NEDERLAND EN ORANJE OFFICIEEL ORGAAN VAN DEN BOND VAN ANTI- REVOL. PROPAGANDA-CLUBS IN NEDERLAND METMEDEWERKINGVAN HETCENTRAALCOMITE"

3e JAARGANG

APRIL 1922

No. 1

NEDERLAND EN ORANJE OFFICIEEL ORGAAN VAN DEN BOND VAN ANTIREVOL. PROPAGANDA-CLUBS IN NEDERLAND METMEDEWERKINGVAN„HETCENTRAALCOMITE" VERSCHIJNT DEN 15en VAN ELKE MAAND. ONDER REDACTIE VAN:

Dr. E. J. BEUMpR, Utrecht; C. SMEENK, Arnhem; P. J. DAM, Hilversum; C. B. VAN DE WAL, Randwijk; W. VERSCHOOR, Katwijk a/Z. Artikelen, brieven (de redactie betreffende), boekwerken ter recensie enz. op te zenden aan W. VERSCHOOR te Katwijk aan Zee.

UITGAVE:

N.V. DAGBLAD EN DRUKKERIJ DE STANDAARD N.Z. Voorburgwal 58-60 - A'dam Telefoon N. 2315, C. 685

• Abonnementsprijs : f 1.— per jaar. Abonnementen kunnen ten alien tijde aanvangen, dock ALLEEN bij het einde van den jaargang worden opgezegd.

•

INHOUDSOPGAVE: Staatsrechtelijke lessen. HI. — Het Concept-Program van Actie. — Parlementaire Kroniek. — De Piassen. — Meer dan erg. — Verboden. — Ze jokken maar. — Bericht.

STAATSRECHTELIJKE LESSEN. III Ons Bestuurswezen. Nederland is een Koninkrijk met een constitutioneelen-grondwettelijken-parlementairen regeeringsvorm. Een omschrijving, die zeggeli wil, dat het heeft een eigen constitutie, omschreven in een grondwct, bindend voor Overheid en onderdaan en de regeering plaats heeft onder medewerking van de volksvertegenwoordiging. Om te doen zien waar dit in de practijk op neer komt, zullen we ons bestuurswezen nader bezien. Aan het hoofd der regeering staat een Koning of Koningin, voortgesproten uit het Huis van Oranje. Reeds van de dagen van Prins Willem van Oranje of bestaat er nauw verband tusschen dit huffs en het Nederlandsche yolk en toen de Fransche revolutie beeindigd was, ging een algemeen verlangen van cins yolk uit naar Ora*. Prins Willem, noon van - den gevluchten Prins Willem V, kwam van uit Engeland en werd spoodig na zijn overkomst tot Koning uitgeroepen. We zullen niet de geschiedenis van zijn koningschap behandelen.

194 wij1 we , daarover reeds bij de behandeling der grondwet spraken en dus meer bijzonder letten op den aard van zijn Koningschap, mede in verband met den algemeenen regeeringsvorm. De Koning vormt de spits der regeering. Hij ontvangt zijn ambt door erfrecht, hetwelk breedvoerig omschreven is in de grondwet. Bij minderjarigheid of onbekwaanaheid to t regeeren, wordt een Regent aangesteld, hetwelk bij de grondwet eveneens is geregeld of kan in buitengewone gevallen de Raad van State als regent optreden. Het zou ons te ver voeren indien we al de regelen van erfopvolging, voogdij en regentschap uitvoerig gingen beschrijven. Bij aanvaarding der regeering wordt de Koning ten spoedigste beeedigd en ingehuldigd. Dit geschiedt in een vereenigde en openbare vergadering der Staten-Generaal, binnen Amsterdam . te houden, waarbij de Koning zich aan zijn yolk en het yolk zich , door hare vertegenwoordigers aan den Koning plechtig onder eede verbindt. De Koning is wetgever en uitvoerder der wet, doch in dit ambt onschendbaar, will de betrokken minister de verantwoordelijkheid draagt en deze op zich neemt door mede-onderteekening der wet (het z.g. contraseign). .De Koning doet in zijn naam rechtspreken door van zijnentwege benoemde rechters en verleent gratie onder verantwoordelijkheid des ministers. Reeds in gang zijnde vervolgingen stuiten (abolitie verleenen) of van zekere vervolgingen vrij stellen (arrinestie verleenen) kan hij alleen bij de wet. Voorts heeft de Koriing het oppergezag (wel te onderscheiden van opperbevel) over land- en zeemacht, het recht van oorlogverklaren en vrede het voeren van het opperbestuur over de 'buitenlandsche betrekkingen in Indie, meest door de Staten-Generaal goed te keuren of bij de 'wet geiegeld: Voorts heeft ide Koning het recht van ontbinding der Staten-GeneTaal, over welk recht we Straks nader spreken. •tonder den Koning staat twee lichamen, n.l.'de ministers en de Raad van State. Br zijn 11 ministeries te weten: Binnenl. Zaken Buitenl. Zaken Financien — Oorlog — Marine — Waterstaat — Landb., Nijverlf. - en Handel KOlonien — anderwijs — Arbeid. Samen -•vormen de Ministers het MiniSterie. Volgens -sommigen vormt dit ministerie Been politiek lichaam, doch dient het slechts ter 'onderlinge beraadslaging. Wanneer een Minister aftreedt, wordt zijn ontslag en de benoeming van zit opvolger door een der Ministers onderteekend. Treedt heel het . Ministerie af, dan treedt eerst een

195 Minister of en teekent zijn opvolger het Koninklijk Besluit van ontslag' en benoeming, zoodat ook hier weer in de verantwoordelijkheidspositie der Ministers is voorzien. De verantwoordelijkheid van de Ministers is van drieerlei aard, n.l. strafrechterlijk, financieel en politiek. De strafrechterlijke verantwoordelijkheid is geregeld bij wet van. 1855 en staan de Ministers terecht voor den Hoogen Raad op aanklacht van de Tweede Kamer of van den Koning bij schending van wet of grondwet. Gelukkig kwam zoo lets nog nimmer voor. De finantieele verantwoordelijkheid is niet geregeld en schijnt moeilijk te regelen te zijn. De politieke verantwoordelijkheld is in 't geheel niet bij wet te regelen, doch enkel een quaestie van opvatting. Op drieerlei wijze is het beleid van den Minister te beoordeelen. Allereerst hebben cc leden der Kamer het recht vragen te stellen, welke de Minister verplicht is te beantwoorden, tenzij het Iandsbelang zulks verbiedt. In de tweede plaats hebben de Kamers het recht haar leden verlof t:.., geven tot een interpellatie (officieele vraag om opheldering) terwijl in de derde plaats de Tweecie Kamer het recht heeft van enquete (onderzoek) waardoor ze met dwingende macht, buiten de regeering om, allerlei inlichtingen kan irwinnen. De Kamers spreken haar oordeel op verschillende wijzen uit, he tzij gewoon in den loop der debatten, of door aanneming of afstemming van een wet of begrooting, of door een motie. Blijkt het nu, dat de Kamer het beleid van den Minister afkeurt, dan kan dit tengevolge hebben, dat de Minister aftreedt of wel de Staten-Generaal ontbonden worden. Het laatste eater, indien de Kamer geacht wordt niet meer de vertegenwoordigster vaIi den heerschenden geest onder het yolk te zijn. Gelijk men ziet is de verantwoordelijkheid , der Ministers zeer groot en het toezicht op hen van de zijde des yolks zeer uitgebreid. Naast het Ministerie staat de Raad van State. Dit college bestaat uit 15 leden en kan met hoogstens 15 buitengewone leden worden uitgebreid. De leden worden door den Koning, die zelf Voorzitter is, maar bijna nooit presideert, gekozen. De Vice-President presideert steeds. De Konintgin heeft eenmaal de vergadering van den Raad geleid, n.l. toen Prins Hendrik als lid werd geinstalleerd. De Prins van Oranje is, als hij 18 jaar is, van rechtswege lid. De Raad van State is in hoofdzaak een adviseerend college ea staat als zoodanig den Koning terzikle, terwijl het in sommige geval-

196 len de regeering waarnemen kan, b.v. bij het openvallen van den troon of het niet in staat zijn van den vorst tot regeeren. Ook kan de Raad van State tot rechterlijk college worden gemaakt, hetzij in zijn geheel of een zijner afdeelingen, in welk geval de leden voor hun leven worden benoemd, teneinde hen tot onafhankelijke rechters tegenover de regeering te bevorderen. Dan hebben we nog de Staten-Generaal waarover we reeds bij de behandeling van de grondwet spraken. De Staten-Generaal zijn verdeeld in Eerste en Tweede Kamer en vormen in haar geheel de Volksvertegenwoordiging. Haar verkiezinv. heeft plaats door het yolk, wat de Tweede Kamer aangaat rechtstreeks en wat aangaat de Eerste Kamer door de Provinciale Stater. In ons staatsrecht, hetwelk een zeer groote volksinvloed kent, komt geen wet tot stand anders dan met goedvinden der StatenGeneraal. Eerst wordt zulk een wet in de Tweede Kamer behandeld en van alle kanten bezien, gewijzigd of aangevuld om daarna ck, Eerste Kamer te passeeren, waar wel geen wijziging doch goed- of afkeuring plaats kan hebben. Een , dubbele controle dus, dien het yolk waarborgt, dat niet ondoordacht iets plaats vindt, wat haar schaden kan. Bovendien heeft de Tweede Kamer het recht om zelfstandig wetten voor te stellen en deze in behandeling te nemen, zoodat het yolk door zijn vertegenwoordiging niets slechts zijn wetten controleert, maar ook maken kan. Nu is er ten opzichte dezer Staten-Generaal zeer groot verschil van inzicht. Er zijn er, die haar als regeercollege aanmerken en meenen door uitbreiding van de macht der Staten-Generaal de yolkssouvereiniteit te vestigen. Dit ontlokt een voortdurenden strijd tusschen rechts en links. Niet te ontkennen echter is het, dat de uitgebreide invloed van dit college den schijn van regeermacht wekt. Immers het toetsen van de wetten, die de regeering voorstelt, niet slechts aan de grondwet, doch aan-eigen opinie en het voorstellen van wetten naar eige* inzicht, doet onwillekeurig aan regeermacht denken. Het is dan ook den hoogsten graad van regeeringsinvioed en maakt een nuchter gebruik en helder inzicht hoogst noodzakelijk. En hier nu schuilt het groote gevaar, omdat allerlei beginselen in het parlement worden ingedragen, waaraan elke vastigheid ontbreekt. En al deze zwevende beginselen komen terecht in de wetgeving, tengevolge waarvan de wetgeving zwevend wordt. Daarbii komt het gevaar, dat historisch reeds is aanschouwd, dat vertegen-

197 woordigende lichamen met een uitgebreide macht, zich een onrechtmatige autonomie toekennen en eensdeels het gevaar van een tegearegeering, anderdeels van een volks-despoot medebrengen. Vandaar dan ook, en de historie is er om het te bewijzen, dat het conflict dat een revolutie schept, niet in de breede lagen van het yolk ontstaat, maar juist in haar vertegenwoordiging, die zich regeering waant, een aanvang neemt. De Novemberdagen van 1918 deden dit zien. Maar toch blijkt hieruit, dat van groot belang is, welke beginselen de Staten-Generaal in haar meerderheid belijden. Zijn het de beginselen der revolutie, dan dreigt despotisme en tyrannie van de zijde der volksvertegenwoordiging en zijn het de beginselen der antirevolutie, dan bloeit volkskracht en invloed. C. B. v. d. W.

HET CONCEPT-PROGRAM VAN ACT1E. § V . justitie. Deze paragraaf omvat twee wenschen n.l. invoering van de doodstraf en bestrijding der openbare oneerbaarheid. De tild die achter ons ligt draagt tweeetlei kenmerk: Godverzaking en menschvergoding. Een onikeeren der rollen 'cluS. God werd miskend en de mensch verafgood. En als gevolg daarvan, vermits de rechtsbron werd uitgeschakeid, maakte liet recht plaats voor het gevoelsproduct, dat men barmhartigheid noemde. Maar een barmhartigheid der goddeloozen, die naar luid der Schrift, wreed moest zijn. En de historie bewees, dat het heilig Woord des iHeeren nirnmer liegt. De sociale barmhartigheid van het socialisme doet op dit oogenblik, behalve al de andere ellenden, die ze bracht, twintig miljoen menschen den hongerdood sterven. De staatkundige barmhartigheid van liberalen en bondgenooten verobrzaakte den wereldoorlog met zijn miljoenen slachtoffers. En tot die barmhartigheid behoort ook de afschaffing van de doodstraf. Het rechtsbegrip, dat straf vorderde, werd vervangen door een philanthropische beschouwing, die den kwaaddoener verbetering toedacht. Doch door deze wijziging van inzicht en handeling ontstond ook verandering van aard en wezen..De Overheid, die- was ingesteld ter handhaving van het recht, kreeg een opvoedend karakter en begon daardoor een gansch andere plaats in het leven in te nemen.

198

Het optreden der O-verheid inzake onderwijs en zooveel meer is daar gevolg van. Vandaar dan ook .dat de moderne rechtspleging, die opvoeding ea verbetering bedoelt, overweegt wat voor den misdadiger wenschelijk is. En waar de doodstraf nimmer tat verbetering kan leiden, integendeel uitsluit, werd deze afgeschaft. Tegenover deze moderne beschaving staat de Christelijke en l ert dat de Overheid een wreekster is van het kwaad. Zij heeft het recht Gods te handhaven en waar het geschonden werd, te wreken. De straf dus te brengen in overeenstemming met de rechtsschending. De doodstraf werd bevolen als wraak op moord en het Sohriftuurlijk motief is, dat de mensch naar Gods beeld is geschapen. De moordernaar schendt idus het beeld Gods en daarin God zelf. Hij vergrijpt zich aan den representant Gods en pleegt schennis van de hoogste majesteit—Vandaar dan ook, dat doodslag en vloeken op een lijn werden gesteld, in een adem genoemd en gelijkelijk gestraft. In Lev. 24 : 15. ►

„Een ieder als hij zijnen God gevloekt zal hebben, zoo zal hij zijn ,,zonde dragen ; en die den naam des Heeren gelasterd zal hebben, zal „zekerlijk gedood worden, de gansche vergadering zal hem zekerlijk „steenigen; alzOO zal de vreemdeling zijn gelijk de inboorling; als hij „den Naam zal gelasterd hebben, hij zal gedood worden. ,,En als iemand eenige ziel des menschen zal verslagen hebben, hij „zal zekerlijk gedood worden".

De doodstraf volgt mitsdien niet uit het feit dat een mensch is aangerand, maar uit de aanranding van de eere Gods. Waar ze. echter geheel in onbruik is geraakt en het Program van Actie voor wederinvoering pleit, daar kan toch niet verder gemikt dan toepassing na mooed uit moedwil. Maar tevens moet de actie voor invoering der idoodstraf gepaard gaan met een wettelijke regeling ter beteugeling van het vloeken, totdat ook deze volkszonde een meerderheid tegen zich verwerve, die de toepassing van de rechtmatige straf vordert. Dit had in het program moeten uitkomen. De toepas‘sing - der doodstraf vordert uiterste voorzichtigheid. Waar deze straf het meest absoluut karakter draagt moet het bewijs onOthstootelijk zijn. Daarom mag niet beslist door een Jury, gelijk zulks in Frankrijk geschiedt, voor welke het overtuigend bewijs voldoende is, idoch moet een Rechtbank beslisseri van wettig en overtuigend bewijs.

199

Met . de - zaak van de -doodstraf valt nauw saam dat der eerbaarheld, welke beide zaken in de vijfde paragraaf worden genoemd. Vermits rnoord op - een mensch aanranding is van de Majesteit Gods is evenzoo publieke otieerbaarheid zulks.. -Het menschelijk lichaam is e een tempo! des Heiligeri Geestes en -afgedacht van het feit of een mensch zichzelf belaagt, heat niemand het recht den naaste te onteeren of het publieke terrein kwetsend te maken voor het zedelijkheidsgevoel. Men onderscheide wel tusschen zedelijkheid en eerbaarheid. Zedelijkheid toch is het private terrein, waarop de Overheid niet. het stempel van politie-curateele mag drukken. Ten slotte is. ieder mensch een. vrije persoonlijkheid en zulks komt uit in het veelvuldig verschil van zedelijkheidsbegrip. En ,evenzoomin als de Overheid in het veelvuldig verschil van godsdienst ketize mag doen voor bevoorrechting met het doel alle burgers te dwingen de door haar gekozen godsdienst te aanvaarden, evenzoomin mag zij zulks doen ten opzichte der, zedelijkheidsbegrippen. ''Vat echter de Overheid niet alleen doen mag maar ook doen moet is : beschermen het terrein der publieke eerbaarheid. En -zulks wel zoo, dat ieder gerust het publieke terrein betreden moge, zonder dat men bevreesd behoeft te zijn zich tel. keus te kwetsen. . Allereerst moet de wet zich ten strengste keeren tegen - de prostitutie, doch vervolgens waken tegen elke vertooning in voor het publiek toegankelijke plaatsen, die met de zedelijkheid in strijd is. Hierondvalzheiscouwbrgn,peikls alle localiteiten waar eenig publiek zich het recht van bezoek vetschaffen kan. Voorts moet correctief uitgeoefend worden over bladen en tijdschriftem, aanplakborden, etalages enz., zoodat geen aanleiding tot aanstoot ongestraft kan gegeven worden en verleiding tot onzedelij heid tot het uiterste beperkt worde. Deze paragraaf geeft onmiddellijk aanleiding - tot het zich openbaren van -de antithese. Het. groote verschil immers tusschen rechts en links is, dat, wij erkennen het bestaan van elementaire rechtsbe grippen, d.w.z. rechts-grondslagen, terwijl de linkerpartijen deze:i niet kent en alle- gevallen door de meerderheid wil doen beslissen. De minderheid is deswege bij links altijd onbeschermd ' en wordt ge- demagogeerd door de meerderheid; weshalve links anti-democratisch is,- terwijl de rechterpartijen - wet over de uitvoering der rechtsverotdeningen - door de meerderheid laat _beslissen, doch nimmer met ►

200 schending van de elementaire rechten. Mitsdien is de minderheid altijd beschermd. Hieruit volgt dan ook dat alleen een Christeliike, d.w.z. eel democratische Overheid bevoegdheid heeft uit to spreken wat tot de begrippen der publieke eerbaarheid moet gerekend worden. C. B. v. d. W.

PARLEMENTAIRE KRONIEK. De Eerste Kamer heeft in de maand Februari eenige belangrijke beslissingen genomen. Allereerst heeft zij met 27 tegen 13 stemmen, na eene schitterende verdediging door den heer Idenburg en Minister Van Dijk, het wetsontwerp tot nieuwe ' regeling van den dienstplicht goedgekeurd. Van links stemden de ,heeren Fokker en Geertsema vO6r. Overigens was bij deze behandeling merkwaardig, dat de Vrijheidsbond het bewijs leverde, dat hij in zijne parlementaire fractie in onbeduidendheid wegzinkt. Daarna werd het wetsontwerp tot andere wijziging van het Reglement op het beleid der Regeering van Nederlandsch-Indie, hetwelk decentralisatie beoogt van de bestuursinrichting aklaar, door de Kamer aangenomen. En ook bij deze gelegenheid was het weer de heer Idenburg, die eene magistrale redevoering hield, terwill de Vrijheidsbonders zwegen. Vervolgens verwierp de Eerste Kamer het wetsontwerp tot regeling van het pensioen voor de burgerlijke ambtenaren en hunne weduwen en weezen met 23 tegen 22 stemmen. Alle anti-revolutionaire leden, behalve de heer Van den Berg, stemden voor: de heer Polak was afwezig. Dit geschiedde op 15 Februari. Den volgenclen dag werden de pensioenwetten voor de landmacht en voor de zeemacht door dit Hooge College zonder beraadslaging en zonder hoofdelijke stemming aangenomen. Dat dit logisch was, is vooraisnog niet tot vele personen doorgedrongen. Wat begrijpelijk is! Eindelijk heeft de Eerste Kamer het voorstel van wet van den heer Rutgers c.s. betreffende de „plaatselijke keuze" met 18 tegen 17 stemmen verworpen. Naar aanleiding van de verwerping van het ontwerp houdende pensioenregeling voor de ambtenaren en hunne weduwen en weezen heeft de Regeering een nieuw ontwerp ingediend, net eene aanvulling van art. 36, waarvan de strekking is, de vraag, of een premievrij pensioen door de RijksamMenaren zal worden genoten, door

201 een Koninklijk .Besluit te doen blijven beheerschen, gelijk thans de feitelijke toestand is. Voor het eigen pensioen zal ten hoogste 3 % van den pensioensgrondslag kunnen worden ingehouden en voor het weduwen- en weezenpensioen ten hoogste 5 1//2 % van dien grondslag, doch in dit geval berekend over ten hoogste f 3000. Voorts ligt het in de bedoeling om, als er al tot verhaal wordt overgegaan, rekening te houden met de voor_, eigen pensioen reeds betaalde premies in den vorm van afloopende bijdragen. *

* *

Heeft de Eerste Kamer zich in Februari met belangrijke wetsontwerpen bezig gehouden, de Tweede Kamer sukkelde voort met de begrootingen. Hoofdstuk Xa (Departement van Arbeid) werd met 66 tegen 3 stemmen aangenomen. De heeren Braat, Kruyt en Van Ravesteyn stemden tegen. Daarna kwam de begrooting voor Buitenlandsche Zaken aan de orde, met de interpellatie van den heer Van Ravesteyn nopens de houding door de Nederlandsche delegatie aangenomen op de Conferentie van Washington. De discussie won niet aan belangrijkheid doordat ook de heeren Wijnkoop en Kruyt er aan deelnamen. Slechts 'werden we vergast op holle frasen over Rusland. Aan het einde der beraadslaging vond de heer Van de Laar nog gelegenheid tot het houden van aemagogische beschouwingen over het gezantschap bij den Paus. Door de aanwezige anti-revolutionairen werd gestemd tegen het amendement van dien afgevaardigde tot opheffing van dat gezantschap, omdat zulk eene quaestie niet van jiar tot jaar in behandeling kan komen, maar eerst aan de orde kan worden gesteld, indien eene zoodanige wijziging der omstandigheden is ingetreden, dat heriiening onzer houding geboden is. De revoltitionairen stemden met de christelijk-historischen en de heeren A. P. Staalman, Van de Laar en Teenstra voor het amendment. Tegen de begrooting stemden slechts de heeren van Ravesteyn, Kolthek,,Kruyt en Wijnkoop. Tegelijk met de begrooting van Justitie werden behandeld eene interpellatie van den heer Van Rappard in zake de grensbewaking in de „verboden streek" door de militaire politietroepen ; eene inter-

• 202 pellatie van den heer Van Ravesteyn en eene van den heer Van Za, delhoff over de behandeling van de dienstweigeraars; eene motie van . den heer Kleerekoper betreffende het aanhangig maken van wettelijke voorzienjngen met het doel de -vrouw tot het rechterlijk ambt toe te laten en eene, spoedig ingetrokken, motie van den heer Oud betreffende beperking_ van het aantai raadsheeren in den Hoogen Raad. Als men nu nog weet, dat pok de. heeren Koithek, Kruyt, Duys en Wijnkoop nog aan de beraadslaging deelnamen, begrijpt men hoe mooi het was. De motie van den heer Kleerekoper, die door den Minister van Justitie voortreffelijk bestreden was, werd niettemin met 41 •tegen 36 stemmen aangenomen. Met de geheele linkerzijde stemden voor de heeren Snoeck Henkemans, Van de Laar en eenige RoomschKatholieken, die graag vooruitstrevend doen als het „de vrouw" geldt, behalve wanneer het er op aan komt haar eene plaats in de Tweede Kamer in te ruimen. De begrooting werd* met 69 tegen 7 stemmen aangenomen. De heeren Duys, Van Ravesteyn, Kolthek, Braat, Wijnkoop, Van Zadelhoff en Kruyt waren tegen. Ter afwisseling werd nagenoeg 2 dagen besteed aan eene interpellatie, zonder begrooting, n.l. van die van den heer Wijnkoop over de dienst- en rusttijden van het spoorwegpersoneel. Ook dit liep op niets uit. Aan het einde der maand kwam de begrooting van binnenlandsche zaken aan de beurt. De sociaal-democraten hadden hierop voor eenige franje gezorgd: eene interpellatie van den heer Duys over den toestand te Wormerveer; eene interpellatie van den heer Kleerekoper over het ontslag aan een politie-agent te Breda verleend en eene motie van den heer De Jonge om uit 's Rijks kas een millioen beschikbaar te stellen tot leniging van den hongersnood in Rusland. Hierover, naar we hopen een volgende maal meer. B.

DE PIASSEN. Men kent de papieren poppen, waar de kinderen mee spelen. Door het trekken aan een touwtje, beweegt de pop armen en beenen in langzaam en vlug tempo, naar boven of naar beneden. Precies sociaal-democratische Kamerle.den. Wijnkoop trekt aan het touwtje en de leden der Troelstra-fractie springen als piassen. Tot groot vermaak der toeschouwers.

203 In de Iaatste vergadering der Kamer vOOr het Paasch-reces werden wij weer op zulk eene vertooning onthaald. Op de agenda stand eene interpellatie van den heer Hiemstra over de wijziging, gebracht in de steunverleening aan de werktooie veenarbeiders te Emmen en de daarmede verband houdende plannen voor werkverschaffing. De voorzitter stelde voor de interpel1a. tie of te voeren met het oog op de verplichte aanwezigheid van den -Minister „,. van Buitenlandsche Zaken in de Eerste Kamer, wegens de behandeling der grondwetsherziening. De heer Schaper gaf in overWe-: ging, dat de heer Hiemstra schriftelijke vragen zou stellen, waarop de Regeering spoedig zou antwoorden. Toen kwam de heer Wijnkoop tusschenbeide. Hij vond het te mal, dat de Minister niet aanwezig zou zijn. Hij stelde dus voor dat de interpellatie zou worden behandeld en dat de Regeering zou worden uitgenoodigd zoo noodig een anderen Minister te zenden. Het gevolg was, dat de heer Schaper een tusschenvoorstel deed, dat eene schriftelijke vraag zou worden gesteld die 's middags orn 3 uur zou worden beantwoord ! De pias was aan hetspringen, want er was aan hettouwitje getrokken. Het voorstel werd natuurlijk verworpen, maar er waren „arbeidersbelangen" behartigd! En hoe'! B.

MEER DAN ERG. Op 17 Februari hield de heer Schaper in de Tweede Kamer eene , rodevhtpnadeoli gmntHoev Onstwedde. Hij haalde daarbij eene uitspraak aan, die volgens zijn uitdrukkelijke verklaring in De Politiebode van 3 Febr. 1922 voor- , kwamenrihtopdemarchusintkebwordingen werd afgekeurd. Deze uitspraak liet hij staan op het gebeurde te Onstwedde (Stadskanaal). Daarmede heeft zij .echter nets te ma- , De Politiebode van 3 'Febr. 1922 wordt de houding der Hoo ken.I geveensche marechatissee becritiseerd in enkele regels, maar wordt in een artikel van 3 kolommen het optreden d ezer politie te Onstwedde ver de digd. De heer Schaper had de Kamer dus maar wat wijs gemaakt. Toen hem dit onder den neus werd gew'reven, vertelde hij, dat hij nit De Telegraaf had geciteerd ; terwijI hij zich, notabene, uitdrukkelijk be-. De Politiebode. De man staat echter niet hoog genoeg roenhadp _

204 am de Kamer zijne verontschuldiging aan te bieden voor zijne paging tot misleiding. Wat is sedert geschiedt? De heer Elout heeft in het Handelsblad minder vleiend over de Kamer geschreven, wat, zooals begrijpelijk, allereerst zijne verklaring vindt in het optreden van leden als de heer Schaper. Deze heer — en dat is nu weer minder begrijpelijk — vindt zich geroepen of en toe op te komen voor het prestige van de Kamer ! Zoo deed hij ook tegenover den heer Elout en schreef o.a.: „ZoO min als ide oud-liberaal van het Handelsblad het maakt, is het in de verste verte niet." De heer Elout ging op dit betoog in en am te bewijzen, dat de heer Schaper hem eigenlijk heeft toegegeven, haalt hij uit diens stukje de zinsnede aan, die bier tusschen aanhalingsteekens is weergegeven, maar laat de gecursiveerde woorden daaruit weg. Nu is de heer Schaper verontwaardigd. Hii noemt dat eene „zeer laakbare wijze van citeeren" en schrijft in Net Volk daar een artikeltje over onder het opschrift : Valsch citaat. Dat iemand, die de Kamer openlijk staat voor te liegen, aan een ander valsch citeeren durft te verwijten is zeker meer dan erg. B.

VERBODEN! De heer F. van der Wal, een soort arbeidersleider, sociaaldemocraat en voorman der typografen, is tot de ontdekking gekomen, dat vrijhandel niet altijd voordeel geeft en vooral niet als je concurrent goedkooper kan leveren dan je zelf. Dies treurt hij over de Duitsche mededinging en over het laatste congres der S. D. A. P. en schrijft in zijn orgaan, het Grafisch Weekblad, als volgt: „Op het jongste kongres• van de S. D. A. P hebben de „vrijhandelaars" het gewonnen. Of eigenlijk kan er van winnen geen sprake zijn. Er is niet gestreden. Dit belangrijke onderwerp, waarbij zoo ontzaggelijk groote belangen betrokken zijn, werd als lets van ondergeschikt belang beschouwd. Om naar van te worden. Daar zit de bloem van de Nederlandsche arbeidersbeweging -- dit mag althans verondersteld worden, zoo te zijn geweest — en toch laat het lot van de duizenden valuta-slachtoffers in ons land hen

205 onberoerd. Ze zeilen, of 't katholieke burgerwachters waren, op 't kompas van de leiders, die, blijk hebben gegeven vast geroest te zijn in een waanidee. • De stupiditeit om een beginsel, dat verband hield met normale toestanden, te willen toepassen op zoozeer abnormale omstandigheden, schijnt niemand in 't oog te zijn gevallen. En dit, terwijl de argumentatie, die door voorstanders van vrijhandel-tot-de-bitterste-armoede werden aangevoerd, zoo armzalig en zoo weinig sociaal zijn. Een der onbenulligste is wel de bewering, dat als eenmaal beschermende rechten worden geheven, deze ten eeuwigen dage blijven. Waarnaast dan nog komt de vrees voor hooge prijzen en — wat dan socialistisch gedacht zou zijn — voor hooge ondernemerswinsten. Zonder dat er maar eenig bewijs bijgebracht wordt, dat antidumpingsmaatregelen zullen moeten blijven, wordt dit argument aanvaard. En de vraag wat beter is, betrekkelijk hooge prijzen en werk, dan werkloosheid bij lagere prijzen, schijnt ook niet ernstig gesteld." Het moet gezegd, vriendelijk voor de partijgenooten is dat stukje niet ! Evenwel het blijft bij „stupiditeit" en „onbenullig". Is dat nu zoo erg? Ja dat is het! De S. D. A. P. is aangerand, nog wel in congres bijeen. De redactie van Het Volk (10 Jan. 1922) verklaart dus, dat het aangehaalde artikeltje „schimptaal" is en karakteriseert het bovendien nog door boven hare afstraffing die aan partijgenoot Van der Wal wordt totgediend, ter kenschetsing van _diens misdragingen te zetten : Bestrijding op laag peil. Het zij zoo. Men vergunne ons nu twee vragen. Indien het onschuldige geschrijf van F. van der Wal als schimptaal en bestitding op laag peil wordt aangeduid, hoe moeten wij dan wel noemen, de stukjes waarin Het Volk 'en zijne geestverwanten over de anti-revolutionaire partij en hare leden hun oordeel ten beste geven? En waarom is voor Het Volk geoorloofd, hetgeen voor een stumper als Van der Wal verboden is? B.

ZE JOKKEN MAAR. In de vergadering der Tweede Kamer van 3 Maart jA. is van revolutionaire zijde weer eens geprotesteerd tegen de burgerwachten en den vrijwilligen landstorm. Wanneer die zijn verdwenen, willen de

206 oproerige roode broeders ook bier nog weer eens beproeven eene revolutie te Timken. Door personen als Van Zadelhoff en Van Ravesteyn wordt kalm verteld, dat er in November 1918 geen vuiltje aan de lucht was. Van revolutionaire actie viel geen spoor te bekennen ! De Kameroverziohtschrijver van Het Volk doet even onnoozel. In het nummer van 4 Maart 1922 schrijft hij: „Van Zadelhoff toonde aan, dat het met de burgerwachtbeweging de dood in de pot is. De geestdriftigen van eertijds beginnen hoe langer hoe minder te gevoelen voor deze gevaarlijke poppenkasterij.. De heer Dresselhuys, de angst-demokraat van November '18, ging ze zoowaar nog verdedigen, waarschijnlijk met de bedoeling, bij de komende verkiezingen met 't schrikbeeld van de revolutie te werken. Rut's de Beerenbrouck en Snoeck Henkemans citeerden Troelstra's bekende redevoering. Het gelukte hun niet, eruit te halen, wait ier niet in is, n.l. een aansporing tot een minderheid om zioh door bloedvergieten en ander geweld de heerschappij te verzekeren. Troelstra heeft der regeering herhaaldelijk gevraagd, toch eens voor den dag te komen mot gegevens die de geweldmaatregelen der regeering zouden wettigen. De kommunist Van Ravesteyn stelde heden dezelfde vraag en de regeering moest er, zooals zij het vroeger tegenover Troelstra deed, het antwoord op schuldig blijven. De noodzakelijkheid van de burgerwacht-politiek vermag zij niet aan te toonen." Men moet wel zeer brutaal zijn om zoo te durven spreken en schrijven. Immers volgens Het Volk van 12 Nov. 1918 zeide de heer Troelstra den ay. ond te voren te Rotterdam : ,,,Het gebeurde in de laatste dagen bewijst, dat er een einde is gekomen aan het geduld der Nederlandsche soldaten. Ze kunnen niet langer worden gepest, behandeld als beesten en slaven; zij gevoelen hun eigenwgarde en hebben reeds, terwijl zij nog de wapens dragen, de gehoorzaamheid opgezegd aan de heerschende klasse. Maar wanneer die klasse onder zich ziet wegvallen het steunpunt van geweld, waarop zij in laatste instantie moet bouwen, dan heeft zij ook in Nederland afgedaan als de heerschende klasse. Verzuirtrt het oogenblik niet, grijpt de macht, die u in den

207 schoot wordt geworden en doet, wat gij moet en kunt doen! Het eischt van u een bezonnen kop ; gij moet uw organisatie dienstbaar maken aan de bevestiging en instandhouding van de .macht, die gij thans verplicht zijt, tot u te trekken. Gij hebt de voorbeelden voor u, hoe het moet en hoe het niet moet." Hierna ontwikkelde hij een program van eischen, waarover hij opmerkte : „Voor afschaffing der Eerste Kamer en verlaging van . den kiezersleeftijd is grondwetsherziening noodig, een werk van langen adem. Wij hebben daar absoluut geen tijd voor. Maar het voornaamste, het eigenlijke staat niet in idit program. De arbeidersklasse in Nederland grijpt thans de politieke • macht. Zij zal zich moeten konstitueeren als een revolutionaire macht. Dat kunnen de Rotterdamsche arbeiders niet doen op zichzelf. Daartoe moet de moderne beweging in haar geheel besluiten . Metnprogamzijwet.Whbndvragteowegen welke daad wij zullen doen..Ik wil niet vooruitloopen op het kongres. Met het oog op .den ernst der tijden hebben wij het een week vervroegd. Wij zullen daar de vraag beantwoor,den, of de Nederlandsche moderne arbeidersbeweging daar het aanzijn zal geven aan arbeiders- en soldatenraden. Men meent veelal, dat .dit een bolsjewistische instelling is. Niets is minder waar.... Wij zullen dus Zondag de gewichtige vraag hebben te bespreken, of wij zullen overgaan tot een oppersten raad van arbeiders en soldaten.voor het heele land en verder van plaatselijke raden. Hebben wij daartoe besloten, dan is die raad van of dat oogenblik het opperste gezag van ons land. Gij, bourgeoisie, gevoelt, dat . de .arbeidersklasse is geworden de macht die niet meer kan vragen, eischen, maar die zichzelf als opperste macht moet konstitueeren. Dit is de eisch der historie, voeg u er naar. Als straks de soldatenraad wordt opgericht, voeg u er naar. Wat is onze rechtsgrond? Onze noodzakelijkheid en onze onmisbaarheid." In dienzelfden trant sprak, blijkens Het Volk van 12 Nov. 19I3, de heer Heijkoop: „De eischen van ons manifest stellen wij aan de bourgeoisie, niet orn er over te kongresseeren, maar om ze ingewilligd te krijgen binnen eenige dagen. Anders nemen wij het wanneer gij het ons niet geeft."

208 De lieftallige juffrouw Groeneweg veroorloofde zich deze opruling: „Wij zullen zonder geweld ons doel bereiken en de mogelijkheid is Cr, maar zoo niej dan met onze voile kracht erop los!" In de Tweede Kamer herhaalde de heer Troelstra, op 12 Nov. 1918, wat hij den vorigen avond te Rotterdam gezegd had. Uit die rede nemen wij het volgende over: „Wij wenschen geen geweld. Maar wij weten nu eenmaal dit en het is ons zoo juist dezer dagen door den Minister van Justitie gezegd : tenslotte met men tegenover geweld over macht beschikken, hetzij om te voorkomen, dat de tegenstander zijn macht tegen ons keert, hetzij om ons daartegen met goed gevoig te kunnen verweren." (Handelingen, biz. 345). Even later verklaarde hij: '„Ik geef u de verzekering op mijn eerewoord — ik spreek namens onze geheele partij en de moderne vakbeweging — wij moeten van geweld niets hebben. Wij hebben echter tot taak, dit historisch oogenblik voor de politieke verheffing der arbeidersklasse te gebruiken en wat ook van ons gevorderd zal worden aan persoonlijke toewijding en offervaardigheid, al zou het ons leven moeten Belden, wij zullen het gaarne en jubelend seven ter voldoening aan de eischen van het historisch oogenblik. Ik stel dus op den voorgrond: wij wenschen geen geweld en wanneer dat geweld mocht komen, dan zal het niet komen van ons, maar dan zal het komen van machten, die staan tegenover ons." (Handelingen, blz. 347). Men ziet : het is alles echt geweldig en revolutionair. En toch waagt de roode bent thans de meening ingang ite doen vinden, dat er geen kou aan de lucht was. Die lieden zijn blijkbaar van oordeel, dat men ook anderen dan den „bewusten" arbeiders alles kan wijs maker. B.

Bericht De inhoudsopgave voor den l en en 2.. jaargang houden wij beschikbaar voor hen, die hun aanvraag daarvoor Wm 10 Mei Q.S. richten aan de N.V. DAGBLAD EN DRUKKERIJ DE STANDAARD, N.Z. Voorburgwal 58.-60, Amsterdam

No. 2

3s JAARGANG

. MEI 1922

NEDERLAND EN ORANJE OFFICIEEL ORGAAN VAN DEN BOND VAN * ANTIREVOL. PROPAGANDA-CLUBS IN NEDERLAND MET MEDEWERKI N G VAN „HETCENTRAAL COMITE" VERSCHUJNT DEN 15en VAN ELKE MAAND. ONDER REDACTIE VAN:

Dr. E. J. BEUMER, Utrecht ; C. SMEENK, Arnhem ; P. J. DAM, Hilversum ; C. B. VAN DE WAL, Randwijk; W. VERSCHOOR, Katwijk a/Z. Artikelen, brieven (de red acti e totreffend e), boekwerken ter recensie enz. op to zenden aan W. VERSCHOOR to Katwijk aan Zee.

