Nederlandse economie in zicht

Nederlandse economie in zicht Effecten BTW-verhoging

Economisch Bureau: - Macro Research - Sector & Commodity Research

4 oktober 2012 Inflatie onder invloed van BTW-verhoging % j-o-j

5 4 3 2 1 0 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 Inflatie

•

•

•

Excl. effect aanpassing BTW, accijns, subsidies

Thema: BTW-verhoging (p.2) 1 oktober is het algemene BTW-tarief verhoogd van 19% naar 21%. Door het voor ondernemers onhandige tijdstip om prijzen aan te passen, zal het effect op de inflatie deze maand beperkt zijn. Omdat bovendien het bestedingsklimaat momenteel ongunstig is, zal ook (begin) volgend jaar de BTW nog niet volledig worden doorberekend in de prijzen. We schatten dat de inflatie in 2013 door de BTW-verhoging 0,4%-punt hoger zal uitvallen. Deze hogere inflatie zal de particuliere consumptie wat drukken. Conjunctuur (p.5) Afgaand op voorlopende indicatoren lijkt het waarschijnlijk dat de economie na twee kwartalen van lichte groei in de zomer toch weer wat is gekrompen. Dankzij een omvangrijk pakket maatregelen daalt het begrotingstekort van de overheid in 2013 onder 3% van het BBP. Sectoren en BTW-verhoging (p.7) De retailsector zal de gevolgen van de BTW-verhoging goed voelen, vooral op korte termijn. Hoewel het voor eigen rekening nemen van de BTW-verhoging veel pijn zal doen, zullen veel detaillisten dit toch (deels) doen omdat ze beducht zijn voor dalende volumes. Nieuwbouwwoningen zullen door de hogere BTW nóg minder aantrekkelijk worden. In de ‘automotive’ valt de BTW-verhoging in het niet bij de aanscherping - in juli - van de CO2grenzen in de belasting van personenauto’s. Sectoren als de agrifood, transport & logistiek en de zakelijke dienstverlening ervaren waarschijnlijk weinig of slechts beperkte gevolgen.

2

Nederlandse economie in zicht - Effecten BTW-verhoging - 4 oktober 2012

BTW-verhoging en inflatie Philip Bokeloh – 020 383 2657 Nico Klene – 020 628 4204

Op 1 oktober is het algemene BTW-tarief in Nederland verhoogd van 19% naar 21%. De vraag is wat dit betekent voor de inflatie - en de particuliere consumptie - in ons land. We bekijken wat theoretisch het effect op de prijzen kan zijn. Tevens blikken we terug op de vorige verhoging van de BTW in ons land, begin 2001. In welk economisch klimaat werd toen de BTW opgetrokken en hoe verschilt dat van het huidige klimaat? Eerst gaan we echter in op de algemene ontwikkeling van deze vorm van belastingheffing. BTW internationaal steeds belangrijker

voor de Nederlandse overheid. Sinds 2009 levert de

De BTW wint internationaal aan belang. OESO-cijfers wijzen

inkomstenbelasting de staat echter weer méér op dan de

uit dat reeds een vijfde van de geïnde belastingen in de

BTW, als gevolg van teruglopende consumentenbestedingen

geïndustrialiseerde landen wordt opgehaald met behulp van

tijdens de crisis. Hierdoor liep ook de BTW-afdracht terug. Nog

BTW-heffing. Dat is opmerkelijk, want deze belastingvorm is

steeds zijn de BTW-opbrengsten van groot belang voor de

relatief jong. De BTW is bedacht in de jaren twintig door de

schatkist. Waar de opbrengsten in het jaar van invoer nog

Duitse zakenman Von Siemens en werd voor het eerst toe-

EUR 2,5 mld bedroegen, is dat tegenwoordig ruim EUR 41

gepast in de jaren vijftig in Frankrijk. Na de introductie in

mld. Ter vergelijking: de totale opbrengsten van inkomsten-

Frankrijk heeft de belasting een vlucht genomen. Het

belasting bedroegen in 2011 EUR 46,7 mld.

instrument heeft in vrijwel alle landen ter wereld een plek gevonden in het fiscale regime. De Verenigde Staten, die

Opbrengsten inkomstenbelasting en BTW

vasthouden aan de belasting op de detailhandelsverkopen, vormen de belangrijkste uitzondering op de regel.

EUR mln

50000

De schroom van de Verenigde Staten ten spijt biedt BTW

40000

duidelijke voordelen ten opzichte van andere belastingvormen.

30000

Het belangrijkste voordeel is dat het een transparante vorm van belasting is die de in- en verkoopbeslissingen van

20000

bedrijven nauwelijks beïnvloedt. Zo betaalt elke onderneming

10000

BTW aan toeleveranciers over de goederen en diensten die

0

het ontvangt, en int het BTW van afnemers over de goederen

1990

en diensten die het levert. Het verschil wordt verrekend met de

1996

1999

2002

Inkomstenbelasting

fiscus. Zodoende staat de geheven belasting bij elke fase van het productieproces in vaste verhouding tot de toegevoegde

1993

2005

2008

2011*

BTW

Bron: CBS

waarde en komt het totaal van afdrachten overeen met het BTW-bedrag dat de finale consument dient te betalen. In het

Een verhoging van de belastinginkomsten uit BTW staat hoog

internationale handelsverkeer leidt de BTW eveneens tot

op de agenda van regeringen. De overheidsfinanciën zijn in

minder prijsverstoringen. Uitgevoerde goederen en diensten

veel landen verslechterd. Om het tij te keren wordt enerzijds

zijn vrijgesteld van belasting, terwijl voor ingevoerde goederen

gesnoeid in de uitgaven en anderzijds gezocht naar manieren

en diensten hetzelfde BTW-tarief geldt als voor lokaal

om de inkomsten te verhogen. Vanwege de voordelen ten

voortgebrachte producten. BTW-heffing verdient daarom de

opzichte van andere belastingbronnen vormt BTW een

voorkeur

in

populair middel voor inkomstenverbetering. Een groot aantal

vergelijking met winstbelasting voor bedrijven en inkomsten-

OESO-landen heeft het BTW-tarief verhoogd, of is van plan

belasting voor werknemers komt BTW-heffing positief uit de

dat te doen. Zo ook Nederland, waar het algemene tarief met

bus. Heel belangrijk: OESO-onderzoek wijst uit dat de BTW de

ingang van 1 oktober is aangepast van 19% naar 21%. Deze

bedrijfsinvesteringen en de beslissing om te werken veel

verhoging vormt een van de maatregelen uit het Lenteakkoord

minder frustreert en zodoende de economische activiteit op

dat het demissionaire kabinet in mei met de oppositie

lange termijn minder belemmert.

overeenkwam om op de valreep aan de begrotingsnormen van

boven

invoer-

en

uitvoerbelastingen.

