V O O R P R E S TAT I E V E R G E L I J K
NFC Jaarbericht Onderwijs 2012
De NFC Index® voor het Onderwijs 2012 is � 173 per m2 bvo per jaar, inclusief btw, � 1. 516 per student per jaar, inclusief btw.
Voorwoord In december 2013 presenteerden we onze vierde NFC Index®ONDERWIJS. NFC Index®ONDERWIJS 2012 is n 1. 516 per student per jaar, inclusief btw, voor de facilitaire kosten (Huisvesting, Diensten en Middelen en Facility Management). In 2012 stegen de facilitaire kosten per student met 8% ten opzichte van die in 2011.
NFC Index®ONDERWIJS 2012 NFC Index®ONDERWIJS 2012 is n 1. 516 per student per jaar, inclusief btw, voor de facilitaire kosten (Huisvesting, Diensten en Middelen en Facility Management). In 2012 stegen de facilitaire kosten per student met 8% ten opzichte van die in 2011. NFC Index®ONDERWIJS 2012 = is n 173 per m2 bvo per jaar, inclusief btw, voor de facilitaire kosten (Huisvesting, Diensten en Middelen en Facility Management). In 2012 stegen de facilitaire kosten per m2 bvo met 4% ten opzichte van die in 2011.
Index onderwijs per student
Huisvesting NEN 2748 rubriek 1
Totaal
Diensten en Middelen Facility Management NEN 2748 NEN 2748 rubriek 2 rubriek 5
Onderwijsindex 2010
H 866
H 422
H 64
H 1.352
Onderwijsindex 2011
H 909
H 423
H 76
H 1.408
Onderwijsindex 2012
H 948
H 491
H 77
H 1.516
H 1600
Facility Management H 1400
NFC Index®ONDERWIJS, 2012 = is N173 per m2 bvo per jaar, inclusief btw, voor de facilitaire kosten (huisvesting, diensten en middelen en facility management). In 2012 stegen de facilitaire kosten per m2 bvo met 4% ten opzichte van die in 2011. Deze index wordt samengesteld door de medianen van de onderliggende NEN-activiteiten van de sectoren (wo, hbo en mbo) gewogen mee te nemen op basis van de aantallen studenten per sector. Met het samenstellen van de index is een duidelijker beeld ontstaan van het verloop van de kosten die over de verschillende jaren in de onderwijssector als totaal gemaakt worden. De uitkomsten van 2010 en 2011 zijn in dit Jaarbericht meegenomen. Dit maakt het mogelijk de trend over de afgelopen jaren zichtbaar te maken. Bas Stam Coöperatie Manager NFC Index
Partners:
Diensten en Middelen Huisvesting
H 1200
Trend over de afgelopen jaren (vanuit de kosten per student) Sinds 2010 laat de index een stijgende trend zien. Ten opzichte van 2011 neemt de procentuele stijging toe (van 4% in 2011 naar 8% in 2012), wat mede veroorzaakt wordt door een stijging van het aantal vierkante meters per student met 5%. Daarnaast zien wij jaarlijks een toename in de kosten voor Huisvesting en de kosten voor Diensten en Middelen. In de afgelopen jaren is het aantal benodigde m2 niet in evenwicht met het aantal studenten. De laatste jaren is de netto voorraad aan gebouwen in een minder snel tempo afgebouwd, dan voor de afname van studenten nodig zou zijn. Daarnaast is door een aantal regeringsmaatregelen de instroom van studenten meer volatiel en minder goed in te schatten dan voorheen.