. UITGAVE: s

N.V.DAGBLAD EN DRUKKERIJ DE STANDAARD N.Z. Voorburgwal 58-60- A'dam Telefoon N. 2315, C. 685

Abonnementsprijs : f 1.— per jaar. Abonnementen kunnen ten alien tijde aanvangen, doch ALLEEN bij het einde van den jaar• gang worden opgezegd.

INHOUDSOPGAVE : De heer Dresselhuys in bezuiniging. — Revolutie. — Neutraliteit. — Parlementaire Kroniek. — Bericht. Met den rug naar het doel. —

DE HEER DRESSELHUYS IN BEZUINIGING. In November 1918 waren vele lieden van streek. Oak vrijzinnigen. Dientengevolge stelde de hoer Rink eene motie voor, luidende: „De Kamer, van oordeel, dat in de huidige omstandigheden groote democratische hervormingen zoowel op wetgevend als op sociaal gebied onmiddellijk ter hand moeten worden genomen, en onmiddellijk moeten worden ingevoerd, gaat over tot de 'orde van den dag." Bij de toelichting verklaard.e de heer R i n k, dat hij en zijne vrienden, in het algemeen, instemden met het nieuwe programma van eischen der soeiaal-democratische beweging. Uitdrukkelijk verklaarde hij zich voor: staatspensioneering op verlaagden leeftijd, wettelijke vaststelling van een korten arbeidsdag, afdoende werktoozenzorg, belangrijke verhooging van de salarissen van de bedienden, de arbeiders en de lagere ambtenaren in publieke diensten. (Handelingen 1918/1919, II bl. 336).

210 De motie werd aangenomen met 43 tegen 38 stemmen. Voor stemden ,alle z.g. „bezulnigers" van_ thans, o.a. de heer Dr esselhuy s. (Handelingen 1918/1919 II bl. 504). Op 4 Dec. 1918 hield de heer Dr esselhuys , eene redevoering. Hij zeide o.a.: „De verwezenlijking van het Staatspensioen is eo:i van de allereerste eischen, die thans zullen moeten worden ingewilligd Wanneer maar vaststaat, dat de oudere menschen, alien zonder onderscheid, of zij arbeider zijn geweest en zich al dan flier verzekerd hebben, op niet te hoogen leeftijd een behoorlijke ondersteuning krijgen, ben ik daarmee volkomen content." Hij gaf toe, dat eene uitkeering aan personen boven de 60 jaar, vans .f 3 per week, per jaar ruim 82 millioen gulden zou kosteri. Gaf men aan gehuwden samen I 5 dan zou het bedrag van ruim 82 millioen met ruim 7 millioen kunnen worden verminderd. Hij liet hierop volgen: „Dit zijn zeer hooge cijfers, maar ik ben voor een vrij hoog cijfer in deze Met bang. Ik herinner eraan, dat ik verteden jaar bij de algemeene beschouwingen gezegd, dat ik bereid was mede te werken aan een staatspensioen, hooger dan I 2 per week en het komt mij ook thans nog wenschelijk voor, dal men kan gaan tot f 3 en I 5, andanks het vrij hooge bedrag van 56 of 54 millioen, wanneer men begint. op den 65-jarigen leeftijd, waarvan dan natuurlijk zal moeten worden afgetrokken wat thans reeds ingevolge de wetten-Talma wordt uitgekeerd." De redenaar gaf vender te kennen, dat eene belangrijke verhooging van tractement van de ambtenaren, beambteh en werklieden in 's Rijks dienst zonder uitstel moest tot stand komen. Wel had de Staatscommissie-Stork verbetering gebracht, maar er moest nogmaal 30 pet. boven op. Dit zou z.i. ongeveer 21 millioen kosten. Ook was hij voorstander van uitvoering der onderwijswetter, verbetering van de positie der onderwijzers en zeer sterke uitbreiding van het vakonderwijs; bovendien van verbetering van de yolkshuisvesting en van de hygiene. Voor uitvoering der onderwijswetteii rekende hij 30 millioen gulden; vakonderwijs en woningbouw zouden veel meer kosten. Dat deert dezen staatsman echter niet: „ ...wij komen tot reusachtige sommen. Maar ik dun zeggen dat, ondanks die groote uitgaven, nu de Regeering eenmaal op het standpunt zich gesteld heeft: wij willen handelen met snelheid en die maatregelen aanpakken, .de Minister van Financien dat geld vinden meet. Dit staat voor rnij vast, en hoe de Minister dit doen wil hangt zal groote maatregeien moeten natuurlijk allereerst van hem af.

211 nemen, zeer moeten belasten de hooge inkomens, maar daarmede kan hij er niet komen. Hij zal andera maatre,gelen moeten toepa.ssen: maar dat de Minister van Financien dit doen moet, nu de Regeering eenmaal gezegd heeft de sociale maatregelen met kracht en snelheiu te zullen toepassen, staat absoluut vast, al Zou het gevolg moeten zijn dat talrijke menschen ha7 staat moeten verminderen en dat met de overzijde 4an het Binnenhof eenige strijd zal moeten worden gevoerd." Ten slotte verklaarde de beer D re s s e 1 h u y s zich Voor de invoering van den achturendag. (Handelingen 1918/1919 II bl. 604.) Minister D e Vries gaf te kennen (t. a. p. bl. 672), dat de desiderata van den heer Dresselhuys met 200 a 250 millioen gulden per Aar de uitgaven zouden doen stijgen. Op 11 Dec. 1918 stelde de heer De M u r a 1 t de volgende motie voor: „De Kamer, van oordeel, dat de rente van I 2 en f 3, bedoeld in artikel 27-1 van de Invaliditeitswet-Talma, onmiddellijk moet worden verhoogd tot 3 en f 5, gaat over tot de orde van den dag." De motie werd mede door den heer Dr e s s e 1 h u y s gesteund. (Handelingen 1918/1919 II ,b1. 682). De motie kostte zeker 5 millioen gulden per jaar. Zij werd zonder hoofdelijke stemming aangenomer. (Handelingen 1918/1919 II bl. 1588) Op 25 Februari 1919 stelde de heer S a n n e s eene motie voor, luidende: „De Kamer, _ van oordeel dat, in afwachting van de herziening der Invaliditeitswet, onyerwijld een regeling, met terugwerkende kracht tot Januari 1919, behoort te worden getroffen, krachtens welke ook niet-arbeiders, wier economische positie hen met loonarbeiders gelijk doet staan, een ouderdomsrente als bedoeld in art. 369 der Invaliditeitswet zullen ontvangen. gaat over tot de orde .van den dag." De uitvoering van dit denkbeeld zou zeker een 25 millioen gulden per jaar kosteri. De heer Dr e s s elhuys stemde voor. (Handelingen 1918/1919 H bl. 1588)

212 'Op 22 Mei 1919 kwam in stemming een motie van den heer 0 s s e n d o r p van den vOlgenden inhoud: „De Kamer, van oordeel, dat het in het belang van het onderwijs gewenscht is, dat de gemeentebesturen de bevoegdheid blijven behouden, de jaarwedden der onderwijzers tot hoogere bedragen vast te stellen, dan in de Wet op het Lager Onderwijs worden genoemd_ gaat over tot de orde var. den 'dag." _ Aan deze motie gaf de heer Dr csselhuy s zijne stem, hoewei zij veel geld zou hebben gekost. (Handelingen 1918/1919 II bl. 2370 Op 5 Juni 1919 waren in behandeling twee wetsontwerpen betreffende duurtetoeslag voor de ambtenaren. De kosten worden geraamd op 25 millioen gulden. De heer D r e s s e 1 h u y s stelde eene motie voor, luidende: „De Kamer, van oordeel, dat het thans in practijk gebrachte voorschotstelsel gedurende drie kivartalen moet worden voortgezet, gaat over tot de orde van den dag." De beteekenis dier motie was, dat in plaats van f 200 zou worden gegeven f 300, die in de meeste gevallen niet zouden worden teruggestort. Deze motie werd verworpen, maar de heer D r e s s e 1huys stemde voor, evenals voor de motie-Ter Laan, die bij dezelfde beraadslaging behandeld werd en oOk geld kostte. (Handelingen 191811919 II bl. 2546.) . Op 30 September 1919 hield de heer H e 1 s ding en eene interpellatie, waarbij hij eene motie voorstelde, die tot strekking had over 1919 aan de ambtenaren nog een tweede maand extra salaris uit te betalen. Aan dit millioenen-voorstel gaf de heer Dr es s e 1 h u y s zijne stem. (Handelingen 1919/1920 II bl. 42.) Op 28 Nov. 1919 gaf deze afgevaardigde zijne stem aan eene motie van den heer K leer ekop e r, die beoogde, dat de Regeering de dramatisohe kunst zou steunen en daarbij niet op de righting of strekking der tooneelstukken zou letten. (Handelingen 1919/1920 II bl. 616.) De Tweede Kamer behandelde 19 en 20 October 1920 een interpellatie van den heer Van den T e m p el betreffende de verbetering van de salarleering van het Rijkspersoneel en in het bijzonder van het personeel van den Rijkspost-, telegraaf- en telefoondienst.

?13 be heer Otto stelde met de heeren Dresselhuys, Van

a p p ar,d en T e r Hall de .volgende motie voor; '„De Kainer, van oordeel, dat naast en :behalve -de door de Regeering voorgenomen verbeteringen in de rekeling- van de salarissen der Rijks ambtenaren en Rijks werklieden een spoedige verdere herziening en verhooging van deze salarissen noodig is, gaat over tot de orde van den dag." Dete onderteekening was meer dan eene beleefdheid, want toen de motie in stemming kwam stemden die heeren alien voor. (Hand& lingen 1920/1921 II bl. 83, 93.) Bij de behandeling der Staatsbegrboting voor 1921.kwam de heer Van de L a a r met de volgende motie: „De Kamer, van oordeel dat de renten uit te keeren volgens de Invaliditeitswet, spoedig aanmerkelijk moeten worden verhoogd, • gaat over tot de orde van den dag." De voorzitter gaf te kennen, dat hij bedoelde eene verhooging met omstreeks 60 pct., hetgeen volgens him 12 rriillioeir per jaar zou kosten. Bij de stemming over de motie was de heer D r e ss elhuys afwezig; de heeren Drion en "Van Rappard stemden tegen; alle andere leden der linkerzijde stemden voor. (Handelingen 1920/1921 II bl. 499, 626; 637). -Op 30 Nov. 1920 diende de heer De Muralt eene motie in van den volgenden inhoud:

-

„De Kamer, van . 00rdeel, dat 'de .oudei domsrenten bedoeld in de Invaliditeitswet (art. 374) ,en ,Ouderdoinswet 1919 (art. 26 en 28) moeten worden verhoogd met 20 pet., gaat over tot de orde van den dag." / Er was met de toepassing van het in -dez e motie belichaamde deriklieeldeeri‘bedrag . van 4 millioen per jaar gemoeid. (Handelingen 192Q/19411 3 bl-720 Toen zij stemming kwam;stemden van links alleen de heeren B r a a t en Drion tegen; de heer D r t s s e lh u y s vas afwezig. p. bl. 774.) Op 26 Nov. 1920 stelde de heer Ossendb r p eene motie voor, luidende:

214 „De Kamer, van oordeel, dat 'de salarisregelink voor de onderwijzers der openbare en der gesubsidieerde bijzondere lagere scholen behoort te worden vastgesteld overeenkomstig het advies door de Centrale Commissie voor georkaniseerd overleg den 27sten Augustus 1920 aan de Regeering uitgebracht, gaat over tot de orde van den (lag." ' Bij diezelfde gelegenheid (interpellatie-Ossendorp) kwam de heer 0 t t o met de volgende motie : „De Kamer verzoekt de Regeering de ontworpen safaris-regeling voor de onderwijzers in dien zin te wijzigen, dat de in functie zijnde onderwijzers met hoofdakte worden bezoldigd op den voet der regeling, gemaakt voor de onderwijzers volgens de wet-1920; en dat de onderwijzers zonder hoofdakte op gelijke wijze worden bezoldigd, behoudens het bestaande verschil van I 300."

i

Deze motie was mede-onderteekend door den heer D r e s s e 1h u y S. (Handelingen 1920/1921 II bl. 694.) Hij vond haar zeer onschu14, want , zij zou slechts 14 (naar het mij voorkomt: 16) millioen gulden per jaar meer gekost hebben dan de regeling van de Regeering, die 26 millioen uitging boven het salariswetje van 1919, waarbij de onderwijzerssalarissen met 15 millioen werden verhoogd. (t. a. p. bl. 699 en 758.) De motie-Ossendorp kostte nog eenige tientallen millioenen meer. Op f Dec. 1920 kwamen de moties in stemming. De heer D r -e ss eIhuys was afwezig. De geheele linkerzijde stemde voor de motie vail . detiheer • 0 t t o. Voor de motie-Ossendorp stemden o.a. leden als.'ne Buisonje, De Muralt, 'De Groot, Abr. Staa 1m a n, Ter Hall en Tr eu b. (Zie Handelingen 1920/1921, II bl. 768 en 769). Uit het bovenstaande blijkt, dat de heer Dresselhuys en zijne partijgenooten voortdurend fiebben getracht, met het oog op kiezersvangst, de tritgaven op te drijven. Sinds eenige maanden poseeren zij echter *als - bezuinigers en schromen ,nu zelfs niet de landsverdediging in gevaar te biengen, Veel _waardeering- kan men door zulke politici niet hebben. B.

215

REVOLUTIE. De socialisten wringen zich in allerlei bochten om aan het verwijt te eintkomen revolutiemakers te zij.1 en met name de heer Schaper tracht den schijn to trekken, dat er feitelijk in.Nov.1918 van revolutie geen sprake was, waar 'hij sIchrigt: ,,De troef is verouderd en heeft geen kracht meer. De onwaarde is reeds lang gebleken. Het is alles nutteloos om lang te spreken over hetgeen de S. D. A. P. of Troelstra of de Kommunisten wilden. De zaak is, dat in Nov. '18, toen de burgerwachten en de .landstorm werden bij elkander geharkt en op een hoop gedreven met partikulier en Iandsgeld om „de orde" te redden, er van revolutie in den meest verzachten yorm zelfs geen sprake meer was. Then de Rotterdamsche meeting in het Circus werd gehouden, was zelfs bij den meest opgewondene geen gedachte meer aan wat naar een staatsgreep of iets dergelijks geleek. Reeds lang daarvoor was dit duidelijk Al dat geblaaskaak over die „revolutie", _om de uitgaven van burgerwacht enz. te motiveeren, is vruchteloos"

ZOO schrijft de heer Schaper in het gezicht van de verkiezingen van 1922 en tracht hij te bemantelen wat nu de verkiezingen van

1918

plaats greep. Maar daardoor noodzaakt hij, ons den mantel, dien hij over de dingen werpt, er vanaf te nemen en te laten zien wat plaats vond. De feiten toch stellen het socialististh streven in het helderst licht en ons yolk mag de lessen der historie, vervat in de geschiedenis der Novemberdagen, nooit vergeten. Vandaar dat we the enkele uitknipsels de juiste feiten laten zien en in de herinnering levendig houden. Toen de algemeene wereldtoestand een revolutionair_karakter ging dragen en omstreeks Nov. '18 een militair relletje in Harscamp een schijnbare overeenstemming daarmede vertoonde, begon de woudnatuur der socialisten te ontwaken en schudde deze tijger der menschheid zijn moordzuchtigen kop. Het dagblad „Het Volk" vermeldde met grooten -wild de verschillende uitiiigen van revolutie als Kiel, Hamburg. Bremen en Libeck en, ofschoon pas op 6 Nov. de -beer Troelstra in de Kamer had verklaard geen cootie -van wantrouwen te zulldn indienen intake het beleid van den. Minister van Oorlog, begon er na kennisname van bovengemelde ievolutie-berichten op 7 Nov. een andere wind .te waaien, 't welk b16ek ult. een vraag van den beer Troelstra in de Kamer n.l. of het waar was, dat hier indertijd een conflict was voorgek9men tusschen H. M. de Koningin en het vorige kabinet over het voorgenomen ontslag van den opperbeveihebber. ,

216 Met groote sprongen vorderde de socialiitische revolutie-idee, totdat op 11-Nov. de bewuste vergadering to Rotterdam gehouden wend, waarop de heer Trodstra zijn revolutionaire rede hield en o.a. sprak! („Het Volk" van Djnsdag 12 Nov. '18.) „In Nederland is op dit oogenblik e en rev o 1 u t i onai re to est an d ingetreden. Hij plaatst de arbeidersklasse voor een geweldige taak. Verzuimt het oogenblik niet, grijptude macht, die u in den schoot wordt geworpen, en duet, wat gij moet en kunt doen" En: „De arbeiders zullen begrijpen, -waarom ik bij den aanvang van een revolutie in Nederland uiteen wil zetten, h o e het niet m o e t! Wij maken een revolutie omdat het k an en m o e t; maar de heele toekomst der arbeidersklasse is afhankelijk van de wijze, waarop wij onzen plicht volbrengen. Wij stellen aan den aanvang de leuze: r e v o l u tie z on der anarchie!"

Ook beet het in ditzelfde verslag: „De arbeidersklasse in Nederland g r ij p t t h a n s de p o l i t i e k e mach t. Zij zal zich moeten konstitueeren als en re vol u t i o n a i r e macht."

En eindelijk: „Wij zullen dus Zondag de gewichtige vraag hebben to bespreken, of wij zullen overgaan tot een oppersten raad van arbeiders en soldaten voor het heele land, en verder van plaatselijke raden. Hebben wij daartoe besloten, dan is die raad vanaf dat oogenblik het Qpperste gezag in ons land. Gij, bourgeoisie, gevoelt, dat de arbeidersklasse is geworden de macht, die niet meer kan vragen, eischen, maar die zichzelf al s o p p e r s t e m a c h t moet konstitueeren. Dit is de eisch der historie, voeg u er naar. Als straks de soldatenraad wordt opgericht,' voeg u er naar. Wat is onze rechtsgrond? Onze noodzakelijkheid en onze onmisbaarheid. Als wij het niet doen, kan het niet gedaan worden Laat er eenmaal worden gezegd: het Nederlandsche proletariaat toonde zich berekend voor zijn taak, de Nederlandsche proletarische revolutie is geweest het gloriepunt in de geschiedenis van Nederland!" •

-

•

Deze,reyolutiemakerii.noemde de, heer..Schaper in „Het Volk" van 4 Dec. '18 niet slechts „een vergissing" maar: „'n gruwelijke verrassing", spreekt van Troelstra.als, van een revolutie-maker en schrijft voorts: „Wij hebben (door ons optreden) de bourgeoisie een machtig wapen tegen ons in handen gegeven, wij hebben er ons bovendien belachelijk mee gemaakt als tie aanstokers eener operette-revolutie, die reeds verloren was aleer zij was begonnen. De waarheid is niet anders." .

217 Dezelfde beer Schaper schrigt nu dat er van revolutie geen sprake Wat men toch „d e b e w u s t e n" nietvoor tegenstrijdigheden to slikken' durft geven! En dat de heer Troelstia niet alleen stond met zijn revolutie-oog.merk blijkt uit hetgeen de heer Heijkoop op 11 Nov. '18 Sprak: „Wij moeten de donkere . dagen van de revolutie door. Maar dit is het laatste lijden".

Mr. Sannes sprak: „Dit zeg ik u: als alien hun plicht doen, ook de soldaten als het noodig is, is de macht door ons to winnen. Dan zal zij komen in de handen van wie er recht op heeft, in u w e handen."

Suze Groeneweg: ,,Wij zujlen zonder geweld ons duel bereiken en de mogelijkheid is er, maar zoo 'niet, dan met onze voile kracht erop los!"

Al deze aanhalingen vindt men in „Het Volk" van 12 Nov. 1918. Te denken geven voorts de volgende aanhalingen uit het boek „Van Christen tot AnarchiSt" van Domela Nieuwenhuis, Welke we overnemens uit Van Dieren's „Waanzinnige Wereld":' Pag. 342: „Op voorstel van Schaper werden in de beginsel-verldaring ingelascht de woorden: Wettelijke of on w e t t e l ij k e, vredelievende of gewel dd a d i g e middelen."

Pag. 354: , Het was Van Kol, - die wenschte . dat de partijgenooten zich zotiden bekwamen in de krijgswetenschap en beloofde hun aan dynamiette. helpen. ,

Pag. 355: „Het was Troelstra, die op den weg van Leeuwarden Nnaar Hardegarijp proeven nam met dynamiet, die echter mislukten en hethzelf haast - een ongeluk .hadden bezorgd." „Het was Helsdingen, die• het stembiljet noemde als goed voor prop op het geweer" • ,;Het was Vliegen, die onder de firma Libertas revolvers verkocht aan partijgenooten en tot aanbeveling advertenties plaatste als deze: „Meisjes, koop voor Uw vrijer' een buldog-revolVet voor St. gicolaas-cadeau." „Het was Hernians, die in hetdibat ds. Bahler toeriep een: Vaarwel tot op de barrikade."

Hoe eohter in eigen boezem de revolutieinaketii beoortteeld worth tnoge uit hetgeen het' bekende socialistisae Eerste Kamerlici H.. Polak schreef in het Veekblad an den Diamafttbeweiteisbond:

218 .,„Stel het ondenkbare geval, dat een revolutionaire beweging hier geslaagd zou zijn._ Hoe zouden wij dan verder gevaren zijn? Rusland heeft het ons geleerd en Duitschland leert het ons opnieuw. Hadden wij een eendrachtige socialistische beweging, dan zou er kans zijn, dat alles goed zou gaan. Doch daarvan is -geen sprake. De boel zou onmiddellijk zijn verloopen in ruzie en herrie, in twiten- en heibel, in pogingen van de minderheid ,om de meerderheid te overvleugelen, in verraad-geschiedenissen, wiarbij vergeleken die van 1903 kinderspel zou wezen en ten slotte in de dictatuur van hen, die de gewapende macht tot hunne beschikking zouden hebben- weten te krijgen. Intusschen zou er van de organisatie der productie en distributie niets terecht zijn gekomen, industrieen zouden te gronde gegaan zijn, roof en moord zouden scherieng en inslag zijn geweest, met het_ resultaat dat nog heel wat meer haveloOie kinderen in modderige sloppen zouden rondsjouwen", enz. .

De groote verkiezing nadert en we moeten weten Waarorn het gaat. De geschiedenis is onze leermeesteres , en, vanda3r dat ieder onzer de hierboven aangehaalde citaten :kennel moet, om zelf den stand van zaken te kennen, en anderen :te kunnen.voorlicliten. C. B. v., d. W. :

MET - DEN RUG.NAAR HET DOEL. Ik sprak dezen winter in een der zalen van Parkzicht te Amsterdam en beloofde ter vergadering, in verband met een der gestelde vragen, in een artikel te zullen behandeletrwat ik in mijn rede had geformuleerd: de socialisten staan thans met den rug naar hun doel gekeerd. , Wanneer ik spreek over socialisten, dan versta ik daaronder die soort van menschen, die als politieke overtuiging aanvaarden de leerstellingen van Karel Marx, breed omschreven in zijn standaardwerk , Das Kapital" en in 't kort saamgevat in het „Communistisch Manifest" van 1848. Dit Marxistisch socialisme heeft als basis de evolutieleer van Darwin. Daarvan zegt Marx: „Zijn wonderbaarlijk -werk ma4kt het mijne absoluut onaantastbaar." De grondgeclachte van deze evoiutieleer is een andere ontstaans-oorzaak . der:.Bingen aan te wijzen dan de H. Schri ►t leert en in de plaats van God als Schepper alter Bingen te leeren een zelfontstaan der stof. Op' deze leer, die .het eerste artikel der Christelijke geloofsbelijdenis tracht om te stooten, bouwde Marx zijn theorie van het ,,historisch materialisme" in welke theorie hij- trachtte aan te toonen, dat alle geschiedenis gevolg is van stoffelijke oorzaken. Niet -slechts de supretnatie van - den geest over de stof, cloth - zelfs het bestaan van ,

219

dew keegt'ais' lets zelfstandigs achtte Marx absurd. - Daantit volgde, dat,,hij zich: ait kracht van zijn beginsel verzetten moesttegeti elken iodsdierist; under wat vorm oak, wij1 besiaan van een godsdienstige grondstelling cinvereenigbaar zou zijn met zijn socialisme. Deswege k'amite Marx' zich niet slechts tegen het Christendom,. doch' tegen elke religieuse openbaring. Allerlei voormannen der socialisteri hebL ben zich beiiverd om de grondgedachte‘ van Marx te bevestigen. Zelfs is boven het hoofdgebouw van den Sovjet-staat Rusland, het Kremlin te Moskou, de lijfspreuk van Marx : '„Gods. dienst is de opium van het yolk" in stralend sch'rift -aangebracht. En hoe staan nu de Nederlandsche socialisten tekenover de allereerste grondstelling van het socialisme? Het opkomen van' „de' longreligieuzen" in de partij ; de herhaalde betuigingen • (vierkant in strijd met Marx) dat een 'Christen zeer good lid van de partij kan zijn; het optreden van allerlei predikanten in' de partij, het twijfelen van vroe-g6re aanhangers van Marx, die nu met Meirr. Roland Hoist instemmen, wanneer zij zest, sprekende over de toekomst der ziel: „Wij voelen in ons - een ander beginsel dan- het materieele, voelen een beginsel in ons, los van ruimte.,en buiten tijd. „Wij weten niet wat van de zielen wordt,.wij weten niet het wezen van den dood omdat wij 't-wezen van de ziel niet weten." Maar door die twijfelende en aan Marx tegenovergestelde hooding, Levert het socialisme het bewijs op geefi toekomst te hebben. Het heeft slechts de lugubere tendenz worPortaal te zijn . van het rijk der vertwijfeling, waarin Satan koning is. Niet slechts , principieel, 'doch ook materieel staat het huidig socialitme tegenover Marx. Marx' grondstelling voor sociale rechtvaardigheid was,' dat niet de grootte der capaciteiten de bestaanswijze b6heefschen moohten. Hij die stork van geest of spieren was, mocht op den zwakke geen voorsprong hebben en daaruit cOncludeerde Marx' tot . ziju loonmoraal : de tijd is de eenige waardemeter. Niet hoeireel men had -verricht, doch hoelang men had gearbeid bepaalde de . Verdiente: En in die Bin 'verzette het' socialisine-zich dan ook steeds tegen stukwerk en pleitte het voor gelijken arbeidkluur voor alle bedrilven. Echter wordt in het soCialisatierapport van Haarlem een 'atderen Loon beluisterd en het stukwerk als het meest volniaakie .aatigetorezemellaar . thatdoor is de 'door Mirt becloekle gelijkheid 6pgeheiipii‘en:cleti . Voorsprolig van het private .arbeldsvermoken•erkend. Het privaatbezit - van geest- en lichaamskracht is dus weer in 'eere

220 hersteld, .maar daarmede is de_ maiterieele grondgedachte van het socialisme overboord geworpen. Voorts is bij het rapport. Kautsky in Duitschland, inzake de annexatie van- bedrijven door den Staat, afwijzend geadviseerd .en slechts aanbevolen de grond aan den Staat te brengen en szle daarop of daarin ,aanwezige bedrijven op • de wijze van yoorheen te doen uitoefenen. De productie wordt daardoor niet gestoord en de bedriffseigenaars worden, voor wat den grond aangaat, pacbters: Alle verandering komt dus hierop neer, dat grondbelasting in 't vervolg pacht zou heeten. Deze methode Kautsky vindt allerwege. bij socia, listen instemming, maar plaatst het huidig socialisme met den rug naar het doel. ook de klassenstrijd, gelijk Marx dien stelde, bestaat practisch niet meer en is niet meer te handhaven zonder dat hij ook in socialistische gelederen man tegen man ten strijd voert. Principieel, materieel en practisch stoat het hedendaagsch sodalisme. met den rug naar zijn oorspronkelijk doel. C. B. v. d. W. ,

NEUTRALITEIT. Dit woord doet thans weer opgeld. Godsdienst in de binnenkamer, doch neutraliteit op publiek erf. Godsdienst in de Kerk, maar neutraliteit in School en Wetenschap, in Staat en Maatschappij. En goedaardig klinkt het : We zijn niet tegen den Godsdienst, doch tegen zijn toepassing op publiek levensterrein. Wat zoudt ge zeggen van remand, die beweerde niet anti-koningsgezind te zijn, doch alleen slechts pleitte voor Oranjegezindheid in de binnenkamer en zijn medeburgers verbood van die Koningsliefde op publiek terrein blijk te geven? Die de regeering onzer Vorstin terugwees van elk openbaar -gebied. •Zoudt ge zulkeen niet de vraag stellen: Waarvoor hebben we dan een Koningin, indiem ze er niet is , om juist de publieke samenleving door ordonnantien te regelen? Want immers een . Koningin enkel voor de biOrienkamer is geen Koningin. Evenzoo staat het met Godsdienst. GodsdienSt wil zeggen op alle publieke levensterrein dienen de ordinantien Gods. Een G6d enkel voor de binnenkamer is geen God. De man; dien we hierboven teekenden, -toont nihilist tes tit en Of tegeristander te zijn Of geen begrip te hebben van het doel van - 't koningschap.

221 . War -die :den Godsdienst teruzwiist naar 't private yak de tide .metitaliteit. •

-

geeft blijk C. B. v. d. W

4.:'

- PARLEMEisiTAIR-E KRONIEK. Reeds In .ors vorig overzicht der . parlementaire gebeurtenissen . de Jonge, welkt beoogde uit 's Rijks- herindwjamotie kas een milliOen gulden beschikbaar te stellen tot leniging van den hongersnood in Rusland. Deze motie kwam in behandeling . bij hoofdstuk V (Departetnent van Binnenlandsche ZakenY der Staatsbegrooting voor 1922. Na eene uitnemende bestrijding door den Minister Ruys werd zij met 55 tegen 27 stemmen verworpen, nadat reeds te voren eene concurreerende motie van den heer Wijnkoop, die tien millioen gulden uit 's Rijks kas wilde putten, met 71 tegen 11 stemmen was afgewezen. Evenmin had de heer Kolthek succes met eene motie, waaritt hij de Kamer wilde doen uitspreken, dat de Regeering zich in Nov. 1918 had bediend van op onwettige wijze bijeengeroepen troepen ! De motie werd met 55 tegen 23 stemmen verworpen. Ook de sociaal-democraten stemden voor. Uit de beraadslagingen, die in verband met hoofdstuk V zijn gehouden, willen we nog twee punten naar voren brengen. Allereerst s dit. De heer Kruyt heeft betoogd, dat Rusland, reeds voor prof. Nansen in het land kwam, 150 millioen gouden roebels heeft - beSteed tot leniging van den hongersno-od en - dat er zulk een 'etiorm (gunstig) verschil bestaat tusschen Ruslands uitgaven voor • ociribg en marine en het zoo' even genoemde bedrag dat wegens den' hongersnood werd beschikbaar gesteld. Wat. deze bewering waard is, kan men . begrijpen, indien men leest in de Nieuwe Rotterdamsche Courant van 18 Jan. 1922, Avondblad dat voor 1922 is geraamd voor de levensvoorziening 140 millioen gulden roebels, voor het leger 565 millioen en voor de marine 72 millioen gulden roebels. Dit. nu heet In - de tweede plaats wijzen wij op de houding door de SociaaltdemoCraten en Communisten ten aanzien der burgerwachten en van *den vrijwilligen Jandstorm aangenomen, waarover wij reeds in het April-nummer (bl. 205 vlg) een en ander mededeelden. gaaat de behandeling der begrooting van Onderwijs (hoofdstuk VA) bad. plaats ‘ gehad, kwam aan de beurt het antwerp van wet hottdende - maatregelen ter voorkoming van het zonder noodzakelijkheid bouwen van scholen voor lager onderwijs. Vooral door -

222 de ' bemoeiingen van den heer Rutgers had dit ontwerp sedert de indiening zulke , belangrijke wijzigingen ondergaan, dat, met uitzondering • van den heer Scheurer geen der leden onzer fractie het noodig achtte_ zijne stem tegen het -ontwerp uit te brengen. Het werd dan ook met' 66 tegen 4 stemmen aangenomen. Bij de behandeling van -hoofdstuk VIII B) beleefde de Kamer het schoone schouwspel, dat de heer Duys optrad als beschermheer van land- en tuinbouwers. De heer Witkamp wilde, dat de Kamer zich zou uitspreken voor afschaffing der registratierechten, die worden geheven bij veilingen van land- en tuinbouwproducten. Wij wenschten dat de Kamer zich zou vereenigen met eene motie, waarin de Minister werd uitgenoodigd allereerst eene wijziging der Registratiewet in diem geest te bevorderen „zoodra de financieele toestand des Lands eenige belastingvermindering toelaat." De heer Duys vond die laatste toevoeging, Welke eerst niet in de mede door hem onderteekende motie van den heer Weitkamp voorkwam, eenige zoodanige verzwakking, dat hij met een eigen motie kwam, waaraan die toevoeging ontbrak. Mede omdat de Minister van Financien uitdrukkelijk verklaard had, dat hij de opbrengst dezer rechten niet kon missen, heeft onze club tegen de beide moties gestemd. Aanneming daarvan zou niet de minste beteekenis hebben gehad, maar wellicht ten onrechte niet te verwezenlijken verwachtingen hebben opgewekt. Dit neemt echter - niet weg, dat de antirevolutionaire leden der Kamer, indien zij vrij staan tegenover dit ontwerp, gaarne de afschaffing der rechten • in ernstige overweging zullen nemen. Zooals van zelf spreekt, misbruikte de heer Duys de gelegenheid die ,hij had om het woord te voeren weder tot het houden van demagogische beschouwingen. Op bl. 2015 - der Handelingen zeide deze heer: „Nu heeft de Minister er aan herinnerd, dat ook de heer van Gijn op het standpunt stond, dat deze tijd geen tijd is om belastingen of te schaffen en hij maakte die woorden tot de zijne. Mijnheer de Voorzitter! Het spijt mij natuurlijk van een Christelijke Regeering te moeten bemerken dat zij dit argument Aileen maar bezigt, wanneer het geldt het afschaffen van een belasting voor de kleine luyden, want toen het ,er om gift om voor de groote luyden een belasting of te schaffen, waren deze Christelijke Regeering en deze Christelijke Kamermeerderheid, die waarschijnlijk tegen . deze motie zal stemmen, daartoe natuurlijk maar al te graag bereid. Het gold toen de afschaffing van de oorlogswinstbelasting. Dat was een belasting op de grooten, op degenen die o. m. reuzenwinsten, hadden gemaakt, en de Christelijke Regeering en Kamermeerderheid

223 waren direct bereid om deze kapitalisten_ vrij te steilen van die belasting. dat, het gee_n_tiklen Toe . hoorde men van die .heeren dat_argument zijn orn belastingen of te schafferi. heer Abr. Staalman roept mg. toe dat er ook vetlies was. ,Dan heeft hij het niet begrepen, want de belasting zou alleen geheven. worden van menschen die oorlogs-„winst" hadden gemaakt, en indien er dus waren geweest, die verlies hadden geleden, zouden die niet worden getroffen. .En zelfs een voorstel van den heer J. ter Lean om die belasting ook voor 1919 te heffen, kon geen genade vinden bij hen, die onder den imam van „Christendom" hier steeds zoo goed als uitsluitend de belangen van het grootkapitaal dienen, en ook niet bij den Vrijheidsbond, die bij zulke gelegenheden natuurlijk de „Christelijke" politiek steeds o zoo mooi vindt. Nu op dit oogenblik gaat het -om arme tuinders, die een zwaar en ,miserabel bestaan hebben. Daarover behoeft de heer Zijistra waarlijk niet zoo minachtend en cynisch te lachen als hij daar doet. 1k heb van tal van menschen verzoeken gekregen om alle- pogingen aan te wenden om deze belasting afgeschaft te krijgen, en het is een weergaloos schandaal, dat men dat niet mag doen zonder bloot te staan aan de betichting, zooals die door den heer Beumer is geschied, door op zijn „Christelijke" manier te insinueeren, dat dit pure kiezersvangerij zou zijn. Dan is elk voorstel ten bate van kleinen en gedrukten wel op' die manier te disqualificeeren, en dan is er geen lid van deze Kamer, die zijn plicht kan doen zonder te risqueeren, dat hem het een of ander verwijt van dergelijk allooi voor de" voeten wordt gesmeten. lk zal mij daar dan ook niets van aantrekken. Evenmin als van de flauwe aardigheid alsof ik plotseling „agrarier" of een „boerenvriend" zou zijn geworden in :de verdacht-_ makende beteekenis van dat woord. lk pleit hier volstrekf niet voor dat soort boeren, dat men gewoonlijk onder den naam van „de dikke boeren" betitelt, de kapitalisten onder hen; heusch, die hebben hier- in de kamer verdedigers genoeg: Maar ik kom hier op voor de proletarier's onder de boereni• de kleintjes, zij die een zeer zwaren dobber hebben om door 't leven te komen en voor wier belangen ik met evenveel energie wil strijden als voor alles wat door uw „prachtig" maatschappelijk stelsel in druk en flood zit. Mijnheer de Voorzitter ! lk constateer dus nog eens; dat de redeneering van den Minister, dat het geen tijd is om de belastingen of te schaffen, voor . deze aristelijke Regeering niet gold toen het ging onide kapitalisten van de oorlogwinstbelasting te bevrijden. En dat ging heusch wel om een heel wat grooter bedrag dan f 500.000;. de heer ter Laan roept mij hier toe, dat het toen zelfs ging, om 70 of 80 millioen. Welnu, gaat het om‘ f-500.00O, .niet heffen van kapitalisten,. maar van den kleinen man, en nu zeggen de heeren, dat dit geld.niet kan worden gemist....!

Zooals gewoonlijk, had deze afgevaardigde het geheel mis. Op bl. 2019 an twoordde de Ministei•heni dan ook: • ,- ,Een , tweetle opinerkine van

- heer Diiys is deze, dat de Regeering

'thatis 'geen belasting wil - afschafferb maar eenige jaren' geleden,--toen zij 'de- obilogWinstbelasting ifkliatte, .ciders heeft geredeneerd. Het doet mij

224 dat zelfs de heer Marchant die woorden min of meer voor zijn rekening heeft genomen. De oorlogswinstbelasting is nooit bedoeld als een belasting die blijvend zou :zijn; zij Was een crisisbelasting. Het is volkomen juist wat de heer Beumer gezegd heeft, dat een van de voornaamste motieven voor de afschaffing destijds was, dat handhaving den Staat op verliezen zou icomen te staan door de bekende restitutiebepaling. Ik ervaar dagelijks, dat men ontheffing vraagt van aanslagen in de 0. W.-belasting over 1916, 1911 of 1918 op grond van later geleden verliezen; welke ontheffing zou moeten worden verleend als die belasting nog bestond." Zoo , is het inderdaad., Was de 0. W.-belasting niet afgeschaft, dan zou de schatkist tientallen millioenen hebben moeten terugbetalen, aan hen, die eerst van hun winst een hoog percentage hadden afgestaan en vervolgens, omdat zij verliezen leden, aanspraak konden doen gelden op teruggave, geheel of ten deele, van hetgeen zij gestort hadden. Even demagogisch als de heer Duys bij hoofdstuk VII B, deed de heer Van Stapele, toeti de pensioenwet voor de ambtenaren en hunne weduwen en weezen opnieuw in de Tweede Kamer behandeld werd. 0. a. stelde hij voor uit het ontwerp nog te laten de bepaling, die de mogelijkheid uitsprak van het verhaal van de pensioensbijdrage op de ambtenaren. ‘Aanneming van dit amendement zou allicht ten gevolge hebben gehad, dat de Eerste Kamer het ontwerp weer had verworpen. Vandaar, dat de Kamerleden, die het epstig meenden met de belangen der ambtenaren, tegen het amendement stemden. Slechts de Communisten, Sociaal-democraten, Vrijzinnig-democraten, en de heeren Albeda, Wij-k, Van de Laar en A. P. Staalman stemden voor. Over de behandeling der nog resteerende begrootingshoofdstukken kunnen wij gevoegelijk zwijgen. Aileen dient vermeld, dat Min. van Dijk op schitterende wijze de begrooting van oorlog en van marine verdedigde. De oorlogsbegrooting werd rechts tegen links aangenomen, behoudens, dat ook de heer Wijk vOOrstemde. De marine-begrooting ging er zonder hoofdelijke stemming door. Zoo zijn de Sociaal-democraten ! B.