Ook

de EU te kunnen voldoen. Het Nederlandse BTW-tarief stijgt In Nederland werd het BTW-stelsel in 1969 ingevoerd in de

door de verhoging verder uit boven het internationaal

vorm zoals het nu nog steeds gehanteerd wordt. In dat jaar

gemiddelde van 18,5%, maar het ligt nog altijd royaal onder

werd het oude cumulatieve cascadestelsel vervangen. Sinds

het Hongaarse tarief, dat met 27% de internationale ranglijst

1997 leverde de BTW de overheid meer op dan de inkomsten-

aanvoert.

belasting en daarmee werd het de belangrijkste inkomstenbron

3


Ontwikkeling algemene BTW-tarief

hogere BTW zou immers kunnen leiden tot hogere loonstijgingen die op hun beurt weer leiden tot (nog) meer inflatie.)

%

22

CPB

20

In de zogeheten ‘spoorboekjes’ die het CPB heeft ge-

18

presenteerd bij zijn macro-economisch model, worden onder meer de gevolgen weergegeven van een verhoging van de

16

BTW (ter grootte van 1% van het BBP). De verhoging van het

14

algemene BTW-tarief met 2%-punt zou iets meer dan EUR 4

12

mld moeten opleveren. Uit de door het CPB becijferde effecten

10

kunnen we afleiden dat de inflatie in het eerste jaar 0,5%-punt 69 72 75 78 81 84 87 90 93 96 99 02 05 08 11

hoger zou uitkomen dan wanneer de BTW niet zou zijn aangepast. Dit onder de veronderstelling dat de BTWverhoging wordt doorberekend in de prijzen. Er staat

Bron: Wikipedia

tegenover dat volgens de Miljoenennota een deel van de Effect BTW-verhoging op de inflatie

belastingopbrengst (EUR 1,4 mld) zal worden teruggesluisd

Het algemene BTW-tarief is verhoogd met 2%-punt. Het

via de inkomstenbelasting. Het effect daarvan op de inflatie is

theoretisch effect daarvan op de inflatie kunnen we op twee

echter verwaarloosbaar.

manieren proberen vast te stellen. Ten eerste kan dat aan de hand van het door het CBS gehanteerde mandje van goederen en diensten; ten tweede met behulp van het ‘spoorboekje’

bij

het

door

het

Centraal

Planbureau

gehanteerde macro-economisch model SAFFIER.

Doorberekenen BTW is aanvankelijk beperkt De vraag is nu of de BTW-verhoging geheel zal worden doorberekend in de prijzen. Bij de vorige BTW-verhoging, begin 2001, was dat inderdaad het geval. Maar het economisch klimaat was toen veel gunstiger. Zo groeide de economie in 2000, het jaar vóór de aanpassing, met liefst bijna

CBS

4%. Bovendien ging de BTW destijds omhoog in het kader van

Het CBS meet de officiële inflatie door de prijsontwikkeling te

een grote belastingherziening waarbij anderzijds de loon- en

volgen van een mandje van goederen en diensten. Dit mandje

inkomstenbelasting werd verlaagd. Per saldo was niettemin

is gebaseerd op wat de Nederlandse bevolking gemiddeld

sprake van een stevige lastenverlichting van zo’n EUR 6½ mld

consumeert. Aan sommige artikelen besteedt de consument

of bijna 1½% van het BBP. Daar kwam nog bij dat de

jaarlijks veel geld, aan andere artikelen (veel) minder. Niet alle

vakbonden geholpen door een krappe arbeidsmarkt erin

artikelen wegen daarom even zwaar mee in het CBS-mandje.

slaagden een flinke loonsverhoging uit het vuur te slepen. De

Dat betekent dan ook dat eenzelfde prijsverhoging van twee

contractlonen stegen in 2001 met 4,2%. Al met al nam het

verschillende artikelen niet even zwaar hoeft aan te tikken in

reëel beschikbaar gezinsinkomen dat jaar liefst 5,6% toe.

de inflatie. Het gewicht van bijvoorbeeld voedingsmiddelen is

Geen wonder dat de BTW-verhoging destijds geheel kon

met ruim 10% meer dan tweemaal zo groot als dat van kleding

worden doorberekend.

en schoeisel (bijna 5%). Een stijging van de voedingsmiddelenprijzen met, zeg, 5% leidt tot een versnelling van de

Ontwikkeling reëel beschikbaar gezinsinkomen

inflatie met zo’n half procentpunt, terwijl eenzelfde prijsstijging

% j-o-j

van kleding en schoeisel slechts tot een kwart procentpunt meer inflatie leidt. Het algemene BTW-tarief is met twee procentpunt verhoogd naar 21%. Dat resulteert in een prijsstijging van (121/119=)

6

3

1,7%. Maar lang niet alle goederen en diensten vallen onder het 21%-tarief. Zo worden onder meer voedingsmiddelen,

0

boeken en kappers belast tegen een tarief van 6%. En er zijn ook goederen en diensten waarvoor een 0-procentarief wordt berekend of die zijn vrijgesteld van BTW (o.a. huur). Al met al valt ongeveer 42% van het door het CBS gehanteerde mandje onder het 21%-tarief. Gevolg is dat theoretisch de inflatie met ongeveer 0,7%-punt zou kunnen toenemen. Hierbij blijven eventuele tweederonde-effecten buiten beschouwing. (Een

