NFC Jaarbericht Onderwijs 2013

V O O R P R E S TAT I E V E R G E L I J K

NFC Jaarbericht Onderwijs 2013

De NFC Index® voor het Onderwijs 2013 is � 1. 556 per student per jaar, inclusief btw, � 179 per m2 bvo per jaar, inclusief btw.

NFC Index®ONDERWIJS, 2013 NFC Index®ONDERWIJS, 2013 = is n 1. 556 per student per jaar, inclusief btw, voor de facilitaire kosten (huisvesting, diensten en middelen en facility management). In 2013 stegen de facilitaire kosten per student met 2,4 % ten opzichte van die in 2012. NFC Index®ONDERWIJS, 2013 = is n 179 per m2 bvo per jaar, inclusief btw, voor de facilitaire kosten (huisvesting, diensten en middelen en facility management). In 2013 stegen de facilitaire kosten per m2 bvo met 2 % ten opzichte van die in 2012.

Trend over de afgelopen jaren Sinds 2010 laat de index een stijgende trend zien. Ten opzichte van 2012 neemt de stijging minder snel toe (van 8% in 2012 naar 2,4% in 2013). Dit wordt mede veroorzaakt door een daling van het (gemiddeld) aantal vierkante meters per student met 4%. Over de sectoren is nog steeds een toename in de kosten voor huisvesting te zien. De kosten voor diensten en middelen blijven het afgelopen jaar op een zelfde niveau terwijl de kosten van facility management stijgen met 5,1%. In 2012 constateerden wij een sterke stijging van het aantal m2 per student (direct gevolg van de daling van het aantal studenten per onderwijsinstelling). In 2013 nam de gemiddelde omvang van de deelnemende onderwijsinstellingen af (in m2 bvo). Bij een vrijwel gelijkblijvend (gemiddeld) aantal studenten per onderwijsinstelling betekent dit een daling van het aantal m2 per student. Deze daling heeft gevolgen voor de kosten per student (lagere index).

Index onderwijs per student

Huisvesting NEN 2748 rubriek 1

Totaal

Diensten en Middelen Facility Management NEN 2748 NEN 2748 rubriek 2 rubriek 5

Onderwijsindex 2010

H 866

H 422

H 64

H 1.352

Onderwijsindex 2011

H 909

H 423

H 76

H 1.408

Onderwijsindex 2012

H 981

H 461

H 77

H 1.519

Onderwijsindex 2013

H 1.014

H 461

H 81

H 1.556

H 1600

Huisvesting Diensten en Middelen

H 1400

Facility Management

H 1200 H 1000 H 800 H 600 H 400 H 200 H0 Gewogen mediaan 2010

Gewogen mediaan Gewogen mediaan Gewogen mediaan 2011 2012 2013

Figuur 1 en 2. Ontwikkeling kosten NEN 2748-functies per student.

5%

Huisvesting Diensten en middelen Facility management

In september 2014 presenteerden we onze vierde NFC Index®ONDERWIJS. NFC Index®ONDERWIJS, 2013 = is n 1.556 per student per jaar, inclusief btw, voor de facilitaire kosten (huisvesting, diensten en middelen en facility management). In 2013 stegen de facilitaire kosten per student met 2,4 % ten opzichte van die in 2012.

NFC Index ONDERWIJS, 2013 = is n 179 per m bvo per jaar, inclusief btw, voor de facilitaire kosten (huisvesting, diensten en middelen en facility management). In 2013 stegen de facilitaire kosten per m2 bvo met 2% ten opzichte van die in 2012. ®

2

Deze index wordt samengesteld met behulp van rubricering volgens de NEN 2748. Hierbij worden de medianen van de onderliggende NEN-activiteiten van de sectoren (wo, hbo en mbo) gewogen meegenomen op basis van de ratio’s per sector. Bas Stam Coöperatie Manager NFC Index

Partners:

30%

De huisvestingskosten laten ook dit jaar weer een geringe toename zien, waarbij binnen deze trend, voor de verschillende sectoren, veel verschillen kunnen worden geconstateerd. Vervangen van oude gebouwen door efficiëntere nieuwbouw, clustering van locaties zorgen voor een verschuiving in de kosten (voorzien in, onderhoud en muteren). De kosten voor diensten en middelen blijven het afgelopen jaar op een gelijk niveau. Onderliggend constateren wij lagere kosten voor documentmanagement en soms hogere kosten voor schoonmaak en consumptieve diensten. De overheadkosten voor het aansturen van de operationele facilitaire processen laten het afgelopen jaar een toename van meer dan 5% zien. Deze toename wordt met name veroorzaakt in de uitvoering van facility management.

65%

Figuur 3. Kosten 2013 per student, verdeeld naar NEN 2748-functies.

  gemiddelde omvang onderwijsinstelling (m2) gemiddelde omvang onderwijsinstelling (student) gemiddeld vloeroppervlak per student

WO

HBO

MBO

Totaal

316.674

117.999

89.235

156.881

17.310

22.000

13.037

17.467

18

5

7

9

Figuur 4. Gemiddelde aantallen per onderwijsinstelling (per sector)

NFC Jaarbericht Onderwijs 2013 3

1+1=3 De Hogeschool Utrecht heeft haar facilitaire diensten ondergebracht in de afdeling Vastgoed en Facilities (V&F). Deze afdeling verzorgt ongeveer 180.000 bruto m2 met bijna 40.000 studenten en medewerkers in circa 30 panden. De panden zijn nagenoeg allemaal gelegen in de Utrechtse binnenstad, op campusterrein De Uithof en één locatie in Amersfoort. Daarnaast heeft de HU een voltijd hbo-opleiding Facility Management in Amersfoort. Een ideale voedingsbodem voor kruisbestuiving zou je verwachten, waar innovatie, nieuwe ontwikkelingen, leren en werken elkaar continu kunnen versterken: 1+1=3. Moodboard van de verschillende voorgestelde cateringconcepten door de studenten van de Hogeschool Utrecht.

Het verleden heeft echter uitgewezen dat de praktijk weerbarstiger is dan gedacht. Vraag en aanbod bleken nauwelijks te matchen. Vorig jaar september ontstond het initiatief om deze patstelling te doorbreken. Aanleiding was een gastcollege door Willem van Ansem, manager Facility Management Consulting van AOS Group, voor tweedejaars studenten FM over benchmarks van facilitaire kosten. AOS Group is de adviseur die namens NFC Index al jaren de benchmark van facilitaire kosten voor de NFC kring van hbo-instellingen uitvoert.

• het plan moet deel uitmaken van de lesstof voor de studie Facility Management en ook studiepunten opleveren voor de studenten; • het cateringconcept dat bedacht is voor De Uithof, dient onderzocht te worden op toepasbaarheid voor de locatie Amersfoort. • punt van onderzoek moet zijn in hoeverre de benchmark van NFC Index m.b.t. de huisvesting van het hoger onderwijs op locatieniveau gedetailleerd en toegepast kan worden.

Job van Barneveld: “Daar waar de onderwijsmodules en de V&F projecten elkaar raken, kunnen mooie synergiën ontstaan. Dat bleek wel uit dit project.”

Gemiddeld vloeroppervlakte over de afgelopen jaren Voor de kosten per student is het gemiddelde vloeroppervlak per student een belangrijke variabele. Indien het gemiddeld vloeroppervlak stijgt of daalt dan stijgen of dalen de hieraan gerelateerde kosten naar rato. De afgelopen jaren zien wij (na de stijging van vorig jaar) een constant niveau in het aantal m2 bvo per student (terug op het niveau van 2010). Het effectueren van een passend aanbod aan m2 zal altijd iets achterlopen op de vraag vanuit de huisvestingsbehoefte onder invloed van het aantal studenten. Vrijgekomen vierkante meters kunnen niet altijd direct worden afgestoten vanwege langlopende huurcontracten of vanwege moeilijk te realiseren marktopname. In combinatie met de volatiliteit in het aantal studenten laat dit in de afgelopen jaren voor het gemiddelde vloeroppervlak een neutraal beeld zien.

