bezigheid, iets wat bij het gewone leven hoort. Niemand zegt dat je vals zingt. Prestige speelt geen rol.’ In Nederland is de drempel om te musiceren veel hoger, vindt Honing. ‘Je
‘Dat je er speciale talenten voor moet hebben, is onzin’ moet eerst noten leren, veel oefenen op je instrument, anders wordt het niets, zo is het idee. Terwijl ik denk: zet een kind achter een drumstel of geef hem een basgitaar en ga lekker lol maken. Dan is de directe beloning net zo groot als bij sport en komt de rest vanzelf.’
De initiatieven in Nederland zijn gericht op het verlagen van de muziekdrempel. Muziek moet vanzelfsprekender worden. De hoop is dat de kinderen door de les op school uiteindelijk zo enthousiast worden, dat ze daarna verder gaan op de muziekschool. Voor Amerzen Hasselmeijer van groep 5 is dat al het geval. Naast de muziekles op zijn school, krijgt hij ook nog vioolles in buurthuis Odeon. Aan het einde van de les wil hij een liedje voorspelen voor zijn klasgenootjes. Op de cello klinkt een ietwat ontstemd Vader Jacob. ‘Bijna goed,’ zegt docent Charlotte Dupuis. ‘De tonen liggen bij de viool net iets anders dan bij cello.’ Na de les loopt hij vrolijk het klaslokaal uit. ‘Ik ben thuis de enige die muziek maakt,’ zegt hij trots. ● Kijk voor meer informatie en handige websites op www.jmouders.nl/muziek
ADVERTENTIE
juni 2010 J/M
jm6 muziekles 41
04 05 10 15:04:41