-3 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 Bron: CPB

4


Nu draait de economie niet goed. De bescheiden groei die we

uitkomen. Er zal dus in een aantal sectoren worden ingeteerd

de eerste twee kwartalen van dit jaar zagen, was overwegend

op winstmarges.

te danken aan de uitvoer. De particuliere consumptieve bestedingen zijn al zes kwartalen op rij gedaald (ten opzichte

Gevolg van de hogere inflatie is dat het reëel beschikbaar

van het voorgaande kwartaal). Daarmee zijn de bestedingen

inkomen

van de consument ongeveer terug op het niveau van begin

consumptieve bestedingen. We schatten het neerwaartse

2004. Het vertrouwen van de consument is laag, al is deze de

effect op de consumptie op een paar tienden van procent-

laatste maanden iets minder somber geworden. In september

punten. (Voor de effecten op sectoren - zie blz. 7 e.v.)

wordt

gedrukt

en

daarmee

de

particuliere

lag de index van het consumentenvertrouwen op -29. Eind 2000, voorafgaande aan de vorige BTW-verhoging, was die

BTW in de toekomst

index +20.

De kans is groot dat in de toekomst wordt gezocht naar mogelijkheden om de inkomsten uit BTW-heffing verder op te schroeven. Dat hoeft niet noodzakelijk via een verdere

Consumentenvertrouwen is nu veel lager

verhoging van het BTW-tarief te geschieden. Van iedere euro

Index

BTW die

30

de Nederlandse belastingdienst

zou

kunnen

ontvangen, int deze ruwweg zestig cent. Nederland behoort

20

qua effectiviteit tot de hogere middenmoot van de OESO-

10

landen. Het kan echter niet tippen aan Nieuw-Zeeland, dat

0

bijna het volledige bedrag int. De Nieuw-Zeelandse belasting-

-10 -20

dienst is zo effectief, omdat hij vrijwel geen onderscheid maakt

-30

tussen verschillende goederen en diensten en voor alles

-40

hetzelfde BTW-tarief hanteert. De uniforme tarieven beperken 00

01 02 03

04 05

06 07 08

Consumentenvertrouwen

09 10 11

12

Koopbereidheid

Bron: Thomson Financial Datastream

de administratieve lasten en verminderen de juridische onzekerheid. In zijn algemeenheid geldt dat eenvoudige, breed gefundeerde belastingstelsels zonder uitzonderingen efficiënter zijn en meer

Het klimaat is nu dus veel ongunstiger om een BTW-verhoging door te berekenen. Bovendien is 1 oktober een onhandige datum voor ondernemers om prijzen aan te passen (ze doen dat liever op 1 januari), nog afgezien van de korte voorbereidingstijd. De BTW-verhoging werd immers pas eind april aangekondigd. En pas op 11 juli had de Eerste Kamer met deze maatregel ingestemd. Volgens een recente CBS-enquête zou een grote meerderheid van de ondernemers hun verkoopprijzen in de komende drie maanden niet gaan verhogen. In de detailhandel is die meerderheid het minst groot, maar ook hier denkt ongeveer twee derde van de winkeliers de prijzen niet te verhogen. Daar waar de prijzen niet worden verhoogd, wordt ingeteerd op winstmarges.

duidelijkheid bieden voor belastingbetalers. Zo ook in het geval van Nieuw-Zeeland. Ondanks de bevindingen Down Under houden veel landen vast aan gedifferentieerde belastingtarieven omwille van de inkomensbescherming van de minder gesitueerden. Hoe edelmoedig het beleid van lage tarieven voor basisgoederen ook is, er zijn sterke aanwijzingen dat inkomensherverdeling effectiever verloopt via de inkomstenbelastingen. Wanneer die aanwijzingen aan kracht winnen, groeit de kans dat de BTW-inkomsten verder worden aangevuld door de tarieven te verevenen in plaats van het algemene tarief verder te verhogen. Een aardig voorbeeld hiervan vormt de begin oktober in het ‘Herfstakkoord’1 voorgestelde verhoging van de assurantiebelasting naar 21%, waarschijnlijk niet toevallig hetzelfde cijfer als het (nieuwe)

Al met al denken we dat het BTW-effect op de inflatie in het

BTW-tarief.

huidige, vierde kwartaal gering zal zijn. Begin 2013 zal de BTW-verhoging vermoedelijk door een aantal ondernemers alsnog (deels) worden doorberekend. Maar het effect op de inflatie zal uiteindelijk in 2013 lager uitvallen dan de puur theoretische 0,7%-punt. Volgens de andere berekening, die volgens het spoorboekje van het CPB-model, zou de inflatie in het eerste jaar 0,5%-punt hoger uitvallen. Vanwege het ongunstige bestedingsklimaat denken we echter dat dit effect volgend jaar kleiner zal zijn dan 0,5%. We schatten dat de gemiddelde prijsstijging in 2013 zo’n 0,4%-punt hoger zal Het tussentijdse deelakkoord van VVD en PvdA, de twee partijen die onderhandelen over de vorming van een nieuw kabinet. 1

5


Nederlandse conjunctuur Nico Klene – 020 628 4204

Vermoedelijk toch weer lichte krimp in de zomer BBP, % k-o-k

Tegenvallend derde kwartaal verwacht Herziene cijfers van het CBS lieten een fractioneel hogere

1,5

economische groei zien in het tweede kwartaal dan eerder was gemeld. Het k-o-k-cijfer bleef (door afronding) +0,2%, het

0,5

j-o-j-cijfer ging (door afronding) iets omhoog naar -0,5%. In het eerste kwartaal was de economie ook met 0,2% k-o-k gegroeid (zie grafiek rechts). Het waren de uitvoer, de voorraadvorming en de investeringen door bedrijven die in het voorjaarskwartaal zorgden voor de k-o-k-groei. Vooral de

-0,5 -1,5 -2,5

bedrijfsinvesteringen in transportmiddelen lieten een heel forse

05

06

07

08

09

10

11

12

plus zien. Aan de hand van voorlopende indicatoren kunnen we ons enig

Bron: Thomson Reuters Datastream; ramingen 2012 ABN AMRO

beeld vormen van het derde kwartaal. De verschillende indicatoren geven per saldo helaas nog geen positief signaal. Het producentenvertrouwen in de industrie bleef duidelijk onder nul. In september zakte het cijfer zelfs naar het laagste

Voorlopende indicatoren: quo vadis?

niveau sinds eind 2009. De Economisch-sentimentindicator, die een veel groter deel van de economie bestrijkt, liet in juli en

Index

60

120

55

110

50

100

september kwam deze index zelfs uit op 50,7, boven de

45

90

waarde (50) die de grens markeert tussen krimp en groei.