.73e.richt De inhoudsopgave voor den len en 2en jaargang houden wij nog beschikbaar voor hen, die hun aanvraag daarvoorvoor 10 Juni a.s. richten aan de N .V DAGBLAD EN DRUKKERIJ DE STANDAARD, N.Z. Voorburgwal 58-60, Amsterdam.

30' WARGO.)

No. 3

JUNI- 1922

[NEDERLAND EN ORANJE OFFIdEEL ORGAAN VAN DEN BOND VAN ANTIREVOL. PROPAGANDA-CLUBS IN NEDERLAND M ET M EDEWERKI N G VAN „HETCENTRAALCOMITE" VERSCHIJNT DEN 15en VAN ELKE MAAND.', ON DER REDACTIE VAN:

Dr. E. J. BEUMER, Utrecht; C. SMEENK, Arnhem: P. J. DAM, Hilversum ; C. B. VAN DE WAL, Randwijk; W. VERSCHOOR, Katwijk a/Z. Artikelen, brieven (de redactie betreffende), boekwerken ter recensie enz. op te zenden aan W. VERSCHOOR te Katwijk aan Zee.

U ITGAVE :

N.V. DAGBLAD EN DRUKKERIJ DE STANDAARD N.Z. Voorburgwal 58-60 - A'dam Telefoon N. 2315, C. 685

Abonnementsprijs : f 1.— per jaar. Abonnementen kunnen ten alien tijde aanvangen, doch ALLEEN bij het einde van den jaargang worden opgezegd.

INHOUDSOPGAVE : Christelijk of Revolutionair. — De naderende verkiezing. —Waardige Paladijnen. — Plattelandersbelangen. — In anti-revolutionaire richting. — Berichten : Inhoudsopgave. Propagandanummer.

CHRISTELIJK OF REVOLUTIONAIR. De verkiezingen naderen met angstverwekkende snelheid. Angstverwekken.d, schrijven wij, omdat de tijd der voorbereiding haast voorbij is, terwij1 het juist aankomt op een duchtige voorbereiding der verkiezingen, zal men succes na den stembusstrijd kunnen verwachten. , Deze verkiezing is hoogst gewichtig, omdat door den uitslag daarna bepaald wordt in welke richting ons land in de eerstvolgende vierjarige periode zal worden geregeerd : in Christelijke of in revolutionaire richting. Men mag daarbij de ongunstige positie welke de Christelijke partijen bij den komenden strijd innemen niet onderschatten. Er zijn verschillende factoren in het nadeel der rechterzijde aan te wijzen, waarop wij bier de aandacht wIllen vestigen.

226 In de eerste plaats het feit, dat in de Mans bijna geeindigde vierjarige regeeringsperiode een Christelijk /Vlinisterie aan het bewind is geweest. De loop der parlementaire historie hier to lande is zoo, dat de richting van het regeeritigsbeleid meestal om de vier jaar wisselt. In 1897 trad 't kabinet Pierson-Goeman Borgesius op, in 1901 't ministerie Kuyper, in 1905 't kabinet de Meester, in 1909 Heemskerk, in 1913 Cort v. d. Linden en in 1918 Ruys; het was dus in de laatste 25 jaar : links, rechts, links, rechts, links, rechts en gezien deze historie zou dus in 1922 weder een links Kabinet de leiding van 's lands taken in handen moeten nemen. Deze gang der geschiedenis is wel verklaarbaar. Regeeren verzwakt een partij. Allerlei regeeringsdaden wekten ontevredenheid, teleurstellingen en critiek, welke zich bij de verkiezingen wreken. Verschillende groepen en personen die de vorige maal op de regeeringspartijen hebben gestemd, stemmen dan op de candidaten der oppositiepartijen. Uit dien hoofde zal het voor de Christelijke partijen thans een zware strijd zijn om haar tegenwoordige positie to handhaven. In de tweede plaats de werking van het vrouwenkiesrecht. De vrouwen zullen een belangrijken factor vormen bij den uitslag van de komende verkiezingen. Nu verkeeren hierbij de Christelijke partijen in het nadeel. Jarenlang is aan de Christenvrouwenvoorgehouden dat haar roeping ligt in het huisgezin en dat zij zich van het deelnemen aan de politieke actie moeten onthouden. Niettegenstaande thans 't vrouwen-kiesrecht en stemplicht zijn ingevoerd, vreezen wij toch, dat vele Christenvrouwen, vooral ten platte lande, zich van de stembus verre zullen louden. En dat is een gevaar voor de Christelijke partijen, want de vrouwen ter linkerzijde zijn zoo schroomvallig niet, zij zullen wel stemmen. En iedere Christenvrouw die thuis blijft, vermeerdert de kansen van links, zij stemt toch, maar op de linksche candidaten. Wij gelooven dat - het percentage der thuisblijfsters bij „rechts" grooter zal zijn dan bij plinks". In de derde plaats de geest des tijds. Deze is materialistisch van acrd. Het theoretisch materialisme is reeds lang overwonnen, doch het practisch materialisme viert hoogtij. Vooral de laatste wereldoorlog en zijne heillooze gevolgen hebben hiertoe een krachtigen stoot gegeven. De groote massa heeft voor niets anders oog dan voor de materieele belangen en om de ideeele

227 goederen wordt niet gedacht. De candidaat die de mooiste beloften op stoffelijk gebied doet, is in de oogen der massa de gevierde man en moet de zege wegdragen. - Men voelt, dat de partijen die in hun vaandel het geestelijke vooropstellen, thans tegen den aanzwellenden stroom moeten oproeien. De vraag dient gesteld, wat zal er gebeuren als „links" wint ? „Links" is thans, meer dan ooit, een allegaartje : Vrijheidsbond, democratische partij, vrijzinnig democraten, liberalen (Mr. v. Houten) staatspartij van volkswelvaart, onafhankelijke (v. Beresteijn) Middenstands unie, S. D. A. P., Communisten, vrijdenkers, rapaille partij enz. enz. Al deze groepen zullen aan de verkiezingen deelnemen. Wint „links" dan zal, het kan niet anders, de S. D. A. P. een overwegenden invloed uitoefenen op de vorming van een nieuwe Regeering. Vroeger, toen de liberalen nog wat beteekenden, had een overwinning van links, meestal ten gevolge de vorming van een vrijzinnig Ministerie. Maar thans kan dat niet meer. De vrijzinnigen zijn geheel onmachtig om een Kabinet te formeeren. Na een overwinning van links, d. w. z. na een nederlaag van „rechts" zullen cle socialisten hun stempel op het'nieuwe bewind met groote duidelijkheid drukken. Een socialistische regeering is een groot gevaar voor ons land en om de beginselen der socialisten en om hun tactiek. Hun beginselen zijn beslist anti-Christelijk. Indien zij een overheerschenden invloed zullen uitoefenen op den loop van 's lands zaken, dan staat vast, dat de Christelijke grondslagen van staat en maatschappij ernstig zullen worden ondermijnd. Dit behoeft niet nader te worden aangetoond. leder die . maar eenigszins met de leer van het socialisme op de hoogte is, weet hoe het socialisme scherp vijandig staat tegenover het Christendom. En ook de tactiek der socialisten is niet te vertrouwen. Een vaste lijn ontbreekt hier. Volgen de leiders de inspraak. van hun verstand, dan willen zij den parlementairen weg bewandelen. Letten zij echter op de instincten der socialistische massa dan willen zij aan een revolutionair avontuur deelnemen. Daarbij komt vooral de zweep van Wijnkoop. Er is hier voor de sociaal-democraten het gevaar der concurrentie. De leiders weten, dat een groote massa der socialisten revolutionair voelt, en nu bestaat het gevaar, dat indien de S. D. A. P. zich beslist van de revolutie afkeert,

228 velen der revolutionair-gezinden uit de S. D. A. P. zich onder het vaandel van Wijnkoop zullen scharen. Er is steeds een krachtige zuiging naar uiterst links. De extremisten hebben altijd een voorsprong, n.l. de consequentie van het beginsel. Niet de Girondijnen, maar een Robespierre vormde de stuwkracht der Fransche revolutie en niet een Kerensky, maar Lenin en Trotsky drukten hun stempel op de Russische revolutie. En zoo gaat het steeds in de historie : wint links, dan verkrijgt men dit resultaat, dat de socialisten het land regeeren, en dat de communisten een grooten invloed op het bewind uitoefenen. Stel eens dat er dan even als in November 1918 een „revolutionaire situatie" ontstond dan ontbreekt een bewind, dat evenals het kabinet-Ruys, de revolutie weerstaat, integendeel, dan hebben wij een regeering, die met de opstandelingen heult en men weet door Rusland, welk een ellende een revolutie over een yolk brengen kan. Er moet op 5 Juli een beslissende keuze worden gedaan : christelijk of revolutionair, een derde bestaat thans niet. Kiest men de candidaten der rechtsche partijen, dan kiest men vOOr de Christelijke rechts-orde, dan kiest men vOOr het welzijn van yolk en vaderland. Kiest men de candidaten der linksche partijen dan kiest men vOOr de revolutionaire beginselen, dat is tegen het welzijn van land en yolk. De anti-revolutionaire partij is een echte volkspartij, zij omvat den hoogeren en den middenstand, kleine burgers en arbeiders. Nu gaat de geest van dezen tijd tegen dat samengaan der verschillende standen in eerie partij. Men drijft naar formatie van onderscheidene belangengroepen. Naar twee kanten gaat de zuigkracht welke op splitsing aanstuurt. Aan de eene zijde wil de sociaal-democratie de Christelijke arbeiders verlokken om de anti-revol. partij te verlaten en zich te stellen onder de leiding van Troelstra. Het wordt dan van de zijde der rooden voorgesteld, dat de Christelijke partijen de reactie dienen, dat de arbeidersbelangen . daar niet veilig zijn en dat hun ware belangen alleen door de S. D. A. P. kunnen worden behartigd. Aan de andere zijde wordt door vrijheidsbond, middenstandsorganisatie e. a. er op gewelen, dat dit Kabinet, gesteund door de Christelijke partijen, te veel ging in democratische richting en dat „de arbeider" te veel het middelpunt is van de wetgeving

229 op sociaal gebied. In dien geest werkt bij de Roomsch Katholieken de actie-Cranenburgh. Velen willen van een strijd der beginselen niets weten en sturen aan enkel op een strijd van belangen. Middenstanders bij middenstanders en arbeiders bij arbeiders is dan het parool. Onze anti-revolutionaire partij moet tegen dit streven scherp positie nemen. De beginselen voorop, dit beteekent het geestelijke voorop en daarna de stoffelijke belangen, doch het hoogste belang voor ieder is juist, dat .het geestelijke de eerste plaats inneemt. De vrouwen zullen thans zeer veel gewicht in de schaal werpen. Onze propaganda moet voortdurend tot de vrouwen uitgaan Aan de Christenvrouwen moet worden voorgehouden, dat de Overheid van haar eischt, dat zij op 5, Juli haar stem uitbrengt, dat zij op grond van Gods Woord de Overheid moet gehoorzamen, dat zij in het belang van land en yolk haar stem moet uitiirengen op de candidaten der Christelijke partijen en dat indien zij thuis blijft en dus niet stemt, zij toch aan de stemming deelneemt, maar dan stemt zij op den verkeerden candidaat en versterkt den tegenstander. Allen die kunnen, moeten zich in de komende weken geven voor de propaganda onzer heerlijke beginselen en . vooral en boven alles laten wij aan God vragen of Hij onzen verkiezingsarbeid wil zegenen, dan zal 't goed gaan. P. J. D.

DE NADERENDE VERKIEZING. Deze maand zijn de candidaten gesteld voor de Tweede Kamer en vermoedelijk wordt in de eerste helft van Juli daarover gestemd. Het wordt dus kort dag en daarom hoog tijd voor onze Propagandaclubs om hun ijver te toonen. Vandaar dat we enkele vingerwijzigingen geven, waarmede bij de propaganda rekening kan worden gehouden. . Eerstens : de waarde van elke stem. Om deze aan te toonen worde verwezen naar de vorige Kamerverkiezing. Toen stemden er in 't geheel 1.341.744 kiezers, waarvan 671.188 rechts en 670.556 sinks. Een verschil dus tusschen rechts en links van slechts 632

230 stemmen. De helft plus een van dit verschil, dus 317 kiezers, waren in staat de meerderheid te verplaatsen. Op elke ruim 4000 stemmen had dus een stem de beslissing. Deze berekening toont dus aan, dat een kiezer, die thuis blijft of blanco stemt, de kracht zijner partij ontneemt aan 4000 stemmen en verplaatst naar de tegenpartij. De bewering van sommigen: „het zal aan die enkele stem van mij niet liggen. ", moet worden ontzenuwd door aan te toonen, dat- elke stem den doorslag geeft aan 4000 stemmen. Hierbij moet vooral in het oog gehouden, dat niet het aantal stertimen, doch het verschil beslist. Tweedens : belangen of beginselenstrijd. Velen meenen dat er verschil bestaat tusschen belang en beginsel. En bij velen derzulken heeft de inhoud van de portemonaie grooter waarde dan die van het hart. Het zoogenaamd finantieel belang geeft den doorslag en wanneer men de behartiging daarvan meer verwacht van een partij, die niet ter wille van een beginsel is opgericht, dan verzaakt men gaarne zijn beginsel en dient men zijn zoogenaamd belang. Het is nog altijd als in Jezus dagen : God en Mammon dienen, dat gaat niet. En men doet keuze, doch een verkeerde. Echter maakt men twee fouten. • In de eerste plaats door te denken, dat belangen-groepen de belangen kunnen ' bevorderen. De practijk heeft het wel anders geleerd. Ruim 9000 kiezers hebben, in twee groepen verdeeld, gezamenlijk Braat in de kamer gebracht. Doch niet slechts heeft Braat nooit iets bereikt, doch er is zelfs nog nooit ernstig naar hem geluisterd. Alleen kunnen zijn kiezers de voldoening hebben, dat wanneer er een stemming gehouden werd over iets, waarbij een Christelijk principe op het spel stond, hij uit beginsel tegenstemde. Zijn belangendoel heeft nog nooit iets bereikt, zijn beginseluiting heeft echter vier jaren het anti-Christelijk element in de Kamer helpen versterken. In de tweede plaats echter, de tegenstelling belang en beginsel bestaat niet. Schrift en historie spreken het bestaan dezer tegenstelling tegen. Een paar teksten slechts: „De godzaligheid is tot alle dingen nut, hebbende de beloften - des tegenwoordigen en des toekomenden levens" (d. w. z. voor het tijdelijke en voor het eeuwige). „Beproeft Mij nu daarin, zegt God, of ik U niet zal opendoen de vensteren des hemels en zegen afgieten, zoodat er

231 ■

geen schuren genoeg w.ezen zullen". En wat de historie betreft, zoowel de eigen als de algemeene geschiedenis leveren het bewijs op, dat gehoorzaamheid aan God steeds saamviel met stoffelijke bloeitijdperken. Derdens : het belastingvraagstuk. Aangetoond moet worden dat bezuinigingsleuzen geen waarborg bieden. De Vrijheidsbond heft ze aan en doet gelijktijdig eischen wier vervulling heel het rationale inkomen vorderen zou. Geen enkele partij krijgt de leiding. doch er worden weer gevormd twee groepen en uit eeri daarvan wordt de Regeering saamgesteld. En of men nu hoog springt of laag springt, het is niet anders. Krijgt links meerderheid, dan zullen de socialisten, die bij een vorige linksche meerderheid geweigerd hebben, zonder twijfel aan de Regeering deelnemen en dan zullen we eens andere belastingen beleven. Denk alleen maar aan hun pleiten voor steunverleening aan Rusland. Dan wordt het belastinggeld gebruikt om de mislukking van het socialistisch beginsel over heel de wereld, en met name in Rusland, te helpen betalen. Er ware zeer zeker finantieel te bezuinigen geweest. Doch hebben de mopperaars over de hooge belastingen al eens bedacht, dat hun geld nog de volle waqde vertegenwoordigt en onze gulden nog niet gedaald is tot de waarde die vroeger een cent had, gelijk zulks bij onze naburen het geval is? Om in den groOten wereldchaos de zaak op .pooten te houden, dat kost geld. En waar tal van inkomstenbronnen buiten de schuld der . O _ verheid gesloten zijn, moeten de belastingen veel goedmaken. Vierdens : de arbeidersbelangen. Tal van arbeiders denken dat hun belangen op zichzelf staan en een arbeiderspartij, gelijk de S. D. A. P. zich voorgeeft te zijn, wenschelijkheid van bestaan heeft., Nu heeft de historie twee dingen bewezen ; ten eerste, dat naarmate het socialisme over heel de wereld gegroeid is, de wereldtoestand slechter is t geworden en ten tweede, dat naarmate het socialisme in de verschillende landen grooter toepassing vond, in diezelfde mate er de ellende ook grooter werd. Bij geheele toepassing als in Rusland, naar dezen regel dus, enkel ellende. Deze stelling kan door niemand worden tegengesproken. Aangetoond moet, dat het arbeidersbelang of hankelijk is van het algemeen belang. Vele arbeiders hebben slechts oog voor de geldwaarde van hun loon en daarvan maken socialistische leiders

232 misbruik om daarmede de arbeiders te misleiden. Ware dit zoo, dan naar Rusland. Daar verdient een arbeider meer dan een miljoen Roebel per week. (1 Roebel = 1.23 Old.). Doch hij heeft er.:niets aan want de lage valuta en hooge goederenwaarde staan hem nauwelijks toe van dit bedrag te leven. Geld' heeft slechts ruil- doch geen verbruikswaarde en het maatschappelijk welzijn wordt niet bepaald door de hoeveetheid geld, doch door de hoeveelheid goederen. En nu wordt goederenbezit verkregen 'cloor de aanwending van arbeikl, doch evenzeer van initiatief, import, geld en tal van andere factoren. En wanneer nu het socialisme de dwaasheid begaat van den klassenstrijd te prediken, dan maakt het een van de factoren los uit zijn verband en doet dezen remmenden invloed uitoefenen op de uiteindelijke resultaten, zoodat de arbeiders weer de dupe van de geschiedenis worden. Hadden zij slechts met geld te maken, dan was voor hun de zaak met arbeid en loonontvangst uit. Doch geld is voor hen slechts tusschenbezit. Ze moeten goederen hebben en daarom wordt hun doel eerst bereikt als het verband tusschen al wat aan de goederenproductie medewerkt, bewaard blijft. Vijfdens: de beginselbelangengroepen. Of dit woord goed gekozen is, daarover zal de toekomst rechten, maar bedoeld wordt er mede die soort van partijen, die zijn opgericht om het belang van een bepaald principe te dienen. Het eigenaardig doel harer oprichting maakt, dat ze evenmin als de gewone belangengroepen zich tot samenwerking leenen en deswege nimmer eenig nut kunnen stichten. Tot deze groepen behooren o. a. de Staatkundig Oeref. Partij, de Herv. Staatspartij, de Vrijdenkerspartij, de Spiritistenpartij. - Toekomst hebben deze partijen geen van alle. Aileen bevordert splitsing het ,belang der linkerzijde. Reeds lazen we van verzwagering der Staatk. Ger. Partij met den Plattelandersbond. Vooral moet klem gelegd op den feitelijken toestand. Het wezen daarvan is de strijd der antithese, door de Schrift gesteld in Gen. 3. • Die omvat allen wereldstrijd, ook dus die op politick gebied. Daaraan onttrekken kan niemand zich ; wel voeren struisvogelpolitiek en doen alsof men de antithese niet ziet. Maar bij elk onzer handelihgen, :ook de allerkleinste, verrichten we een

233 Ocl . vbOr of tegen den Christus Gods. Paulus schaart er zelfs ondr het eten s en drinken. ' De wi#e van strijden is tweeledig : revolutie en reformatie. Links leeft uit het revolutiebeginsel, rechts wil den reformatorischen weg. . Deze antithese nu wordt aan de linkerziide geloochend. Troelstra achtte ze verouderd, doch haalt daarmede een streep door de leer van Karl Marx. Het centrum van de tegenstelling wordt gevormd door Antirevolutionair en Sociaal-democratisch. Beiden prediken liefde en haat; doch elk met een geheel ander object. De antirevolutionair predikt liefde tot God en haat tot de wereld in haar zondige openbaring, terwijl de socialist liefde tot de wereld en haat tot God propageert. Doch de antirevolutionair is in dezen weer onderscheiden van die sekten, die in mijding der wereld plicht zien. De antirevolutionair aanvaardt de wereld als schepping Gods , en strijdt slechts tegen haar deformatie. Het bederf • stuiten en het recht Gods tot openbaring helpen brengen -acht hij zijn levenstaak. Maar dan ook op alle terrein van het publieke !even. In dit doel wordt ze niet gevolgd door eenige partij der linkerzijde ; integendeel vindt ze alle partijen tegen zich, zoowel Plattelandersbond als Communistische Partij. Maar wordt ze ook niet gevolgd door Staatkundig - Gereformeerde en Herv. Staatspartij, wip dezen slechts partieele doeleinden nastreven en slechts ten deele medegaan. C. B. v. D. W. ,

WAARDIGE PALADIJNEN. De Eerste Kamer heeft het wetsontwerp tot het in overweging nemen van een voqrstel van verandering in het, derde hoofdstuk der Grondwet verworpen. In verband daarmede werd op verzoek der Regeering de stemming over de wetsontwerpen betreffende het . vierde hoofdstuk en de Additioneele Artikelen aangehouden. De verwerping van het eerstgenoemde wetsontwerp oaf den lieer Troelstra aanleiding aan de Tweede Kamer verlof to vragen

234 tot het houden eener interpellatie. Dit ' verzoek werd 25 April 1922 gedaan en 26 April toegestaan. Tevens werd besloten, dat de interpellatie onmiddellijk zou worden gehouden. Dat ondertusschen reeds nieuwe ontwerpen betreffende het derde en het vierde hoofdstuk waren ingediend, alsmede betreffende de Additioneele Artikelen, was voor den heer Troelstra geen reden om zijne aanvrage in te trekken. Dus had de discussie plaats en daarbij voerde ook de heel-, Marchntewod.Hijasvnmeg,dtTwKamer indien zij zich zelve respecteerde, de nieuwe ontwerpen niet kon aanvaarden. Ook sprak hij over het prestige der Tweede Kamer. Ten slotte. kwam hij met de volgende motie : „De Kamer spreekt als Naar oordeel uit, dat de afwijzing door de Eerste Kamer van een deel der voorstellen tot herziening der Orondwet geen aanleiding behoort te zijn tot eenigerlei poging om die voorstellen voor de Eerste Kamer meer aannemelijk te maken, en gaat over tot de orde van den dag". Het merkwaardige van deze . motie is, dat zij de Tweede Kamer over de nieuwe wetsontwerpen eene uitspraak wilde doen geven, voor de Kamer van die ontwerpen had kunnen kennis nemen. Dat zoo lets in strijd is met het prestige der Kamer, scheen de heer Marchant niet te begrijpen. De meerderheid der Kamer had gelukkig een beter inzicht in de zaak. Op 27 April 1921 werd de motie verworpen met 54 tegen 26 stemmen. VOor stemden de sociaal-democraten, de vrijzinnig-democraten, de communisten en de heeren Wijk, Teenstra, van de Laar en Kolthek. De wonderlijke motie was dus van de baan. Welk een bedenkelijk voorstel het echter was, blijkt wellicht het best uit het feit, dat de motie, die werd voorgesteld van wege het „prestige" der Kamer, behalve door den heer Ketelaar, werd ondersteund (door juffrouw Groeneweg el) de heeren Kol thek, Wijnkoop en Kleerekoper. Ja, ja, het prestige der Kamer heeft waardige paladijnen. B.

235

PLATTELANDERSBELANGEM Op-geld doet tegenwoordig het Kamerlid Braat, omdat hij vertelt de belangen der boeren te bepleiten. Hij vertelt er niet bij, dat hij niet den minsten invloed in de Kamer uitoefent en als er eens notitie van hem genomen wordt, het slechts is door den heer Ter Hall, die hem als komiek of i.d. eenmaal hoopt te engageeren. Een verstandige boer weet uit een vierjarige ervaring, dat door den „grapjas Braat", die nu en dan de Kamerleden eens vermaakt met wat onbenulligheden, geen enkel landbouwbelang gediend wordt. En eveneens weet een verstandige boer, dat belangengroepeering alle kans op succes mist. Eerstens al omdat in een belangenstrijd de minderheid het tegen de meerderheid of moet leggen, wat beteekent, dat wanneer alle landbouwers zich vereenigden in een plattelandersbond, ze hoogstens twaalf Kamerleden konden kiezen en dezen steeds tegenover acht en tachtig niet-landbouwers zouden komen te staan, met het gevolg dat de landbouwstand niet gelukkig zou zijn. Maar tweedens omdat de landbouwers een betere vertegenwoordigingskans hebben door te trachten in de partij, waartoe ze principieel behooren, een specialiteit in hun bedrijf op een kans biedende plaats gecandideerd te krijgen. Dan toch heeft een zoo'n Kamerlid den steun van heel zijn club te wachten en is er voor de landbouwbelangen dus een meerderheid te werven. Dus zelfs, al zou men inplaats van iemand als de heer Braat een degelijk man kiezen, dan zou zulks toch geen dienen van eigen belang zijn. Ook om zijn zuinigheid is er geen aanleiding den heer Braat te kiezen. Om slechts een voorbeeld te noemen : Er komt een amendemerit om de onderwijzerssalarissen te verhoogen met een bedrag, dat de schatkist op 16 millioen komt te staan. De Regeering achtte het onaannemelijk en verklaarde bij aanneming heen te zullen gaan, omdat deze zestien millioen een te zwaren druk op de belastingbetalers zou leggen. De heer Braat maalde er wat om ; hij stemde eenvoudig voor. Dwaasheid is het voorts om te meenen dat de belangen van den boer enkel verband houden met de gestie van zijn bedrijf. Immers de opbrengst van zijn producten (en dat is toch zeker een voorname factor inzake de winst) is voor een groot deel afhankelijk van de

236 maatschappelijke koopkracht. Meer dan eenig ander bedrijf is de landbouw afhankelijk van indirecte factoren en die spelen daar voornamer rol dan de rechtstreeksche invloeden. Maar dan is er nog iets anders. De landbouwers hebben evenzoogoed als andere menschen een beginsel. En dat beginsel plaatst hen in den beginselstrijd. En nu ontkomt de Plattelandersbond den beginselstrijd ook niet. Vandaar dat men in 1918 twee lijsten had, een rechtsche en een linksche. Op de linksche stond de heer Braat. En door het verbinden dier beide lijsten kwamen de rechtsche stemmen ten goede aan een linkschen candidaat. Zoo liepen er 5180 kiezers in de fuik. Ze bedoelden rechts te stemmen en sternden links. Hun stem werd door de liistenverbinding gevoegd bij de groep van het ongeloof. Was dit wel iets anders dan boerenbedrog? Zoowel inzake het beginsel als het belang was het beetnemerij. Opgepast dus voor een herhaling. C. B. v. d. W.

IN ANTI-REVOLUTIONAIRE RIGHTING. Er is een beweging ontstaan, die de staatkundige ordening door maatschappelijke regeling wil vervangen. Waar tot nu toe de leuze: „De Staat moet regelen", verreweg den boventoon had boven alle andere klanken, daar begint men hoe Langer hoe meer te vragen naar losmaking van den nauwen band, die de Staat om 't maatschappelijke leven geslagen heeft en wil men, dat de maatschappij zooveel mogelijk zich zelf helpt, niet in dien zin, dat men maar de zaken wil laten loopen, zooals ze loopen, maar in dezen heel anderen zin, dat men aan de maatschappelijke organen de gelegenheid wil schenken om zelf de wetten te stellen, waaronder zij leven en werken sullen. Dat een beweging in deze richting zich sterk en snel baan breekt, is door niemand meer te ontkennen. En in Naar verderen voortgang zal meer en meer een scherpe tegenstelling op sociaal terrein openbaar worden tusschen de soc. dem. opvatting der staatstaak en die der chr. partijen.

237 Fel was de bestrijding van de jongste wijziging der arbeidswet, die Min. Aalberse moest hooren van de zijde der s.-d. Kamerfractie. De vervanging van de. 45-urige werkweek door de 48-urige moest dienst doen, om 't voorstel in 't hatelijkst licht te stellen. Doch bij 't schitterend debat door Prof. Diepenhorst in de 1 e Kamer gevoerd, bleek maar al te duidelijk, dat de bittere pil gelegen is in de mogelijkheid, die de wet nu biedt, om maatschappelijke regelingen, — d. w. z. regelen, te stellen door de belanghebbende maatschappelijke organen in te voeren, ter vervanging van de dwangbepalingen der wet. Zelf regelen, maar onder controle van den wetgever, dat is veler hartgrondige wensch geworden, waarbij zich de a.-r. partij van harte aansluit en — we kunnen 't zonder vrees voor tegenspraak zeggen waarop de a.-r. partij ook steeds op grond van haar beginselen heeft aangedrongen. 't Scherpe onderscheid tusschen Staat en Maatschappij als scheppingen Gods van geheel eigen aard, wier opgaan in elkander niets dan ellendet en gevolge kan hebben, is een der fundamenieele stellingen der a.-r. partij en is dat ook altijd geweest. Er is wel beweerd, dat dit beginsel langzamerhand op den achtergrond fs geraakt. Doch wij weigeren dit te erkennen. Wie thuis is in de a.-r. lectuur, speciaal in de geschriften van Dr. Kuyper, weet beter. Steeds is door onze partij op regeling aangedrongen, zeer zeker. 't Laisser faire, laisser aller, was nimmer 't devies onzer partij. De liberale staatkunde der vorige eeuw was in dit opzicht een at te duidelijk baken in zee, om op dit punt te dwalen. Regeling moest er zijn, maar op instelling van maatschappelijke organen, die hun middelpunt zouden hebben in een Kamer van belangen, is daarbij steeds met klem aangedrongen en in algemeene wettelijke regeling is slechts berust, als bleek, dat belanghebbenden een organisatie wisten, waardoor zij als eenheid konden optreden. En dat laatste was helaas ! maar at te veel 't geval. Er was op

238 maatschappelijk gebied een gemis aan organisatie, die er wel toe leiden moest, dat de staat zijn vangarmen al verder uitstrekte en dat 't geheele belangencomplex van 't maatschappelijk leven een speelbal werd, dat de politieke partijen elkander in 't worstelperk toewierpen. Gelukkig is thans allerwege drang naar vereeniging, van wat saam behoort, en die drang uit zich in organisatie op elk gebied. Al brengt ook deze nieuwe toestand gevaren mede, vast staat, dat hij de mogelijkheid biedt, om, meer dan vroeger, 't a. r. beginsel van selfhelp in toepassing te brengen. Dit bewees reeds het nieuwe art. 28 van de Arbeidswet. En als we ons niet vergissen, is dit beginsel sterk genoeg, om meer goede vruchten af te werpen. Wij moeten trouwens ook ons zeif meer en meer van van dit beginsel laten doordringen. 't Lijdt toch geen twijfel, of ook in onze kringen ontstond hier • en daar de neiging om aan den staat maar geheel over te laten, waaraan men toch zeif ook nog wel wat doen kon. Vader Staat moet 't maar doen, dan zijn wij er af. Dat leunen op een ander, is iets wat we in onze kinderen bestrijden, maar dat we toch heusch zeif ook wel mogen afleeren, geheel en al. Eerst dan zal 't a. r. beginsel van zelfbehartiging van eigenbelangen tot zijn voile toepassing kunnen komen. Wij moeten zelf leeren aanpakken, op letterlijk alle gebied, zoo, dat de staat voelt, dat 't nergens toe dient nog verder in te grijpen, ja, dat 't zich kan beperken tot 't vaststellen der groote lijnen, wier uitwerking, onder 't algemeene toezicht der overheid, 't kan overlaten aan de maatschappelijke organeri zelf. Voor mij staat 't b.v. vast, dat — om mij alleen tot schoolzaken te beperken — een goed ingericht eigen schooltoezicht, vanzelf zou leiden tot een inkrimping van 't rijksschooltoezicht tot 't allernoodzakelijkste. En om nog een voorbeeld te noemen — een rustelooze arbeid van schoolbesturen en onderwijzers, onder leiding der groote

239 vereenigingen, tot beperking van 't schoolverzuim, zou de staatstaak in dezen tot een minimum terugbrengen. Maar juist 't feit, dat we in zoovele zaken ernstig te kort schieten, 't zij omdat we elkander maar niet kunnen begrijpen, 't zij omdat we maar niet willen inzien wat noodzakelijk gedaan moet worden en daarom de zaken maar laten loopen, geeft aan den staat de gelegenheid, men dwingt de staat menigmaal om de handen uit te strekken naar wat beter aan maatschappelijke regeling kon worden overgelaten. Er zit in een woord in 't yolk geen spirit genoeg, om zeif z'n eigen zaken te beheeren en gevolg is dat verplichtingen moeten worden opgelegd van staatswege, die als drukkende banden worden gevoeld. Wij moeten aanpakken, veel meer dan tot nu toe ! En wel op elk terrein, geen uitgezonderd !

240

BERICHTEN. INHOUDSOPOAVE. Op aanvrage wordt gedurende de geheele maand Juni door den Uitgever toegezonden de inhoudsopgave van den eersten en tweeden jaargang van „Nederland en Oranje". Belangstellenden wenden zich dus direct tot den Uitgever, N. Z. Voorburgwal No. 58-60, Amsterdam.

PROPAGAN DANUMMER. Uitgever en redacteur van „Nederland en Oranje" nemen zich voor, einde Juni een pr o pagan danumm er van ,,Nederland en Oranje" uit te geven. Zoowel de redactie als de uitgever zullen zich beijveren bij uitstek pakkend propagandamateriaal te leveren ; dat bij verspreiding uitstekende diensten zal kunnen bewijzen. Bij 100 ex. zal dit nummer f 5.— kosten ; bij 500 ex. f 22.50 en bij 1000 ex. f 40.— ; voor grootere getallen wende men zich tot den uitgever. Met het oog op het bepalen van de oplaag moeten de bestellingen uiterlijk 20 Juni in het bezit zijn van den uitgever. Denkt er •om! de tijd is kort. Wij hopen, dat vooral onze clubs, prov. en plaatselijke, zich op de verspreiding van ons propagandanummer zullen toeleggen.

3e JAARGANG

No. 4

JULI 1922

NEDERLAND EN ORANJE OFFICIEEL ORGAAN VAN DEN BOND VAN ANTIREVOL. PROPAGANDA-CLUBS IN NEDERLAND MET MEDEWERKING VAN „HETCENTRAAL COM ITE" VERSCHIJNT DEN 15en VAN ELKE MAAND. ONDER REDACTIE VAN:

Dr. E. J. BEUMER, Utrecht ; C. SMEENK, Arnhem ; P. J. DAM, Hilversum ; C. B. VAN DE WAL, Randwijk; W. VERSCHOOR, Katwijk a/Z. Artikelen, brieven (de redactie betreffende), boekwerken ter recensie enz. op te zenden aan W. VERSCHOOR te Katwijk aan Zee.

UITGAVE:

N.V.DAGBLAD EN DRUKKERIJ DE STANDAARD N.Z. Voorburgwal 58=60 - A'dam Telefoon N. 2315, C. 685

Abonnementsprijs : f 1.— per jaar. Abonnementen kunnen ten alien tijde aanvangen, dock ALLEEN bij het einde van den jaargang worden opgezegd.

I

INHOUDSOPGAVE : De Vrijheidsbond bij monde van den heer Dresselhuys.

— De Staatkundig Geref. Partij. — De Hervormde Staatspartij. — Een wooed voor onze Christenvrouwen. — De waarde van elke stem. — Belangengroepen. — Het vrouwtje van den Vrijheidsbond., — Hoe zit dat? — Wat moet dat beteekenen ? — Tot getuigen geroepen. — Twee leuien. — Oude Koeien ? — Hersenschimmen. — Wet zijt gij ?

DE VRIJHEIDSBOND BIJ MONDE VAN DEN - HEER DRESSELHUYS. Bij de algemeene beschouwingen over de Staatsbegrooting voor 1922 gaf de heer Dresselhuys te kennen, dat zij stonden „in het teeken van verwarring". Naar zijne meening waren er geen vaste figurer, was er geen eenheid, en dat, terwij1 de verkiezingen voor de deur stonden en van alle kanten uit het land de lijn werd verwacht, die verschillende politieke groepen zich denken als richtsnoer voor het toekomstig landsbestuur. Men zou verwacht hebben, na zulk ,eene inleiding, dat de heer Dresselhuys, als leider van den Vrijheidsbond eene grootsche rede had gehouden, waarin nieuwe perspectieven werden geopend. Niets van dat alles. Men ga de rede maar na. (Handelingen 15 Dec. 1921, bl. 1087 en vlg.) De spreker verklaart zich voor.... bezuiniging. Dat zest de heer Dresselhuys, die, zoolang hij in de Kamer is, niet antlers heeft gedaan dan voor de dolste uitgaven stemmen; die jarenlang aan elke motie zijn stem gaf, onverschillig, of de uitvoe-

242 ring van den wensch, die er in werd uitgesproken, 5 of 10 of 20 of 30 millioen gulden per jaar zou kosten. Dat zegt de heer Dresselhuys, die in de revolutie-dagen van 1918 eene rede hield, waarin allerlei eischen werden gesteld, welker-uitvoering jaarlijks 200 a 250 millioen gulden van de schatkist zou vergen. In de tweede plaats betwijfelde de heer Dresselhuys, of de Regeering wel den weg der vrijheid bewandelde in de plaats van dien van den geesteliiken en economischen dwang. Die twijfel vond zijn oorsprong in het felt, dat eene regeling betreffende de Zondagsrust was voorgesteld, die hem niet aanstond en voorts in de benoemingen van de Regeering! Het is ergerlijk kennis te nemen van de aanmatiging van dezen Vrijheidsbonder. Hij verklaart uitdrukkelijk : „dat deze Regeering zich kennelijk niet op mijn standpunt stelt, dat bij benoemingen ook de geestelijke vrijheid moet worden behouden." Hij leidt dat of uit tal van voorbeelden, maar zal slechts een enkel geval noemen — wat ,dan, naar men mag aannemen, het ergste zal wezen — n.l. de benoeming van den heer De Vlugt tot Burgemeester van Amsterdam. De benoeming van den heer De Vlugt, die van den heer Dresselhuys het getuigenis ontvangt, dat hij behoort „tot de goede middelmatigen". Volgens, den arroganten Vrijheidsbonder had iemand benoemd moeten worden, die.... neutraal is, d.w.z. een of andere verkapte partijganger van den Vrijheidsbond. Voorts wees de heer Dresselhuys op de benoeming van den adjunctdirecteur van , den keuringsdienst te Haarlem, welke benoeming hij eene impertinentie noemde, omdat men te Haarlem uitdrukkelijk zou hebben gezegd, dat een Katholiek moest worden benoemd. En hij verweet der Regeering, dat zij niet tegen deze „impertinentie" was ingegaan en b.v. niet den Burgemeester van Haarlem ter verantwoording had geroepen. Ook in tdit geval had de spreker het heelemaal mis. De oproeping van „Roomsch-Katholieke" sollicitanten voor de betrekking van adjunct-directeur van den keuringsdienst te Haarlem ging uit van den liberalen directeur van dien dienst, die daarover terstond door het college van B. en W. van Haarlem ernstig onder handen is genomen. En de benoeming van den RoomschKatholiek, die no. 1 op de voordracht stond, had plaats ook met medewerking van de liberalen in den raad dier gemeente. Eindelijk sierde de heer Dresselhuys zijne rede nog op met de volgende zinsnede : „Toen Dr. Kuyper verweten werd, idat zijn vrienden altijd van de leden der linkerzijde dezer Kamer spraken als van „paganisten", gaf hij dat volkomen toe, en zeide hij : dat woord „pati

243 ganisten" gebruiken wij hierom, omdat icder graag zijn tegenpartij aanduidt met een term, die terugstootend klinkt." Gelijk bleek uit de rede van den heer Rutgers (A. 1148) sprak de heer Dresselhuys hier onwaarheid. Dr. Kuyper heeft op de bedoelde plaats der Handelingen (13 Dec. 1904, bl. 610) niet toegegeven, dat hij en zijne vrienden het woord „paganisten" gebruikten om de leden der linkerzijde aan te duiden, maar integendeel juist te kennen gegevens, dat het even verkeerd was als het gebruik van het woord. „clericaal" door de leden der linkerzijde om hunne collega's van rechts aan te duiden. Gelijk men ziet : veel bijzonders bevat de rede niet. Het is moeilijk haar te beschouwen als een betoog waarin nieuwe groote lijnen worden getrokken. Evenmin staat er iets in van eenige beteekenis aan het adres der rechterzijde of het Kabinet-Ruys. Dit komt, omdat de Vrijheidsbond Been perspectief heeft en op de houding der rechterzijde en het Kabinet serieuse critiek niet valt te oefenen. B.