4 NFC Jaarbericht Onderwijs 2013

De NFC Index®ONDERWIJS wordt verkregen door: • Deze samen te stellen in samenwerking met onze partners AOS Group en Fier.fm. • Deze te baseren op gegevens van 48 onderwijsinstellingen met een totaal aantal studenten van 838.395 en een totaal oppervlakte van 7.530.308 m2 bvo. • De data van drie typen onderwijsinstellingen (regionale / agrarische opleidingscentra (ROC/AOC), hoger onderwijs (hbo) en universiteiten (wo) samen te voegen, waardoor een ijkpunt gerealiseerd kan worden voor de rubrieken 1, 2 en 5 van de NEN 2748. • Het vaststellen van het gewogen gemiddelde van de mediaanberekening per onderwijssector van de kosten per student van verschillende activiteiten van de NEN 2748 (per soort onderwijsinstelling (ROC/AOC, hbo en wo)).

Op initiatief van Van Ansem gingen Wim Kuus, directeur Dienst Bedrijfsvoering en verantwoordelijk voor de afdeling V&F, Bart Vos, Hogeschooldocent Facility Management en Van Ansem zelf een open gesprek aan om te zien of de krachten gebundeld konden worden.

Job van Barneveld: “Je zou verwachten dat samenwerking tussen de FM opleiding en de afdeling Vastgoed en Facilities (V&F) automatisch tot stand zou komen. De fysieke afstand speelt echter een rol. Daarnaast zijn de modules waar studenten mee bezig zijn, niet altijd de actuele thema’s voor V&F en andersom.”

Uitgangspunten Het initiatief moest voor alle drie partijen concreet iets toevoegen en opleveren en mocht niet zomaar een theoretische oefening zijn. Tijdens het gesprek bleek dat de HU het cateringproces opnieuw wilde aanbesteden op alle locaties. Zo ook in Amersfoort, waar de studenten en docenten van de facilitaire opleiding ook gebruikers en afnemers zijn van de cateringdiensten. Hierop inspelend, maakten de initiatiefnemers een plan met de volgende uitgangspunten: • de uitkomsten moeten concreet gebruikt kunnen worden voor de aanbesteding catering;

Projectopdracht Tachtig derdejaarsstudenten Facility Management zijn in februari 2014 met de opdracht gestart. De eerste fase bestond uit het verzamelen van zoveel mogelijk gegevens over kosten en tevredenheid, het uitvoeren van een marktonderzoek naar cateringalternatieven en concurrenten in de omgeving van de HU in Amersfoort (HU-A) en enquêtes over de klachten en wensen van de gebruikers. Zij vormden 12 groepen die, gecoacht door een docent van

NFC Jaarbericht Onderwijs 2013 5

Willem van Ansem: “Ik was erg onder de indruk van het feit dat twee studentgroepen de kostendata op basis van de NFC Index hebben gebruikt om HU-A te vergelijken met

len te vergelijken en om Amersfoort te onderscheiden van de rest van de HU. Dat laatste bleek lastig omdat gegevens niet altijd op locatieniveau voorhanden waren, maar is uiteindelijk toch gelukt. Al met al bleek het project zeer geslaagd, met een uitkomst die direct inpasbaar en bruikbaar is voor de aanbesteding Catering van de HU later in het jaar. Daarmee is het bewijs geleverd dat 1 + 1 wel degelijk tot 3 kan leiden.

de rest van de HU en de andere hogescholen. Het vormde een ideale basis voor het vervolgonder­