40

80

35

70

augustus enige stijging zien, maar viel in september weer terug naar het peil van juni. Alleen de inkoopmanagersindex (PMI) voor de industrie laat sinds mei een stijging zien. In

Het lijkt er dan ook op dat de economie in de zomer is gekrompen. De PMI deelindex van de exportorders lag alle

30

60 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

Inkoopmanagersindex industrie (l.a.) Economisch-sentimentindicator (r.a.)

drie de zomermaanden duidelijk boven de 50. Dat wijst erop dat de uitvoer is gegroeid en dat de vermoedelijke krimp dus uit het binnenland komt.

Bron: Thomson Reuters Datastream

Inflatie binnenkort omhoog De inflatie bleef in september gelijk aan het cijfer van de twee voorafgaande maanden: 2,3%. In oktober zal de inflatie waarschijnlijk wat oplopen als gevolg van de verhoging van de BTW. Doordat veel ondernemers hun prijzen deze maand niet

Groei export in derde kwartaal % j-o-j

PMI >50 - groei; <50 - krimp

20

70

10

60

0

50

-10

40

meteen (geheel) zullen aanpassen, zal het effect op de inflatie vooralsnog echter beperkt zijn. Overheidsfinanciën verbeteren Vorige maand presenteerde het demissionaire kabinet de Miljoenennota

2013.

De

nota

omvat

plannen

uit

het

Regeerakkoord van najaar 2010, extra in 2011 getroffen maatregelen en de maatregelen van het Lente-akkoord. Dat akkoord kwam afgelopen voorjaar tot stand tussen de beide (toenmalige)

regeringspartijen,

VVD

en

CDA,

oppositiepartijen, GroenLinks, D66 en ChristenUnie.

en

drie

-20

30 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

Uitvoer goederen (% j-o-j, 3-m v.g.; l.a.) PMI exportorders (index; r.a.) Bron: Thomson Reuters Datastream, CBS

6


Door de tegenvallende conjunctuur dreigde het EMU-tekort in

Tekort overheid wordt kleiner

2013 ruim boven 4% van het BBP uit te komen, terwijl het

% BBP

volgens de ‘buitensporig-tekortprocedure’ van de Europese Commissie juist maximaal 3% mocht zijn. Het Lente-akkoord

1

bevatte bruto EUR 12,4 miljard aan tekortbeperkende

0

maatregelen. In combinatie met al bestaande plannen kwam

-1

dat bedrag uit op EUR 13,8 mld. Volgens de ramingen in de

-2

Miljoenennota daalt het tekort naar 3,8% in 2012 en

-3

vervolgens

tekortbeperkende

-4

maatregelen betreffen overwegend lastenverzwaringen, waar-

-5

van de BTW-verhoging de belangrijkste is.

-6

naar

2,7%

in

2013.

De

05

06

07

08

09

10

11

12

13

11

12

13

Inmiddels zijn al veranderingen aangebracht in de begroting voor 2013. De beide partijen die proberen een kabinet te

Bron: Ministerie van Financiën

vormen, hebben vast enkele maatregelen geschrapt – vooruitlopend op een beoogd regeerakkoord, dat mogelijk nog even op

zich

laat

wachten.

In

dit

‘Herfstakkoord’

zijn

ter

Overheidsschuld neemt langzamer toe

compensatie enkele nieuwe tekortbeperkende maatregelen opgenomen.

Daarmee

moet

worden

bereikt

dat

% BBP

het

begrotingstekort volgend jaar toch daalt naar 2,7% van het

90

BBP.

80 70

Al met al gaan de lasten in 2013 flink verder omhoog, vooral voor gezinnen. Zij nemen, volgens voorlopige berekeningen, ongeveer EUR 6 mld voor hun rekening tegen bedrijven 4½ mld.

60 50 40 30 05

De aanhoudende (hoewel dalende) tekorten van de overheid

06

07

09

Nederland

zorgen ervoor dat de schuld van de overheid nog steeds verder toeneemt. Daarnaast loopt de schuld op door

08

10

Eurozone

Bron: Eurostat, Ministerie van Financiën, ABN AMRO

interventies in de financiële sector en leningen aan perifere eurolanden. De overheidsschuld stijgt van 65,5% van het BBP in 2011 naar 71,5% in 2012 en vervolgens naar 71,9% in

Kerncijfers Nederlandse economie

2013. De beperkte stijging in 2013 is mede te danken aan de

2010

nominale stijging van het BBP, die naar schatting volgend jaar

2011

2012 2013

% mutaties

2½% bedraagt tegen slechts ¾% in 2012. 1,6

1,0

-0,4

0,5

Omdat wij voor 2013 iets minder groei verwachten dan de

Particuliere consumptie

0,3

-1,0

-1,2

-0,3

overheid komen onze prognoses van het EMU-tekort en van

Overheidsconsumptie

0,7

0,1

0,5

-0,6

de overheidsschuld fractioneel hoger uit.