DE STAATKUNDIG GEREF. PARTIJ. Deze partij is opgericht als gevolg van anti-verzekeringsgezindheid. Of het te rechtvaardigen is dat enkel daaraan een reden werd ontleend am de Christelijke actie te verbrokkelen wagen we met beslistheid tegen te spreken. De practijk van deze partij verduidelijkt echter haar wezen. Eersten wordt door bemiddeling van Ds. Kersten van Ierseke heel de kinderschare der Staatkundig Gereformeerden uit Zeeland in auto's gevoerd naar Zwolle en Apeldoorn, teneinde van twee anti-vaccinatie-gezinde doktoren verklaring te bekomen, dat vaccinatie voor deze kinderen ongewenscht is. Ds. K. weet natuurlijk -heel goed, dat de bedoeling van de wet, die op verklaring van twee doktoren dispensatie van inenting verleent, niet een if als in boven omschreven handeling wordt toegepast. Tweedens blijkt uit de candidateering op alle lijsten van Ds. Kersten, dat deze meer behagen heeft in een Kamerlidrnaatschap dan in het predikambt. En er is licht wel een partij te stichten bij het huidig evenredigheidsstelsel, die gelegenheid biedt voor een Kamerzetel. De belangengemeenschap echter die de Staatkundig Geref. Partij is gaan vaeren met den rechtschen plattelandersbond (die door haar bestaansoorzaak zich tegen de rechtsche beginselen keert, wiji ze het

244 belang boven het beginsel stelt) bewijst dat de S. G. P. niet tot de Christelijke Politiek kan gerekend worden. Er is ook een strijden tegen de Christelijke beginselen onder een vromen schijn. , C. B. v. d. W.

DE HERVORMDE STAATSPARTIJ. Deze bepleit alleen een kerkelijk belang. Ze bevordert het niet, want dan was ze niet opgericht geworden. Integendeel, de kiezers, die candidaten dezer partij stemmen, ontnemen zich daardoor alien invloed op de belangen hunner kerk. Deze partij zal wel geen candidaat afvaardigen. Doch geschiedt zulks wel, dan heeft de gekozene in de Kamer geen beteekenis. Had men zijn stem Anti-revolutionair of Christelijk-Historisch uitgebracht, dan had men invloed zich verzekerd. Nu echter niet. C. B. v. d. W.

EEN WOORD VOOR ONZE CHRISTENVROUWEN Sommigen harer zijn niet van plan te gaan stemmen. Dit bewijst dat ze niet begrijpen waar het om gaat. Begrepen ze dit wel, geen vrouw bleef thuis. Waar toch gaat het bij de stembus om? Om de victorie van de Christelijke en de niet-christelijke levensbeschouwing. We hebben een Overheid, die in Naar wetgeving rekent met Gods Woord. We hebben Ministers, die bidden voor ze hun werk aanvangen. We genieten bescherming van onze christelijke vrijheden. We kunnen onze beginselen ongestoord belijden en beleven. Dit nu is de linker helft van ons yolk een doorn in het oog. En daarom maakt men zich bij de stembus op om de meerderheid te behalen. En behaalt men die, dan krijgt ons land een Overheid, die aan Gods woord niet gelooft; dan krijgen we Ministers, die met geen God rekenen; dan wordt God uit ons Staatsrecht verbannen. • Of dit gebeuren zal weten we niet, doch 't zal van enkele stemmen afhangen. En als het gebeurt dan zijn er twee soorten van menschen de schuld van en wel ten eerste zij, die voor de leuze: „Weg met God!" hebben gestemd en ten tweede zij, die niet tegen deze leuze hebben gestemd.

245 Tegen die leuze kunt Ge stemmen op 5 Juli. Daarna niet meer. Heeft die leuze meerderheid, .dan is de uitspraak van ons yolk : God moet weg. En hebt Ge. op 5 Juli niet tegen die uitspraak gestemd, dan zijt Ge mede de oorzaak van deze beslissing. Dan staat Ge op een lijn met Judas, die oorzaak was, dat Christus eens van de aarde verbannen werd. Voor dien Judas Iskarioth heeft het socialisme in Rusland een standbeeld opgericht met het opschrift: „Judas Iskarioth, den grootsten held der wereld, die de menschheid van den kapitalistenleider Jezus van Nazareth verloste." Is het niet ontzettend? Zoudt Gij door Uw thuisblijven oorzaak durven geven, dat zulks ook hier ieens plaats kon hebben? „Wie niet voor Mij is, is tegen MU" geldt ook voor U bij de komende stembus. En welk een beteekenis een enkele stem heeft kunt Ge lezen in dit nummer onder den titel: „De waarde van elke stem." C. B. v. d. W.

DE WAARDE VAN ELKE STEM. Menigmaal beluistert men den toon der lakschheid: „'t Zal aan mijn stem niet liggen." Die zoo spreekt begrijpt niet wat de waarde is van een stem. Met een voorbeeld maken we dit duidelijk. Bij de vorige verkiezing, in 1918, hebben er aan de stemming deelgenomen 1341.744 kiezers. Hiervan hebben rechts gestemd 671.188 en links 670.556. Een verschil dus van 632 stemmen. Indien de helft plus een van dit verschil, dus 317 kiezers van rechts links hadden gestemd, dan was de meerderheid verplaatst geworden. Die 317 menschen waren het dus die den uitslag beheerschten. En dat op bijna anderhalf miljoen kiezers. Hieruit volgt, dat in 1918 op elke 4000 stemmen _een stem de, beslissing gaf. Dat wil dus zeggen, dat wie thuis blijft den doorslag voor zijn partij op 4000 stemmen overdraagt aan de tegenpartij. Een thuisblijver is dus een groote steun voor den tegenstander, want hij geeft den tegenstander de kracht van vier duizend stemmen over. Wie dit begrijpt zegt nooit :' 't zal aan mijn stem niet liggen, want hij weet, dat zijn thuis blijven den tegenstander een groote kans van overwinning biedt. C. B. v. d. W.

246

BELANGENGROEPEN. De belangenpolitiek doet bij deze stembus weer opgeld. De vier jaren van parlementairen arbeid hebben vonnis geveld over belatigenvertegenwoordiging. Immers heeft de heer Braat niet anders dan enkele onbenulligheden verkondigd en voor komiek in de Kamer gespeeld, doch nimmer is er zelfs serieus nota gekomen van wat hij heeft gezegd. Zij, die hem kozen hebben vier zichn de gelegenheid gehad hun mislukking te constateeren. Alleen heeft de heer Braat blijk gegeven van zijn anti-christelijke gezindheid toen hij op een vergadering zich over kindertoeslag aldus uitliet: „Ik noem het fokpremie. Het stamboekvee krijgt een brandmerk. Zoo moesten we eigenlijk nu ook met de kinderen van die heeren (ambtenaren) doen." En evenzoo gaf hij blijk van Bemis aan zuinigheid toen hij medehielp om een voorstel te verwezenlijken tot extra salarisverhooging der onderwijzers, hetwelk de schatkist op zestien miljoen was gekomen en dat door de Regeering wegens de groote kosten onaannemelijk was verklaard. De belangenpolitiek is herhaling van de verouderde liberale tactiek, die dienen moest om de aandacht van het christelijk beginsel of te leiden. En wanneer geluisterd wordt naar de stem der verleiding, dan bereikt men evenals voorheen tweeerlei : le de overheersching der ons vijandige beginselen en 2e een dure toekomst. Wie hier meer van wil weten raadplege onze historie der laatste helft van de vorige eeuw. C. B. v. d. W.

HET VROUWTJE VAN DEN VRIJHEIDSBOND. Ook de Vrijheidsbond wenscht eene heetgebakerde vrouw in de Kamer, en heeft daarvoor Mevrouw Wijnandts Francken—Dyserinck uitgekozen. Deze dame heeft 6 Juni eene verkiezingsrede gehouden te Amsterdam, waarin zij heeft medegedeeld, dat de vrouwen met idealen in de politiek zijn gekomen, zooals moederschapszorg en eene verbeterde huwelijkswetgeving. Volgens het verslag in de Nieuwe Rotterdamsche Courant van 7 Juni 1922, Ochtendblad B, heeft zij hierop laten volgen: „Van dat alles is niets te verwezenlijken, zoolang ons land geregeerd wordt door de domheid en het conservatism van deze regeering." Zooals men ziet is Mevrouw van eigen voortreffelijkheid ievenzeer overtuigd als van de minderwaardigheid van een rechtsch Kabinet.

247 Daarvoor is zij dan ook eene Vrijheidsbondsche. In dezelfde rede heeft zij gelegenheid gevonden de volgende boutade te plaatsen: „Indien er nog lets te redden is dan zal dit kunnen geschieden door het sterk maken van den Vrijheidsbond, welks leidende figurers als Mrs. van Gijn en Dresselhuys zoo duidelijk den weg hebben gewezen, waar Tangs het Staatsbeleid thans zal moeten worden gevoerd." Vermoedelijk zal de heer Van Gijn, die inderdaad een voorzichtig en zuinig Staatsman is, het niet aangenaam vinden op een lijn te worden gesteld met den heer Dresselhuys, die ten aanzien der Staatsfinancien steeds — tot voor enkele maanden — de meest liohtzinnige gedragingen heeft getoond. Voorts is niet juist, dat de heer Dresselhuys den weg heeft gewezen, waarlangs het Staatsbeleid moet worden gevoerd. Hij wordt geleid door anderen. In dagen van roering en oproerigheid volgt hij den weg door Mr. Troelstra aangegeven en wanneer de reactie intreedt, volgt hij den heer Simon Maas. De rede van Mevrouw Wynandts Francken is voor ons niet overtuigend. Over het geheel schijnt zij niet juist. Wellicht moet echter eene uitzondering worden gemaakt voor den aanhef. Zij herinnerde er aan, dat in den ergsten tijd van den oorlog de Engelschen elkaar moed inspraken door de woorden : „Zijn wij kleinmoedig? Neen." Zij verklaarde, dat zij naar een equivalent tevergeefs had gezocht, maar wel .een pendant had gevonden, n.l.: „Zijn wij krankzinnig? Ja". Indien zij hier voor zich en hare partij heeft gesproken, kan de bewering juist zijn. Voor de anti-revolutionairen past de onmerking niet. B.

HOE ZIT DAT? De heer Manassen heeft blijkens Het Vaderland van 2 Juni 1922 gezegd, als propUgandist van den Vrijheidsbond: „Wij kunnen ons leger beperken tot een politieleger. Oorlog is het slechtste wat er is en er is geen goede wereld mogelijk zoolang er nog geen ontwapening is. Nederland kan zich ontwapenen. Spr. is overtuigd, dat geen land ter wereld ooit een ontwapend Nederland zou aanvallen. Nederland zou een schitterend en zeer vruchtbaar moreel voorbeeld kunnen geven. . Als punt 18 staat op het program van den Vrijheidsbond o.a.: „.... instandhouding eener weermacht wier grootte zich aanpast aan zich ontwikkelende vredeswaarborgen en wier getalsterkte, oefening en uitrusting in harmonisch verband staan. Hierbij dient re-

248 kening te worden gehouden met de wenschelijkheid van een zuinigheid, welke de toestand van 's lands finantien vordert." Men ziet het een klopt niet met het ander. Daarom vragen wij: hoe zit dat? Het lijkt veel, om met den heer Dresselhuys te spreken, op „impertinent" kiezersbedrog. B.

WAT MOET DAT BETEEKENEN? De Vrijheidsbond strijdt sinds enkele maanden voor „bezuiniging". In verband hiermede luidt punt 1, lid 1, van zijn program van actie: „Krachtig en onvermoeid streven naar vermindering van overheidsuitgaven". In punt 3 wordt o.a. gezegd: „Wijziging' der volkshuisvestingspolitiek in dier voege, dat, terwijl de woningnood krachtig wordt bestreden, met alle ten dienste staande middelen worde getracht de bouwkosten belangrijk te doen dalen met behoud van een voldoend woningpeil." Hoe moet dat gebeuren : teen voldoend woningpeil handhaven, de bouwkosten belangrijk doen dalen, den woningnood krachtig bestrijden en tevens — zooals ook in punt 3 staat — breken met het stelsel van algemeene bijdragen? Hoe durft men in punt 1 spreken van een krachtig en onvermoeid streven naar vermindering van overheidsuitgaven en in punt 7 beloven : „Toekenning van een premievrij ouderdomspensioen van Staatswege ingaande op 65-jarigen leeftijd aan ieder, onverschillig of hij al of niet in loondienst werkzaam is geweest, die zonder een geregelde uitkeeririg boven zijn inkomsten niet kan voorzien in eigen onderhoud en in dat van zijn gezin." Punt 8'houdt o.a. in: „Voorziening tegen de gevolgen van crisiswerkloosheid met hulp van Overheidswege, waar mogelijk lanes den weg van werkverschaffing. Daarbij behoort een voldoend bestaansmiddel aan den arbeider te worden verzekerd, doch tevens gebrek aan arbeidslust te worden voorkomen."

249 Meent de Vrijheidsbond,. dat verwezenlijking van dezen eisch niet veel geld zal kosten? Punt 10 eischt onder meer: „Verbetering van de lichamelijke opvoeding voor beide geslachten." Dit beteekent, dat tall000ze speelplaatsen en gymnastieklokalen molten worden ingericht. De uitvoering van dit punt kost tientallen van millioenen. Het program vraagt verder: Maatregelen tot behoud en opbloei van een krachtigen land- en tuinbouw; bevordering van overheidswege van de ontginning van woeste gronden; bevordering van landbouw- en landbouwhuishoudonderwijs; maatregelen tot bijstand aan de visscherijen in den nood, waarin deze zijn geraakt; ondersteuning van de in het belang van de visscherij werkzame vereenigingen; bevordering van volksgezondheid en volkshygiene; uitbreiding der bestaande moederschapszorg, vooral ten plattelande; steun van overheidswege, waar die noodig is aan instellingen, welke de geestelijke en godsdienstige volksontwikkeling bevorderen; aanmoediging van overheidswege, mede door steun aan geleerden en kunstenaars, van wetenschap en kunst. Wij laten de vraag van de wenschelijkheid dier eischen ter zijde. Maar dit staat vast, dat, als aan punt 1 van het program wordt vastgehouden, van al deze dingen niets komt en dat, indien deze eischen worden verwezenlijkt, punt 1 over boord wordt gegooid. Vandaar, dat men het recht heeft, ten overstaan der kiezers, aan den Vrijheidsbond te vragen : Wat beteekent dat program? B.

TOT GETUIGEN G8ROEPEN. Den yen Juli zullen alle mannen en vrouwen in Nederland worden opgeroepen ,om te getuigen. 't Stembiljet, dat ons alsdan zal worden uitgereild, zal ons de gelegenheid bieden om getuigenis of te leggen

250 van ons vast vertrouwen in de zegenrijke werking van de eeuwige beginselen van Gods Woord. Zult gij aan dat getuigen meedoen? Voor de mannen is 't gaan ter stembus niet nieuw. Zij zijn daaraan sinds lang gewend geraakt. Voor de vrouwen echter is dit snort van getuigen iets heel bijzonders. 't Getuigen zelf is haar niets vreemds. In haar gezin en in den kleinen kring, waarin zij gemeenlijk leeft, erkent zij het openlijk, dat van den zegen van Boven alles afhangt. De christenvrouw beseft gemeenlijk diep, zeer diep, hoe afhankelijk zij is in 't werk der opevoeding harer kinderen, van de gestadige hulp en inwerking des Heeren. En daarvan te spreken, daarvan te getuigen, is haar nimmer te veel. Nu wordt ook zij echter geroepen tot een getuigenis in 't openbaar. 't Is waar, zij behoeft zich niet in 't openbaar uit te spreken en een openlijke verklaring of te leggen, ,dat zij ook voor 't yolksleven in haar geheel slechts heil verwacht van den zegen des Heeren. Toch wordt thans ook van haar een publieke handeling gevraagd en door deze handeling zal ze belijdenis kunnen afleggen — evenals de mannen — van haar onwankelbaar geloof, dat alleen gehoorzaamheid aan Gods geboden waarlijk geluk en vrede aanbrengen kan. Tot dit getuigen te worden geroepen, is op zichzelf een voorrecht. Zeker, tegen 't vrouwenstemrecht heeft de A.-R. partij zeer ernstige bezwaren. Bezwaren, die op Gods Woord zijn-gegrond. Maar nu 't feit er eenmaal toe ligt, dat de Overheid als Gods dienaresse ons roept om te getuigen, of we op Staatkundig gebied evenals in ons gezin, voor Gods Woord willen buigen, — nu is getuigen niet enkel plicht, mar een voorrecht geworden. Want wat is er heerlilker dan op te komen voor de eere van Hem, aan Wien wii ons hart hebben gegeven, omdat Hij ons eerst heeft liefgehad. Zij daarom de liefdeband, die ons aan den Heiland onzer zielen verbindt, bij mannen en vrouwen sterk genoeg, om op den dag der stemming met vreugde op te gaan, en te getuigen in 't openbaar van onze verwachting, die enkel en alleen is van den Heere, onzen God.

251

TWEE LEUZEN. Twee van die hersenschimmige leuzen, waarmee de soc.-dem. ons reeds nu op 't lijf komen, nu we ons nog verheugen mogen, nog niet te verkeeren onder 't socialistisch regime, zijn : socialisatie en ontwapening. Met deze leuzen gaan zij nu den boer op, overal vertellend, hoe kostelijk het er in ons land zal uitzien, als we de socialisatie invoeren en de ontwapening doorzetten. Zou 't waar zijn? Er is alle reden om er aan te twijfelen. De so c i a l i s a t i e moet ,een geheelen omkeer brengen in de maatschappelijke toestanden. Einddoel ,ervan zal zijn, dat alle bedrijven, klein en groot, aan den particulieren eigendom worden ontnomen en in dienst der gemeenschap worden gesteld. Verwar dus socialisatie niet met medezeggenschap of winstdeeling of welke andere sociale maatregel ook,' die dient om de arbeiders eenig meerder belang te geven in 't bedrijf, waarin zij werkzaam zijn. Neen, 't gaat hier om een geheele omzetting van 't bedrijf, een overgang in andere handen. We moeten krijgen Staatsbedrijven, aan 't hoofd waarvan Staatsambtenaren staan en waaraan Staatswerklieden arbeiden. Allen krijgen we dan een meester. En die meester is : de Staat. Men verwacht daarvan een reusachtige vermeerdering der productie en als gevolg daarvan een veel gemakkelijker en rijker leven. Op grond waarvan? Wel, uit deze moreele overweging, dat, als de werklieden maar gevoelen voor de gemeenschap te werken, zij veel meer zullen presteeren, dan nu zij voor .denpatroon arbeiden. De theorie is zeer schoon, doch de practijk is minder fraai. 't Zich opofferen voor een gemeenschappelijk Joel — wijst daarop niet 't betrekkelijk slechts geringe resultaat, dat de cooperaties weten te behalen? — wordt zoo zelden gevonden. De gemeenschapszin is zoo uitermate zwak, dat daarop moeilijk een geheel maatschappelijk systeem kan worden opgebouwd. Dat beseft men zelfs in socialistischen kring. Immers in Duitschland en vooral in Rusland, bestaat gelegenheid om ervaring op te doen. Maar daar durft men de socialisatie niet aan. Men schrijft er in Duitschland heele groote rapporten over — net als hier —, beschouwt de zaak van alle kanten, maar tot de daad

252 komt men niet. Natuurlijk, omdat men er teigenlijk niet goed weg mee weet en eerder achteruitgang, dan vooruitgang van de volkswelvaart verwacht. In Rusland is men sinds eenige jaren den weg ider socialisatie opgegaan. En wat ziet men nu? Dat men weer terugkeert van de dwaling zijns weegs, omdat men wel inziet, dat men 't toch niet zal kunnen bolwerken. En nu zou men er ons land mee willen zegenen? Laat ons toch voorzichtig zijn en ons niet door dergelijke leuzen, met veel ophef aangeheven, laten verblinden. Veiliger is daarom, wat de A.-R. partij in haar program van actie aangeeft : wettelijke uitbouw van het collectief arbeidscontract. Daarbij staat men ten minste op vasten bodem en loopt men geen gevaar voor experimenter!, die aan onze volkswelvaart onnoemelijke schade kunnen toebrengen. Ontwapening. De twcede leuze, die van algeheele ontwapening, is zoo mogelijk nog hersenschimmiger dan de eerste. Zou men nu werkelijk 't aandurven, 't land geheel te berooven van al zijn weermiddelen? En dat in een tijd, die ons voor zoo gevaarlUke momenten plotseling stellen kan? En toch ,durft men dat voorstellen. Men kan niet zeggen, dat onze christelijke partijen blind zijn voor den eisch der bezuiniging. Onder leiding van Minister Van Dijk heat men reeds veel bezuinigd op leger en vloot. Maar tot een algeheele ontwapening zullen de rechtsche partijen nooit meewerken. Dat doen de soc.-dem. in Belgie en andere landen ook niet. En wat men in Rusland ziet gebeuren — het land der z.g. ontwapening — geeft al evenveel te denken. — Immers is 't juist daar een wedijveren om een groot en sterk leger te hebben. Geen land ter wereld is zoo milltairistisch als juist dit land. Laten we dus ook deze leuze niet al te hoog aanslaan. De soc.-dem. willen het leger weg hebben, om dan zelf de handen vrij te hebben en des te gemakkelijker den grooten slag te slaan, waarvan zij droomen. Maar we zullen ze laten droomen. En ondertusschen ons met vertrouwen geven aan de leiding onzer bekwame voormannen, die wel bezuinigen willen, ook op leger en vloot, doch van vernietiging onzer weermachten gelukkig niets willen weten. Elk vaderlandslievend burger stemme daarom anti-revolutionair.

253

OUDE KOEIEN? Er zijn in de laatste jaren revoluties geweest in Rusland, Duitschland en Oostenrijk. Zij hebben echter niet het heil gebracht, dat men er van gehoopt had. Verre vandaar ! De toestanden worden er met den dag erger en wat zal 't einde zijn? Ook in ons land woelen de revolutionaire geesten. De communisten a la Wijnkoop willen ook hier, als in Rusland, baasje spelen. Maar 't zal hun niet gelukken! En de sociaal-democraten en andere socialistische partijen in ons land laten al evenmin na, ons yolk op te voeden en voor te bereiden voor den grooten slag, die naar hun oordeel toch eens komen moet, Evenals in Rusland en Duitschland eenmaal 't oogenblik aanbrak, waarop de slavenketenen werden verbroken en 't socialistische tijdperk kon worden ingeluid! Wanneer dat heerlijke(?) moment ook voor Nederland zal aanbreken is nog een geheim. In November 1918 meende Toelstra dat 't geschikte moment was aangebroken. Maar dat was ,een „vergissing". Aan profetieen waagt men zich nu niet meer in 't socialistische kamp. Daar heeft men blijkbaar genoeg van. En terecht. Want al wat ze dienaangaande vroeger reeds hebben geprofeteerd, is steeds gebleken slechts op dwaling te berusten. Wij zullen dus goed doen, niet al te veel waarde aan al dergelijk soort .voorspellingen te hechten. Zij komen slechts uit den mond van profeten, `die brood eten. En als men weer roept als in 1918: „Nil zal 't gebeuren", legt er u dan niet bij neer als bij een nu eenmaal niet te ontkomen gevaar, maar strijdt moedig mee, om het booze monster er weer onder te krijgen. En vooral, toon thans door anti-revolutionair te stemmen, dat ge van al dat revolutionair gedoe niets, niets moet hebben. Zoovelen zijn reeds weer veraten, wat in November 1918 is gebeurd. Ook zijn er, ,die zeggen : ge moet geen oude koeien uit de sloot halen! Hoe kan men toch zoo roekeloos oordeelen ! Gelooft ge werkelijk, dat November 1918 zich nooit meer herhalen zal? Dan weet ge 't beter dan de socialisten zeif, die er geen geheim van maken, dat, als 't gunstige oogenblik — wie weet wanneer? — maar weer eens wil •aanbreken, zij zonder veel praatjes eenvoudig hun slag zullen slaan. En geen wonder ! Zijn ze niet altijd in dien geest opgevoed? Eerst 't geweld, daarna 't heil op aarde. 't Eerste, ja, daartoe zijn

254 ze in staat, maar 't tweede zal zich laten wachten. Daarom, tegen de revolutie ! Wie Naar bestrijden wil, stemme anti-revolutionair.

HERSENSCHIMMEN. De revolutionaire partijen — en we denken daarbij nu in de eerste plaats aan de groote sociaal-democratische partij, die gewoon is achter de kleine, maar consequente groep der communisten aan te loopen — doen ook nu weer aan hersenschimmen. In de practische politiek zijn zij vreemdelingen, daar zij — door hun droombeelden opgezweept — geen oog hebben voor de moeilijkheden van 't practische leven. Hoe hebben zij niet geschermd met de distributie. Dat was nu eens een ,kolfje naar hun hand, 't begin van de maatschappelijke omzetting. Een oogenblik leek, het zelfs, alsof ,deze zonder gewelddadig optreden van het proletarische deel der natie zou kunnen plaats hebben. Denk u eens in, dat zou een slag in 't aangezicht zijn geweest van Marx, den man, in wien zij zweren. Waarop liep dat echter uit? Op een groot fiasco. 't Bleek, dat reeds bij zoo eenvoudige distributieregeling — en dat in een tijd waarin de nood drong — 't gemis aan gemeenschapszin te groot was, om een behoorlijke uitvoering te kunnen verkrijgen. Waarop moet het dan uitloopen, in den socialistischen staat, waar alles zoogenaamd moet berusten op 't zedelijk besef van saamhoorigheid? Inderdaad, 't zijn hersenschimmige denkbeelden, die als hoogste menschelijke wijsheid den volke verkondigd worden. Wie niet rekenen wil, eenerzijds met het feit der zonde, anderzijds met 't heerlijk feit van het Pinksterfeest als resultaat van de komst van den Christus op aarde, moet teleurgesteld uitkomen en ten slotte ten einde raad — alle hoop op wezenlijk geluk in dit aardsch bestaan prijs geven.

WAT ZIJT GIJ? Uw stembiljet moet uitdrukking wezen, van wat gij zijt. Hebt gij U zelf de vraag wel eens voorgelegd: wat ben ik toch eigenlijk? Zie toch eens aan, wat al richtingen zijn er op politiek gebied. Hebt ge met volle bewustheid Uw keuze gedaan, zoodat ge

255 niet alleen kunt zeggen: ik ben anti-revolutionair, maar ook gevoelt, dat 't uw plicht is te midden van een wereld, waarin revolutie en ongeloof, helaas! hoogtij vieren, anti-revolutionair te zijn? Waarom noemen wij ons anti-revolutionair? Men noemt ons ook wel eens kortweg anti's. Maar dat bevredigt ons niet. Anti's zijn we all.erminst. Tel zijn we op een bepaald punt anti, d.w.z. tegenstanders. We zijn n.l. anti-revolutionair. De beide deelen van den naam behooren onafschidelijk bijeen. Door te zeggen, dat we anti-revolutionair zijn, verklaren we tegenstanders te zijn van de revolutie, d.i. van de omverwerping der bestaande ma atschappijverhoudingen, om op de puinhoopen der tegenwoordige een nieuwe maatschappij op te bouwen, die naar menschelijke winding en volgens menschelijk ontwerp in elkaar gezet en door enkel menschelijke wijsheid geregeerd zal warden. Langen tijd heeft 't gebruiken van den naam „anti-revolutionair" ter aanduiding van onze politieke richting 't verre van denkbeeldig bezwaar gehad, dat de menschen er niets van begrepen. 't Woord „revolutie" sprak hen niet toe. Ja, er was wel teen Fransche revolutie geweest, waarvan men vroeger in de schooljaren allerlei schrikkelijke dingen had gehoord. Maar dat er nog voor zoo iets vrees bestond, en dat 't daarom noodig was er bij voorbaat reeds tegen te waarschuwen, ja zelfs er een partij tegen op te richten, dat vond men in zeer vele kringen 't toppunt van verdwazing en aanstellerij. Men zag of merkte geen enkel verschijnsel, dat op zulk een gevaar wees. 't Optreden der soc.-dem., hun ruwe propaganda voor de gewelddadige omkeering der bestaande toestanden, hun aankondiging van de groote catastrophe, waarbij alle tronen zouden worden omvergeworpen .en elk burger van 't zijne zou worden beroofd, deed echter aanvankelijk de oogen van velen opengaan. Onze leiders hadden toch niet zoo verkeerd gezien. Inderdaad, er dreigde gevaar voor revolutie en dat gevaar werd met den dag grooter. Toen kwam de wereldoorlog en daarmee de revolutie in Rusland, Duitschland en Oostenrijk. De naakte werkelijkheid, zoo lang ge-

256 vreesd, deed ons op eenmaal zien — zoo klaar als de dag — wat er wordt van een yolk, dat in revolutionaire richting is opgegroeid en op revolutionaire banen wordt geleid. Zoo heeft dan de naam „anti-revolutionair" in onze dagen wel zeer bijzondere beteekenis en moet onze partij wel 't rotsvaste bolwerk worden voor alien, die ons yolk voor de .ellende der revolutie willen behoeden. Tegen de revolutie dus! Revolutie is een sprong in het duister en voert ons naar den afgrond waaruit geen menschelijke wijsheid ons meer redden kan. Daarom zijn we anti-revolutionair en pleiten voor 't behoud en voor een rustige ontwikkeling onzer bestaande maatschappelijke verhoudingen, in overeenstemming met de beginselen, die Gods Woord ons leert.

JAARGANG

✓

No. 5

AUGUSTUS 1922

NEDERLANa EN ORANJE OOFICIEEL ORGAAN VAN DEN BOND' VAN ANTIR p/OL. PROPAGANDA-CLUBS IN NEDERLAND MET M EDEWERKI N G VAN „HETCENTRAAL COM ITE" VERSCHUNT DEN 15en VAN ELKS- MAAND. ON DER REDACT! E VAN:

Dr. E. J. BEUMER, Utrecht ; C. SMEENK, P. J. DAM, Hilversum; C. B. VAN DE WAL, Randwijk; W. VERSCHOOR, Katwijk a/Z., Artikelen, brieven (de redactie betreffende), boekwerken ter recen- sie enz. op te zenden aan W. VERSCHOOR te Katwijk aan Zee.

UITGAVE:

N.V.DAGBLAD EN DRUKKERIJ DE STANDAARD N.Z. Voorburgwal 58-60- A'dam Telefoon N. 2315, C. 685

Abonnementsprijs :

f 1.— per jaar. Abonnementen kunnen ten alien tijde aanvangen, doch ALLEEN bij het pinde van den jaargang worden opgezegd.

INHOUDSOPGAVE : 18e Algemeene Vergadering van den Bond van AntiRevolutionaire Propaganda-Clubs in Nederland. — Bij de agenda. — Verslag van den Secretaris. — Baas boven baas. — De gehouden verkiezingen.

18e ALGEMEENE VERGADERING VAN DEN

BOND VAN ANTIREVOLUTIONAIRE PROPAGANDA-CLUBS IN NEDERLAND, te houden op Woensdag 27 September 1922 te elf uur in het Gebouw Irene te Utrecht, Keistraat.

AGENDA

1. Aanvarig met gebed en voorlezing uit de Schrift. .2. Openingsrede van den Voorzitter. 3. Lezing der notuten van de 17e Jaarvergadering. 4. Verslag van den Secretaris, den Penningmeester en den Bibliothecaris.

258 5. Rapport van de club belast met het controleeren van de rekening en verantwoording van den Penningmeester. 6. Verkiezing van 2 bestuursleden. Aftredend zijn de Heeren W. VERSCHOOR en J. DE BRUIJN. Bestuursvoordrachten : Vacature VERSCHOOR : de Heeren W. VERSCHOOR te Katwijk aan Zee en J. W. HOLM te Hilversum (de Heer HOLM is Secretaris van de Prov. Bondsafdeeling NoordHolland). . Vacature DE BRUIJN : de Heeren J. DE BRUIJN to Rotterdam en J. VAN NOORTWIJK te Schiedam (de Heer VAN NOORTWIJK is Secretaris van de A. R. P. C. te Schiedam). 7. Onderwerpen : a. Doel en werking der centrale clubs en haar verhouding tot den Bond. In te leiden door Ds. J. SIJBESMA, (Voorzitter van de Prov. Afdeeling „Friesland"). b. De taak eener prop. club in een groote stad. In te leiden door den Heer J. W. HOLM te Hilversum (tot voor kort Secretaris van de A. R. P. C. te Amsterdam). 8. Opwekkend woord, vermoedelijk van den HoogEd.Gestr. Heer H. COLIJN, Voorzitter Centr. Comite van A. R. K. V. 9. Rondvraag. 10. Sluiting. Namens het Bondsbestuur,

Rotterdam, 7 Aug.1922. Katwijk a/Zee,,

J. SCHOUTEN, Voorzitter. W. VERSCHOOR, Secretaris.

BIJ DE AGENDA De agenda spreekt geheel voor zichzelf en vordert eigenlijk geenerlei toelichting. Behalve de gewone werkzaamheden, die de Jaarvergadering steeds voor de helft vullen, prijken op de agenda twee onderwerpen, die beide voor onze propaganda van de grootste beteekenis zijn. De prov. of centrale afdeelingen gaan hoe langer hoe meer een belangrijk londerdeel vormen van onzen Bond. Voor wat Friesland en Noord-Holland hebben gepresteerd, heb ik niets dan lof. Ook voor andere provincies is' het vormen van centrale clubs beslist noodzakelijk. Nauwe aaneensluiting alleen is in staat er steeds den gang into houden. Moge het dus spoedig gelukken, in meerdere provincien of onderdeelen van een provincie onderafdeelingen van den Bond op te richten.