Bart Vos:

zoek van alle groepen om te komen tot verrassen­

“Het werken met projectgroepen in ons onderwijs

de cateringconcepten. Het resultaat mag er zijn!”

is een van onze hoekstenen. Een opzet met deze

Opbouw NFC Index® conform NEN2748 en NEN-EN15221 Facility management genormaliseerd in Nederland

Facility management genormaliseerd in Europa

In 2001 is facility management uniform gedefinieerd in de Nederlandse norm NEN 2748. Daarmee is met de Nederlandse kennis van toen een indeling ontwikkeld om facilitaire activiteiten eenduidig te definiëren en te rubriceren en de daarmee samenhangende kosten te registreren. NFC Index heeft deze indeling tot nog toe aangehouden voor de inrichting van haar database en de berekening van haar indices.

professionals is voor onze opleiding een droom­ de HU, elk een deel van het onderzoek voor hun rekening namen. Voor de kostenanalyse zijn de kosten van de HU-A en de HU-breed vergeleken met andere hogescholen uit het NFC Index-onderzoek. Kosten voor het bedrijfsrestaurant, automaten en banqueting zijn onderling vergeleken om te zien hoe de huidige kosten van HU-A zich verhouden met de benchmark en wat de potentie is voor het nieuwe cateringcontract. Hiermee was de basis gelegd voor fase 2: een door elke groep uitgewerkt cateringconcept voor de HU-A van A-Z met een heldere visie, een duidelijk aanbod en een financiële doorrekening van het verwachte contract. In april presenteerden de groepen de resultaten en hun concept aan de studiebegeleiders, opdrachtgevers en uiteraard de andere studenten.

bezetting. Deze opdracht is, los van de uitkomsten, enorm leerzaam en zinvol geweest voor onze studenten.”

 EN 15221-4

2013 EUR/student

Strategisch Facility Management Gebouw & infrastuctuur Mens en Organisatie (excl. ICT) ICT Horizontale functies Totaal

%

28

2

1.246

80

229

15

-

-

53

3

1.556

100

Figuur 5. Kosten 2013 per student, gerubriceerd volgens NEN-EN 15221

Inmiddels is op Europees niveau een set normen voor facility management ontwikkeld die de Nederlandse heeft vervangen. Deze set heet NEN-EN 15221. Belangrijk voor vergelijk zijn de delen 4 en 7. Deel 4 definieert gedetailleerd de duiding, scope en samenhang van de facilitaire producten, de zogenaamde productmap die de kern van NEN2748 vervangt. De Nederlandse indeling (Huisvesting, Diensten en Middelen, ICT, Externe Voorzieningen en Facility Management) zal in de onderzoeken geleidelijk aan vervangen worden door een hoofdindeling naar Space & Infrastructure enerzijds en People & Organisation anderzijds. Deel 7 beschrijft hoe de prestaties van facilitaire producten kunnen worden vergeleken op het gebied van kosten, serviceniveau, klanttevredenheid en duurzaamheid. Voor ieder van de in deel 4 geclassificeerde productgroepen wordt voor deze aspecten een set van vragen en antwoorden in vijf niveaus aangereikt. Dat maakt het mogelijk bijvoorbeeld de mate van duurzaamheid bij een gegeven service- en kostenniveau te vergelijken.

NFC Index® ONDERWIJS, 2013 conform NEN 2748 De deelnemende organisaties hebben besloten dit jaar nog te collectioneren volgens de NEN 2748. Onderstaand een vertaling naar de NEN-EN 15221