Investeringen

-7,2

5,7

-3,0

1,5

Uitvoer

11,2

3,9

4,0

4,6

Invoer

BBP

10,2

3,6

3,3

4,2

Consumentenprijzen (CPI)

1,3

2,3

2,4

2,3

Lonen

1,0

1,4

1,7

2,0

Niveaus

Werkloosheid (% beroepsbevolking)

5,4

5,4

6,4

7,1

Lopende rekening (% BBP)

7,7

9,7

8,5

8,5

Saldo overheid (% BBP)

-5,1

-4,5

-3,8

-2,8

Ramingen: ABN AMRO Economisch Bureau

7


Sectoren en BTW-verhoging Mathijs Deguelle - 020 344 2179

verrekenen met hun inkomsten. Hierdoor zal het volume, ook

1 oktober ging het algemene BTW-tarief van 19 naar 21 %.

na doorberekening van de BTW-verhoging, niet afnemen en

Deze maatregel zal door vrijwel iedere sector in Nederland

het opofferen van marges niet nodig zijn. De afzet van luxe

gevoeld worden.

producten in het hoge BTW-segment naar de consument zal door

prijsverhogingen

eveneens

nauwelijks

afnemen:

BTW is een indirecte belasting die uiteindelijk grotendeels

consumentenbestedingen aan foodproducten zijn over het

wordt opgebracht door consumenten en niet-belastingplichtige

algemeen minder gevoelig voor conjuncturele ontwikkelingen

instellingen. Enkele jaren geleden heeft het CBS een

en prijsschommelingen. Ook de export van producten

opsplitsing gemaakt van de BTW-opbrengsten. Hieruit blijkt

afkomstig uit deze sectoren zal geen gevolgen ondervinden

dat de consument 68% van de totale BTW-inkomsten voor zijn

van de Nederlandse BTW-verhoging, omdat de BTW bij de

rekening neemt. Hiervan wordt overigens 13 procentpunt

export verrekend kan worden.

bijgedragen

via

de

aankoop

van

nieuwbouwwoningen.

Bedrijven, instellingen en overheid betalen 19% van de BTW.

Zakelijke dienstverlening

Via de investeringen van de overheid en instellingen die niet

Bij de zakelijke dienstverlening moet allereerst bij prestaties op

BTW-plichtig

basis van een doorlopend contract een splitsing worden

zijn,

zoals

woningbouwverenigingen

en

ziekenhuizen, komt ruim 13% binnen.

gemaakt met betrekking tot de periode vóór en die na 1 oktober. De werkzaamheden van vrije beroepsuitoefenaars,

BTW-opbengst naar herkomst

zoals accountants, advocaten, notarissen en adviseurs, hebben veelal een doorlopend karakter. Naar verwachting

% aandeel

zullen deze branches de verhoging doorberekenen aan hun klant, ook waar dit een particulier betreft. Vaak rekenen zij een uurtarief exclusief BTW. Ook voor diensten van uitzendbureaus, beveiligingsbedrijven, deurwaarders en incassoInvesteringen Bedrijven

bureaus geldt het hoge BTW-tarief. Omdat deze organisaties zich veelal richten op zakelijke klanten, zullen zij de BTW-

Overheid Consument

verhoging naar verwachting doorberekenen. Diensten van begrafenisondernemers zijn vrijgesteld van BTW. Bij schoonmaakdiensten is er een verschil in de aangeboden diensten.

Het

schoonmaakwerk

in

een

woning

(voor

particuliere klanten) valt onder het 6%-tarief. Uitzonderingen

Bron: CBS

hierop zijn schoonmaakwerkzaamheden aan de buitenkant Hoewel de BTW grotendeels voor rekening komt van

van een woning, specifieke schoonmaakdiensten zoals

consumenten, zullen vrijwel alle sectoren in de Nederlandse

schoorsteenvegen

economie op enige wijze de effecten van de laatste verhoging

werkzaamheden die meestal door een gespecialiseerd bedrijf

merken. Wel is het zo dat hoe hoger de sector zich in de keten

en

cv-reiniging,

en

schoonmaak-

met speciale apparatuur worden uitgevoerd.2

bevindt, hoe beperkter het effect zal zijn. Hoe dichter bij de consument, die uiteindelijk de rekening betaalt, hoe groter het

Voor bedrijven vallen schoonmaakwerkzaamheden onder het

effect. Ook het feit dat het hier een verhoging van het

algemene tarief. Naar verwachting zal de BTW-verhoging in

algemene (hoge) tarief betreft, dat voornamelijk gerekend

deze branche ook aan de klant worden doorberekend.

wordt voor duurzame consumptiegoederen (waaronder ‘luxe’ producten) zal het effect voor sectoren hoger in de keten

(Woning)bouw

verkleinen. In deze publicatie zullen we de effecten op enkele

De bouw is een sector die het momenteel door de crisis al heel

toonaangevende sectoren in de Nederlandse economie

zwaar heeft. Er is een overschot aan kantooroppervlakte,

bespreken.

overheden schalen grote projecten terug of stellen die uit en de markt voor nieuwbouwhuizen is volledig ingestort.

Agrifood Als eerste de agrarische sector. Op deze sector, net als op de

De BTW-verhoging raakt de prijs van nieuwbouwhuizen direct.

foodsector, heeft de geplande BTW-verhoging nauwelijks

Vanwege de lage marges en teruglopende volumes zullen

effect. De meeste producten die hier worden geproduceerd

bouwbedrijven deze verhoging niet nog eens voor hun eigen

vallen onder het lage BTW-tarief, dat niet wordt verhoogd. Enkele ‘luxere’ producten vallen onder het hoge tarief, maar binnen

het

B2B-segment

kunnen

afnemers

de

BTW

Zoals het in de was zetten van parketvloeren, het reinigen van portieken met hoge drukreinigers, brand- en roetreiniging, schoonmaak bij zware vervuiling, reiniging waterschade, of ontruiming en reiniging na overlijden bewoner. 2

8


rekening kunnen nemen. Nieuwbouwwoningen zullen dus

retailsectoren, onder druk blijven staan als gevolg van de crisis

minder aantrekkelijk worden ten opzichte van bestaande

en het lage consumentenvertrouwen.

bouw, waar de verhoging geen invloed op heeft en waar de prijzen bovendien nog steeds dalen. Woningbouwprojecten

Autoverkopen 2012 en 2011

gericht op starters zullen hier het meest door geraakt worden, omdat de leencapaciteit van starters extra onder druk staat vanwege de aanpassingen die de politiek wenst door te voeren in de woningmarkt per 1 januari 2013. Aantal transacties nieuwbouwwoningen 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0

x 1000

90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 jan

feb

mrt

apr

2012

mei

jun

jul

aug

sep

2011

Bron: Automotive

Retail 08

09

10

11

12

De retailsector is, net als autoretail, het eindstation in de keten. Hier worden producten geleverd aan de eindgebruiker, de