259 Maar dan wordt noodig, bepaalde regelen te stellen, om aan te geven, , welke plaats die onderafdeelingen in de organisatie van den Bond innemen en op welke wijze zij de noodige middelen zullen verkrijgen om te kunnen werken. 't Was mij reeds 't vorig jaar duidelijk, dat we dat punt aan de orde moesten stellen. Toen kwam 't dan ook reeds als vraagpunt op de agenda voor. Maar de tijd ontbrak toen, om het te behandelen. 1k ben er van achteren niet rouwig om. Een jaar praktijk ligt weer achter ons en dan een verkiezingsjaar ! We mogen dus verwachten, dat de inleiding en bespreking van dit onderwerp daardoor in belangrijkheid zullen winnen en de te nemen besluiten daaraan evenredig zullen zijn. . Ook het tweede onderwerp, dat handelt over den arbeid der clubs in de groote steden is van groot gewicht voor de propaganda. Hier komt vooral de practische zijde van onzen arbeid in bspreking. De groote steden zijn steeds een groot probleem geweest. Hoe ze te bewerken ? Men vervalt hier zoo spoedig tot een soort van algemeene propaganda, een propaganda in 't wild, die zaait aan alle wateren. Ook zulk een propaganda kan uitnemend doel treffen, en mag daarom niet verwaarloosd. Maar hooger staat toch de propaganda, die zich de bewerking niet der massa, maar der kiezers, elk afzonderlijk, ten doel stelt. Is zulk een individueele kiezersbewerking in een groote stad, met haar tienduizenden inwoners nog mogelijk? Is 't probleem der groote -steden nog voor oplossing vatbaar? Ziedaar de vraag, die we reeds. 't vorig jaar stelden en die evenals het eerste vraagstuk tot deze jaarvergadering is verschoven. Maar ook dit punt heeft door de vertraagde behandeling van haar beteekenis niets verloren. Integendeel:, 't Is juist door de verkiezingen urgenter geworden dan ooit en 'elke partij stelt zich thans de moeilijke vraag, hoe 't best de menschenmassa der groote stad voor eigen ideeen te winnen en voor goed op haar beslag te leggen. Moge daarom de bespreking van dit vraagpunt onze propaganda weer een stap verder brengen, ten bate onzer A. R. partij en haar schoone beginselen. Er is nog iets, dat ik bij de publiceering dezer agenda aan de clubs moet meedeelen. Een persoonlijk woord ! Onder de aftredenden bij de bestuursverkiezing staat ook mijn naam. En op de Ilestuursvoordracht ter vervulling van de vacature, door mijn aftreden ontstaan, komt wederom mijn naam voor. 't Doet

260 mij genoegen, dat uit de bestuursvoordracht ondubbelzinnig blijkt, dat, ondanks mijn groote tekortkomiigen en de velerlei bezwaren, die mijn secretariaat drukken, 't bestuur in z'n geheel op mijn aanblijven prijs stelt. Doch ik heb reeds herhaaldelijk gezegd, dat ik onder de omstandigheden waarin ik verkeer, niet voldoenden tijd kan vrijmaken, en ook niet die vrijheid van beweging geniet, die voor een goede behartiging der bondszaken onmisbaar zijn. Ook op de laatste bestuursvergadering heb ik geaarzeld, of ik mij wel weer op de voordracht zou laten plaatsen. Ik heb die gelegenheid toen echter stilzwijgen'd laten vogrbijgaan omdat ik het er met mij zelf nog niet geheel over eens was. Hoe meer echter de jaarvergadering nadert en daarmee het oogenblik, waarop de beslissing moet vallen, hoe meer ik ga beseffen, dat het toch eigenlijk en voor den bond en voor mij beter is, dat we de banden eens los maken, die ons zoo lang aan elkander hebben verbonden. lk doe dat noode, en eigenlijk alleen, omdat ik er geen gat inzie om voor den bond een werkelijk actieven secretaris te zijn. De werkzaamheden, aan mijn dagelijksche betrekking verbonden, zijn den laatsten tijd gestadig toegenomen en eischen feitelijk den geheelen mensch op. Den laatsten winter heb ik het met schoolzaken meer dan druk gehad, maar dat stond grootendeels in verband met den bouw en ingebruik-neming eener nieuwe school. Veel was daar dus bij, dat een tijdelijk karakter droeg. Toch vrees ik, dat ook den volgenden winter de moeilijkheden groot zullen zijn, om voldoenden tijd te vinden voor 't afdoen der bondszaken. Na een vermoeiende en inspannende dagtaak voor de klasse zal gemiddeld elken dag wel minstens een uur voor 't bijhouden der schooladministratie, en een paar uur voor de noodige correctie gereserveerd mogen worden. Daarbij komt dat 't werk voor den volgenden dagg, eenige voorbereiding eischt en dat gedurende de wintermaanden avondschool wordt gegeven, wat opnieuw administratie en correctie meebrengt. En dat ten slotte toch ook eenige vakstudie en kennisneming van verschillende zaken, waarvan een algemeen ontwikkeld persoon op de hoogte moet zijn, niet gemist kunnen worden. Voeg daar eigenlijk nog bij dat ook 't gezin en andere kringen, wier belangen men niet mag verwaarloozen, om onze toewijding vragen. Dan zal, naar ik hoop, ieder billijken, — niet alleen, dat ik mij de vraag stel : is 't wel goed, dat ik daaraan toevoeg een zoo verantwoordelijke betrekking als 't secre-

261 tariaat van onzen bond is — maar dat ik, tevens de knoop doorh-ak; door te verklaren, dat ik, hoe zeer .1 mij ook spijt, mij niet 'anger voor deze betrekking ter beschikking mag stellen van de vergadering. II( heb dat allang voelen aankomen, doch zag steeds tegen 't nemen van een definitieve beslisging op. 't Zijn zeer oude banden die ons verbinden en die verbreekt men niet zoo gemakkelijk. Ook had ik gehoopt, dat ik den Bond op een andere wijze had mogen verlaten. 't Is echter de laatste jaren met den Bond .anders gegaan, dan ik had gehoopt. Hoe ik mij dan den gang van zaken had voorgesteld ? 't Is spoedig gezegd. 1k had verwacht, dat 't in Maart 1920 gelegde accoord met 't Centraal Comae, er toe geleid zou hebben, dat bij de inrichting van 't partijbureau de behartiging van de belangen der clubs ook aan dit bureau zou zijn toevertrouwd, althans gezocht zou zijn rim = een middel, om de administratieve werkzaamheden van den Bond bij dat bureau onder te brengen, waardoor geheel onze beweging als een onderdeel der A. R. propaganda-actie direct onder 't partijbestuur had komen te staan en de voeling tusschen dit bestuur en onzen Bond zoo innig- mogelijk was geworden. In dit opzicht ben ik echter zeer teleurgesteld. We genieten subsidie, doch die subsidie draagt een wankel karakter. Ge gevoelt, dat het ook om die reden gewenscht is, een secretaris te bezitten, die over eenigen vrijen tijd beschikt en nu dien tijd met voile toewijding in dienst van den Bond, en dus van de partij kan stellen, die bovendien eenige bewegingsvrilheid heeft, waardoor het hem mogelijk is, met de clubs in persoonlijk contact te Itreden. Dan alieen kan worden aangetoond, dat de subsidie goed besteed is en dat onze Bondsactie voor de partij zooveel vruchten afwerpt, dat een hooge subsidie uit de partijkas gerechtvaardigd is. Egrlijk gezegd, zou ik 't bii deze bestuursverwisseling 't beste vinden, indien alsnog 't secretariaat, met wat daar bij. behoort, kon overgaan in handen van iemand, die aan 't partijbureau verbonden is en die nu behalve de andere partijzaken, ook de propaganda-actie, voorzoover ze door de clubs gevoerd wordt, te leiden had. Dit zou in mijn ook de meest gewenschte oplossing zijn en 't zou .tevens een blijvende,, en allen bevredigende oplossing zijn. Voor 't geval, dat dit, ideaal niet bereikbaar is, moet een andere

262 oplossing worden gevonden. Zonder over mijn eigen aftreden te spreken, heb ik voorgesteld op de voordracht ook. den naam van den heer Holm te plaatsen. Onder alien, die voor de secretarieele functie in aanmerking kunnen komen, acht ik persoonlijk hem de geschiktste candidaat. Alle Noord-Hollanders, die hem in zijn arbeid voor de Noordhollandsche afdeeling hebben leeren kennen zullen grif toegeven, dat hij ook in 't Bondsbestuur een zeer accurate en ijverige werker zal zijn. Ook heeft hiivolkomen begrepen in welke richting m.i. de Bond moet worden gestuurd en ben ik er van verzekerd, dat hij, als hij eventueel mijn opvolger wordt, in mijn geest mijn werk zal voortzetten. Of hij daartoe voldoenden tijd en gelegenheid heeft, is mij geheel onbekend. Dat moet hij zelf beoordeelen. Ik meen echter hem bij deze gelegenheid te moeten aanwijzen. Overigens moeten de clubs naar eigen goeddunken besluiten. Ik raad haar sterk aan, deze bestuursverkiezing ditmaal eens zeer ernstig in haar vergaderingen te bespreken, zelf met eigen voorstellen te komen en zoo mogelijk ook zelf namen te noemen van personen, die zij voor ,'t secretariaat geschikt achten, opdat deze wisseling van personen nu eens voor den Bond heilzame .vruchten moge afwerpen en 't Bondsbestuur vetsterkt uit deze crisis te voorschijn moge komen. Wat mij betreft, ik zal met de grootste belangstelling — zij 't op eenigen afstand — de verdere ontwikkeling der clubs volgen. Mocht ik een afwijking bespeuren, dan zal ik spreken en kom ik te een of andere tijd in de gelegenheid, weer iets meer dan rechtuit voor u te kunnen doen, _ dan zal ik die gelegenheid gaarne aangrijpen, omdat ik uw doel zoo schoon vind en omdat ik vast geloof, dat de propagandaclubs — mits goed georganiseerd en voldoende gesteund — van onberekenbaar nut zullen zijn voor de A. R.-Partij en voor de verbreiding harer verheven beginselen: Laat al wat zich nog jong en frisch gevoelt, zich bij onze clubs aansluiten, opdat de A. R.- Partij de beschikking krijge over een geoefende schare van stoere werkers, die haar onder den zegen des Heeren onoverwinnelijk maken. V.

263

VERSLAG VAN DEN SECR E TARIS. Nogmaals rust op mij de verplichting een jaarverslag samen te stellen. ik doe 't ook ditmaal metgemengde gevoelens. Lichtpunten, zijn er genoeg, maar ook is er veel duisters in de ontwikkeling onzer clubs en bijgevolg ook in dien van den Bond. Om een indruk te geven van den huidigen toestand van Bond en clubs wil ik, in de overtuiging; dat een bloeiend clubleven voor de Partij van 't hoogste gewicht is, in de eerste plaats de vraag stellen of dit allerwegen reeds wordt ingezien, daarna: - of het door ons hoogste partijbestuur reeds voldoende wordt begrepen, en eindelijk : of wij er zelf wel geheel van doordrongen zijn. Op geen enkele van deze drie vragen kan 't antwoord geheel bevestigend zijn. ' Wat de eerste vraag betreft, moet gezegd, dat de idee, waarvan onze Bond de belichaming is, nog steeds niet allerwege is doorgedrongen. Wel is in sommige provincien aanmerkelijke verbetering te bespeuren. In dit verband blijf ik wijzen op de twee provincien, die reeds in 't vorig jaarverslag een eervolle vermelding verkregen. lk bedoej .Friesland en Noord-Holland. Wel was in Friesland de toename van clubs niet zoo groot, als ik gehoopt had. Maar de clubs, die er zijn, en vooral 't Provinciaal Comae, dat namens haar handelend optrad, hebben in dit verkiezingsjaar groote dingen gedaan en bewezen, dat waar js, wat ik boven als .mijn overtuiging uitsprak : dat een bloeiend clubleven ,voor de partij van 't hoogste gewicht is. Noord-Holland is nog niet tot wat men noemt: groote dingen. in staat -geweest. Daarvoor was, wat ik wel vermoedde, de kracht nog te klein. Maar in ander opzicht was haar werk niet minder .groot: Wie weet, hoe moeilijk het is, om in NoordHolland de actie op gang te brengen, staat verbaasd over 't resultaat thans reeds verkregen. Moest ik 't vorige jaar mededeelen, dat onze ijverige propagandisten uit Amsterdam nog slechts in IJmuiden vasten voet hadden gekregen, thans kunnen zij reeds roemen in een 10-tal plaatsen, waar men tot clubvorming kon overgaan. Of de .zoo ontwikkelde actie blijvend zal zijn, moet de tijd leeren. IJmuiden is reeds weer gaan behooren tot de twijfelachtige clubs. Laten we hopen, dat alle andere zich in toenemenden bloei mogen verheugen en dat ook IJmuiden zich :geheel herstellen mag.

264 Op mijn verzoek hebben dezelfde heeren uit Noord-Holland zich ook over Utrecht willen ontfermen, zoover tijd en gelegenheid hun dat toelaten. Er is ook van Utrecht wel wat te maken. Er zijn daar nog steeds resten van vroeger bestaan hebbende clubs en er is ook hier en daar wel wat belangstelling voor onzen arbeid. Wanneer die resten eens worden verzameld en die belangstelling geprikkeld wordt tot de daad, kunnen in deze provincie een mooi aantal clubs verrijzen, die samen een sterke provinciale afdeeling van den Bond kunnen vormen. Kome het nog eens zoover ! Maar waar is de man, die 't , nieuwe leven wekken en sterken wil? Zuid-Holland- is een zeer lastige provincie. De Centrale Leiden zal er wel komen, dbch ik vrees, dat ze nog een zeer zwak plantje zal zijn. Op versterking in den omtrek heb ik aangedrongen, doch zoowel te Voorschoten als te Leiderdorp geloof ik, dat de beweging geheel dood is. Toch zal 't goed zijn, nu onmiddellijk de Centrale' te vormen. Dan kunnen de 3 clubs, die er zich bij aansluiten, gezamenlijk beraadslagen, op wat wijze hier wat meer actie kan worden gewekt. Gaan we nu zuidelijker Holland in, dan wekt de positie der clubs telkens weer in ons op een gevoel van diepe teleurstelling. Waar is de eertijds zoo flinke club in Den Haag? Wat verneem ik weinig van de clubs te Delft, Schiedam en Gouda ! Hebben zich Uselinonde en Krimpen a. d. Lek weten staande te houden in den strijd om 't bestaan ? Hoe gaarne zou ik er mij eens persoonlijk van overtuigen ! Maar de gelegenheid ontbreekt mij ten eenenmale. En de broeders laten toch zoo weinig van zich hooren. Moordrecht is klein, maar doet wat het kan, om haar plicht te vervullen: Daarentegen laat Middelharnis—Sommelsdijk weer niets meer van zich hooren. Ook daar is persoonlijke opwekking en voortdurende vaste leiding noodig, om een flinke club te krijgen, die voor heel Goeree en Overflakkee toch zoo nuttig werk zou kunnen doen. • In Rotterdatn wordt weer gesproken over de oprichting eener club. Dat geeft den burger moed. Ik heb juist daar vooral een club zoo noodig. Immers, Rotterdam is een centrum. 't Kan de zetel worden eener centrale club, waarbij ik voorloopig heel de omtrek zou willen betrekken. Dan komt er ten minste onderling toezicht en steun en kunnen we vandaar uit de omgeving verder

25

vetisetirien en zoo mogelijk tot splitsinvin kleinerek centrale's overgaan. Zouden de broeders in Rotterdam eens flunk de harden uit de - mouwen willen steken? Want van hen moet 't komen. Zij moeten`voorloopig den toon aangeven, en de leidende krachten leveren, die de clubs vormen en in actie brengen. Dordrecht, dat zich geleidelijk aan de „nieuwe richting" heeft aangepast, blijft als steeds rustig voortwerken. 1k beschouw ze als- een van onze beste - clubs. Zeeland behoort ook tot de provincies, die, wat de clubs betreffen, een moeilijken tijd hebben doorgemaakt. 1k ben nu bezig met behulp van onzen ouden vriend Laernoes, dien ik uitsluitend daarvoor een bezoek heb gebracht, een commissie te vormen, die zich speciaal voor de propagandaclubs interesseeren . zal. Zoodra 't gelukt is, die commissie tot stand te brengen, zullen we de middelen overwegen, die 't best en 't vlugst ons voeren tot het groote doel : de vorming eener krachtige organisatie, die de kiezers- voortdurend in A. - R. richting bewerkt. 't Is mij gebleken, dat men in Zeeland veel verwacht van het optreden van A. - R. Prop. clubs, maar dat zich hier eigenaardige bezwaren voordoen, die tot voorzichtigheid, maar tevens tot een- bezadigd, vastberaden optreden nopen. In Noord-Brabant bestaan slechts, zoover we weten, een 2-tal, clubs, waarvan de een echter niets van zich hooren laat, dus noodig bezocht moet worden, terwip de ander nog slechts kort geleden is Opgericht en nog geen bericht van aansluiting inzond. Gelderland is nog altijd de gelukkige bezitter van een aantal clubs, die nog ,niet zijn aangesloten. Wanneer deze clubs eens konden besluiten, om zich bij ons te voegen -- daarvoor is mondeling overleg, blijkens de ervaring, beslist noodzakelijk — dan zouden zij met de reeds aangesloten clubs ten mooie provinciale afdeeling kunnen vormen. Nu moeten we nog maar steeds afwachten ! Al vender het noorden ingaande, kunnen we orntrent Overijsel meedeelen, dat daar de eerste stap is gedaan voor een centrale afdeeling, waarbij zich behalve Kampen, Zwolle en Ommen ook zuidelijk Drente (Meppel en Hoogeveen) zal aansluiten. 't Zal mij zeer ,aangenaam zijn spoedig meer definitieve berichten omtrent deze nieuwe Centrale te mogen. ontvangen. En ' eindelijk rest ons nog Groningen. Ook daar zijn de voorbereidende maatregelen genomen, die, naar we hopen, _ eerlang

266 tot een krachtige provinciale organisatie zullen voeren. Wel gaat het uiterst langzaam, maar de zaak is in zeer goede handen. En dus zullen we niet wanhopen. Concludeerende komt het inii dus voor, dat er wel moedgevende teekenen zijn, hier en daar, maar dat over 't geheel genomen, er meer bezieling voor de bestudeering en propageering onzer heerlijke beginselen moet komen. Of zijn de tijden nog niet ernstig genoeg? Laat ons toch niet de dwaasheid begaan ons blind te staren op den afloop der gehouden verkiezingen. Die uitslag was zeer zeker — 't zij met dank aan God gezegd — mooi, maar er zijn verschijnselen, die ons dwingen tot groote voorzichtigheid en tot buitengewoon krachtige actie. Nu neemt onze beweging in sommige gedeelten van ons land wel toe en daarom zou 't jammer zijn, in dit - stadium de actie op eenigerlei wijze te belemmeren, maar deze toeneming is nog teveel het werk van enkelen, resultaat van de onvermoeide toewijding eener kleine schare dapperen. Mogen velen onzer partijgenooten bezield worden met een vurige begeerte om ook in 't publieke leven van hun God te getuigen. Ook de vraag, of 't belang van een bloeiend clubleven voldoende door ons hoogst partijbestuur wordt begrepen, kan ik maar niet zonder meer bevestigend beantwoorden. Persoonlijk had ik een veel nauwere samenwerking met het partijbestuur wenschelijk geacht. Ik heb dat niet onder stoelen of banken gestoken. Er is thans subsidie, en die wordt dankbaar aanvaard. Maar uit 't toekennen daarvan spreekt nog niet de gedachte, dat men onze actie als een onmisbaar ojiderdeel der partij-actie beschouwt. En dat inzicht moet toch komen, zal 't goed zijn. Roepen na de verkiezingen niet alle partijen der linkerzijde om : organisatie der jongeren, om intense bearbeiding van het kiezersvolk door daartoe te voren wied onderlegde propagandisten? Onze partij heeft het voorrecht zulk een organisatie te bezitten, zij 't nog slechts in kiem. Welnu, laat zij dan doen wat ze kan, om den bond en daarmee de clubs tot bloei te brengen, zoodat ze aan hun doel kunnen beantwoorden en laat ze dus niet vragen : Wat doen ze nu eigerilijk? maar zeggen : werken moeten ze, want we kunnen ze in onze partij niet missen. Neemt 't partijbestuur eenmaal dat standpunt in, dan zal men eens zien, hoe snel de jongeren zich zullen opmaken en met hoeveel vuur ze aan 't werk zullen gaan. Zit moeten echter voelen, dat de partij op hen rekent, en er alles

267 voor over - heeft, om hen te mobiliseeren en slagvaardig te maken. Werkelijk, aan ons Bondsbestuur zal 't niet liggen. Dat is tot all ei s - bereid, wat de algemeene partiji:actie tqn goede kan komen. - Er is nog een derde vraag, die al evenmin valkomen bevredigend kart worden beantwoord. Zijn wij zelf wel van de noodzakelijkheld en de onmisbaarheid onzer propagandaclubs Moor een groote partij als de onze wel overtuigd ? Ook dit komt mij twijfelachtig voor. Sommigen onzer kunnen toch zoo vol moed beginnen, doch verliezen helaas ! o zoo spoedig dien moed weer. Mijn correspondentie kan daarvan vele voorbeelden aanwijzen. Zoodra zich moeilijkheden voordoen, is de lust verdwenen. 1k wijt dat voor een groot deel aan de partij zeif, die vooral in haar lagere organen, niet den steun weet te bieden, die jonge menschen behoeven, die aan de partij haar krachten aanbieden. 't Milieu, waarin zij moeten werken, is dikwijls zoo onsympathiek, zoo lauw en onverschillig, — en zelfs zij, van wie men door hun positie in de partij zoo iets geheel anders verwachten zou, nemen nog zoo dikwijls tegenover hen de houding aan van: wat wil je nu toch eigenlijk? — dat het waarlijk niet te verwonderen is, dat velen de moed in de schoenen zinkt. Broeders, laat U niet ontmoedigen, Als gij volhoudt, is de overwinning ten slotte aan U. Maar dan moet - gij volharding toonen, ook *tegen alles in. Immers, gij zpekt niet Uzelf, maar 't welbegrepen belang der partij, die de banierdraagster wil zijn der, beginselen, geput uit Gods Wo.ord. (Wordt vervolgd). •

BAAS BOVEN BAAS. In Duitschland is weer eens een‘ politieke misdaad gepleegd. Een der bekwaamste inannen, dien het land volstrekt niet missen kon, is vermoord. Rathenau is van het Leven beroofd. Het is eene misdaad, zooals er ook door de sociaal-democraten wel gepleegd werden ; men denke b.v. aan den moord van den sociaal-democraat Adler op den Oostenrijkschen minister Sturghk Dan noemt men het in de roode kringen niet een moord, maar eene „terechtstelling". 1) Indien echter een geestverwant of bond) Men zie b.v. Het Volk van 4 Nov. 1918: „Onze partijgenoot Friedrich Adler, die graaf Stfirghk terechtstelde, is uit de gevangenis ontslagen en door den Oostenrijkgche sociaal-democratischen partijdag tot voorzitter gekozen." 1

268 genoot het slachtoffer is geworden, zijn de roode broeders wild van opwinding. Dan willen zij allerlei uitzonderingsmaatregelen, in verhouding tot welke de Nederlandsche Anti-Revolutiewet onbeteekenend is. Men. zie b.v. het volgende bericht in de Nieuwe Rotterdamsche Courant van 29 Juni 1922, Ochtenblad B.: „De leider's van de vakorganisaties hebben, naar aanleiding van de jongste politieke gebeurtenissen, besloten, een aantal eischen aan de regeering te stellen. Zij eischen dat de wet tot bescherming der republiek alle monarchistische of antirepublikeinsche agitatie zal verbieden en streng zal _ bestraffen, om het even of deze agitatie in woord, beeld of schrift wordt gevoerd. Personen, die in de bladen een dergelijke agitatie voeren, of aanvallen op de republiek verheerlijken, begunstigen of beloonen, moeten eveneens worden gestraft. Alle monarchistische anti-republikeinsche organisaties moeten onmiddellijk worden verboden en ontbonden. Verbod van monarchistische vlaggen en kleuren. Onmiddellijke verwijdering van alle monarchistische herinneringen in de openbare gebouwen. Bestraffing van elken aanval door woord, daad of geschrift op de republikeinsche vlaggen en kleuren, Strenge bepalingen, die het mogelijk maken, alle regeeringsinstellingen, met inbegrip van de rechtbanken en de rijks•weerbaarheid van monarchistische elementen te zuiveren. Verbod van het dragen van uniformen voor gewezen officieren. Geen verdere benoemingen voor reserve-officieren. Stichting van een buitengewone rechtbank te Berlijn ; de kamers dezer rechtbank zullen bestaan nit een rechter en zes assessoren, die geen juristen zijn en door den rijkspresident worden benoemd ; het O. M. zal worden vertegenwoordigd door een door den rijksminister van justitie te benoemen republikeinsche rijkscommissie. Oprichting van een uitvoerend rijksorganisme, in het bijzonder van een criminale rijkspolitie. Bepalingen die de arrestaties vergemakkelijken en de onmiddellijke arrestatie van petsonen, die de wet tot bescherming der republiek overtreden. Het vermogen van ' de veroordeelden moet worden in beslag genomen. Hetzelfde geldt voor eventueele pensioenen en uitkeeringen. De wet moet voorloopig een geldigheid van 2 jaar hebben.

269 De leiders der vakvereenigingen hopen, dat deze wet door den rijksdag zal worden aangenomen. De rijksdag mag niet op feces gaan, voordat de wet in werking is getreden. Verder eischen de vakvereenigingen onmiddellijke amnestie in het rijk en de bondsstaten voor alle politieke gevangenen, met uitzondering van diegenen, die bij de nieuwe wet voorziene straf bare handelingen hOben gepleegd, amnestie voor de slachtoffers van de spoorwegstaking, van verdere vervolging dezer stakers zal worden afgezien. De politieke arbeiderspartijen hebben zich bereid verklaard, eensgezind voor de wezenlijking van dit program te strijden. Zij zullen alle maatregelen ondersteunen, die door de regeering mochten worden getroffen om dit doel te bereiken. De partijen hopen, dat alle werknemers in Duitschland eensgezind en in de beste discipline de actie der vakorganisaties zullen ondersteunen." Aan de Nieuwe Rotterdamsche Courant van 30 Juni 1922, Avondblad C, ontleenen wij nog het volgende : „De Rote Fahne schrijft, dat alle eischen van de .vakorganisaties en van de socialistische partijen moeten worden uitgevoerd. Een middenweg bestaat er niet. Als de regeering de eischen niet aanvaardt, moet zij heengaan. Het communistische orgaan vraagt verder, hoe het met de amnestie staat en of ook Max I-161z van de amnestie zal genieten. Een amnestie zonder Max HOlz,. besluit het blad, is geen amnestie. Max Holz heeft geen enkele daad begaan die geen politiek karakter droeg. Zijn bevrijding is een eisch van het Internationale proletariaat." Zooals men ziet behoeft eene Regeering, die het recht wil handhaven, zich niet te onthouden van het vaststellen van wettelijke bepalingo tegen oproerlingen. Sociaal-democraten durven nog heel wat anders. B.

Ze

DE GEHOUDEN VERKIEZINGEN.

behooren weder tot het verleden, de verkiezingen onzer Parlementsleden. En menige opmerking is naar aanleiding daarvan te maken. Eerstens was deze verkiezing er een, die stond in 't voile licht der antithese. Alle leuzen van links waren zuiver antithetisch

270 gesteld tegenover de .principieele levensbeschouwing van rechts. Socialisatie, Anti-militairisme, Moederschapszorg, Onderwijswetbestrijding, Staatspensioneering en welke leuzen al meet werden aangeheven, zij alien kantten zich tegen het Christelijk principe. En daarom juist is het zoo verblijdend, dat in het antwoord van ons yolk het Christelijk beginsel zegevierde. Oaan we nu eens even de „Politieke situatie" na. De Vnjheidsbond. Eens stond daar op Ned&lands bodem het monumentale gebouw van het Liberalisme. Schitterend en schoon stond dit diar in architectonische pracht en zijn bewoners zongen het eenheidslied van het ,Wien Neerlandsch bloed door d'aderen vloeit". Neutraliteit was het hooggeloofde dogma en waarin .kon zich dat beter uiten dan in „N eerlan dsch bloed". Dan waren alle principen opgelost in nationale eenheid. Dit liberale gebouw was in 1878 voltooid toen Kappeijne den minderheden onderdrukking toezei. Het stond geschilderd in de eenheidskleur van het liberalisme, waarvan blauw-blauw de hoofdteint uitmaakte. Maar langzamerhand begon die kleur te verbleeken in het licht der Christelijke levensbeschouwing en elk der bewoners van dit trotsche gebouw ging op eigen gelegenheid de buitenkant van muur en vensters verven. En zoo kregen we tenslotte te zien de zeven kleuren van den regenboog of wilt ge, de zeven kleuren der zeven hoofdgroepen waarin het Liberalisme is-triteen gevallen. In 1918 is dit potsierlijk geschilderde gebouw in publieke veiling geweest en kon het opbrengen de waarde van 15 Kamerleden. Dit was een zesde gedeelte van den oorspronkelijken prijs. En toen zijn de bewoners eens buiten het gebouw gaan staan om het te bekijken en na te gaan waaraan die lage veilingswaarde moest worden toegeschreven en vonden ze toch blijkbaar zelf ook, dat de kleurvariatie een spotspiegel vertoonde. „Voor de volgende publieke veiling schilderen", was de leus. Maar over de kleur werd men 't niet e'ens en zoo ging heel 't gebouw in de grondverf. En nu kon het in veiling niet meer opbrengen dan tien Kamerleden. Niet meer dus dan of braakwaarde. En als een wegstervende klank uit het trotsch Liberale verleden hooren we nog den nagalm van Kappeijne's woord : „Wij zijn de meerderheid ; wat met ons niet eens geestes is, dat zijn slechts minderheden." Het Socialisme. Ook dit heeft eigenaardige kleurresultaten verkregen. Rood is de eenheidskleur waarmede het in de wereld optreedt. Doch de haat dien het predikt tegen al wat anders denkt, wordt in de kleur van den haat, het geel, gesymboliseerd. In 1918 werd eigen principe en haat jegens den tegenstander vermengd : rood en geel werden onder elkaar geroerd. En met welk gevolg? Iedere schilder voorspelt het: vermenging van rood en geel geeft oranje. En toen Troelstra in 1918 met zijn verfpotten bezig was en zag dat hij niets dan oranje overhield, liet hij alles in den steek en kroop van schaamte over zijn

271 / yergissing yonder de dekens. Nooit is er meet oranje aanschouwd dan toen. Het „Oranje boven" was niet van de lucht. En nu beginnen zoowaar de socialisten zich blijkbaar te schamen over de verschoten roode lap. Het echte rood was er door de wateren van den tijd reeds uitgewasschen. Van de stellingen van Karel Marx is er in het hedendaagsch socialisme schier niets meer terug te vinden. Een beginsel houdt men er blijkbaar niet meer op na. De verkiezingsleuzen antimilitairisme en socialisatie gingen in haar beteekenis rechtdraads tegen Marx' socialisme in. En uit die schaamte voor de roode vlag is het wellicht te verklaren, dat de verkiezingspropaganda dit jaar gevoerd werd door het uitsteken van een w i t t e vlag met de namen der trekcandidaten. Bij deze stembus is vonnis geveld door ons yolk over he't socialisme. Twee zetels werd het ontnomen en zulks spreekt te sterker, wip de niet van Marx afgeweken socialisten, de volgelingen van Wijnkoop en Kolthek, eveneens werden teruggeslagen. Dat men zich van de zijde der S. D. A. P. zwak gevoelde was reeds gebleken uit de leugen-campagne-Van Kol. Wel nimmer zal een leugen meer antmaskerd zijn dan deze. Van de hoofdzaak en van de bijzaken schoot er niets over, dat zelfs maar een schijn van waarheid behield. En dat was lets voor een partij als de S. D. A. P., die in „i-let Volk" van 30 Juli 1909 schreef, dat ter bereiking van haar doel somtijds leugen en veinzerij noodig was en de aanwending van slechte middelen was geheiligd. De Plattelandersbond. Deze won een zetel, voornamelijk door den steun, dien Drente bood. Dit getuigt niet voor de mentaliteit der kiezers. Het resultaat van Braat's vierjarig Kamerlidmaatschap - is• nihil, doch wellicht hebben de kiezers bedoeld de amusementenpartij, die in den Vrijheidsbond s is opgelost, te doen voortbestaan in de partij Braat. Wat echter zeer te betreuren is, is het feit, dat er nog Christenen blijken geweest te zijn, die in stofaanbidding, hun stem aan een Plattelandsbonder gegeven hebben. Het gering aantal stemmen dat de R.-K. Plattelanderslijst verwierf, levert het bewijs op,• dat men daar doordrongen is van het feit, dat de politieke strijd geen belangenstrijd, doch een beginselstrijd is. De Vrijz.-Democraten. Deze partij is op gelijke hoogte gebleven. Er zal wel geen kiezer zijn, die de politieke verdiensten met zijn stem heeft willen waardeeren, doch eer ligt het voor de hand, dat het Vrouwenkiesrecht, hetwelk tot stand gekomen is door het initiatief-wetsvoorstel-Marchant zooveel waardeering heeft ontmoet, dat deze partij daardoor niet in het algemeen politiek verlies der linkerzijde gedeeld heeft. Rirtij-Van Houten. Ofschoon de heer Van Houten in . zijn „Staatkundige brieven" de klacht heeft geuit van gebrek aan waardeering, smaakt hij op zijn hoogen leeftijd toch het genoegen,

272 dat een belangrijke groep van het voormalig Liberalisme hem toenadering toonde. Ontegenzeggelijk was de heer Van Houten een bekwaam Staatsman en het is niet het slechtste deel der Liberalen, dat hem zijn steun bood. Hij was en is onze tegenstander, maar zuiver principieel. Te goed voor een bond van komieken-associatie. . Echter zal de heer v. H. niet zelf optreden, doch zijn mandaat doen overgaan op Mej. Mr. E. C. v. Dorp. Tot zoover de situatie-links, die met veertig zetels is uitgekomen en zonder positief eenheidsdoel den vierjarigen strijd gaat voeren tegen de rechterzijde, die anderhalf maal zooveel zetels telt. i , Deze bestaat thans uit : De Antirevolutionaire Partij, die van 13 op 16 zetels klom, de Roomsch-Katholieke, die van 30 op 32 ging en de Christel.Historische, die haar 7 leden tot 11 opvoerde. De stemmenuitslag heeft dus de rechterzijde verreweg in de meerderheid gebracht en tevens met behulp van de Kieswetwijziging een einde gemaakt aan de stichting van allerlei kleine partijen. . Een eigenaardige partij heeft in de Kamer haar intrede gedaan, n.l. de Staatk. Gereformeerde. Het gekozen lid dezer partij, Ds. Kersten, is iemand, die niet veel begrip schijnt te hebben van het werk, dat 'den Kamerleden wacht. In zijn blad „De Banier" van 26 Juni somt hij op in een jaar 238-maal gepredikt te hebben, op vier plaatsen te hebben gecatechiseerd, een kerkelijk blad geredigeerd te hebben en alles gedaan te hebben wat zijn ambtelijk werk vorderde en voegt er aan toe dit werk nog te willen uitbreiden en bovendien zijn Kamerlidmaatschap te vervullen. Wie zoo jets beweert schijnt niet te beseffen .dat een Kamerlid, die geheel alleen een partij vertegenwoordigt, niet profiteeren kan van werkverdeeling, doch elk te behandelen onderwerp in eigen studie moet nemen. Voorts, dat het Kamerlidmaatschap, en om financieele en om nioreele reden de aanwezigheid in de Kanner gebiedt en iemand, die alleen een partij vertegenwoordigt, nooit gemist mag worden, wijl anders de partij, die afvaardigde, bij de behandeling van 's lands belangen, wegens absentie van haar lid, niet vertegenwoordigd zou zijn. En ook kunnen we het in deze piitij niet goedkeuren, dat ze haar positie heeft trachten te vestigen door scheeve en oNware voorstellingen te geven van de Antirevolutionaire Partij. Ja, dat ze zelfs op de meest laakbare wijze deze partij heeft gensinueerd. Zulk een strijden is niet eerlijk en een Kamerlidmaatschap, dat daardoor wordt verkregen, kan nimmer den toets der rechtvaardigheid doorstaan. C. B. v. D. W.

No. 6-7

3e JAARGANG

1

SEPT.-OCT. 1922

NEDERLAND EN ORANJE OFFICIEEL ORGAAN VAN DEN BOND VAN ANTIREVOL. PROPAGANDA-CLUBS IN N EDER LAN D M ET M EDEWERKI NG VAN „HETCENTRAAL COM ITE" VERSCHIJNT DEN 15en VAN ELKE MAAND. ONDER REDACTIE VAN:

Dr. E. J. BEUMER, Utrecht ; C. SMEENK, Arnhem ; P. J. DAM, Hilversum; C. B. VAN DE WAL, Randwijk; W. VERSCHOOR, Katwijk a/Z. Artikelen, brieven (de redactie betreffende), boekwerken ter recensie enz. op te zenden aan W. VERSCHOOR te Katwijk aan Zee.

UITGAVE:

N.V.DAGBLAD EN DRUKKERIJ DE STANDAARD N.Z.Voorburgwal 58-60 - A'dam Telefoon N. 2315, C. 685

Abonnementsprijs : f 1.— per jaar. Abonnementen kunnen ten alien tijde aanvangen, doch ALLEEN bij het einde van den jaargang worden opgezegd.

I

. INHOUDSOPGAVE : Aan onze abonne's. — Verslag van den secretaris (vervolg). — Verslag van den bibliothecaris. — Rekening en Verantwoording. — Van leiders. — Actie en reactie (I). — Onwaardig. — Raar volkje. — Weerzinwekkend. — Om te onthouden. — Om er goede nota van te nemen. — Onze groet aan het nieuwe Ministerie.

Aan onze Abonne's. Eenigen bid geleden boden wij den Abonne's de kwitantie aan van een' Jaargang van dit Orgaan. Tot onzen spijt zijn er velen geweest die door afwezigheid met vacantie of anderszins hunne kwitantie hebben . laten teruggaan. Uit den aard der zaak is het bij het veer lage abonnementsgeld onmogelijk met alien, die hun kwitantie retour zonden, daarover een afzonderlijke oorrespondentie te beginners. Dit zou te kostbaar worden, of aan de abonne's in rekening moeten worden gebracht en daarom verzoeken wij hen, die hun kwitantie lieten teruggaan van ,deze mededeeling nota te nemen en bij de herhaalde aaribieding, (die dezer dagen geschiedt, te willen voldoen. Mochten er evenwel zijn, die meenen gegronde reden te hebben de kwitantie onbetaald terug te zenden, dam verzoeken wij die of duidelijk op de kwitantie te omschrijven of ons daarvan per kaart berichi te doen. Wij vertrouwen in dezen op de medewerking onzer abonne's. N.V. DAGBLAD EN DRUKKERIJ „DE STANDAARD".