H 1000 H 800 H 600 H 400 H 200 H 0,00 Gewogen mediaan 2010
Gewogen mediaan 2011
Gewogen mediaan 2012
Figuur 1 en 2. Ontwikkeling kosten NEN 2748-functies per student
5%
De huisvestingskosten laten de laatste jaren een afvlakkende stijging zien, waarbij we binnen deze trend op deel aspecten veel beweging kunnen constateren. Vervangen van oude gebouwen door efficiëntere nieuwbouw en clustering van locaties zorgen voor een verschuiving in de kosten (voorzien in, onderhoud en muteren). Huisvesting is volop in beweging. De kosten voor Diensten en Middelen laten de afgelopen jaren een toenemende stijging zien. Deze stijging zien wij met name op het gebied van Consumptieve diensten, Risicobeheersing, Documentmanagement en Verhuizingen. De stijging voor documentverwerking en -beheer kan zowel worden veroorzaakt door het verder centraliseren van het beleid (budgetten lagen voorheen bij de afdelingen of faculteiten zelf) als door de overgang naar digitaliseren (tijdelijke dubbele kosten analoog en digitaal). De kostenstijgingen voor Verhuizingen duiden op aanpassingen van de locaties van de onderwijsinstellingen. Naast deze onderliggende verklaringen kan mogelijk de volatiliteit in het aantal studenten een rol spelen.
Facility management Diensten en middelen Huisvesting 32%
63%
Figuur 3. Kosten 2012 per student, verdeeld naar NEN 2748-functies
gemiddelde omvang onderwijsinstelling (m2) gemiddelde omvang onderwijsinstelling (student) gemiddeld vloeroppervlak per student
WO
HBO
MBO
Totaal
323.796
115.099
109.221
162.946
18.837
20.467
13.845
17.377
17
6
8
9
Figuur 4. Gemiddelde aantallen per onderwijsinstelling (per sector)
NFC Jaarbericht Onderwijs 2012 3
De overheadkosten voor het aansturen van de operationele facilitaire processen laten over de jaren een afvlakking van de stijgende trend zien (na een sterke procentuele stijging in 2011 zien we over 2012 een afvlakking van deze trend). Een verdere stijging had in de lijn der verwachting gelegen (toename aantal studenten per m2) door reorganisaties zijn de overheadkosten echter verlaagd.
Gemiddeld vloeroppervlakte over de afgelopen jaren Voor de kosten per student is het gemiddelde vloeroppervlak per student een belangrijke variabele. Indien het gemiddeld vloeroppervlak stijgt of daalt dan stijgen of dalen de hieraan gerelateerde kosten naar rato. De afgelopen jaren zien wij, ondanks volatiliteit in de aantallen, een netto stijging in het aantal m2 bvo per student. De programma’s voor ruimtebesparing zijn in voorgaande jaren geïntroduceerd en effectief gebleken. De vrijgekomen vierkante meters kunnen niet altijd worden afgestoten vanwege langlopende huurcontracten of vanwege moeilijk te realiseren marktopname. In combinatie met de afname van het aantal studenten laat dit in de afgelopen jaren voor het gemiddelde vloeroppervlak een stijging zien van 5%.
Functie Huisvesting 2012 De kosten per student voor de functie Huisvesting zijn in 2012 met 4% gestegen ten opzichte van 2011. Dit is met name terug te vinden in een toename van de kosten voor Voorzien in huisvesting (9%) en belastingen en heffingen (22%). Hierbij kan de inzet van meer nieuwe gebouwen (nieuwbouw- en renovatieprojecten waar bestaande gebouwen worden vervangen door nieuwe panden) als verklarende factor worden genoemd. Aangezien er vaak sprake is van eigendom en gebouwen doorgaans op historische kostprijs worden afgeschreven, is de boekwaarde van een nieuw pand veelal hoger. Hiermee stijgen de OZB-tarieven.
Functie Diensten en Middelen 2012 De kosten voor de functie Diensten en middelen stijgen met 16% ten opzichte van 2011. Alle onderliggende activiteiten laten een stijging zien. Consumptieve diensten (11%), Risicobeheersing (6%), Schoonmaak (9%), Documentmanagement (41%), Verhuizingen (25%) en Verstrekken van ruimte en middelen (14%). De stijging is op hoofdniveau tegenovergesteld aan bijvoorbeeld de index van kantoren, waar we al jaren dalingen zien op de totale kosten van Diensten en Middelen. Naast onderliggende verklaringen kan mogelijk de volatiliteit in het aantal studenten een rol spelen.
Functie Facility Management 2012 De overheadkosten van de facilitaire organisatie zijn ten opzichte van 2011 niet verder gestegen.