Bron: BZK WBI / NEPROM - Monitor Nieuwe Woningen

consument. Dit betekent ook dat, anders dan bij de B2Bschakels hoger in de productieketen, de BTW niet meer met

Transport & Logistieke dienstverlening

de eigen inkomsten verrekend kan worden. Dat maakt

Het grootste deel van de transportsector is business to

verhogen van de prijzen lastiger – de consument ziet dit direct

business, waardoor de BTW-verhoging minimaal effect op de

op het prijskaartje en gezien de focus die in de huidige crisis

prijsontwikkeling of omzet zal hebben. Voor het taxivervoer

op de prijs ligt, zal dit meteen effect hebben op de

geldt het lage BTW-tarief. Ook deze branche zal daardoor

concurrentiepositie van de detaillist.

geen gevolgen van de BTW-verhoging ondervinden. Eventueel kan de BTW-verhoging nog effect hebben voor het touringcar-

Een extra complicatie is dat de prijsverhoging in het midden

vervoer. Echter dit effect zal minimaal zijn, aangezien een

van het seizoen komt. Dit betekent dat inkoop al plaats heeft

groot deel van het vervoer ook business to business plaats

gevonden en detaillisten niet met leveranciers om de tafel

vindt.

kunnen om over een verdeling van de pijn te spreken. Voor eigen rekening nemen van de BTW-verhoging is eveneens

Automotive

problematisch: dit kan in sommige branches leiden tot een

In juli 2012 zijn de klassengrenzen voor CO2 aangescherpt.

krimp van de nettomarge met wel 30%. Toch geeft een

Dit had ingrijpende gevolgen voor de fiscale beprijzing bij de

meerderheid van de retailers aan de BTW-verhoging niet door

aanschaf van nieuwe personenauto's. Veel modellen zijn in

te berekenen uit angst dat de volumes te veel zullen dalen.

een hogere bijtellingklasse gekomen en/of verloren hun bpmvrijstelling. Deze wijziging leidde in juni tot een ongekende

Uit onderzoek van ABN AMRO blijkt echter dat de consument

verkoopexplosie omdat veel consumenten nog snel van de

een prijsverhoging lijkt te verwachten en zich hier mentaal al

oude regels wilden profiteren. Door deze verkoophausse in

op heeft voorbereid. Wel gaf meer dan de helft van de

juni verwachten wij dat in de tweede helft van 2012 de

respondenten aan als reactie op de BTW-verhoging te gaan

verkopen tot 30% kunnen terugvallen.

bezuinigen. In hetzelfde onderzoek werd echter ook aan de respondenten het gemiddelde maandelijkse netto-effect van

De verhoging van de BTW per 1 oktober is daarmee

de verhoging (indien volledig doorberekend) voorgerekend. Als

vergeleken veel minder ingrijpend. De verkoopcijfers in

reactie hierop gaf meer dan 60% aan de uitgaven niet

september tot op heden bevestigen dit beeld. De verkopen in

wezenlijk te gaan wijzigen. Het lijkt er dus op dat na een

september bleven bijna 28% achter bij die van september

initiële schrikreactie met dalende volumes ook snel een

2011. Deels is dit een naijleffect van de hausse die voor juli

normalisatie van het uitgavenpatroon zal optreden, ongeacht

zichtbaar was, maar het toont ook aan dat consumenten geen

of detaillisten de BTW-verhoging doorberekenen of niet.

moeite doen om nog te profiteren van oude BTW-tarieven. Na 1 oktober zal er dan ook geen versterkt negatief effect zijn op de verkoopcijfers. Wel zullen deze, net als bij de overige

9


APPENDIX 1. TABEL MACRO INDICATOREN

Kerncijfers Nederlandse economie 2009

2010

2011

% mutaties

BBP Particuliere consumptie Overheidsconsumptie

2011

2012

2012r

Kwartaal 4

Kwartaal 1

Kwartaal 2

Kwartaal 3

k-o-k

k-o-k

k-o-k

k-o-k

2013r

k-o-k

-3,7

1,6

1,0

-0,6

0,2

0,2

-0,4

0,5

-2,1

0,3

-1,0

-0,7

-0,1

-0,3

-1,2

-0,3

5,0

0,7

0,1

0,1

0,6

-0,2

0,5

-0,6

Investeringen

-12,0

-7,2

5,8

-1,0

-0,4

-0,4

-3,0

1,5

Uitvoer

-7,7

11,2

3,9

0,0

2,2

2,6

4,0

4,6

Invoer

-7,1

10,2

3,6

-0,1

2,2

2,2

3,3

4,2

Consumentenprijzen (CPI - % j-o-j)

1,2

1,3

2,3

2,5

2,5

2,2

2,3

2,4

2,3

Lonen (% j-o-j)

2,7

1,0

1,4

1,6

1,5

1,7

1,8 (aug)

1,7

2,0

6,4

7,1

2012r

2013r

niveaus

Werkloosheid (% beroepsbevolking)

4,8

5,4

5,4

5,8

5,9

6,2

6,5 (aug)

Producentenvertrouwen (ultimo)

-8,1

2,6

-1,3

-1,3

-2,6

-4,8

-6,7

-11 -14 Ramingen: ABN AMRO Economisch Bureau | Macro Research

-37

-37

-39

-40

-29

2011

2011

Consumentenvertrouwen (ultimo)

Kerncijfers internationale economie 2009

2010

2012

Kwartaal 4

Kwartaal 1

Kwartaal 2

Kwartaal 3

k-o-k

% mutaties k-o-k

k-o-k

k-o-k

BBP eurozone

-4,4

2,0

1,4

-0,3

0,0

-0,2

-0,5

0,2

BBP Duitsland

-5,1

4,2

3,0

-0,2

0,5

0,3

1,0

1,2

BBP Verenigde Staten

-3,1

2,4

1,8

1,0

0,5

0,3

2,2

2,0

1,34

1,29

1,29

1,33

1,27

1,25

1,15

Niveaus

USD per EUR (ultimo)

1,43

Korte rente eurozone (%, 3m-euribor, ultimo)