274

VERSLAG VAN DEN SECRETARIS. (Vervolg.) Nadat ik getracht heb in 't eerste deel van mijn verslag eenigszins nauwkeurig den toestand van den Bond en de omstandigheden, waaronder wij werken, te beschrijven, ga ik over tot de werkzaamheden, die de aandacht vroegen en vragen zullen. 't Bondsbestuur heeft dit jaar als naar gewoonte twee maal vergaderd. Zaken die van eenig aanbelang waren, en directe behandeling vereischten, heb ik getracht per rondzendbrief tot beslissing te brengen. D,e voornaamste behandelde zaken wil ik even noemen. 1. Na de s t a t u t e n w ij z i g i n g, die op de jaarvergadering van verleden jaar plaats had, werd besloten statuten en huishoudelijk reglement te laten drukken en in den bandje te doen opnemen. Aan elke club is een exemplaar van de opnieuw gedrukte statuten met huishoudelijk reglement toegezonden. 2. Een bewijs van gezonde ontw i kkeling van den Bond is 't, dat telkens opnieuw de noodzakelijkheid van statutenwijziging zich opdringt. De provinciale afdeelingen of centrale clubs, ho6 men ze noemen wil, vragen am regeling van haar bestaansvoorwaarden. En zeer terecht! Immers er is geen enkele bepaling in het statuut, waaraan zij zelfs haar recht van bestaan ontleenen. En meer dan dat is noodig. Zij moeten in 't Bondsorganisme worden opgenomen, ook statuair. En daarvoor is noodig, dat haar duidelijk wordt aangewezen welke plaats zij in dat organisme zullen innemen en welke haar verhouding zal zijn, eenerzijds tot de clubs, anderzijds tot den Bond. Gepreciseerd moet ook worden, uit welke bronnen zij haar financien zullen kunnen putten. Haar leven op kosten van de bondskas kan ter wille van beide partijen niet worden gehandhaafd. Er moet een vaste regel worden gesteld. Gaarne had ik 'deze regeling reeds op de komende Jaarvergadering tot stand gebracht. Een voorstel daartoe was door mij bij 't Bondsbestuur ingediend, doch omstandigheden buiten mijn wil zijn oorzaak geworden, dat de behandeling is vertraagd. Toch hoop ik, dat we op de Jaarvergadering althans in hoofdzaak de lijnen zullen vaststellen, opdat de prov. afdeelingen of centrale clubs idit jaar naar behooren kunnen functioneeren, want we hebben haar hulp zeer noodig. Een voorstel daartoe hoop ik aan de Jaarvergadering te kunnen voorleggen. Ze kan dan zelf over de urgentie oordeelen. 3. Herhaaldelijk is over de belangen van ons maandblad „N e d e re

275 land en O r a n j e" gesproken. 't Blad draagt een eigenaardig karakter. 't Is 't eigendom van den uitgever. Als redactie is aanvankelijk aangewezen de redactie van de vroegere uitgave : „Cijfers en feiten", waaraan de Bondssecretaris ter wille van de Bondsbelangen is toegevoegd, terwij1 door de samensmelting met het blaadje : „Onze propaganda", de redactie er van, bestaande uit de heeren Dam en Van der Wal aan de in functie zijnde redactie is toegevoegd. Niettegenstaande een aanmerkelijk deel der genoten subsidie is ingetrokken, kan ons blad toch op den ouden voet blijven bestaan. Doch wenschelijk, ja noodzakelijk is u i t b r e i d i n g. De rubriek Bondsbelangen heeft verruiming noodig. 't Leven en werken der clubs, en vooral der afdeelingen van , den Bond moeten in ons blad meer op den voorgrond gaan treden tot onderlinge opbouwing en bemoediging. En niet minder vraagt de geestelijke verzorging onzer clubs om ruimte. 't Heeft mij echter dit jaar niet mogen gelukken, die uitbreiding tot stand to brengen. Ik was reeds blij, dat de aanzienlijke vermindering van inkomsten 't bestaan zeif van ons blad niet in gevaar bracht. Dat wijst er op, dat uitbreiding van het abonnementental en vooral ook 't opnemen van advertenties tot vermeerdering der inkomsten urgent' is. Ik weet, dat tal van nieuwe clubs een flink aantal abonnementen hebben genomen. Toch moet men nog meer dan tot dusver aan alle clubleden den eisch stellen, dat zij ons orgaan zelfstandig lezen. De prijs kan daartegen Been bezwaar zijn, want die is zeer laag berekend. Laat ieder zich voor ons blad nog eens interesseeren, misschien zal dan de' volgende jaargang de gewenschte uitbreiding brengen. 4. In verband met het vorige punt moet ik even de verklaring uit, spreken, dat aan de geestelijke verzorging onzer clubs' ook dit jaar zeer veel heeft ontbroken. Niemand voelt, dat beter dan ik. Ja, er zijn gelukkig clubs, die zich zeif kunnen helpen. Zij hebben een voorzitter of- secretaris — ook wel andere hulp — die politiek goed geschoold is. Zij hebben voor een goed verloop hunner werkzaamheden den steun van 't Bo dsbestuur .niet noodig. Maar hoevele zijn er niet, die s n a k k en naar leiding, naar voorlichting en bijstand. Wij moeten aan 't werk onzer clubs meer steun bieden, hen geregeld van goede leidraden voorzien en hen nauwkeurig aangeven, hoe zij werken moeten, zoodat zij als 't ware hun weg duidelijk zien afgeteekend. Ik zie in dit tekort aan meeleven met onze clubs een van de voornaamste oorzaken, waarom er altoos clubs zijn, die met veel goeden wil beginnen, maar 't o zoo spoedig weer ►

276 opgeven moeten. lje lust is er wel, maar er is een gemis aan kennis en inzicht, die de belangstelling doet verkwijnen en ten slotte tot werkeloosheid doemt. Ik vind het een van .de ernstigste tekortkomingen van den Bond, dat hij aan politieke voorlichtifig der clubs zoo bitter weinig doet. Pogingen, — ook dit jaar — door mij aangewend, om in die dringende behoefte te voorzien, leden steeds schipbreuk. Om allerlei oorzaken. Maar toch vooral, omdat zeer tot zijn leedwezen tijdsgebrek den secretaris verhinderd heeft voldoende aandacht aan dit punt te schen.ken. Hij verwijt zichzelf dat voortdurend, want hij ziet het gebrek ten deze goed in. Juist, omdat hij van oordeel is, dat or actie, ook die van de clubs, tot een hooger, — laat mij zeggen, meer wetenschappelijk peil moet worden opgevoerd, en mede amdat hij 'hoopte, dat 't partijbureau het door hem aangevangen werk zou overnemen, voortzetten en uitbreiden, is hij een paar jaar geleden begonnen aan registreering van belangrijke artikelen van .dag-, week- en maandbladen, een werkzaamheid, die veel tijd vorderde, maar waardoor hij hoopte te bereiken, dat voor elk onderwerp, dat aan de orde was, steeds door den Bond de bronnen van bestudeering konden worden aangegeven en verstrekt. 't Was tegelijk een middel voor hem zelf, om bij te blijven en alzoo des te beter leiding te kunnen geven. Hij heeft dit werk nog niet opgegeven, doch de ervaring heeft hem wel geleerd, dat deze in zijn oog zeer belangrijke bezigheid door hem niet in zijn ouden omvang zal kunnen worden voortgezet. 't Eischt veel meer vrijen tijd, dan hij er voor beschikbaar heeft. Nu was 't ook niet zijn bedoeling, dat werk blijvend te verrichten. Hij koesterde eenige hoop, — naar 't hem nu Meek, was die hoop volkomen onegrond — dat die arbeid zou zijn overgenomen door 't partijbureau en wel, in voortdurend contact met onzen bondssecretaris. Wel heeft nu 't partijbureau iets dergelijks ondernomen, maar ik vrees, dat 't gemis aan contact met onzen Bond oorzaak zal zijn 'dat wij er niet die vruchten van kunnen plukken, die ik ervan voor onze clubleden had gehoopt. 5. Gewoon, als de verkiezing nadert, propagandablaadjes aan te bieden, hebben we oak ditmaal de vraag aan de ,orde gesteld, of en op wat voor wijze wij voor v e r k i e z i n g s 1 e c t u u r zouden zorgen. De omstandigheid echter, dat de Dr. Abraham Kuyperstichting voornemens was een aantal kleine brochures uit te geven, gaf 't Bestuur aanleiding, om ditmaal zelf n i e t s te doen. Later meende uw secretaris dienst te kunnen doen als bemiddelaar tusschen de uit-

277 geefster dezer blaadjes en de clubs, om alzoo nog materieele voordeelen voor de ,laatste, en meer succes voor de eerste te verwerven. Ook nu waren er echter weer omstandigheden, — die voor een deel hem zelf te wijten zijn, — waardoor zijn pogen faalde, zoodat deze zaak ten slotte aan den Bond een niet onaanzienlijk tekort zou opgeleverd hebben, indien hij niet door een persoonlijke bijdrage tot dekking van dat tekort 't gat had kunnen stoppen. 6. Na afloop van den termijn van 't contract met het Centraal C omit é is door ons om verlenging van dat contract op de oude voorwaarden gevraagd. Daarop is bericht ingekomen dat 't contract slechts voor een half jaar opnieuw werd aangegaan. Na afloop daarvan zal 't aan een herziening worden onderworpen. Zooals vanzelf spreekt kon in dit drukke verkiezingsjaar 't contact met 'het partijbestuur niet zoo intens zijn, als we dat den laatsten tijd gewoon waren. Wij blijven echter aandringen op een constante samenwerking en een voortdurend voeling houden met elkander. De Voorzitter vertegenwoordigde steeds den Bond in het Centraal Comae en in 't Hoofdcomite voor 't millioen. Dit millioen, of liever de vereischte I 1.200.000 is er nog niet. 't Lijkt mij voor onzen Bond een sch o one t a a k, om te zorgen, dat het er komt. Op welke wijze wij er het onze aan kunnen doen, beslisse de Jaarvergadering. 7. 't Bestuur besloot op den eisch tot Koninklijke goedkeuring niet meer zoo sterk aan te dringen als vroeger. Die goedkeuring vraagt tegenwoordig een belangrijk finantieel offer. En bovendien, zijn de redenen, waarom wij weleer dien eisch moesten stellen, thans vrijwel geheel vervallen. 8. Reeds lang meende ik, dat er behoefte was aan e en b 1 a a d j e, waarin onze partijgenooten, speciaal de jongeren onder hen, werden opgeroepen, zich bij ons aan te sluiten. Meermalen heeft 't Bestuur in die richting een besluit genomen. Aan 't einde van dit bondsjaar is zoo'n blaadje in druk verschenen en wel onder den titel: „Een ernstig woord". De clubs imoeten er zuinig mee zijn, d.w.z. zij moeten het met beleid verspreiden. 9. Mijn oordeel samenvattend, terwijl ik 't oog laat weiden over den Bond in zijn geheel, meen ik te molten verklaren, dat 't afge.1oopen jaar Been angunstig jaar voor den Bond is geweest. 1k dank alle broeders, vooral hen, die aan de prov. afdeelingen leiding gaven, voor hun medewerking. Ik dank alien, in stad en dorp, die tijdens de verkiezingen zich geheel gegeven hebben aan 't dikwijls zoo zware propagandawerk. De waardeering, die onze clubs ten deel vallen, is

278 nog niet, wat ze wezen moet, maar ik zeg U, op grond van vele gegevens, zij rijst met den dag. Volhouden dus, moet uw parool zijn. Gij komt er. Reeds zijt ge een kracht van beteekenis in ons partijleven. De kiesvereenigingen gaan op U vertrouwen. ZOO moet het worden. Gelukkig dan, dat we op al ons pogen toch 'eenigen zegen mogen zien. Gode alleen de eere! Ondertussehen mag ik niet nalaten nogmaals er op te wijzen, dat onze Bond meer z o r g nog vereischt, dan er tot nu toe aan gegeven is, dat onze clubs p o 1 i t i e k e 1 e i d i n g niet langer mogen missen, dat alleen in den weg eener nauwe aansluiting van clubs en kiesvereenigingen, van Bondsbestuur en partijbestuur onze actie vruchtbaar kan zijn en ook blijven zal, tot zegen van ons yolk, tot versterking van onze partij, tot eere van onzen God.

W. VERSCHOOR.

VERSLAG VAN DEN BIBLIOTHECARIS. De wens& der laatste Algemeene Vergadering, om de clubs in 't bezit te stellen van een catalogus der beschikbare boeken en brochures, is dit jaar in vervulling getreden. In Januari is de catalogus verscheen .en aan alle clubs is een exemplaar toegezonden. Daarna heb ik aan een 6-tal aanvragen kunnen voldoen. Nog niet veel, zult ge zeggen. iDat is ook zoo. Maar dat wordt wel beter. 't Schijnt mij toe, dat er meer animo is tot rustige studie. Die studie aan te wakkeren en mogelijk te maken, en door 't aangeven van bronnen te vergemakkelijken, is ook een doel, dat de Bond zich stellen moet. Ik zei dat reeds in mijn secretarieel verslag. Daarom ben ik van oordeel, dat we de bibliotheek moeten trachten te krijgen op de hoogte van den tijd, door voortdurend aan te schaffen, wat er nieuw verschijnt op politick gebied en door den voorraad aan te vullen met die werken, waaraan bij de bestudeering van verschillende onderwerpen behoefte blijkt te bestaan. In die richting was ik ook dit jaar werkzaam, hoewel — ik moet het erkennen — gebrekkig. Dat zal hij beamen, die straks het le supplement van den catalogus in handen krijgt. Dat supplement is in druk en zal vermoedelijk nog vthir de Jaarvergadering aan de clubs worden toegezonden. Voortaan zal elk jaar zoo'n bijvoegsel verschijnen. Men

279 ka.n het ' achter in den catalogus plakken. Is de aanwezige voorraad catalogi verbruikt, dan kan van alles weer een geheel worden gemaakt. Doch daar zal nog wel een paar jaar overheen gaan. Ik hoop, dat de toeneming der clubs en vooral de ontwakende be- . geerte mar politieke scholing de bibliotheek meer en Meer tot zijn recht zal doen komen. En vooral hoop ik, dat de nauwe samenwerking met het partijbureau, , dat ik als hoogste ideaal stel, er toe moge leiden, dat er ook in dit opzicht aansluiting en eenheid moge komen, want ook 't partijbureau beschikt over een bibliotheek. En wel een, waarbij de onze niets is. W. VERSCHOOR.

REKENING EN VERANTWOORDING. OVERZICHT UITGAVEN BOND A. R. P. C. IN NEDERLAND VAN 1 JULI 1921-1 JULI 1922. Algemeene en Bestuursvergaderingen . . . . . . f 53.60 Bibliotheek (boeken, brochures, dag- en weekbladen „ 210.41 5 f 81.— Reis-nvrbljfkotadegv.rclubs den secretaris . „ 61.35 ,, „ de overige be,/ „ 158.64 stuursleden . anderen . . . . „ 5.45 „ 306.44 Provinciale actie in Friesland enz. . . . f 230.— „ Noord-Holland . . „ 118.85 ” ” f 348.85 Drukwerk van admin aard f 229.05 prop. geschriften . „ 143.575 ” 372.625 5._ Bijzondere uitgaven ” Secretariaat, Bureaukosten f 500. — Port „ 48.13 . 13 Totaal . . . f 1845.06 0

0

Pf

P,

Y, 0

0

„

„

1)

,)

548

280 OVERZICHT INKOMSTEN BOND A. R. P. C. IN NEDERLAND VAN 1 JULI 1921-1 JULI 1922. Voordeelig saldo 1920/1921 (vorige jaarrekening zie N. en O. Aug. '21)

f 355.73 5 Subsidev.hCntralom(jueSpt.'21,

April '22) Contributie der clubs Navordering: Voor Koningin en Vaderland . . Verkiezingslectuur Bijdrage in de kosten voor verkiezingslectuur .

„ 1500.— „ 135.50 „ 6.50 „ . 101.32 5 , 42.25

Totaal . . . . f 2141.31. EINDREKENING.

f 2141.31 „ 1845.06

Inkomsten in totaal Uitgaven in totaal Voordeelig saldo ' . .

f 296.25

De Secr.-Penn. van den Bond van A. R. P. C. W. VERSCHOOR. KATWIJK A. ZEE, 5 Sept. '22.

Toelichting bij de Rekening: Slechts een zeer kleine toelichting lijkt mij nog noodig en dat wel alleen over de inkomsten, voorzoover zij betreffen de contributies der clubs. Dit bedrag is aanmerkelijk hooger dan verleden jaar. Ik vermoed echter, , dat het volgende bondsjaar eennogaanzienlijkhooger bedrag zal kunnen aanwijzen. Er zijn n.l. dit jaar verscheid ene nieuwe clubs opgericht, wier eerste contributie-schuld pas 1 October a.s. ingaat. Toch had ook 't bedrag van deze rekening veel hooger k u n n en zijn. Er zijn altijd clubs, die zich ,maar laten vragen. Zell ben ik door mijn bezigheden sours genoodzaakt 't vragen om de contributie aan de achterstallige clubs van de eene week op de andere en van de eene maand op de andere te schuiven. Doch de laatste weken heb ik voortdurend sommige clubs aan haar verplichtingen herirmerd; er zijn er, die teen terstond voldeden, doch andere hebben mij zoo lang laten wachten, dat ik niet in staat was haar contributie in de rekening op te nemen. Ik hoop, dat zij, die nu nog •

281 niets zonden, 't althans voor de Jaarvergadering zullen doen, dan kan ik daar met nog een aanvulling van de lijst der inkomsten komen, waardoor 't voordeelig saldo ver boven de f 300 kan rijzen. In 't algemeen raad ik iedere club aan, in 't begin van October vast te stellen, hoeveel leden zij telt, daarna te berekenen hoeveel dus de bondscontributie bedraagt (zooveel kwartjes als er leden zijn) en vervolgens ,dat bedrag terstond op te zenden of anders te berichten welke som men binnen zekeren bepaalden termijn aan den secretarispenningmeester zal overmaken. Nog een opmerking moet mij van het hart. De inning van de contributie baart den Bondssecretaris-Penningmeester vele zorgen. Die zorgen zullen aanmerkelijk verminderd worden, wanneer in de toekomst vastgesteld wordt, dat de Bondscontributie, voor zoover mogelijk door bemiddeling van de pr'ovinciale afde e 1 i n g e n wordt geind en aan 't eind van 't jaar aan den Bondssecretaris-penningmeester afgedragen. Deze regeling biedt nog andere voordeelen, waarop het licht zal kunnen vallen, als de positie dezer afdeelingen in onzen Bond nader geregeld wordt. V.

VAN LEIDERS. . Sedert wij -de vorige maand eenige (toen niet geplaatste) opmerkingen maakten, die o.a. op het spoorwegpersoneel betrekking hadden, heeft men mogen beleven, dat verschillende organisaties van dit personeel „elkaar hebben gevonden". Welke gevolgen dit zal hebben, moeten wij afwachten. Maar dit staat vast, dat zij, The thans het personeel woorden van waarschuwing en vermaan doen hooren, een goed werk doen. Want noch van eene staking, noch van lijdelijk verzet kan jets komen. Dit dient duidelijk te worden gezegd. Voor dreigementen kan de Regeering, noch de directie op zijde gaan. Daarvoor zwicht slechts de heer Dressethuys. Deze angst-democraat van November 1918, die, volgens de Vrijheidsbondsche verkiezings-propaganda van dezen zomer, den draak met de democratikhe koppen Nolens-Troelstra zou verslaan, is, nu de verkiezingen achter den rug zijn, weer in zijn politiek gemodder van „vooruitstrevendheid" teruggevallen. In de „N i e u w e R o tterdarnsche Courant" van 24 Aug. 1922, avondblad C,

282 den wij een uitvoerig artikel van zijne hand, dat niet anders dan praatjes inhoudt en gebrek aan moed verraadt. Het stuk is een treffend voorbeeld van in- en uitpraten. Daarvoor is het echter vooral nu de tijd niet. Zulke beschouwingen kunnen alleen ten gevolge hebben, dat nog meer het hoofd van het personeel op hot wordt gebracht. Het is hier mede reeds erg genoeg gesteld. Volgens den heer Moltmaker, een van de „leiders" der Nederlandsche Vereeniging van Spoor- en Tramwegpersoneel, is , de samenwerking van alle organisaties op 18 Augustus j.l. tot stand gekomen op den grondslag van daadwerkelijk verzet en zal waarschijnlijk aansluiting met het Rijkspersoneel tot stand komen! (N.R.C. 5 Sept. 1922, Ocht. C.) Onze strafwet verbiedt evenwel een staking van deze personeelsgroepen. Wordt het dreigement doorgevoerd, dan zullen velen met den strafrechter kennis maken. In Het S e i n 1 i c h t, het orgaan van den Prot. Chr. Bond van Spoor- en Tramwegpersoneel, van 30 Aug. 1922, stond het volgende stukje: Misleid. „In Sovjet-Rusland werden spoorwegmannen die in April van dit jaar, gedwongen door den nood, hadden gestaakt, veroordeeld tot twee, drie of vier jaar dwangarbeid. Arm, misleid Russiseh proletariaat. Trotski en consorten hadden den arbeiders den hemel op aarde beloofd. Gelijk men een duif lokt met een stukje brood in de hand, zoo heeft men de Russische arbeiders gelokt met mooie phrazen. Doch eenmaal in de macht van hun leiders, hebben dezen den arbeiders 't bloed uit de aderen gezogen." Dien weg schijnt het ook hier uit te gaan. Zoowel eene staking als toepassing van het middel van lijdelijk verzet kan niet anders dan tengevolge hebben, dat groote bezuiniging verkregen wordt doordat al het overbodige personeel, zonder wachtgeld, zijne betrekking kwijt raakt. Het personeel mag zich wel bedenken voor het zich door zijne bezoldigde bestuurders in dien val last lokken. De Nederlandsche regeering kan niet nalaten voor het belang der bevolking op te komen. Dit belang duldt Been spoorwegstaking, noch lijdelijk verzet.

283 Naar aanleiding van eene staking in Duitschland zeide de sociaaldemocratisohe minister Noske 17 Oct. 1919, dat hij maatregelen had getroffen om de N othilf e te doen ingrijpen (hier zou een sociaaldemocraat hen onderkruipers noemen) en verder vertelde hij, dat hij het volgende voorschrift had afgekondigd: „Wie mondeling, schriftelijk of door daden levenswichtige bedrijven tracht stil te leggen, worrdt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar. leder, die nog poogt op eene stillegging dier bedrijven aan te sturen, wordt terstond achter slot en grendel gezet." Blijkens de „Nieuwe Rotterdamsche Courant" van 5 Sept. 1921, ochtendblad B, heeft op eene der protestvergaderingen, welke den vorigen avond werden gehouden, meneer A. Jansen verteld, dat het personeel het tekort niet heeft veroorzaakt en het dus niet behoeft te betalen. Wat moet men van zulk een dwaasheid zeggen? Dit staat vast, dat het tekort veroorzaakt is door de buitengewone verbetering der positie van het spoorwegpersoneel. Sedert 1913 is van eene uitbreiding van het spoorwegnet van eenige beteekenis geen sprake geweest, het lantal treinkilometers blijft in 1921 beneden dat van 1913. Niettemin stegen de personeelsuitgaven van I 36.300.000 in 1913 tot I 129.600.000 in 1921! Ten slotte nog een nieuw bewijs van de holheid der redeneeringen van de bestuurders der Nederlandsche Vereeniging. Blijkens het bovengenoemde nummer der „N.R.Ct." heeft zich in de Amsterdamsche protestvergadering het volgende afgespeeld: „De heer Moltmaker deelde mee, , dat er een brief van de directie is ingekomen, waarin de wenschelijkheid wordt betoog d van afschaffing van verschillende uniformkleedingstukken, die niet strikt floodzakelijk zijn voor de uitoefening van den dienst. Daarna volgde een — opsomming van die kleedingstukken. Het is een heele lijst, en binnen veertien dagen wordt antwoord gevraagd. Wij protesteeren, zeide spr., met buitengewonen klem tegen deze methode, , deze poging om enkele honderdduizenden gulden te bezuinigen, omdat dit niet in het belang is van het personeel, noch in dat van het bedrijf." Dus ook op overbodige ambtskleeding mag niet worden bezuinigd. Zulke menschen willen „medezeggenschap". B. 5 Sept. 1922. .

284

ACTIE EN REACTIE. I Deze woorden hebben nogal opgang gemaakt in ons spraakgebruik. Vooral ligt bij socialisten in den mond het woord „r .e a c t i o n a i r". Maar altijd in een zin die getuigt, ,dat de gebruikers de beteekenis van het woord niet begrijpen. Een lesje in de historische beteekenis is daarom mogelijk niet mis.Plaatst. Het algemeen parool is: de wereld moet vooruit. En, zij het dan ook in andere taal, ook de H. Schrift spreekt in denzelfden geest. „Gaat heen, weest vruchtbaar en vervult de aarde," „God schiep alle dingen om ze te volmaken" en meer uitspraken toonen dit aan. En wat nu voor uit gaat is gevolg van actie en wat a ch t e ruit gaat van reactie. ,Of letterlijk beteekent actie: w e r k i n g en r ea c t i e : terugwerking. Het gebruik dezer woorden is echter afhankelijk van de positie, die wij tegenover een zekere richting innemen. Wanneer ik per fiets van Amsterdam naar Utrecht moet dan zal ik tegenwerking ondervinden van een zuidelijken wind, terwijI iemand, die juist in tegenovergestelde richting gaat, er door bevoordeeld wordt. Ik zou in dat geval kunnen spreken van een reactionairen wind, terWill de man, die mij tegenkomt, in zijn actie er door gesteund wordt. Voor ons beiden is de wind ,dezelfd.e; een Zuidelijke. Maar het doel hetwelk we trachten te bereiken, is oorzaak van profijt of nadeel. Welnu, zoo is er ook tusschen ons en de socialisten een tegenovergestelde beschouwing inzake het begrip reactie. En dit omdat we gaan in tegenovergestelde richting. Het Christelijk beginsel huldigt de voile vrijheid van het individu. Het erkent in het individu een zelfstandige persoonlijkheid, begiftigd met die eigenschappen en persoonlijkheden, die God er aan heeft willen verleenen. En op dezen grond vraagt het Christelijk beginsel ruimte voor den enkeling, opdat deze zich kan ontplooien en opdat zijn gaven en talenten zich kunnen openbaren. Maar daarnaast erkent de Christelijke levensbeschouwing de verdorvenheid der menschelijke natuur als gevolg der zonde. En op dien grond leert ze, dat de ontplooiing der talenten botsing zal teweeg-

285 brengen tusschen den eenen mensch en den anderen en dat er een Overheid noodig is, die als dienaresse Gods het recht handhaaft, wanneer botsing plaats vindt. En aangezien ook deze Overheid staat onder den invioed der zonde, pleit ze voor waarborgen ter beseherming der volksrechten en yolksvrijheden en ijvert op dien grond voor rechtmatigen volksinvloed. Om het nog eens te zeggen: het Christendom ijvert voor de ontwikkeling van de talenten der enkelingen en pleit mitsdien voor zoo groat mogelijke vrijheid. Daarom verzet het zich met hand en tand tegen elke demagogie, die de vrijheid beperken wil en streed het zijn geloofs- en maatschappelijke- en staatkundige oorlogen. Daarom streed het voor vrijheid van geloof, vrijheid van drukpers, vrijheid van onderwijs, vrijheid van huisgezin, vrijheid van werkplaats, vrijheid van kantoor, vrijheid van elk individu en van elken levenskring. In dien strijd voor de vrijheid vond het en vindt het nog steeds liberalisme en socialisme tegenover zich. Zulks behoeft niet te bevreemden. Immers het uitgangspunt der levensbeschouwing , veroorzaakt de noodzakelijkheid van het uiteengaan der wegen. Wel zijn allen het hierover eens, dat er voor de ontplooiing van het leven naar een methode moet gehandeld worden, doch het verschil openbaart zich in het object dezer methode. Is deze methode gelegen in de voor alle menschen geldende levensregelen, niet door menschen saamgesteld, m.a.w. in de ordinantien Gods, dan kan men spreken van een levensrichting door beginselen bepaald en komen dus alle menschen op voet van gelijkheid te staan tegeno -ver deze ordinantien. Maar is deze methode gelegen in de door menschen opgestelde bepalingen, dan is het menschelijke willekeur, die de levensrichting bepaalt en zijn niet in principe alle menschen gelijk, doch bestaan er menschen, die de methode vast stellen en menschen, die naar die methode hebben te leven. Tweeerlei methode dus van levensrichting; de methode der o r d inantie en de methode der ordonnantie. In een volgend artikel gaan we de a ctie en r ea cti e, die hier het gevolg van is, nader na. C. B. v. d. W.

286

ONWAARDIG. De . Staat heeft veel geld noodig. Dat weet ieder. Maar de verkiezingen zijn in aantocht 1). Dus dient de heer Duys met nog enkelesociaal-democraten een wetsvoorstel in, hetwelk tot strekking heeft, dat veilingen van land- en tuinbouwproducten worden vrijgesteld van het registratierecht, dat 1/2 procent bedraagt. Wel staat vast, dat de Minister van Finantien er niet toe zal medewerken, dit voorstel tot wet te verheffen, maar dit doet niet ter take. Kiezersvangst gaat bovenal. Zoo denkt de Vrijheidsbond er ook over. Verleden jaar is, na langdurige voorbereiding, eindelijk de Tabakswet tot stand gekomen, die, overeenkomstig het advies van de meerderheid eener indertijd ingestelde Staatscommissie, als systeem van belastingheffing het banderolle-stelsel heeft' aanvaard. Na de tot standkoming is de wet nog gewijzigd. Bij de behandeling van dit wijzigingswetje stelde de heer J. ter Laan eene motie voor, die ten doel had de in werkingtreding der Tabakswet voor onbepaalden tijd uit te stellen. Deze motie werd verworpen, zuiver rechts tegen links, met 46 tegen 39 stemmen, behoudens dat de heer A. P. Staalman ook tegen stemde. Men ziet, dat bij links dus heel wat leden afwezig waren. Trouwens, toen over de Tabakswet zelve gestemd werd — die met 42 tegen 32 stemmen werd aangenomen en waarbij o.a. 2 Roomsch-Katholieken en 1 Christelijk-Historische tegenstander, ontbraken niet minder dan 9 sociaal-democraten, 9 vrijheidsbonders en alle communisten. Nadien is een zestal vrijheidsbonders under de leiding van den heer Abr. Staalman voor den dag gekomen met een wetsvoorstel, dat beoogt de Tabakswet althans niet voor 1 Sept. 1923 in werking te doen treden. Het voorstel, dat 10 April 1922 werd ingediend, bedoelt dus iets dergelijks als de verworpen motie-Ter Laan. Reeds daarom kan het kwalijk als ernstig worden beschouwd. Immers in eene periode van even een jaar, had de Tweede Kamer zich 2 maal over de Tabakswet uitgesproken : 1 ) Wegens plaatsgebrek is dit stukje eerst heden opgenomen, nu de verkiezingen reeds lang achter den rug zijn. Deze bijdragen heeft echter door deze vertraging haar waarde niet verloren. Op zichzelf betreuren we het natuurlijk zeer, dat sommige artikelen langer blijven liggen, dan wenschelijk is. Doch daar is door de beperkte ruimte, waarover we te beschikken hebben, soms niets aan te doen. V.

287 in Mutt 1921 bij de aanneming van het ontwerp en in Dec. 1921 hi) de verwerping van de motie-Ter Laan. Voor de Vrijheidsbonders was dit geen beletsel hun politieke spel te spelen. Op 27 April 1922 deed de heer Visser van Iftendoorn het voorstel om het wetsvoorstel van Abr. Staalman c.s. in de afdeelingen te onderzoeken. Dit voorstel werd verworpen met 42 tegen 38 stemmen, rechts tegen links + A. P. Staalman en Van de Laar. De beteekenis van deze stemming was, dat de rechterzijde van dit minderwaardige verkiezingsrelletje niet wilde weten. Eene week later, 4 Mei 1922, deed de heer Visser van IJzendoorn opnieuw het voorstel om het onwaardige product in de afdeelingen te onderzoeken ! Toen werd het voorstel met 44 tegen 43 stemmen aangenomen. Natuurlijk links + v. d. Laan en A. P. Staalman tegen rechts. Dat afdeelingsonderzoek zou 5 Mei plaats\ hebben en 12 Mei zou de Kamer op reces gaan. Het was dus uitgesloten, dat het wetsvoorstel nog afgedaan zou kunnen worden. Te meer niet, omdat het afdeelingsonderzoek 5 Mei te 11 uur zou aanvangen en wegens de openbare vergadering te 12 uur moest worden gestaakt en dan niet eerder dan 9 Mei kon worden voortgezet. Dientengevolge Moesten er eenige dagen verstrijken eer het voorloopig verslag kon verschijnen. Dit gaf den heer J. ter Laan aanleiding, op 11 Mei 1922, bij de regeling van werkzaamheden, de volgende beschouwingen te houden : •

„Mijnheer de Voorzitter! Met belangstelling heb ik geluisterd naar • de onderwerpen, die u nog aan de orde wilt stellen. Nu heeft de Kamer de vorige week besloten alsnog in de afdeelingen te onderzoeken het wetsvoorstel-Staalman in zake de Tabakswet, met de bedoeling, dat dit vOffir het reces zou worden behandeld. Het heeft mij verwonderd, dat uwerzijds te dien aanzien geen enkele mededeeling is gekomen, ook niet waarom het wetsvoorstel niet op de agenda is geplaatst. Nu zou het toch wel in de lijn gelegen hebben, als u aan de Kamer de noodige mededeelingen zoudt hebben gedaan. Het is mij bekend, dat het Voorloopig Verslag nog niet is verschenen, maar ik zou gaarne van u vernemen, waarom niet. Zijn mijn inlichtingen juist, dan zijn in een afdeeling leden, met name van de rechterzijde, zulke breede

288 principieele beschouwingen gaan houden, dat daardoor de behandeling van het wetsontwerp onmogelijk , zal worden gemaakt. Dat lijkt zeer veel op sabotage van de werkzaamheden en strookt niet met het standpunt, dat de meerderheid der Kamer heeft ingenomen, om het wetsontwerp alsnog te behandelen, en ik wensch hiertegen met kracht op te komen". . Op deze rede antwoordde niemand dan de Voorzitter, die verklaarde, dat hij onmogelijk voorstellen kon doen om een ontwerp van wet op de agenda te plaatsen, wanneer het begin van de schriftelijke behandeling nog niet aan den gezichtseinder is te zien. Niettemin vertelt de heer Abr. Staalman, die een ingezonden stuk in het weekblad „De Middenstandsbond" van 2 Juni 1922 zijne sinistere figuur tracht te redden, dat de heer J. ter Laan „zonder tegenspraak" het zoo even medegedeelde zeide. Hiermede wordt bedoeld, dat de heer ter Laan gelijk had en tegen het door hem gezegde niets kon worden aangevoerd. De zaak is, dat de heer Abr. Staalman en Jan ter Laan geen van beide voldoende parlementair \geschoold zijn om te begrijpen, hoe dwaas het optreden van den laatstgenoemde was. Dit blijkt al uit de opmerking van den Voorzitter aan zijn adres. Immers, behalve in uitzonderingsgevallen, heeft eene Commissie van Rapporteurs zorg te dragen, volgens art. 32 van het Reglement van Orde, dat zij binnen 3 weken na den dag, waarop haar voorzitter is benoemd (hetgeen in casu 5 Mei - geschied was) verslag uitbrengt. VOOr het verstrijken van dien termijn heeft niemand het recht zich met haar arbeid te bemoeien '). Het kan dan ook alleen in het brein van een kamerlid als de heer J. ter Laan opkomen, dat de Voorzitter aan de Kamer zou mededeelen, waarom een wetsvoorstel, waarover niet alleen nog geen eindverslag is uitgebracht, maar waarvan de memorie van antwoord, ja zelfs het voorloopig verslag nog niet bestaat, niet op de agenda is geplaatst. Het doen toch van zulk eene mede1 ) Wel is, volgens art. 10 van het Reglement van Orde, de voorzitter eener commissie gehouden aan den voorzitter der Kamer op diens aanvraag mededeeling te doen van den loop en den stand der werkzaamheden, maar het lag voor de hand, dat in dit geval er voor den Kamervoorzitter geen enkele aanleiding bestond om iets te vragen.

289 deeling zou eene uiting van idiotisme we'zen. Evenmin heeft de Voorzitter eenige aanleiding om eene verklaring • af te leggen, indien een voorloopig verslag nog niet is verschenen . en de gestelde termijn van 3 weken nog niet is verstreken. Het optreden van den heer J. ter Laan was dan ook even mis als dat van de Vrijheidsbonders. Onwaardig verkiezingsgedoe. Dat de heer ter Laan nog eenige bedekte beschuldigingen uitte aan het adres der rechterzijde heeft ons niet verwonderd. Dat is zoo 's man gewoonte. Wij zeggen dan maar : het zijn geen eikels. B.

RAAR VOLKJE. Voor verschillende groepen der bevolking, ook uit de kringen der arbeiders, ziet de • naaste toekomst er niet gunstig uit. Concurrentie met het buitenland is kwalijk vol te houden. Er is dus reden te over, zoowel voor de werkgevers als voor arbeiders, te trachten in gemeenschappelijk overleg middelen toe te passen waardoor verbetering in den toestand wordt gebracht. Wij begrijpen volkomen, dat b.v. door de arbeiders niet zonder meer als eerste middel eene loonsverlaging wordt aanvaard. Dat zij eerst eens nader willen overleggen, is verklaarbaar. Ergerlijk is evenwel de demagogische wijze, waarop sommigen meenen in deze ernstige tijden de arbeidersbelangen te kunnen behartigen. In het Rijnsleepvaartbedrijf is een staking uitgebroken, waarbij het niet alleen gaat om de vraag van loonsverlaging of niet, maar evenzeer om de vraag, of al dan niet overtollig personeel op de booten moet worden aangesteld. Vooral van de zijde van den Centralen Bond van Transportarbeiders is men op dat laatste zeer gesteld. Dat zoo iets econoinisch niet geoorloofd is, doet minder ter zake. Wat sommige leiders van het spoorwegpersoneel zich veroorloven, is evenwel minstens even erg. Het is van algemeene bekendheid, dat de bedrijfsuitkomsten der groote spoorwegmaatschappijen over 1921 zeer ongunstig zijn; het verlies bedraagt f 30.903.190.685. Bovendien heeft de Staat een zeker dividend gegarandeerd, zoodat hij over 1921 heeft bij te passen f 32.932.927.52 5. Hierbij. komt nog de vermeerdering Van het te kort in de Pruisische fondsen

290 benevens de intering op het spoorwegkapitaal wegens onvoldoende afschrij ving. Het is duidelijk, dat men er zonder loonsverlaging en verlenging van arbeidsduur niet komt. In 1913 bedroegen de personeelsuitgaven f 36.300.000 , in 1921; f 129.600.000. In 1913 was het vaste personeel 36.830 man ens in 1921 51.078 man. Over 1921 bedroegen de personeelsuitgaven ruim 129 millioen op een totaal aan uitgaven van 194 millioen. Behalve de personeelsuitgaven waren er dus 65 millioen andere uitgaven. Zelfs een kind begrijpt, dat men op dit laatste bedrag niet omstreeks 33 millioen bezuinigen kan, welke som nog zou vermeerderd moeten worden met ± 8 millioen voor het tekort der pensioenfondsen en dus op 41 millioen zou gesteld moeten worden. Volgens gegevens, voorkomende in het orgaan De Nederlandsche Nijverheid van 19 April 1922, is voor den Dienst van het Materiaal en Werkplaatsen bij de Nederlandsche Spoorwegen wegens verkorting van den arbeidsdag eene vermeerdering van personeel met 1120 man noodig geweest en bedroeg de kostenvermeerdering alleen voor dezen dienst bijna 3 millioen gulden. Dit bedrag wordt .als volgt gesplitst : „I. In de Centrale- en Wagenwerkplaatsen. a. voor ambachtslieden, werkzaam aan de herstelling van het materieel, door inkrimping van den werktijd van 60 uur per week op 48 uur . . . . f 2.505.000.— b. voor de portiers-nachtwakers en het personeel der gasfabrieken van dezen dienst 28.000. — II. Te Leidschendam-Voorburg. Voor wagenvoerders en het personeel der Electrische Centrale met Werkplaats. . f 44.100.— III. Voor uitbreiding van het administratieve personeel, als een gevolg van de personeelvermeerdering sub I en II 21.600.— IV. Voor kindertoelage van het meerdere personeel 36.200.— ” V. Bijdrage Pensioenfonds voor het meerdere personeel 297.700.— Meerdere kosten per jaar voor den Dienst van het materieel en werkplaatsen - . . . f 2.932.600.—" f)

If

•

.