NFC Index®ONDERWIJS wordt verkregen door: • Deze samen te stellen in samenwerking met onze partners AOS Studley en Fier.fm. • Deze te baseren op gegevens van 54 onderwijsinstellingen met een totaal aantal studenten van 938.354 en een totaal oppervlakte van 8.799.106 m2 bvo. • De data van drie typen onderwijsinstellingen – regionale/agrarische opleidingscentra (mbo), hogescholen (hbo) en universiteiten (wo) – samen te voegen, waardoor een ijkpunt gerealiseerd kan worden voor de rubrieken 1, 2 en 5 van de NEN 2748. • Het vaststellen van het gewogen gemiddelde van de mediaanberekening per onderwijssector van de kosten per student van verschillende activiteiten van de NEN 2748 (per soort onderwijsinstelling (mbo, hbo en wo)).
Niet vergelijken maar benchmarken Het meten van de prestaties van de facilitaire organisaties bij mbo-instellingen kent een jarenlange geschiedenis. Was deze meting voorheen bijna alleen maar gericht op vergelijken, heden ten dage worden de resultaten steeds meer ingezet als startpunt van discussie.
Vergelijken Tien jaar geleden was behoefte aan inzicht in trends op facilitair gebied. Een kijkje nemen bij elkaar in de keuken en het verzamelen van de antwoorden op vragen als welke diensten zijn uitbesteed, waarop is het huisvestingsbeleid gericht en hoeveel huismeesters worden ingezet waren belangrijke aandachtsgebieden. Daarnaast werden prestaties van de facilitaire organisatie in kaart gebracht. Kosten en parameters kwamen op tafel en gemiddelden werden berekend. Dit vormde de basis voor de interne verantwoording.
Benchmarken In de loop van de jaren zien we dat het onderzoek steeds meer gericht is op het leren van elkaar. Naast een vergelijking van gegevens is benchmarken van toegevoegde waarde bij het verbeteren van de prestaties van de eigen organisatie. Ervaringen van collega’s in combinatie met stuurinformatie zorgen ervoor dat professioneler gehandeld kan worden. Huidige economische omstandigheden stimuleren het genereren en toepassen van stuurinformatie. Marcel Verstraaten, manager huisvesting en facilitaire zaken bij ROC de Leijgraaf en voorzitter van de FSR werkgroep benchmark, beaamt dit en voegt daaraan toe dat het juist nu van belang is de kosten van de ondersteuning te kunnen verantwoorden. Zeker zo belangrijk is het om aan te kunnen geven waar nog ruimte voor bezuiniging en/of besparing zit in de ondersteuning, en welke keuzen er gemaakt kunnen worden om deze te incasseren. Nu is een kritische blik vereist, en de resultaten van de benchmark kunnen daarbij helpen. Of de uitgave voor een bepaalde activiteit verantwoord is, is afhankelijk van de keuzen die binnen een organisatie gemaakt worden. Het voegt echter iets toe om deze uitgave te kunnen toetsen aan de uitgave die andere, vergelijkbare organisaties doen voor een zelfde activiteit en over het verschil met elkaar in discussie te gaan. Het hoeft niet te betekenen dat er dan iets gewijzigd moet gaan worden, echter wel dat er daarna meer bewust gekozen gaat worden.
ROC de Leijgraaf De kostenstijgingen voor Verhuizingen en Documentverwerking zijn bovenstaand al genoemd.
4 NFC Jaarbericht Onderwijs 2012
De laatste jaren zijn de kosten van ROC de Leijgraaf stabiel te noemen. Onder aan de streep weken de kosten in de trend en ten opzichte van het gemiddelde nauwelijks af,
echter op onderdelen waren wel fluctuaties te herkennen. Verklaringen voor deze verschillen waren vrij direct aan te wijzen en waren veelal het resultaat van bewuste keuzes. De benchmark resultaten lieten zien dat centraal georganiseerde organisaties met weinig vestigingen, lagere ondersteuningskosten hadden. Dit was aanleiding om intern te onderzoeken welke mogelijkheden er bij de Leijgraaf nog waren om het aantal huurlocaties te reduceren en de functies onder te brengen in eigen panden en/of het totaal aantal vestigingen terug te dringen. Meer dan “vroeger” zullen nu kritische vragen gesteld worden bij nieuwe initiatieven die een uitbreiding van m2, en dus ook facilitaire kosten, tot gevolg hebben.