0,5

1,0

1,4

1,4

0,8

0,7

0,2

0,3

0,5

Lange rente, 10jr Bund (%, Duitsland, ultimo)

3,4

3,0

1,8

1,8

1,8

1,6

1,4

1,4

2,2

1,29

Lange rente, Nederland (%,10jr staats, ultimo)

3,5

3,1

2,2

2,2

2,4

2,1

1,7

1,9

2,4

Olieprijs Brent (USD/barrel, gemiddelde)

61,6

79,6

111,4

109,3

118,4

108,5

109,7

110

110

Ramingen: ABN AMRO Economisch Bureau | Macro Research

10


APPENDIX 2. TABEL MESO INDICATOREN Kerncijfers Nederlandse economie naar sector 2009

2010

2011

2012

2012v

Kwartaal 1

Kwartaal 2

Kwartaal 3

49,6

48,9

50,7

2013v

Kwartaal 4

Algemeen PMI (ultimo, index > 50 = groei)

53,1

57,5

46,2

Bedrijfsfaillissementen (totaal uitgesproken)

8.040

7.211

7.140

2.210

2.147

836 (jul)

Index Wereldhandel, ultimo

147,3

162,4

165

165,6

165,8

166,0 (jul)

Omzet voedings- en genotmiddelenind. (j-o-j)

-6,9%

1,1%

9,0%

-1,4%

-6,2%

Productie voedings- en genotmiddelenind. (j-o-j)

-1,3%

1,8%

1,6%

0,6%

-4,0%

Export voedings- en genotmiddelen (j-o-j)

-4,6%

12,6%

8,0%

2,4%

2,9%

Producentenprijzen voedingsmiddelen (ultimo)

-5,3%

5,4%

10,1%

2,2%

3,0%

Agrifood

Bouw en onroerend goed Omzet bouw excl. proj. ontw. (% j-o-j)

-4,4

-8,9

3,7

-8,4

-7,7

Verleende nieuwbouwvergunningen (€ mld)

16,0

13,0

12,1

1,9

2.4

Bouwproductie (volumes, % j-o-j)

-1,1

-8,9

4,3

-10,4

-9,3

Aant. maanden productie in portefeuille

6,2

5,9

6,2

5,9

5,6

127.532

126.127

120.739

23.951

-3,3

-2,0

-2,3

-3,8

Retail verkopen (waarde, % j-o-j)

-3,9

-0,2

0,2

1,4

Retail prijs (% j-o-j)

1,2

0,2

1,5

1,9

Omzet supermarkten (% j-o-j)

1,3

1,8

2,1

4,9

388.000

483.000

555.900

167.100

165.600

Aantal woningtransacties Prijs koopwoningen (%, j-o-j)

-7.9

-5,0 11 -3,5

1,0

5,4

6,4

34.628

7451 (jul)

115.000

100.000

-5,0

-8,0 (aug)

-5

-8

-2,0

-4,1 (jul)

-2,0

1,5

1.3 (jul)

1,5

1,8

-1,2 (jul)

1,0

96.400

490.000

Detailhandel

Autoverkopen (aantallen, ultimo)

Industrie Dagproductie (% j-o-j)

-8,7

7,0

3,4

-0,8

-0,5

0.2 (jul)

Bezettingsgraad (%)

77,5

80,6

79,6

79,0 (jan)

77,9 (apr)

78,8(jul)

Oordeel orderpositie, ultimo*

-30,3

-11,1

-13,6

-14,9

-18,3

-18,2(sep)

2,1

2,0

2,3

3,1

2,9

5,0(sep)

Omzet telecommunicatie %, j-o-j)

-4,9

0,6

-0,7

0,8

-1,9

Omzet reclamebureaus (%, j-o-j)

-14,2

-1,7

-4,5

-6,0

0,0

Omzet IT dienstverlening (%, j-o-j)

-1,4

-0,6

3,2

-0,1

-1,8

Omzet softwareontwikkeling (%, j-o-j)

-5,2

1,2

1,6

Oordeel voorraden, ultimo*

Technologie, Media & Technologie

Transport & Logistiek Omzet Transport & Logistiek (%, j-o-j)

-12,5

2,6

4,5

2,3

29

Baltic Dry Index (ultimo)

2.617

2.758

1.738

944

1.004

Goederenvervoer Schiphol (tonnen x1.000)

1.286

1.512

1.523

358 (t/m mrt)

Sentiment transport (ultimo)

-24,1

1,8

-28,9

-3,0 (feb)

-15,4 (juni)

9,2(sep)

-10

7,6

5,1

13,1(sep)

-1,0 798 (3okt)

753 (t/mjun) 977(t/msug)

Zakelijke dienstverlening Omzet uitzendbranche (%, j-o-j) Dienstenprijsindex (%, j-o-j)

-13,8

-2,6

8,3

-1,2

-3,0 (per.8)

Eurozone Services PMI (ultimo)

53,6

54,2

48,8

49,2

47,1

46,1

JP Morgan Global Services PMI (ultimo)

51,8

56,6

53,1

55,0

50,7

54,0

Ramingen: ABN AMRO Economisch Bureau | Sector & Commodity Research * Saldo positieve en negatieve antwoorden (%)

-3,0

3.5

11


Overige publicaties van ABN AMRO | Economisch Bureau: De ‘Nederlandse Economie in zicht’ verschijnt elke maand en gaat in op macro- en meso-economische ontwikkelingen. Overige periodieke publicaties van het Economisch Bureau zijn onder meer: ►Macro Weekly

Wekelijkse publicatie over actuele mondiale ontwikkelingen op het terrein van macro-economie en financiële markten. De publicatie komt uit in het Nederlands en het Engels.

►Visie op rente en euro

Maandelijkse update over renteontwikkelingen in eurozone en Nederland en de koers van de euro. Kwartaalpublicatie over conjuncturele ontwikkeling in industrielanden en opkomende markten. Tevens worden prognoses gegeven van onder meer BBP-groei, inflatie, werkloosheid en begrotingstekort. Zowel Nederlands- als Engelstalig. De eerstkomende uitgave verschijnt midden oktober. Kwartaalpublicatie over opkomende economieën (Engels).