Resultaten Na afronding van het project werden de resultaten getoetst aan de uitgangspunten: • De projectopdracht is zonder veel moeite in het onderwijscurriculum geplaatst en geeft de studenten voldoende mogelijkheden om hun kennis en vaardigheden te toetsen aan een praktijkprobleem. Nagenoeg alle teams waren in staat een goed onderzoeksrapport te produceren en hun concept op een aansprekende wijze aan de opdrachtgever te presenteren. • Opdracht aan de studenten was te onderzoeken in hoeverre het HU Plaza concept voor De Uithof in Utrecht toepasbaar zou zijn voor de HU locatie Amersfoort. Naast een voorstel voor nieuwe vormen van dienstverlening moest het advies onderbouwd worden met een business case. In de studentenonderzoeken kwam de huidige wijze van catering niet herkenbaar terug in de voorstellen. • Het onderzoek van de studenten heeft uitgewezen dat het cateringconcept, zoals ontworpen voor de HU-locaties op De Uithof voor de Amersfoortse situatie niet bruikbaar is. • De structuur en uitkomsten van de NFC Index benchmark zijn gebruikt om de cateringkosten met andere hogescho-

6 NFC Jaarbericht Onderwijs 2013

NFC Jaarbericht Onderwijs 2013 7

Bijlage 1: Methode Benchmark platforms

Eenheid van faciliteit

Fier.fm benchmarkt jaarlijks een groot aantal mbo- en hbo-instellingen op het gebied van facilitaire kosten, kwaliteit, klanttevredenheid en trends met de NEN 2748 als basis. De organisaties MBO-raad en Vereniging Hogescholen steunen deze initiatieven. AOS Group is verantwoordelijk voor het benchmarkonderzoek van de universiteiten en de grootste hogescholen.

De Onderwijsindex laat de benchmark zien van ‘Onderwijs Nederland’. Een specificatie naar onderwijssectoren kan verschillen laten zien. Dit impliceert dat conclusies met betrekking tot marktconformiteit van het kostenniveau van een specifieke organisatie slechts met de nodige voorzichtigheid kunnen worden getrokken.

Gegevensverzameling en validatie De gegevens zijn verzameld en gevalideerd door Fier.fm en AOS Group en vervolgens gecontroleerd door NFC Index. Deze heeft vervolgens voor iedere activiteit de mediaan per onderwijssector berekend. Door middel van het toepassen van gewogen gemiddelden is tenslotte de Onderwijsindex® berekend.

Specifieke typegerichte vergelijkingen worden gemaakt in de onderzoeken van de NFC partners, AOS Group en Fier. fm. De entiteiten ROC/AOC, hbo en universiteiten zijn gewogen meegenomen op basis van hun omvang in de totale Onderwijsindex. Dit betekent dat geen van de drie onderwijsvormen is oververtegenwoordigd in de Index.

Bijlage 2: Deelnemers Albeda College AOC Oost Avans Hogeschool CAH Vilentum Hogeschool Christelijke Hogeschool Ede Citaverde College Deltion College Erasmus Universiteit Rotterdam Fontys Hogescholen Friesland college Graafschap College Groenhorst Haagse Hogeschool Hanzehogeschool Groningen Helicon Opleidingen Hogeschool Arnhem en Nijmegen Hogeschool Rotterdam Hogeschool Utrecht Hogeschool van Amsterdam HZ University of Applied Sciences Inholland Hogeschool Landstede NHL Hogeschool Radboud universiteit Rijksuniversiteit Groningen ROC de Leijgraaf ROC Flevoland

8 NFC Jaarbericht Onderwijs 2013

ROC Horizon college ROC Midden Nederland ROC Nova College ROC van Amsterdam ROC van Twente Saxion Scalda Stenden Hogeschool Stoas Wageningen Vilentum Summa College Technische Universiteit Delft Technische Universiteit Eindhoven Tilburg University Universiteit Leiden Universiteit Maastricht Universiteit Twente Universiteit van Amsterdam Universiteit Utrecht Vrije Universiteit Amsterdam Wageningen UR Windesheim Zuyd Hogeschool

NFC Index Coöperatie u.a. Postbus 5135 1411DC Naarden T: +31 (0)35 678 39 69 E: [email protected] I: www.nfcindex.nl