Focus op vakmanschap Het mbo werkt, met steun van de Tweede Kamer, aan de invoering van het Actieplan mbo Focus op Vakmanschap 2011-2015. Het Actieplan is gericht op verhoging van de kwaliteit van het mbo, vereenvoudiging van het mbo als stelsel en het op orde brengen van besturing en bedrijfsvoering. Het motto daarbij is: de basiskwaliteit op orde en de lat omhoog. Juist dit actieplan stimuleert mbo-organisaties om in het kader van de bedrijfsvoering op orde om nog meer inzicht te genereren en wellicht de stuurgegevens niet per organisatie, maar meer in detail, bijvoorbeeld per vestiging of per cluster in kaart te brengen. Hierdoor is naast een externe ook een interne benchmark mogelijk. Deze resultaten bieden nog meer concrete handvatten voor optimalisatie. Een aantal organisaties heeft deze stap al gemaakt en plukt hier nu de (laaghangende) vruchten van. Is het na vergelijken en benchmarken nu tijd voor focussen?
NFC Jaarbericht Onderwijs 2012 5
Opbouw NFC Index® conform NEN2748 en NEN-EN15221 Facility management genormaliseerd in Nederland
de mate van duurzaamheid bij een gegeven service- en kostenniveau te vergelijken.
In 2001 is facility management uniform gedefinieerd in de Nederlandse norm NEN 2748 Daarmee is met de Nederlandse kennis van toen een indeling ontwikkeld om facilitaire activiteiten eenduidig te definiëren en te rubriceren en de daarmee samenhangende kosten te registreren. NFC Index heeft deze indeling tot nog toe aangehouden voor de inrichting van haar database en de berekening van haar indices.
NFC Index klaar voor Europa Voor een soepele overgang is een transitietabel ontwikkeld die op de website beschikbaar is. Hiermee kunnen productcodes en daarmee kosten worden omgezet van NEN 2748 naar EN 15221-4. Over enige tijd zal de onderwijsindex gecollectioneerd en gepubliceerd worden volgens NEN-EN15221. Om alvast kennis te maken met de nieuwe indeling wordt de Index dit jaar niet alleen volgens NEN 2748 (figuur 1) getoond, maar ook volgens NEN-EN15221 (Figuur 6).
Facility management genormaliseerd in Europa Inmiddels is op Europees niveau een set normen voor facility management ontwikkeld die de Nederlandse vervangen. Deze set heet NEN-EN 15221. Belangrijk voor vergelijk zijn de delen 4 en 7. Deel 4 definieert gedetailleerd de duiding, scope en samenhang van de facilitaire producten, de zogenaamde productmap die de kern van NEN2748 vervangt. Figuur 5 laat zien dat de Nederlandse indeling (Huisvesting, Diensten en Middelen, ICT, Externe Voorzieningen en Facility Management) vervangen is door een hoofdindeling naar Space & Infrastructure enerzijds en People & Organisation anderzijds. Deel 7 beschrijft hoe de prestaties van facilitaire producten kunnen worden vergeleken op het gebied van kosten, serviceniveau, klanttevredenheid en duurzaamheid. Voor ieder van de in deel 4 geclassificeerde productgroepen wordt voor deze aspecten een set van vragen en antwoorden in vijf niveaus aangereikt. Dat maakt het mogelijk bijvoorbeeld
2012 1st level EN 15221-4
EUR/student
%
1100 Space
936,21
61,8%
1300 Cleaning
111,91
7,4%
1400 Workplace
116,30
7,7%
2100 HSSE
56,91
3,8%
2200 Hospitality
77,51
5,1%
141,22
9,3%
75,45
5,0%
1.515,51
100%
2400 Logistics 9000 Central (horizontal) functions Total 2012
Figuur 6. Onderwijsindex per student volgens NEN-EN15221
LEGEND
Facility Management (Total support costs) Space & Infrastructure (Real estate support management)
People & Organisation (Business support management)