►Macro Visie

►Emerging Markets Outlook ►Sector Monitoren ►Visie op Sectoren

►Quarterly Commodity Outlook (joint venture met Research & Strategy van ABN AMRO Private Banking)

Rapport met sector specifieke economische ontwikkelingen. Op dit moment zijn er zeven Sector Monitoren: Agrifood, Bouw, Industrie, Retail, TMT (Technologie, Media & Telecommunicatie), Transport & Logistiek en Zakelijke dienstverlening. Jaarlijkse sectorupdate waarin Sector & Commodity Research zijn visie geeft op brancheontwikkelingen en omzetverwachtingen. In de VOS 2012 worden 9 sectoren en circa 75 branches besproken in factsheets van twee pagina’s. Eind mei 2012 is de nieuwe VOS gepubliceerd. Kwartaalrapport dat de prijsvooruitzichten voor grondstoffen van ABN AMRO weergeeft voor zowel de korte (3 maanden) als de lange termijn (tot en met 2014). In het rapport wordt in gegaan op grondstoffen zoals olie, gas, goud, zilver, aluminium, koper, staal, kolen, graan en suiker. De meest recente uitgave is van 26 juli.

Contactgegevens ABN AMRO | Economisch Bureau: Primair aandachtsgebied:

Telefoonnummer:

E-mailadres:

Han de Jong

Chief economist

020 628 4201

[email protected]

Wilma Schelvis

Research assistent

020 628 1058

[email protected]

- Nick Kounis (hoofd)

Wereld, eurozone, ECB, Italië, Denemarken, Griekenland

020 343 5616

[email protected]

- Aline Schuiling

Eurozone, Duitsland, Spanje, Portugal,

020 343 5606

[email protected]

Macro research:

- Joost Beaumont

Frankrijk, VK, Ierland

020 628 3437

[email protected]

- Nico Klene

Nederland, België, Oostenrijk

020 628 4204

[email protected]

- Peter de Bruin

020 343 5619

[email protected]

020 628 7789

[email protected]

- Roy Teo

VS FX, Zwitserland, Zweden, Noorwegen, grondstoffen, edelmetalen, diamanten FX Azië, Australië, Nieuw-Zeeland, Canada, edelmetalen

+65 6597 8616

[email protected]

- Ruben van Leeuwen

Fixed income research

020 344 2036

[email protected]

- Hein Schotsman (hoofd)

Projecten, bankwezen, Japan

020 628 3800

[email protected]

- Philip Bokeloh

Projecten, huizenmarkt

020 383 2657

[email protected]

- Marijke Zewuster (hoofd)

Emerging markets, sovereign risk, Brazilië, Latijns-Amerika

020 383 0517

[email protected]

- Arjen van Dijkhuizen

Rusland, Emerging Europa

020 628 8052

[email protected]

- Maritza Cabezas

China, Emerging Azië

020 343 5618

[email protected]

- Georgette Boele

Project Research:

Emerging Markets:

Sector & Commodity Research: - Jacques van de Wal (hoofd)

Alle sectoren

020 628 0499

[email protected]

- Eric Huliselan

Industrie

020 628 2138

[email protected]

- Casper Burgering

Delfstoffen, zakelijke dienstverlening

020 383 2693

[email protected]

- Hans van Cleef

Energie

020 343 4679

[email protected]

- Nadia Menkveld

Transport(-middelen)

020 628 6441

[email protected]

- Thijs Pons

Agrifood en agrarische grondstoffen

020 628 6437

[email protected]

- Mathijs Deguelle

Retail

020 344 2197

[email protected]

- Theo de Kort

Informatie analist

020 628 0489

[email protected]

- Ingrid Kroeze

Research ondersteuning

020 383 5161

[email protected]

12


Altijd op de hoogte van de laatste ontwikkelingen in de economie en in uw sector: download de Markets Insights app via abnamro.nl/marketinsights of direct in de App Store. Lees meer over het Economisch Bureau op:

abnamro.nl/economischbureau abnamro.nl/sectoren

Dit document is samengesteld door ABN AMRO. Het heeft uitsluitend als doel om financiële en algemene informatie te verstrekken over de economie en sectoren. ABN AMRO behoudt zich alle rechten voor met betrekking tot de informatie in het document en het document wordt uitsluitend aan u verstrekt voor uw informatie. Het is niet toegestaan dit document (geheel of deels) te kopiëren, distribueren, door te geven aan een derde of om het voor enig ander doel te gebruiken dan hier boven bedoeld. Dit document is informatief bedoeld en vormt geen aanbieding van effecten aan het publiek, of een uitnodiging om een aanbod te doen. U mag niet om welke reden dan ook vertrouwen op de informatie, meningen, beramingen, en aannames in dit document noch dat het compleet, accuraat of juist is. Er wordt geen garantie gegeven, uitdrukkelijk of stilzwijgend, door of uit naam van ABN AMRO, haar directeuren, functionarissen, vertegenwoordigers, gelieerde partijen, groepsmaatschappijen of werknemers met betrekking tot de juistheid of volledigheid van de informatie in dit document, en geen enkele aansprakelijkheid wordt geaccepteerd voor enig verlies als direct of indirect gevolg van het gebruik van deze informatie. De opvattingen en meningen opgenomen hierin kunnen op enig moment aan verandering onderhevig zijn en ABN AMRO heeft geen enkele verplichting om de informatie in dit document na de datum hiervan te herzien. Voordat u in enig product van ABN AMRO investeert, dient u zich te informeren over de verschillende financiële en andere risico’s, alsmede mogelijke beperkingen voor u en uw investeringen als gevolg van toepasselijke wetgeving en regels. Indien u, na lezing van dit document, overweegt een investering te doen in een product, raadt ABN AMRO aan om een dergelijke investering met uw relatiemanager of persoonlijke adviseur te bespreken om nader te bezien of het relevante product – met inachtneming van alle mogelijke risico’s – past bij uw investeringen. De waarde van beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garanties voor de toekomst. ABN AMRO behoudt zich het recht voor wijzigingen in dit materiaal aan te brengen. Alle rechten voorbehouden.

Nederlandse economie in zicht

Recommend Documents