291 Het genoemde weekblad Iaat op deze opgave volgen : „In het algemeen kan nog worden opgemerkt, dat, de Arbeidswet de gelegenheid om bij tijdelijke drukte over te werken ten zeerste beperkt, zelfs vrijwel onmogelijk gemaakt heeft. Kon men vroeger in die gevallen gedurende enkele maanden dagelijks 2 uur, d.i. 20 pCt. door overwerken meer produceeren, zoo is dit thans absoluut uitgesloten en moeten daarom de werkplaatsen grooter capaciteit hebben om ook in de drukste tijden voldoende expansie te hebben. Bovendien zal de verkorting van den arbeidstijd in de werkplaatsen van 60 op 48 iur per week bij een zelfde te leveren hoeveelheid arbeid, het op den duur nOodig maken, dat aan de inrichting en de hulpmiddelen dier werkplaatsen uitbreiding moet worden gegeven, voor zoover door verbetering der werkwijze en vervanging van verouderde door moderne werktuigen, daarin geen compensatie meer is te vinden. Men zou kunnen opmerken dat voor een deel hierin zou kunnen worden voorzien door het werken in 2 ploegen, doch op grond van de in tal van bedrijven opgedane slechte ervaringen, zoowel technisch als economisch, mag dit niet in aanmerking komen. Wij zijn thans in staat aan de bovenstaande cijfers, die zooals gezegd, slechts voor den Dienst van het Materieel en de Werkplaatsen gelden en die . . . f 2.932.600.— bedroegen, eenige andere cijfers voor de overige diensten toe te voegen. Ten gevolge van den verkorten arbeidstijd werden in dienst gesteld : bij den Dienst van het Vervoer 2292 man meer treinpersoneel met een kostenvermeerdering van 4.339.230.— bij den Dienst der Exploitatie 947 man meer treinpersoneel met een kostenvermeerdering van y, 2.172.360.— bij den dienst van Weg en Werken 1000 man meer wegpersoneel met een kostenvermeerdering van „ 1.538.395.— bij den Dienst van Tractie 974 man meer locomotiefpersoneel met een kostenvermeerdering van „ 2.118.421.— 368 man meer loodspersoneel met -een ,s

292 700.727.— kostenvermeerdering van f bij den Algemeenen Dienst 8 man meer boden en loopjongen met een kostenver7.788.— meerdering van ” Hierbij moet worden gevoegd 30 % (wegens pensioen, verlof,- dienstkleeding, vervangen " 3.263.046.— bij ziekte, enz.) Totaal . . ..

f 17.072.467.—"

Uit dit alles blijkt, dat er een groot tekort is, vooral door de loonsverhoogingen en de verkorting van den arbeidsdag. Het kan dus niet anders dan daarop ten deele terug te komen, tenzij onomstootelijk wordt aangetoond — wat wij uitgesloten achten — dat op andere wijze in belangrijke mate bezuinigd worden kan. En tevens moet in het oog worden gehouden, dat het niet aangaat alleen de loonen van het lagere personeel te verlagen en die van het hoogere intact te laten, want juist bij de spoorwegen heeft niet het hoogere personeel, naar verhouding, steeds de meest onbevredigende bezoldiging gehad. . Wat doen evenwel de leiders van de Ned. Ver. van Spoor- en Tramwegpersoneel ? Blijkens De Courant van 1 Mei 1922 is den vorigen dag t ene protestvergadering gehouden te Utrecht, waarin verklaard werd, naar aanleiding van het voornemen der Directie om het uurloon voor de werkplaatsen met 10 V o te verlagen en daarnevens gelegenheid te geven door langer te werken het oude weekloon te behouden, dat de Ned. Ver. noch het eene, noch het andere wilde. In hetzelfde orgaan staat een verslag van een onderhoud van het Hoofdbestuur der Ned. Ver. met den Minister van Waterstaat op 29 April j.l. gehouden, in welk onderhoud door het Hoofdbestuur geprotesteerd werd tegen ontslag van overtollig personeel, indien daarvoor niet eene mooie wachtgeldregeling in het leven werd geroepen, d.w.z. eene regeling, die niet bezuinigt. Practisch beteekent dit standpunt dus : geen loonsverlaging; geen verlenging van arbeidsduur ; geen overtollig personeel weg. In Het Volk van 14 Juli 1922 vinden wij nog iets, n.l. het volgende :

293

„De bezuiniging bij de Nederlandsche spoorwegen. Men schrijft ons : Bij de Nederlandsche Spoorwegen is verschenen een lijst van werken, die volgens beslissing d.d. 1 Juli 1922 van de directie, voorloopig niet behandeld zullen worden. Dat de lijst niet kort is mag blijken uit het feit dat daarop niet minder dan 125 werken voorkomen. Wij noemen hiervan enkele als : het maken van een nieuw emplacement te Apeldoorn ; het maken van een tunnel naar 2e perron te Baarn ; het maken van een nieuw emplacement te Hilversum ; het bouwen van een hoofdgebouw te Bussum. Wanneer we weten dat voor de meeste groote werken door den Minister reeds goedkeuring is verleend, blijkt hieruit wel hoe het den minister ernst is met het bestrijden der werkloosheid. Immers, door het niet uitvoeren van die werken, waarvoor een groot aantal werklieden noodig is, wordt de slapte in de bouwvakken bevorderd. Men schijnt in Den Haag maar steeds niet te willen begrijpen dat, wanneer men werkloozen maakt, men aan den anderen kant ook de zorg heeft voor deze werkloozen." Het schijnt dat er dus op niets mag bezuinigd worden! Wij verkeeren niet onder den indruk; dat het beleid van de directie der Spoorwegmaatschappijen onberispelijk is. Maar indien de moderne organisatie aanmerking wil maken op de plannen tot bezuiniging, kan zij niet volstaan met een vragen om overleg, alsof zij wel zou weten hoe er bezuinigd kan worden, doch heeft zij, gelet op het vorenstaande, nauwkeurig aan te geven, welke middelen haar bekend zijn. Nu nog iets. De Communisten zijn de meer malle sociaaldemocraten. Dus worden zij door de laatstgenoemden gehoond en uitgelachen. Men zie b.v. Het Volk van 24 Juli 1922, rubriek „Oproerige Krabbels". De straatverlichting is in Amsterdam electrisch geworden. Derlialve kunnen van de straatlantaarns de mantels af, die voor de vroegere gasverlichting noodig waren. De Communisten protesteeren ; de nuttelooze mantels moeten om de lantaarns blijven, want anders zijn de menschen niet meer noodig, die ze schoon houden !

294 In dezelfde raadsvergadering, waarin dit voorviel, gebeurde nog wat. Het tramtarief moet noodzakelijk worden verlaagd en men wil dat doen, met sbehoud der loonen van het trampersoneel op het tegenwoordig peil, zonder de uitkomsten van het bedrijf in gevaar te brengen. Opnieuw protesteeren de Communisten : het „sociale belang" eischt, dat at die menschen aan het werk blijven en de uitkomsten van het bedrijf zijn bijzaak ! Het is wel een raar volkje, waarmede men tegenwoordig in Raad en Kamer heeft te maken. B.

WEERZINWEKKEND. Op 14 December 1921 zeide Minister v. Dijk, bij de verdediging van de nieuwe regeling van den dienstplicht, in de Tweede Kamer (Handelingen, bl. 1051): „In dezen tijd, nu eenerzijds de idealisten optreden en roepen : vrede, vrede en geeh gevaar — en dan wil ik aan de moreele overwegingen alle recht doen wedervaren, maar de nationale plicht gaat toch ver daarboven uit — en anderzijds pogingen worden aangewend om de kracht van het zwaard der Overheid te b.reken, dat ons moet beschermen, zij het misschien omdat men noch Overheid, noch zwaard wenscht, zou een Regeering die zich haar verantwoordelijkheid bewust is zich schuldig maken aan misdadige zorgeloosheid, wanneer zij, de teekenen der tijden verstaande, zou nalaten 's lands verdediging te verzorgen op zoodanige wijze, dat een redelijke waarborg voor 's lands veiligheid bestaat". Voorts verklaarde hij met betrekking tot de voorbereiding van den oorlog met chemische middelen: ,,Ik zal er alleen dit van zeggen, dat er is ingesteld een permanente studie-commissie voor deze aangelegenheid, dat er thans reeds gerekend wordt op gasmaskers en afweermiddelen, die noodig mochten zijn, en dat er proeven worden genomen met gasgranaten om die zoo noodig te kunnen gebruiken". (Handelingen, bl. 1057).

295 , Dit antwoord werd gegeven naar aanleiding van eene vraag van den heer Kolthek, die uitvoerig in het Licht had gesteld wat in. Amerika in dit opzicht geschiedde en die den Minister had toegevoegd, dat van diens standpunt dit deel der defensie niet mocht worden verwaarloosd. .. Het komt ons voor, dat op hetgeen de Minister zeide, niets valt aan te merken. Nederland wenscht geen aanvallenden oorlog te voeren. Althans de antirevolutionaire partij wil dat niet. Maar indien wij onverhoopt in een oorlog worden betrokken, moeten wij ons kunnen verdedigen en moeten wij zorgen, dat onze soldaten niet weerloos tegenover den vijand en • diens strijdmiddelen staan. Dit is een onafwijsbare plicht. Idealisten en sociaal-democraten mogen meenen, dat geen oorlog meer de wereld zal teisteren en dat verdediging ethisch niet geoorloofd is, voor dergelijke overwegingen moge men, als zij eerlijk zijn gemeend, de noodige waardeering hebben — de Regeering heeft niettemin voor de landsverdediging zorg te dragen. Maar nu verneme men hoe de grootste demagoog in Nederland, de heer Van de Laar, over de aangehaalde passages uit de rede van den Minister oordeelt, of liever, hoe hij naar aanleiding daarvan spreekt : „Zijn Excellentie heeft gesproken over het leger, over ontwapening en hij heeft toen het volgende gezegd : „Aan de moreele overwegingen wil ik alle recht laten wedervaren, maar de nationale plicht gaat daar boven uit" Dus is gezegd door een antirevolutionair Minister, dat de nationale plicht boven de moreele overwegingen uitgaat. Deze moreele overwegingen, moreele eischen, mogen zijn wat ze zijn, het geeft niet, de nationale plicht gaat boven de moreele overwegingen uit. Dat is een bewijs, mijnheer de vooretter, waartoe het militarisme de mannen van het antirevolutionair ' beginsel heeft geleid. Als jaren geleden van uit de linkerzijde in een ander verband was gezegd, dat de moreele overwegingen er waren, maar dat iets anders er boven uitging, dan zou er in De Standaard en in andere Christelijke bladen een storm van verontwaardiging zijn opgegain, en dan had men gezegd : gij ziet, waartoe het materialisme van de linkerzijde voert.

296 Maar nu komt dit woord, dat met alle Christelijk, met alle anti-revolutionnair beginsel in volkomen strijd is, van de Ministerstafel, van een anti-revolutionnair Minister, die dit ook persoonlijk niet aanvaardt en niet aanvaarden kan, maar daartoe is geleid door het militarisme. De practijk van deze theorie is duidelijk. Zijn Excellentie heeft gezegd : Wij zijn reeds bezig proeven te nemen met granaten met giftgas. Een Christelijke Regeering en proeven met giftgasgranaten. Het is geen schoone combinatie. Doch het kan niet anders; moreele overwegingen, maar de nationale plicht gaat er boven uit ! En, Mijnheer de Voorzitter, mag ik ten slotte een voorbeeld aanhalen uit den wereldoorlog, wat\ dit woord in de practijk beteekent? Wat is het geval geweest ? In het leger van Duitschland zijn officieel, van Overheidswege, door legerautoriteiten de bordeelen ingesteld ; de slechte vrouwen werden in de legerkampen gehaald. Dat moest, want anders ging het leger door geslachtsziekten ten gronde. Moreele overwegingen, zeker! Maar de nationale plicht ging daar boven uit. En wat gebeurde, mijnheer de voorzitter ? Die bordeelen brachten geld op, en dat geld werd ten deele besteed voor boeken voor de soldaten, en onder die boeken was ook de Bijbel. Geld, door anzedelijkheid verkregen, werd gebruikt om den Bijbel te verspreiden. Dat bewijst waartoe het militarisme voert, waar ook het militarisme bij Christelijk beginsel toe voert. En is er toen in Duitschland een storm van verontwaardiging opgestoken ? Ach neen, Mijnheer de Voorzitter! En wanneer wij in oorlog mochten komen, zal men misschien ook in onze legerkampen bordeelen moeten inrichten. Men roept van deze zijde : Och ! Maar is Duitschland dan zooveel slechter dan wij zijn ? Zijn wij zooveel braver? Geenszins Mijnheer de Voorzitter ! En zoo zullen wij dan hetzelfde beleven ; dan zullen er bordeelen komen en dan zal een of ander Christelijk Comite Bijbels verspreiden, mede door geld, dat die bordeelen opbrengen. En als men daartegen dan opkomt, zal men ook te hooren kriigen: moreele overwegingen, zeker, maar daar boven uit de nationale plicht! Van uit mijn anti-revolutionnair • beginsel, van uit mijn Christelijk beginsel, kom ik tegen een dergelijke verwording op."

297 Zooals men bespeurt is hier de demagoog tot lasteraar geworden en dat de man zich daarbij niet schaamt eeri beroep to doen op zijn „Christelijk beginsel" is het weerzinwekkendste. B.

OM TE ONTHOUDEN. In de Nieuwe Rotterdamsche Courant van 25 April 1922, Avondblad C, komt het volgende bericht voor. Senator Borah had van eene plaatselijke afdeeling van de organisatie „Het Amerikaansche Legioen" de mededeeling ontvangen, dat er bij de a.s. verkiezingen niet op hem gestemd zou worden, indien hij in den Senaat niet stemde voor de toekenning van eene uitkeering aan de oud-strijders uit den grooten oorlog. Borah liet zich evenwel niet intimideeren. Hij heeft geantwoord, dat men maar moest doen wat men wilde, maar dat niemand van hem zou kunnen verklaren, dat hij het behoud van zijn zetel gekocht had door het laden van nog 4 duizend millioen dollar schuld op de gebogen ruggen van de Amerikaansche belasting-betalers. En hij liet hierop volgen : „Ik heb niet veel eerbied voor een man, die zijn baantje koopt, zelfs al betaalt hij er voor met zijn eigen geld ; maar het slijmerigste schepsel, dat de Amerikaansche politiek onteert, is de man, die zijn baantje koopt -en het betaalt met kredieten, die hij onttrekt aan de openbare schatkist, en die zijn politieke . omkoopverplichtingen afschuift op de belastingbetalers." Ook ons land kent van die slijmerige schepsels, die allerlei moties voorstellen of er vOOr stemmen, — tot schade van de schatkist, indien zij worden aangenomen en er naar gehandeld • uit hope op kiezersgunst. B. wordt —

OM ER GOEDE NOTA VAN TE NEMEN2 Op, ter Jaarvergadering. Is een aansporing nog noodig? Een gewichtige vergadering wacht ons. Niet enkel om de vermoedelijke kennismaking met den Voorzitter van het Centraal Comite, maar bovenal am de beteekenisvolle vraagstukken, die aan de orde komen. Let b.v. eens op de beide belangrijke onderwerpen, waarover gerefereerd zal worden. Het eerste is van organisatorischen aard, maar daarom van niet minder beteekenis dan het tweede. Immers

298 wijst alles in den Bond er op, dat een nieuw orienteering noodig is, wil de arbeid van de clubs tot zijn recht komen. Welnu, 't eerste referaat, dat van Ds. Sybesma, zal ons nieuwe banen kunnen openen, waarlangs wij tbt uitbreiding en verbetering van onzen arbeid kunnen komen. 't Tweede onderwerp, dat van den heer Holm is van niet minder belang. In welken kring worden de moeilijkheden, die aan de propaganda verbonden zijn, zoo pernstig overwogen als in onzen Bond? Wij leven gedurig in die vragen en zoeken elk naar de meest gepaste oplossing en onze jaarvergaderingen zijn de beste gelegenheden, om elkander van raad te dienen, om te vergelijken de verschillende methoden van kiezersbewerking, die aan de hand worden gedaan, en om dan zoo te komen tot het meest doeltreffende middel om het yolk voor onze beginselen en onze partij te winnen. 't Onderwerp, dat de heer Holm behandelen zal, is van zeer practischen aard. 't Plaatst ons midden in de wereldstad en stelt dan de vraag: op wat wijze kunnen wij nu 't best de groote massa, en in die massa de enkelen, benaderen, om ze te krijgen onder den invloed onzer beginselen. Moge 't antwoord, dat gegeven wordt, eenigen steun bieden bij de oplossing van dat groote probleem, waarmee al onze partijgenooten in de groote, maar ook in de kleinere steden, worstelen. Een stag verder komen en in de organisatie van onzen Bond en in 't practische propagandawerk onzer clubs, ziedaar het groote doel onzer 18e Algemeene vergadering, waarover God Zijn zegen gebiede. Reiskosten. Omtrent de reiskosten heeft zich een vorig jaar een misverstand voorgedaan, dat nu vermeden moet worden. De reiskosten van een afgevaardigde van een club, die zich op de Algemeene Vergadering laat vertegenwoordigen, wordt vergoed. 't Zenden van meer afgevaardigden staat vrij. Maar de daardoor ontstane hoogere reiskosten mogen niet in rekening worden gebracht. Bovendien bedraagt de vergoeding niet het geheele bedrag. Er moet eerst 3 gld. worden afgetrokken. De afgevaardiging blijft dus voor alle clubs nog kosten meebrengen. Die kosten zijn echter door die nieuwe regeling zeer verminderd en bovendien voor alle clubs ongeveer gelijk gemaakt. Voor de clubs uit het hooge Noorden en het lase Zuiden behoort het nu niet meer tot de onmogelijkheden de Jaarvergadering te bezoeken. Mogen er velen gebruik van maken!

299

Een ernstig woord. Aan de clubs is toegezonden een blaadje met het opschrift: Een, ,ernstig woord. Dit blaadje dient om in den beperkten kring, waarin wij onze clubleden zoeken, propaganda te maken voor onze clubs. Het wil opwekken, tot aansluiting bij en oprichting van clubs. Kan 't dienst doen? Misschien zijn er in uw gerneente velen, die gij gaarne onder uw leden zoudt opnemen. Welnu, zendt hen eens zoo'n blaadje toe en gaat dan eens met hen praten. Willen wij onze clubs uitbreiden en groot en sterk maken, zoodat ze veel voor de partij kunnen werken, dan moeten we ser op uit zijn om leden te winner. Daarbij kunnen misschien deze blaadjes u behulpzaam zijn. 't Is mijn bedoeling ze gratis aan de clubs te leveren, .dock deze gratis-levering behoeft nog de goedkeuring van 't Bondsbestuur, die ik reeds per rondzendbrief gevraagd heb. Zoolang 't antwoord nog niet bij mij is ingekomen, kan ik dus nog Been volkomen zekerheid geven, .doch ik vermoed wel, dat ze aan de clubs en andere belangstellenden kosteloos zullen worden verstrekt. Vraagt ze dus vast maar bij mij aan! 't Millioen. 't Millioen moet er komen. Zou -1 niet op onzen weg liggen, die zaak eens krachtig aan te vatten? Denkt er eens over na ! 't Komt mij voor, dat wij kunnen, molten en moeten beproeven, 't millioen vol, boordevol te maken. Overscliat ik onze krachten? Die vraag stel ik mij liever niet. Ik geloof, dat wij de schande niet moeten dulden, dat de partij niet heeft kunnen bijeengaren het bedrag, dat door onze leiders noodzakelijk wordt geacht voor een goed partijbureau. Laten we er tot de Jaarvergadering eens over denken. En slaan wij 'clan spijkers met koppen ! Wie komt er met een uitgewerkt voorstel? M.i. ligt het vooral op den weg onzer prov. afdeelingen, om daaraan mede te werken Er zijn er reeds een tweetal. Leiden volgt deze week. In Groningen ien Overijsel is er werking. En waar de prov. actie nu nog ontbreekt, vinden we juist in deze werkzaamheid een krachtige aandrang om tot provinciale organisatie te komen. Laten we 't idee niet in eens als onuitvoerbaar verwerpen, want het staat vast : het millioen, ja meer dan dat, moet er komen.

v

Een laatst bericht. Kort voor de Jaarvergadering ont angen de clubs nog een laatst bericht, waarin o.a. zal worden meegedeeld, of de heer Colijn in de middag-vergadering tot ons spreken zal. Oak omtrent de plaats van bijeenkomst moeten nog nadere berichten

300 worden verstrekt. Daarnevens zal gaan een supplement van den catalogus.

Misverstand. Ingekomen is een schrijven van de prov. afdeeling Noord-Holland, waarin een paar punten naar voren worden gebracht, die zeer gevoegelijk bij de bespreking over 't jaarverslag van den secretaris ter sprake kunnen komen. Een dier punten handelt over „Nederland en Oranje" en 't andere over meerdere centralisatie bij 't aanschaffen van verkiezingslectuur en verkiezingsbiljetten. Wij hooren , er op de Jaarvergadering wel meer van. Ook klaagt deze afdeeling over de wijze, waarop de secretaris, den heer Holm als zijn opvolger heeft aangewezen. Zij vindt die manier van doen niet correct, zelfs onreglementair. Zij acht, dat men thans wel genoodzaakt is op den heer H. te stemmen. Een andere mogelijkheid ziet ze niet. Hier is misverstand in 't spel. Er is een bestuursvoordracht. Alleen 't Bestuur heeft het recht , deze voordracht te wijzigen. Het heeft echter van dat recht, na 't bekend worden, dat de secretaris zich niet meer beschikbaar kon stellen, aisnog geen gebruik gemaakt. Het handhaaft .dus zijn voordracht, maar zal, geheel volgens het reglement, op de Jaarvergadering aan iedere club, die dat wenscht, gelegenheid seven tot aanvulling door 't noemen van namen. Daarmee is wat de secretaris deed, in geen enkel opzicht in strijd. Immers drone hij er juist op aan, dat alle clubs de vervulling van deze vacature ernstig in overweging zouden nemen en zich zouden afvragen, wie zij vow. ' de open plaats 't meest geschikt achten. Aileen heeft de secretaris een onbeschreven recht, om in zoo gewichtige zaak van advies te molten dienen. Van dat recht heeft hij gebruik gemaakt door den persoon aan te wijzen, die hem op dit moment 't geschikst voorkomt. Kent ge een ander, die even goed op de hoogte is en even actief, zeg het dan vrij. Twee moties. 1. De Bond van A. R. P. C., op 27 Sept. 1922 te Utrecht in Jaarvergadering bijeen, spreekt als zijn besliste overtuiging uit, dat 't „Millioen" voor 't partijbureau er moet komen, daar een goed functioneerend bureau in onzen tijd voor de A. R. partij onontbeerlijk moet worden geacht en 't partijbestuur verklaard heeft, dit bedrag daarvoor noodig te hebben,

301 stelt zich met al de hem beschikbare middelen, ook voor dit doel, ten dienste van de partij, acht voor een vruchtdragende actie ten gunste van het , millioenplan meerdere uitbreiding der provinciale onderafdeelingen van den Bond gebiedenden eisch, waarom hij aan 't Bondsbestuur opdraagt in die richting met alle kracht werkzaam te zijn, om daarna zoo spoedig mogelijk na overleg met het partijbestuur en de besturen der onderafdeelingen van den Bond met de actie tot aanvulling van het millioen een aanvang te maken. 2. De Bond van A. R. P. C., op 27 Sept. 1922 te Utrecht in Jaarvergadering bijeen, constateerende, dat nog geen vaste regelen kunnen worden gesteld, die de plaats bepalen, die de onderafdeelingen van den Bond in de Bondsorganisatie innemen, van oordeel, dat de definitieve regeling uiterlijk in 1923 tot stand moet komen en dat een voorloopige regeling, speciaal met het oog op de geldmiddelen dier inderafdeelingen, in 't belang zoowel van deze als in dat van den Bond, reeds nu niet langer kan worden gemist, schenkt aan de onderafdeelingen 't recht van de -bij haar aangesloten clubs een contributie te heffen van ten hoogste 10 ct. per clublid en per jaar, draagt aan 't Bondsbestuur op, haar toe te kennen een redelijke vergoeding voor de werkzaamheden, door haar verricht tot uitbreiding en versterking der Bondsorganisatie en geeft haar de bevoegdheid met de kieskringbesturen, in wier kring zij werken, in onderhandeling te treden, om ook van deze subsidie te verkrijgen, ten behoeve van die werkzaamheden, die rechtstreeks verband houden met den arbeid der propaganda onder de kiezers. Toelichting. Beide moties zijn persoonlijk, zijn dus niet afkomstig van het Bestuur, maar alleen van den Secr. Ze komen ook niet op de agenda voor. Men zal echter den Secr. het recht niet ontzeggen, om een voorstel tot aanvulling der agenda te doen. Ik doe dat voorstel en laat ze daarom vooraf in N. en 0. opnemen, opdat men zich behoorlijk op be behandeling ervan kan prepareeren. De vergadering kan natuurlijk de urgentie dezer voorstellen verwerpen en ze verwijzen om praeadvies naar de eerstvolgende vergadering van 't Bondsbestuur. Doch urgent is zeer zeker de 2e motie. De ontwikkeling der prov. org. of centrale clubs wordt belemmerd door het gemis

302 aan een goede fin. regeling. Ik hoop dus, dat Bondsbestuur en Jaarvergadering deze zaak urgent zullen achten en dat zij een goede, zij 't voorloopige regeling mogen treffen. De eerste motie is ingegeven door de gedachte, dat, nu de partij-organisatie de giften voor 't millioen heeft opgevoerd tot het drie kwart van de benoodigde som, er thans een nieuwe actie moet worden ingesteld voor 't verkrijgen van 't laatste kwart en dat onze Bond 't lichaam is, dat daarvoor in de eerste plaats mobiel moet worden gemaakt. Het plan moet echter wel overwogen worden, want er zit heel wat aan vast. Doch onze clubs bewijzen hoe langer hoe meer, dat de partij op hen rekenen kan. En daarom heb ik goeden moed !

Jaarrekening. De club te Schiedam is aangewezen om de boeken van den Bondspenn. na te zien. Zij zal op de Jaarvergadering verslag uitbrengen van haar bevindingen. V.

ONZE GROET AAN HET NIEUWE MINISTERIE. 't Heeft Lang geduurd vOor 't overleg der 3 groote rechtsche groepen tot een tastbaar resultaat heeft geleid. Is dat te verwonderen ? Links heeft er natuurlijk veel over te zeggen. Dergelijke gelegenheden worden zoo gemakkelijk aangegrepen, om nu eens te laten zien, hoeveel moeite het kost om de „coalitie" op de been te houden. Waarom erkennen de linksche groepen niet eerlijk, dat het haar maar niet gelukken wil, zich op gelijksoortige wijze te combineeren ? Er is een tijd geweest, dat men 't druk had over de vrijzinnige concentratie. Maar waar is zij gebleven ? Zij is in den politieken strijd voor goed ten onder gegaan. Tenzij men haar in den Vrijheidsbond terug wil zien — maar dat lijkt toch al te dwaas ! De coalitie echter is, zij 't misschien onder den invloed der evenredige vertegenwoordiging onder een eenigszins gewijzigden vorm, in stand gebleven, ja, treedt in de nieuwe Kamer sterker dan vroeger naar voren. Dat is een der redenen, waarom op de leiders der rechtsche partijen thans zoo groote verantwoordelijkheid rust, en dus ook een der redenen, waarom 't overleg zoo-

303 veel tijd vorderde. Maar ieder weet, dat er voor den langer duur dezer ministerieele crisis nog een andere oorzaak is aan te wijzen. IS dat niet de noodzakeIijkheid om de staatsuitgaven in te krimpen, om zoo te komen tot een begrooting zonder dreigend tekort, tot den normalen toesfand van evenwicht in de staatsuitgaven en -inkomsten ? Zonder twijfel is dit het leidend motief geweest, bij de opstelling van het regeeringsprogram, waarvan ons spoedig de inhoud zal worden meegedeeld in de openingsrede der StatenG eneraal en ook bij de samenstelling van het ministerie. Men heeft gezegd, dat de ministers, onder wier bewind de staatsuitgaven zoo schrikbarend zijn toegenomen, niet de aangewezen personen kunnen zijn, om ze nu weer tot een normale hoogte terug te brengen. 't Ministerie, dat kwam, moest een kabinet enkel en alleen voor de bezuiniging zijn, met een geheel andere mentaliteit dus als 't ministerie, dat ging. 't Is mij niet bekend, van welken gedachtengang bij 't gehouden overleg tusschen de rechtsche partijen onze kamerclub is uitgegaan. In den Raad der Wijzen heb ik geen zitting en er is mij ook zoo goed als niets van de gehouden bespreking ter oore gekomen. Doch uit wat De Standaard in den laatsten tijd over de oplossing der ministerieele crisis schreef, mag ik opmaken, dat onze mannen niet de meening waren toegedaan, dat 't kabinetRuys is zijn geheel moest aftreden om plaats te maken voor een geheel nieuw stel van mannen. Ik verheug er mij over, dat onze partijleiding niet op aftreden van 't ministerie, enkel op een welomschreven regeeringsprogram, met sterke tendenz tot bezuiniging heeft aangedrongen. Om twee redenen. In de eerste plaats, omdat we anders de voor onze partij noodlottige kans hadden geloopen, dat onze partij-voorzitter tot formateur van het nieuwe kabinet was aangezocht. En wat zou dat een teleurstelling zijn geweest, voor de velen, die van zijn optreden in de Kamer zooveel verwachten voor de versterking van de positie onzer partij in het parlement. In de tweede plaats, omdat we nu de zekerheid hebben, dat het streven naar bezuiniging niet vergezeld zal gaan van een reactionair pogen, om weer op losse schroeven te zetten, het goede, dat de wetgeving der laatste jaren heeft gebracht. Bestond er voor zulk reactionair optreden geen vrees? Zeer zeker. Wanneer een kabinet was opgetreden, dat in zijn devies enkel 't woord : „bezuiniging" had staan. Nu 't oude kabinet — zij het

304 naar de omstandigheden wat gereconstrueerd, aan 't bewind blijft, kunnen we daaromtrent gerust zijn. De beginselen, waarvan het bij zijn wetgevenden arbeid uitging, zal het niet verloochenen. Daarvan zijn we nu zeker. Wel zal 't onder den druk der tijdsomstandigheden moeten inbinden. Vooral de ministers van arbeid en van onderwijs zullen tijdelijk veel moeten loslaten, aan welker verwezenlijking ze zoo gaarne hadden medegewerkt. Daarom zijn we juist blij, dat zij de bezuiniging zullen Leiden. Immers, zij zal nu niet verder gaan dan hoog noodig is. En komen eenmaal weer andere, betere tijden, dan zullen zij de eerste zijn, die het door hen aangevangen werk op sociaal- en onderwijsgebied weer ter hand nemen en dan zullen zij met vernieuwde kracht streven naar de vervulling dier wenschen, waarmee zij hun ministerieele loopbaan zijn aangevangen. Hier is maar een tijdelijke terugtocht. Straks gaat het weer voorwaarts ! Wij groeten onze nieuwe ministers omdat zij oude bekenden zijn en omdat wij dus weten, wat wij aan hebben. V.

No. 8

3e JAARGANG

NOV. 1922

NEDERLAND EN ORANJE OFFICIEEL ORGAAN VAN DEN BOND VAN ANTIREVOL. PROPAGANDA-CLUBS IN NEDERLAND MET MEDEWERKI NG VAN„HETCENTRAAL COMITE" VERSCHIJNT DEN 15en VAN ELKE MAAND. ON DER REDACTIE VAN:

Dr. E. J. BEUMER, Utrecht ; C. SMEENK, Arnhem ; P. J. DAM, Hilversum ; C. B. VAN DE WAL, Randwijk; W. VERSCHOOR, Katwijk a/Z. Artikelen, brieven (de redactie betreffende), boekwerken ter recensie enz. op to zenden aan W. VERSCHOOR to Katwijk aan Zee.

UITGAVE :

N.V.DAGB4D EN DRUKKERIJ DE gTANDAARD N.Z. Voorburgwal 58-60- A'dam Telefoon N. 2315, C. 685

Abonnementsprijs : f 1.— per jaar. Abonnementen kunnen ten alien tijde aanvangen, doch ALLEEN bij het einde van den jaargang worden opgezegd.

I

INHOUDSOPGAVE : Staatsrechtelijke lessen. (IV). — Indrukken van de Jaarvergadering. — Leidraden.

STAATSRECHTELIJKE LESSEN. IV. PLICHTEN EN RECHTEN VAN HET VOLK.

Een yolk met eigen staatsinrichting vormt in zijn geheel een organisme, dat niet door volksinitiatief of met eigen goedvinden, tot het vormen van een staatkundig verdrag is gekomen, gelijk Rousseau heeft geleerd, doch op organische wijze onbewust zich heeft ontwikkeld. De onderdeelen van zulk een yolk, de individuen zijn niet als korrelen zand, die saam een zandhoop vormen, maar veeleer organen, die uit het yolk zijn uitgegroeid en mitsdien onafscheidelijk aan het yolk zijn verbonden. Dit organisch bestaan sluit in, dat elk der individuen mede moet werken tot het algemeen belang. Hieruit volgt de plicht van elk individu om op organische wijze, d. w. z. door het huisgezin, de levensziel der maatschappij, 't algemeen staatkundig belang to dienen. Dit nu geschiedt cop tweeerlei wijze, n.l. door persoonlijke en stoffelijke diensten. Opzichtens de stoffelijke diensten is elk

306 gehouden om in dei% vorm van belasting, naar vermogen de gelden op te brengen, die voor het recht bestaan van den staat noodig zijn en aangaande de persoonlijke diensten is ieder verplicht zich persoonlijk beschikbaar te stellen tot den dienst van den Staat. Eerstens geldt dit voor den militieplicht en voorts voor de vervulling van alle staatsdiensten, voor de vervulling waarvan echter uit technisch oogpunt vaste personen worden aangesteld met bezoldiging als levenspositie en waarvoor zich zoovelen vrijwillig aanmelden, clat requireeren niet noodig is. Bovendien legt de Overheid ook nog den plicht op tot stemmen, welke dwang een fout is in ons staatsrecht omdat het geldt een privelegie en niet een volksplicbt. Voorts heeft het yolk een menigte van plichten, de geordende samenleving rakende en welke wettelijk geregeld zijn, voor de nakoming waarvan door politietoezicht wordt zorg gedragen en voor de overtreding waarvan strafrechtelijke bepalingen zijn gesteld. Wat nu aangaat de volksrechten, hierover moet lets meer uitvoerig gehandeld worden. Allereerst komt de vraag: wie behoort tot het yolk? De wet onderscheidt tweeerlei n.l. Nederlanders en vreemdelingen. Voor beiden geldt art. 4 der grondwet : „Allen, die zich op het grondgebied van het rijk bevinden hebben gelijke aanspraak op bescherming van persoon en goed". Toch kent de wet in tal van bepalingen verschil van behandeling toe aan Nederlanders en vreemdelingen. Nederlanders. personen dus, die tot het yolk behooren, zijn zij die door geboorte het Nederlanderschap bezitten en zij die dit door verkrijging zijn deelachtig geworden. Dit laatste geschiedt door naturalisatie. Genaturaliseerd kunnen worden alien, die bewijzen het Nederlanderschap verloren te hebben of vijf jaar in ons land of de kolonien gewoond te hebben, terwip de meerderjarigheid moet zijn bereikt. Verlies van het Nederlanderschap is gevolg van : naturalisatie elders of andere opzettelijke verkrijging van vreemde nationaliteit; zonder koninklijk verlof in vreemden krijgs- of staatsdienst gaan , meer dan tien jaar buiten rijk of kolonien vertoeven, zonder voor fret verstrijken van den termijn ter bevoegder plaatse den wensch van behoud van het Nederlanderschap ter kennis te brengen. Voorts verliest een vrouw haar nationaliteit door huwelijk met een niet-Nederlander. Verliest een gehuwde vrouw of verliezen kinderen hun nationaliteit ten-

307 geyolge der naturalisatie van hun man of vader, dan kan zulk een vrouw• binnen een jaar na het ontbinden van haar huwelijk of, kunnen zulke kinderen binnen een jaar na hun . meerderjarig worden . het Nederlanderschap op verzoek herkrijgen. Heel deze zaak is geregeld in de wet . van 1892, welke steunt op art. 6 onzer grondwet. . Voor- Nederlanders, hetzij door geboOrte of naturalisatie, gelden nu de volksrechten, waarvan we enkeles zullen noemen. , En dan moet allereerst worden genoemd het recht van vrijheid van godsdienst. Beperking van dit recht zoustaan buiten de bevoegdheid der Overheid, wijl de godsdienst allereerst een zaak is van het geweten en vrijheid van geweten een der eerste rechten is. Natuurlijk laat zich de 'godsdienst niet beperken tot het private leven in. al zijn nuanceering. Godsdienst valt saam met levensen wereldbeschouwing, waarin begrepen de beschouwing omtrent God, - is noch staatkundig, noch maatschappelijk leven denkbaar. Nu mag niemand om zijn godsdienstige overtuiging worden achtergesteld en moet elk, onverschillig welke zijn godsdienstige beschouwing is,. gelijk recht erlangen. Nauwelijks" behoeft herinnerd aan het liberaal regime, dat tegen dezen eisch van ons staatsrecht herhaaldelijk heeft gezondigd. Naast en in nauw verband. met dit recht, staat het recht van vrijheid van onderwijs. De opvoeding der - kinderen vloeit voort uit de levensbeschouwing, die men huldigt en men mag de belijder der eene levensbeschouwing niet - achterstellen bij den belijder eener andere. Wordt de wetenschappelijke opvoeding der kinderen, de school, door den Staat bekostigd, dan moeten ook alien in de gelegenheid gesteld hiervan to profiteeren en gelijkheid voor den belijder van elke levensbe§chouwing worden betracht. Ook dit recht is jaren lang door het liberalisme verkracht. Dan. volgt een reeks van andersoortige rechten, waarvan we het eerst noemen het huisrecht en het eigendomsrecht, welke beide rechten waarborgen, dat niemands woning i door een ander mag betreden noch zijn eigendom hem ontnomen worden, anders dan in bij de wet genoemde gevallen, - terwip onder hetzelfde beding het geheim van brieven is verzekerd. En veel meer nog dan huis, eigendom en geheim van den burger onder bescherming der wet staan, beschermt de grondwet zijn persoon tegen aanranding door de Overheid. Zoo bepaalt de grondwet, dat

308 niemand, buiten in de wet bepaalde gevallen, in hechtenis kan worden genomen en moet de wet bepalen binnen hoeveel tijd de aangehoudene moet worden gehoord. Voorts mag - niemand worden afgetrokken van den rechter, dien de wet hem toekent en moet de rechtspraak zooveel mogelijk openbaar zijn, opdat de publieke opinie contrOle kunne oefenen op de rechtspraak. Twee rechten zijn er die als een sluitsteen op elkander passen, n.l. het , recht der Overheid om door politie de burgers te beschermen en het recht der burgers om bij de Overheid te petitioneeren. Niet alleen den burgers geldt dit, dock ook den vreemdelingen, die zich op ons grondgebied bevinden. De grondwet bepaalt dienaangaande, dat alien, die zich op het grondgebied des Rijks bevinden, gelijk aanspraak hebben op bescherming van persoon en goed en dat ieder zich met schriftelijk verzoek tot de bij ons bestaande bevoegde macht mag wenden. En eindelijk vermelden we nog het recht der burgers om haar eigen volksvertegenwoordiging te kiezen, zonder de medewerking waarvan geen wet tot stand kan komen ,en welke toezicht houdt op de handelingen der regeering, terwip de burgers zelf hun provinciaal- en gemeentebestuur aanwijzen, bestaande in Provinciale Staten en Gemeenteraden. In onze staatsrechtelijke geschiedenis heeft zich langzamerhand een groote wijziging voorgedaan ten opzichte der onderdeelen des Rijks. Aanvankelijk vormde ieder gewest een afzonderlijk vorstendommetje. In 1543 kwamen al die vorstendommetjes onder een heer, zonder echter tot een geheel saam te smelten. Na het monarchale stelsel kwam het republikeinsche, waariAl de onderdeelen kleine republiekjes waren. In 1795 vaagde de revolutie de onaf hankelijkheid der rijksonderdeelen weg en maakte provincien en gemeenten tot administratieve onderdeelen der z.g. staatseenheid. Beide systemen, zoowel het gescheurde systeem van souvereine staatjes, zich oplossend in een feitelijken stedenbond als het systeem van bestuurscentralisatie met opheffing van eigen rechtspositie, werkten 't rijks- en gemeentebelang tegen. , In . het eerste geval was er te veel verwaarloozing van het gemeenschappelijk belang en in het tweede geval van het belang der onderdeelen. Bij de invoering der eerste grondwet, werd dan ook aanstonds met de mislukte centralisatie gebroken en een middenweg gekozen, die eenerzijds de onderdeelen des rijks zelfstandigheid

gaf en anderzijds de onderdeelen - afhankelijk stelde van het centrale gezag. Nu zullen we miet in den breede de ontwikkeling der grondwet behandelen, maar beginnen met te zien hoe de huidige toestand is. Provincien en gemeenten hebben eigen regeeringscolleges. In onderscheiding van de Staten-Genefaal, die slechts volksvertegenwoordiging zijn, zijn Prov. Staten en Gemeenteraden regeeringscolleges. Zij vormen in provincie en • gemeente het besturend lichaam, maar met dien verstande, dat ze in hun macht beperkt worden door de hoogere wet, welke door het rijksbestuur, dus de Overheid, gegeven wordt. Om nu het bestaan en de werkwijze en bevoegdheden nader te -bezien gaan we een en ander uitvoeriger na. Aan het hoofd der provincie staat de Commissaris der Koningin. Deze wordt door de Kroon aangesteld en zijn salaris, reis- en verblijf kosten en de kosten zijner ambtswoning, staan niet op de provinciale- maar op de rijksbegrooting. Vandaar dat hij geheel en al rijksambtenaar is en feitelijk dwarskijker van de regeering in de provincie. Hij heeft rang boven alle in de provincie aanwezigen burgerlijke ambtenaren en militaire officieren, voor zoover niet een uitdrukkelijke uitzondering is gemaakt. Ambtshalve is hij voorzitter van het college van Provinciale Staten, doch zonder daarin stem te hebben en van het college van Gedeputeerde .Staten, waarin • hij wel stem heeft. Hij is verplicht eens in de vier jaren alle gemeenten zijner provincie te bezoeken. Dan bestaat in de provincie het college van Provinciale Staten : Hiervo'zjnksbaleigztndrpovcie,n leeftijd van 25 jaar hebben bereikt, behoudens de uitzonderingen ten opzichte van verwantschap en worden gekozen door de kiesgerechtigden. De Prov. Staten vergaderen, zonder daartoe 'opgeroepen te worden den eersten Dinsdag in Juli en na oproep in het 4e kwartaal des jaars en voorts na oproep tot buitengew one zitting, wanneer de Koning den Commissaris hiertoe machtigt. Dit college doet practisch niet veel dan eenige verordeningen maken, de begrooting goedkeuren onder toezicht des Konings en subsidie verleenen voor allerlei ondernemingen, waarbij de provincie belang heeft. Bovendien is hem opgedragen de verkiezing van de leden der Eelite Kamer en van het college van Gedepu-; teerde Staten, welker leden uit 'die der Prov. Staten gekozen

310 worden. Het aantal leden der Prov. Staten varieert van 82 (ZuidHolland) en 35 (Drente). Salaris wordt den leden der Prov. Staten niet toegekend. Ze genieten slechts onkostenvergoeding en presentiegeld. Alle verordeningen der Prov. Staten, hun besluiten tot het invoeren, wijzigen of afschaffen van belastingen en de provinciale begrooting moeten door den Koning worden goedgekeurd. Het college van Ged. Staten bestaat uit 6 leden (Drente slechts 4), en is belast met de dagelijksche leiding en uitvoering van zaken. Zijn leden ontvangen een vast salaris plus presentiegeld. Onder dagelijksche leiding wordt verstaan het uitvoeren van besluiten der Prov. Staten, toezicht houden op de verordeningen der Gemeentebesturen, het dagelijksch bestuur over de provincie, benevens het mede'werken tot de uitvoering van rijkswetten en algemeene maatregelen van bestuur. Aan dit college is toegevoegd een buitengewoon lid, dat ter vergadering geroepen wordt wanneer een besluit moet genomen worden en de stemmen staken, om alsdan als buitengewoon lid van Gedeputeerden te fungeeren en het nemen van een ibeslissing mogelijk te maken. Het gebouw, waarin Prov. en Gedep. Staten vergaderen, het Gouvernementsgebouw, komt voor rekening van het rijk, omdat het verband, dat Prov. en Ged. Staten en rijk hebben, vordert dat het rijk een gebouw heeft, waarin ze haar toezicht kan uitoefenen, en waarin de onder zijn opperbestuur staande colleges kunnen vergaderen. Dan komt eindelijk . de Gemeente. Aan het hoofd der gemeente staat een raad, -welke leden, minstens 23 jaar oud en inwoner der gemeente zijnde, door de gemeente kiezers gekozen worden. Het aantal leden varieert van 7 (gemeenten beneden 3000 zielen) tot 45 (boven 200.000 zielen). Deze raad is met het bestuur der gemeente belast en aan hem is de autoriteit in cit gemeente opgedragen. Uit en door den Raad worden de wethouders gekozen, en schoon geen zelfstaridige magistraatspersonen zijnde, tvormen zij met den burgemeester een college, dat belatt is met de uitvoering der raadsbesluiten en de door den Raad a nemen beslissingen voorbereidt. Dit college is van zijn .beleid verantwoording verschuldigd aan den Raad. Een derde regeeringsorgaan is de burgemeester. Hij wordt

311 door den 'Koning, telkens voor een tijdvak van zes jaren benoemd. Hij is ambtshalve voorzitter (geen lid, _ tenzij hij als zoodanig gekozen is) van den Raad en eveneens is hij 'voorzitter in het college van B. en W., en heeft in dit laatste bij staking van stemmen, indien het zaken betreft, een beslissende stem. Bovendien is hij hoofd der politie zonder verantwoordelijkheid aan den Raad. De burgemeester is niet, gelijk de Commissaris, man van bet rijk, doch van de gemeente, zijnde gehouden de gemeentebelangen te behartigen. . Raad en B. ex' W. worden bijgestaan door een 'op aanbeveling van B. en W. door den Raad te benoemen secretaris. Dit ambt is vereenigbaar met het ambt van burgemeester. Op gelijke wijze benoemt de Raad een gemeente-ontvanger. Het ontvangerschap is vereenigbaar met het secretariaat, mits niet de burgemeester secretaris. Voorts is er nog het ambt van ambtenaar van den burgerlijken stand, die te zorgen heeft voor het staatsrechtelijk deel der huwelijkssluiting en het houden van aanteekeningen van geboorte en overlijden. C. B. v. D. W.