Housing NEN 2748 Ch 1
Central Functions
Space (accommodation)
Services & Means NEN 2748 Ch 2
Figuur 5. Facility Products, schema Europese structuur FM vanaf 2012, gerelateerd aan Nederlandse structuur tot 2012
6 NFC Jaarbericht Onderwijs 2012
Identity, innovation
External Means NEN 2748 Ch 4
Risk policy
Quality standards and guidelines
Sustainability
Organisation specific
Business support (Management support)
Logistics
ICT
Hospitality
Health, safety, security, environment
Primary activity specific
Workplace
Cleaning
Outdoors
Utilities
Maintanance and operation
Portfolio development
Property administration
Enhancement initial performance
Asset replacement, refurbishment
Building inital performance
ICT NEN 2748 Ch 3
FM NEN 2748 Ch 5 Not inherent to NEN 2748
Bijlage 1: Methode Benchmark platforms
Eenheid van faciliteit
Fier.fm benchmarkt jaarlijks een groot aantal mbo- en hboinstellingen op het gebied van facilitaire kosten, kwaliteit, klanttevredenheid en trends met de NEN 2748 als basis. De organisaties MBO Diensten en de Vereniging Hogescholen steunen deze initiatieven. AOS Studley is verantwoordelijk voor het benchmarkonderzoek van de universiteiten en de grootste hogescholen.
De onderwijsindex laat de benchmark zien van ‘Onderwijs Nederland’. Een specificatie naar onderwijssectoren kan verschillen laten zien. Dit impliceert dat conclusies met betrekking tot marktconformiteit van het kostenniveau van een specifieke organisatie slechts met de nodige voorzichtigheid kunnen worden getrokken.
Gegevensverzameling en validatie De gegevens zijn verzameld en gevalideerd door Fier.fm en AOS Studley en vervolgens gecontroleerd door de NFC Index. Deze heeft vervolgens voor iedere activiteit de mediaan per onderwijssector berekend. Door middel van het toepassen van gewogen gemiddelden is tenslotte de onderwijsindex berekend.
Specifieke typegerichte vergelijkingen worden gemaakt in de onderzoeken van de NFC-partners, AOS Studley en Fier.fm. De entiteiten mbo, hbo en wo zijn gewogen meegenomen op basis van hun omvang in de totale onderwijsindex. Dit betekent dat geen van de drie onderwijsvormen is oververtegenwoordigd in de Index.
Bijlage 2: Deelnemers Albeda College Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten AOC Oost ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten Avans Hogescholen Christelijke Hogeschool Ede Citaverde College Deltion College Drenthe College Edudelta Onderwijsgroep Erasmus Universiteit Rotterdam Fontys Hogescholen Gilde opleidingen Graafschap College Helicon Haagsehogechool Hanzehogeschool Groningen Hogeschool Anrhem en Nijmegen Hogeschool Rotterdam Hogeschool Utrecht Hogeschool van Amsterdam Horizon College Inholland NHL Hogeschool Noorderpoort Politieacademie Radboud universiteit
Rijksuniversiteit Groningen ROC Alfa College ROC de Leijgraaf ROC Flevoland ROC Midden Nederland ROC Nova College ROC van Amsterdam ROC van Twente ROC West-Brabant Saxion Scalda Stenden Hogeschool Summa College Technische Universiteit Delft Technische Universiteit Eindhoven Universiteit Leiden Universiteit Maastricht Universiteit Twente Universiteit van Amsterdam Universiteit van Tilburg Universiteit Utrecht Vrije Universiteit Wageningen UR Wellantcollege Windesheim Zadkine Zuyd Hogeschool
NFC Jaarbericht Onderwijs 2012 7
NFC Index Coöperatie u.a. Postbus 5135 1411DC Naarden T: +31 (0)35 678 39 69 E:
[email protected] I: www.nfcindex.nl 8 NFC Jaarbericht Onderwijs 2012