INDRUKKEN VAN DE JAARVERGADERING. Hoewel ik slechts een klein gedeelte van de Jaarvergadering kon bijwonen, heeft ze bij mij toch enkele indrukken • achtergelaten, die ik gaarne hier weergeef, om er hen, die niet aanwezig konden zijn, mee te kunnen dienen. Toen ik tijdens de pauze (ongeveer kwart over tweeen) de kamer binnenkwam, waar 't Bestuur gewoonlijk zich prepareert voor de werkzaamheden van de namiddagvergadering, had ik mijn eerste indruk al te pakken. Immers was ik de zaal gepasseerd, waarin heel gezellig de afgevaardigden der verschillende clubs bezig waren zich te herstellen van den vermoeienden arbeid van de morgenuren. En ik had 't al gauw in de gaten. De opkomst viel niet tegen. Er waren er meerderen ter vergadering, dan voorgaande jaren 't geval was geweest. De eerste indruk was dus een zeer verblijdende, hoewel — ik voeg het er terstond bij — er voor mij geen • verrassing in lag. Immers, ik was door de gevoerde correspondentie, gedurende de maand September, tot de overtuiging gekomen, dat onze bondsvergade-

312 ring een goed figuur zou maken. Hoewel ik er dus reeds op voorbereid was, gaat er toch van het „zien, dat de werkelijkheid beantwoordt aan de verwachting" een eigenaardige bekoring uit. En daarvan genoot ik, toen ik de bestuurskamer binnentrad, waar ik de andere bestuursleden, benevens den heer De Oude mocht aantreffen. 't Deed mij goed, dat op deze gewichtige vergadering geen enkele hunner, ook niet de heer Den Oude, ontbrak. Oewichtig toch was de vergadering in rnijn oog niet enkel, om de belangrijke zaken, die aan de orde moesten komen, maar voor mij was *ze ook daarom van zooveel beteekenis, omdat omtrent mijn al of niet aanblijven als secretaris een beslissing moest worden genomen. Mijn lot als zoodanig lag in eerste instantie in handen van de Jaarvergadering, maar zeer zeker zou deze aan 't advies van haar Bestuur zeer groote waarde hechten. Hoe •zou dat advies luiden ? lk mag niet ontkennen dat deze vraag mij belang inboezemde. De zaken blijven drijven als 't vorige jaar met het gevoel, slechts een klein deel te kunnen verrichten van hetgeen er gedaan moet worden, om de zaak vooruit te brengen — en dat is, op de wijze, waarop ik mij dat voorstel, waarlijk niet gering,- — dat was in mijn oog onverantwoordelijk. Daarvoor zou ik zonder aarzeling bedanken. En daarom was ik, ook om mijzelf voor teleurstelling in dezen te vrijwaren, ter vergadering gekomen met de gedachte : ik ga afscheid nemen van een arbeid, die vele jaren lang onafgebroken mijn aandacht in beslag genomen heeft. Dat er verandering moest komen, stond dus vast. Of 't zou zijn een verandering van functionaris, of een nieuwe werkwijze was nog onzeker. Sinds een bemiddelingsvoorstel in 't Bestuur de rondte deed, was ook 't laatste mogelijk. Welnu, ik was nieuwsgierig. Hoe had 't Bestuur gemeend de moeilijkheid te 'Imoeten oplossen? Men liet mij echter voorloopig in 't onzekere. Slechts werd mij meegedeeld, dat 't Bestuur besloten had, om de zaak in de vergadering zoo kort mogelijk te behandelen. Er zou door den Voorzitter een verklaring namens 't Bestuur worden afgelegd , onmiddellijk daarop zou volgen de stemming. Daarmee kon ik naar binnengaan. Dat binnenkomen te midden van zoovelen, met wien men soms in den loop van 't jaar zoo dikwijls heeft gecorrespondeerd, geeft altijd een vreemde gewaarwording. Men zou alien wel de hand willen drukken, en met allen wel een .gesprek willen aanknoopen, natuurlijk over hun

313 club —• maar dat kan nu 'eenmaal niet. De Voorzitter'wenkt reeds — en hij heeft tijdep, dat hij oak streng kan wezen: Ondertusschen heb ik wel , bemerkt, welk deel van de agenda reeds is afgehandeld. Natuurlijk 't openingswoord, waarover ik met veel lof hoorde spreken. Even natuurlijk 't lezen der notulen, voor welken arbeid ik Mr. van Maare steeds dankbaar ben. Daarna had de heer Holm gerefereerd en 't speet mij zeer, dat ik daarbij niet tegenwoordig had kunnen zijn. Maar de heer van Maare is gewoon zeer uitgebreid te 'notuleeren. *Zoodra ik 't groote notulenboek weer in mijn bezit heb, zal ik van 't geen door. den heer Holm en- de overige sprekers gezegd is, goede nota nemen,' in de hoop, dat er voor onze actie nog veel winst uit te halen is. Verder was men nog niet ge -komen. Er was - dus nog veel te doen. In de eerste plaats de jaarverslagen. Ze waren bekend, want ze hadden in ons Maandblad gestaan. Er was dus tot het overwegen van deze verslagen gelegenheid te over -geweest. En men mocht verwachten, dat er veel animo zou zijn, om over verschillende punten van gedachten te wisselen met den Secretaris. Dat viel echter tegen. Ten minste mij viel het tegen, den Voorzitter vermoedelijk niet. Ik had over sommige onderwerpen wel eens wat van onze afgevaardigden willen hooren. 't Zij echter, dat de aandrang van den Vooriitter om kort te zijn, den- moed benam orri van wal te steken, of dat de meerdere of mindere onbeduidendheid der verslagen daarvoor geen voldoende gelegenheid hood — er kwam niet zoo heel veel los. Een enkele vraag om inlichtingen omtrent den toestand van den Bond, waaromtrent het verslag nog geen duidelijke gegevens genoeg verschaft, Voorts" een verzoek van een verafgelegen club om meer voeling met den provincialen vertegenwoordiger van den Bond en einidelijk nog een opwekking aan 't Bondsbestuur, om in overeenstemming met den in 't Jaarverslag uitgesproken wensch, meer leiding te geven aan de clubs, zoodat zij nauwkeurig weten, wat zij in haar huishoudelijke_ vergadering voor belangrijks te behandelen hebben. De Secretaris zegde toe, dat in Nederland en Oranje een lijst van de bij den Bond aangesloten clubs zal worden opgenomen. Dan kan iedereen zelf zieri, wie z'n naaste buren zijn. Vanzelf komt dan behoefte aan nauwere aansluiting en als gevolg daarvan : de centrale club. (De beloofde lijst zal in 't Decembernummer worden geplaatst). De afgevaardigde van Schiedam deelde mee, dat zijn Bestuur

314 de boekerh en bescheiden van den Penningmeester had nagegaan en alles correct had gevonden, zoodat de Penningmeester kon worden gedechargeerd, wat hem van harte verheugde. Daarop kwam de bewuste verklaring van den Voorzitter in take 't secretariaat. 't Bestuur zou pogingen doen, om, den Secretaris te doen bijstaan door een adjunct-secretaris, die hem in alles ter zijde zou staan. 't Zich-niet-meer-beschikbaar-stellen van den Secretaris werd niet geaccepteerd. 't Was mij bekend, dat dergelijk bemiddelingsvoorstel ' in 't Bestuur circuleerde. De verklaring bracht mij dus geen verrassing. Wel gaf ze mij reden van verzekering, want de opmerking van de afgevaardigde van Dordrecht, naar aanleiding van deze verklaring, was ad rem. Hij had tusschen de regels gelezen, dat de secretaris hoopte, dat er nog een uitweg zou kunnen gevonden worden, om hem te behouden. En die uitweg was gevonden ! De vergadering hechtte er door de voorspoedige verkiezing van de heeren De Bruyn en Verschoor verder haar zegel aan. En zoo kunnen we binnen kort — zij 't zeer spoedig , laat toch de molen wat vlugger malen ! — de aanwijzing van een adjunct-secretaris tegemoet zien. De Bond, neen de partij, vare er wel bij. Ondertusschen had de voorzitter — wiens leiding van de vergadering voortreffelijk was, — verschillende punten, die nog op de lijst stonden, even de revue laten passeeren, om zoo ruim baan to maken voor de inleiding van Ds. Sybesma. Onder deze punten was wel 't voornaamste de motie inzake 't millioen. 't Bestuur achtte 't beter, eerst in een bestuursvergadering over een hernieuwde actie voor 't millioen eens rustig te spreken. Er zit zooveel aan vast. Daarbij legde ook de secretaris, van wien die motie afkomstig was, zich neer. We mogen er echter geen gras over laten groeien. De clubs kunnen en mogen niet rusten, vOOr 't millioen er is. Ook de uitbreiding van 't orgaan is een belangrijke zaak. Maar . . . . groot zijn de hinderpalen, die nog in den weg staan. Moed houden maar ! Als wij ernstig willen, kan er veel tot stand gebracht worden. Eu nu de lezing van Ds. Sybesma. Zij was expres kort gehouden, zeer kort. Er moest ruimte blijven voor discussie. Nu, die is er geweest. Nog even kwamen de tongen los. De voorzitter, die de vergadering eerst wat had ingehouden, liet nu de teugels vieren. En zoo kre gen we na een zakelijke lezing nog

315 een aangenaam debat. De .hoofdzaken, vooral ook de Verhduding met de partijorganen en' de plaats in de Bondsorganisatie, waren zeer juist door Ds. Sybesma aangegeven. Een korte inhoud van het door hem gesprokene zal ik in Nederland en Oranje doen opnemen, om 't belang van de zaak, die hij besprak. Men kon echter aan de bespreking merken, dat men over 't algemeen nog geen ervaring heeft van de werkwijze der provinciale Of centrale clubs. De moeilijkheid zat 'm vooral in de finantieele kwestie. Vandaar, dat de se'cretariss dienaangaande ook een motie had ingediend. Bij 't zoeken naar een , conclusie, naar een 'daad, waarmede men dan naar aanleiding van de gevoerde bespreking, de ' organisatie van den Bond zou kunnen sterken, is aan deze moue niet meer gedacht. Zelfs de voorsteller zweeg er verder over. Er zal echter in de binnenkort te houden bestuursvergadering wel over de financien der prov. afdeeling gesproken moeten worden. Anders vreezen we dat, Of de actie pat verloopen Of dat te groote offers van de bondskas zullen worden geeischt. Met dankbaarheid mag echter worden geconstateerd, dat de discussie over de prov. afd. een waardig slot vormde van een uitnemende vergadering. Want daarover waren alien, die ik er over sprak, 't eens. 't Was een Jaarvergadering, die ge,rekend mag worden onder de beste, die de Bond heeft gekend. Na afloop van de huishoudelijke taken, — dit woord nu in ruimen zin genomen — kwam nog een pakkend en schoon woord van den heer Den Oude, die als vertegenwoordiger van 't Centraal Comite den geeelen dag in ons midden was en omtrent het contact met 't Centraal Comae zeer geruststellende en verheugende inededeelingen deed. Inderdaad, we hebben reden tot dankbaarheid. De Jaarvergadering was voor mij . een opwekking tot nieuwen arbeid, tot meer aanpakken en krachtig voorwaarts gaan. Moge zij dat ook geweest zijn voor alien, die 't genoegen hadden haar bij te wonen. V.

LEIDRADEN. Vanaf heden hopen we geregeld leidraden te geven. Met het oog op de verkiezingen voor de Prov, staten en den gemeenteraad, die 't volgend jaar zullen plaats hebben, beginnen we met

,

316 Provincie en Gemeente.

Uitgangspunt : Art. X Program van beginselen : Zij wil dat de gewestelijke en gemeerfteliike autonomie, voorzoover deze niet strijdt met de eischen der staatseenheid en de rechten van de enkele personen niet onbeschermd int, door decentralisatie meer nog tot haar recht kome. ,Korte inhoud van dit artikel : autonomic door decentralisatie. Vooraf is 't noodig zich aan de hand van Grondwet, prov. en gem. wet eigen te maken met den tegenwoordigen gang van zaken in gemeente en provincie. Eenige wetskennis dus en wat praktijk daarbij. Wetskennis verkrijgen we 't best door bestudeering van de wet zelf. Bij iederen boekhandelaar kunt ge een exemplaar van de Grondweit, de Provinciale wet en de gemeentewet voor weinig geld bekomen. . Laat iedere clubbibliotheek er een bezitten, dan kunnen de leden er steeds gebruik van maken. Ter vergemakkelijking van deze studie kan men gebruik maken van de desbetreffende hoofdstukken in: Onze Staatsregeling, Dr. E. J. Beumer, Korte lessen in staatsrecht en oeconomie, J. A. Nederbragt en Staatsbestuur 'en staatspartifen, N. Oosterbaan. Voor wie veel tijd en gelegenheid heeft om van 't positieve recht ernstig kennis te nemen, noemen we nog: Onze constitutie van Jhr. Mr. A. F. de Savornin Lohman en Gemeenterecht van Prof. Mr. J. Oppenheim. Voor deze lectuur wende men zich om inlichtingen tot mij. Gaan wij straks dat positieve recht beoordeelen, dan komt voor lectuur allereerst in aanmerking wat Ons Program van Dr. Kuyper in 't 12e hoofdstuk over „Onze Staten en Raden" schrijft. Veel uitgebreider is zijn : A. R. Staatkunde. Ook noemen we zijn: Zelfstandig gemeeriteweien. Uitgave Bootsma, den Haag. Lezenswaard zijn ook de Leidraden op Art. X van het Program van Beginselen der a. r. partij, uitgegeven door het Bureau van den Bond van Geref. Jongelingsvereenigingen. Vergelijk ook de Toelichting op het Program door H. de Wilde. Al deze werken zijn uit onze Bondsbibliotheek verkrijgbaar. Eerst gaan we dus nu onderzoeken, • wat wet en grondwet omtrent de gemeente-inrichting bepalen.

317

1, Beginseien van gerneente-wetgeving. Zie de Grondwet (G.W.) 4e hoofdstuk : Van de Provinciale Staten en de Gemeentebesturen, 3e afdeeling : Van de Qemeentebesturen . (de artt. 142—'148). Daaruit blijkt, dat aan 't gemeentebestuur is toegekend 't recht, zelf regelen te stellen omtent de huishouding der gemeente (autonomie = zelfregeering). Zie art. 144 G.W. waar we lezen : Aan den Raad wordt, de regeling ep het bestuur van de huis,houding der gemeente overgelaten. Hij maakt de verordeningen die hij in het belang der gemeente noodig oordeelt. De gemedntewet herhaalt deze grondwettelijke bepaling in art. 134 en 135. Bij 't maken van deze verordeningen is strijd mogelijk met de wet of met het algemeen belang, zooals dit door het rijksgezag wordt opgevat. Vandaar een nauwlettend toezicht. 't Zij preventief, door te eischen: goedkeuring — 't zij repressief, door 't koninklijk vernietigingsrecht (zie artt. 145, 146 en 147 G.W., nader uitgewerkt in de artt. 150 e. v. van de gem. wet). In geval van „groye verwaarloozing" moet de gewone wetgever optreden (zie art. 144 G.W. alinea 3). Een 2e beginsel van gemeenterecht is het zelfbestuur (het recht der gemeentebesturen, om regelingen door hooger gezag vastgesteld, naar eigen inzicht ten uitvoer te leggen in hunne gemeenten). Men handelt meer in den geest van. de wet en ook van de praktijk, om hier ,te spreken van een plicht (zie art. 144 G.W. 3e lid ! Wanneer de wetten, algemeene maatregelen van ,bestuur of- provinciale verordeningen het vorderen, verleenen de gemeente. besturen hun medewerking tot uitvoering daarvan). De gem. wet geeft in de artt. 126 en 127 nadere regelen. Ook hier is voor toezicht gezorgd, of liever voor plaatsvervanging in geval van weigering. 2. De hoogste - macht in de gemeente. Art. 143 G.W. beslist : Aan 't hoofd der gemeente staat een raad. Bij hem berust de algemeene bevoegdheid tot regelen. Burgemeester en college van B. enW. hebben slechts bevoegdheid in zooverre de wet hun die geeft. it was ook vOOr 1795 't geval met de toen bestaande vroedschap. Toch is 't verschil tusschen de vroedschap van weleer en onzen Gemeenteraad groot (de eerste veel ruimere werkkring, niet gebonden aan hoogere goedkeuring — ook niet door 't kiesrecht onder contrOle der burgerij).

318 Regeling van 't kiesrecht in de kieswet (sinds korten tijd evenredige vertegenwoordiging met algemeen en vrouwenkierrecht). De raadsleden hebben de belangen der gemeente te behartigen (eed). Kunnen, behalve dat zij deelnemen aan de beraadslagingen en besluiten van den geheelen raad, geroepen worden om deel te 'nemen aan de werkzaamheden van raadscommissies (commissie voor de strafvordering, comtnissie van voorbexeiding of van bijstand (Zie Titel II van de Gemeentewet, handelende over den Raad)). 3. Van den burgemeester. Zijn benoeming, zijn positie ten opzichte van • de gemeente, in den Raad der gemeente, wiens voorzitter hij thans nog is, en in het college van B. en W., in welks vergaderingen hij soms een beslissende stem heeft. (Zie Titel III der Gem. wet). Hij is echter ook orgaan van het rijksgezag en deswege verplicht besluiten, die naar zijn oordeel strijdig zijn met de Wet of het algemeen belang, aan de Kroon ter schorsing of vernietiging voor te dragen (art. 70 Gem. wet). Eindelijk is hij ook de handhaver der openbare'orde en als zoodanig met buitengewone bevoegdheden bekleed (artt. 184-193 Gem.wet). 4. De overige ambtsdragers. a. De wethouders. Zij staan (art. 79 e.v. Gem. wet) den Burgemeester bij in het bestuur der onderscheiden takken van de huishouding der gemeente. De arbeid van 't college van B. en W. i nader geregeld in de artt. 179 e.v. Gem. wet, waarin nader wordt aangegeven, wat onder het dagelijksch bestuur der gemeente moet worden verstaan. b. De secretaris, die aan 't hoofd der secretarie staat. Hij is (zie art. 101 Gem. wet) den Raad, Burg. en Weth., den Burgemeester en de commissie van den Raad behulpzaam in alles, wat het hun opgedragen bestuu,r aangaat. Een vraagbaak voor alien. De beteekenis van zijn contraseign. c. De ontvanger. Belastingkohieren. Inning door 't Rijk_ Begrooting van uitgaven en inkomsten. Na afloop van 't dienstjaar overlegging van de rekening (art. 106 e.v., 203 e.v. Gem. wet). De uitgaven bevolen door B. en W. bij bevelschriften. Vooral bij dit onderdeel der gemeentelijke zaken is 't toezicht streng. Gedeputeerde Staten zijn belast met de goedkeuring der begrooting, de suppletoire begrootingen en van alle uitgaven, die de gemeente doet. Ook van de . rekening.

319

d. De inrichting van het provinciaal bestuur. 1. Automie en zelfbestuur. De grondwetgever heeft zich cue werking van 't provinciaal bestuur voor de provincie op dezelfde wijze voorgesteld als van het gemeentebestuur voor de gemeente. (Vergelijk de gronthivettelijke bepalingen, voor de Prov. Staten — art. 134 G. W. — met die voor de gemeentebesturen — art. 144). Ook dus autonomie en zelfbestuur. Van de autonomie echter is in de provincie weinig overgsbleven (zucht naar centralisatie na de Fransche overheersching — vrees voor terugkeer naar vroegere toestanden — vandaar wantrouwen). 't Zelfbestuur treedt bij de prov. besturen op den voorgrond. De wet eischt de medewerking der Staten in zeer vele gevallen ; zoo in de gem. wet, om toezicht to houden op de gedragingen der gemeentebesturen ' Art. 127 Prov. Wet legt in overeensteming met art. 135 G. W. deze verplichting vast. Echter bepaalt terstond daarop art. 128, dat hier bedoelt zijn : 't college van Gedeputeerde Staten, voorzoover niet uitdrukkelijk de Prov. Staten zelf er voor worden aangewezen. Dezelfde verhouding dus als in de gemeente tusschen den Raad en 't college van B. en W. . 2. De Prov. Staten. Hun taak is uiterst gering, daar het rijksgezag 't provinciale huishouden door zijn algemeene regelingen . zeer enge grenzen heeft gelaten. Bovendien is 't aantal zittingen door de wet tot twee beperkt (lull en Nov.). Buitengewone zittingen kunnen slechts na machtiging der Kroon gehouden worden (zie art. 84 e.v. - Prov. Wet). Al hun reglementen en verordeningen zijn onderworpen aan hoogere goedkeuring. 3. De Gedep. Staten. Zij hebben de dagelijksche leiding (zie artt. 149 e.v. Prov. Wet) ; tevens belast met de uitvoering der wetten en aig. maatregelen van bestuur. Hun taak vooral belangrijk met het oog op den Waterstaat, een speciaal Nederlandsch- ., belang.Drto pda.136ProvWetinslug aan art. 190 G. W. Voor wat betreft de dagelijksche leiding, de waterstaat enz. zijn ze verantwoording schuldig aan de Prov. Staten. Niet voor de uitvoering van wetten, evenmin voor hun uitspraak in geschillen, waartoe sommige wetten hen roepen. • 4. Kiescollege. Over een werkzaamheid, door de wet aan de Prov. Staten opgedragen, moet afzonderlijk gehandeld : zij kiezen, ook na de jongste grondwetswijziging, de leden der le Kamer. Kiescollege. Indirecte verkiezingen.

220

5. De commissaris der Koningin. Zander hem wordt in 't provinciaal bestuur niets besproken, niets beslist, niets gedaan. Vroeger heette hij Gouverneur. Zijn tegenwoordige titel juister. 'miners .is hij volgens art. 141 G. W. belast met de uitvoering der bevelen der Koningin en met het toezicht op de verrichtingen der Staten. Dus dienaar van de Kroon. Zijn positie in de provincie een andere, dan die van den burgemeester in de gemeente. Wel overeenkomst (benoeming, voorzitter, stem, uitvoering, contrOle). Doch ook veel verschil (omtrent den burgemeester zegt de G. W. weinig, daarentegen wordt detaak van den commissaris nauwkeurig omschreven) ; de commissaris in de eerste plaats staatsambtenaar (let op beider eed) ; de commissaris ondergeschikt aan 't rijksgezag, de burgemeester zelfstandig bestuursorgaan der gemeente; de burgemeester kan lid van den raad zijn, de commissaris geen lid der staten ; de burgemeester brengt soms een beslissende stem uit, de commissaris nooit, daar . ingeval van staking van stemmen in Gedep. Staten het buitengewone lid optreedt. 6. De grittier. Hij staat aan 't hoofd der griffie. Zijn werkkring komt overeen met dien vans den' secreiaris in de gemeente. N.13. De volgende maal hopen we nog een leidraad to geven over: autonomie, zelfbestuur en decentralisatie. V.

3e JAARGANG

No. 9

DEC. 1922

NEDERLAND EN ORANJE ' OFFICIEEL ORGAAN VA N DEN BOND VAN ANTI-. REVOL. PROPAGANDA-CLUBS IN NEDERLAND METMEDEWERKINGVAN„HETCENTRAALCOMITE" I VERSCHIJNT DEN 15en VAN ELKE MAAND. ONDER REDACTIE VAN:

Dr. E. J. BEUMER, Utrecht ; C. SMEENK, Arnhem ; P. J. DAM, Hilversum; C. B. VAN DE WAL, Randwijk; W. VERSCHOOR, Katwijk a/Z. Artikelen, brieven (de redactie betreffende), boekwerken ter recensie enz, op te zenden aan W. VERSCHOOR te Katwijk aan Zee.

UITGAVE:

N.V. DAGBLAD EN DRUKKERIJ DE STANDAARD N.Z. Voorburgwal 58-60 - A'dam Telefoon N. 2315, C. 685

Abonnementsprijs : f 1. — per jaar. Abonnementen kunnen ten alien tijde aanvangen, doch ALLEEN bij het einde van den jaargang worden opgezegd.

INHOUDSOPGAVE : Parlementaire Kroniek. — Leidraden. — Bondsbelangen. — Actie en reactie, (II). — Niet tegen de Koningin ! — Wie het niet snappen.

PARLEIV1ENTAIRE KRONIEK. Het nieuwe zittingsjaar is op schoone wijze aangevangen. Nauwelijks was de voorzitter benoemd en had hij, 21 Sept. 1922, zijne functie aanvaard, of 4 leden vroegen verlof tot het houden eener interpellatie. De heer Van Braambeek wilde weten, hoe de exploitatie-tekorten der Nederlandsche Spoorwegen zullen worden gedekt. De heer Van Rappard wilde wel eens wat naders hooren over de vermindering van het aantal Departementen van algemeen bestuur, d.w.z. over de verdwijning van het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel. En de heer Boon wenscht te interpelleeren over den voorgenomen spoorwegaanleg in het Gobi, waarmee een dertig millioen gemoeid zijn en waarvan voorloopig dus toch niets komt. Terwijl eindelijk, last not least, de heer Staalman o ►trent de werking der Tabakswet vragen wilde stellen. Het spreekt van zelf, dat de S. D. A. P. zich niet kon vergenoegen met een interpellatie tegenover drie Vrijheidsbondsche. Op 4 Octo-

I

322 ber 1922 vroeg dan ook de heer K. ter Laan verlof tot het houden eener interpellatie over he nieuwe Reglement betreffende de kriigstucht en de heer Troelstra verzocht vragen te molten richten tot de Regeering naar aanleiding van den voorgenomen aftrek van 81/2 percent van de wedden der burgerlijke ambtenaren ten behoeve van de pensioenen. De heer Van den Tempel volgde 17 October met eene aanvrage tot het houden eener interpellatie betreffende de werkloosheid en have bestrijding en de ondersteuning der werklooze arbeiders. De nieuwe boeren-afgevaardigde, de heer Duys, vroeg 24 Oct. 1922 verlof tot het richten van eenige vragen tot den Minister van Binnenlandsche Zaken, naar aanleiding van de in het tuinbouwbedrijf heerschende crisis en hetgeen de Regeering voornemens is te doen in verband met den nood, waarin vele tuinbouwers tengevolge van die crisis verkeeren en, ten slotte, op 26 October 1922 kondigde de heer Kleerekoper het voornemen aan eene interpellatie te houden over het feit, dat de Regeering niet door is gegaan net haar aanvankelijk plan om steun te verleenen aan noodlijdende beeldende kunstenaars. Zooals men ziet: elk wat wils! Men vraagt zich evenwel af, waarvoor deze interpellaties dienen. Want bijna al die onderwerpen kunnen evengoed besproken worden zonder interpellatie. Die van den heer Troelstra en van den heer Van Rappard zijn reeds gevoegd bij de algemeene beschouwingen over de Staatsbegrooting; verschillende andere kunnen bij begrootingshoofdstukken worden behandeld. Voor eene afzonderlijke bespreking is niet de minste reden. Het eenige resultaat der aanvrage is, dat de interpellant eenige reclame voor zich zelf gemaakt heeft en bij de algemeene beschouwingen, of bij het onderwerp, waarbij zijne interpellatie wordt gevoegd, zich een half uur spreektijd extra heeft verzekerd. Slechts eene der interpellaties is tot dusver belangrijk genoeg geacht voor afzonderlijke behandeling, n.l. die van den heer Van Braambeek. Maar, gelijk te verwachten was, heeft zij niet veel resultaat opgeleverd. Gelet op het feit, dat het tekort over 1921 ongeveer 33 millioen bedroeg en dat over 1922 op bijna 26 millioen wordt geschat, kon dit ook niet anders. De exploitatiekosten verminderen, zonder aan de personeelsuitgaven te tornen, is volstrekt onmogelijk. Te dien aanzien zeide de Minister van Waterstaat, op 19 Oct. 1922, Handelingen bl. 138:

323 „De exploitatiekosten over 1921 hebben bedragen 194 millioen gulden, waarvan 129 under de rubriek : personeelsuitgaven. Wanneer ik dus aan de personeelsuitgaven niet mag tornen, dan zou de geheele bezuiniging imoeten gevonden worden op het verschil tusschen die beide bedragen, n.l. 65 millioen gulden. Maar in die 65 millioen zit ook de - geheele kolenrekening. Die kolen heb ik absoluut voor het bedrijf noodig en daarop kan, afgezien van prijsdaling, in beginsel niet bezuinigd worden. Trek ik van het totaal .exploitatiekosten de kolenrekening of ten bedrage van 31 millioen, dan houd ik over 34 millioen aan exploifatiekosten. In die 34 millioen zitten nu alle kosten van herstelling en onderhoud van locomotieven, rijtuigen, wegen, enz. Nu vraag ik : bestaat er eenige mogelijkheid, om op die 34 millioen, waarvan dan toch het bedrijf wordt uitgeoefend, een bedrag van 33 millioen te gaan bezuinigen? Dat is toch ten eenenmale buitengesloten. Men zal mij tegenwerpen: ja, maar in 1921 waren die kolen zoo verbazend duur; thans zijn ze veel goedkooper keworden. Good, iaat ik dan eons aannemen, dat de kolen in 1921 zoo duur geweest waren als nu; de kolenrekening zou dan 12 millioen minder bedragen hebben, maar hoe worden dan de cijfers? Dan zou ,er toch in elk geval op die 34 millioen nog een bedrag van 21 millioen moeten bespaard worden en het is iduidelijk, dat ook zoo jets eenvoudig nog een onmogelijkheid is. Men kan niet op zulk een post van 34 millioen 21 millioen besparen. Daaruit volgt voor mij onomstootelijk, dat men, wanneer de rekening van het spoorwegbedrijf sluitend moet worden, dan niet dien grooten post van de personeelsuitgaven onaangetast kan laten, maar ook daarvan jets moet zien te halen. Van uitsluitend verhaal op het personeel is natuurlijk nooit sprake geweest." Deze beschouwing moge onaangenaam wezen, maar er is niet veel aan te veranderen. Dat evenwel geenszins in de bedoeling ligt om allereerst op de personeelsuitgaven te bezuinigen, tot wegwerking van het tekort, kan biijken nit de volgende opsomming van te nemen maatregelen, door den Minister, bij de behandeling der interpellatie-Van Braambeek, gegeven: Behalve dan verschillende kleinere maatregelen tot bezuiniging, kan ik de volgende 20 maatregelen opnoemen, waarvan bezuiniging is to verwachten: 1 o. Bij Koninklijk besluit van 28 Februari j.l. zijn de diensttijden

324 van het personeel verruimd, ten einde deze zoo rationeel mogelijk te regelen. Hierdoor wordt een besparing verkregen van naar schatting ongeveer 5 millioen. 2o. Door wijziging van de Spoorwegwet is gelegenheid gevonden om bij Koninklijk besluit van 9 Augustus j.l. de bewaking van de overwegen op de hoofdspoorwegen hier en daar te beperken of op te heffen, hetgeen naar schatting een besparing zal seven van ongeveer 2 millioen. 30. In October 1921 is — dit in verband met een der vragen van den geachten afgevaardigde — reeds een commissie benoemd van post- , en spoorwegambtenaren, ten einde na te gaan, in hoeverre door samenwerking van de beide bedrijven besparing zou kunnen worden verkregen. De commissie vergadert, naar ik verneern, geregeld maar, ofschoon al een jaar in functie, heeft zij tot nog toe geen geformuleerd voorstel aan de Regeering doen toekomen; wel een bewijs, dat de quaestie van de bezuiniging nog niet zoo heel eenvoudig is, zelfs niet voor Peen bepaald onderdeel. 4o. Het personeel van de hoofdadministratie is met 10 pct. verminderd, waarbij het aantal verplichte kantooruren is verhoogd, terwij1 voorts is opgelegd de verplichting om gedurende drie claim per week des avonds twee uur bureauwerk te verrichten, indien het noodig blijkt. Men heeft dus op die manier gekregen een „elastisch" kantoorpersoneel, dat naar gelang van de behoefte meer arbeid in de week kan presteeren. 5e. De controle op den omloop van eigen materieel en de berekening van de vergoeding, verschuldigd voor vreemd materieel, zijn vereenvoudigd. 6o. Het onderzoek van rijtuigen, voorgeschreven bij art. 54 van het Algemeen Reglement voor den Dienst, geschiedt thans periodiek en niet meer na het afleggen van een bepaald aantal kilometers ; die kilometers behoeven derhalve niet meer geteld te worden, zoodat het bureau, dat daarvoor was aangewezen, thans overbodig is geworden. 7o. De bezoldiging van het personeel op uurloon is onlangs met 10 pct. verlaagd. Dat geeft ongeveer een millioen bezuiniging. 86. Het aantal secties, waarin het net voor den dienst van Weg en Werken is verdeeld, is reeds met twee verminderd. In dezen geest wordt verder naar vereenvoudiging gestreefd: 9o. Het hoofdmagazijn te Haarlem is met dat te Tilburg vereenigd.

325 10o. De uitvoering van een aantal groote werken, die in voorbereiding waren en die uitstel gedoogden, is opgeschort.11o. Dc uitstaande 7 pct. geidleeningen worden geconverteerd in 51/2 pct. leeningen. 12o. Op een aantal baanvakken zijn de bestelgoederentreinen opgeheven en worden , de bestelgoederen nu vervoerd met reizigerstreinen. 13o. Er zijn eenige benzine-motorrijtuigen aangekocht om op baanvakken met Bering verkeer daarmede een pi -clef te nemen. Men meent op die wijze op die baanvakken bezuiniging te kunnen bereiken. 14o. Het was de bedoeling den Nederlandsch Westfaalschen Spoorweg te naasten en een wetsontwerp wordt voorbereid om het Nederlandsche deel van de lijn Almelo—Salzbergen te naasten, maar door aanneming van de motie van den heer Marchant lieeft deze Kamer als Naar meening te kennen gegeven, dat met die bezuiniging, althans voor N. W. S. M., nog lets moet worden gewacht, in de verwachting, dat de baten nog grooter zullen worden. 15o. Aankoop van den Zuid-Hollandschen Electrischen Spoorweg is in voorbereiding. 16o. Van een aantal dienstkleedingstukken is de draagtijd verlengd, andere worden vereenvoudigd en weer andere afgeschaft. 17o. Met ingang van 1 Januari 1923 zal de algemeene loonsve.rlaging of wel, indien de keiuze daarop valt, de korting vowr het pensioen intreden, met een bezuiniging van ongeveer 7 millioen. 180. Het dienstvervoer uit gunst, di. het doen vervoeren door het personeel van kleine zendingen op adreskaarten, waarvoor 5 cent wordt betaald, en van groote zendingen op dienstvrachtbrieven, waarvoor 10 cent wordt betaald, wordt ingetrokken. 19o. De indeeling in loonklassen wordt herzien. 20o. Eigen ielectrische centrales worden zooveel mogelijk opgeheven en aansluiting aan algemeene centrales bevorderd. Overigens leverde de interpellatie niet veel bijzonders op, behoudens,Idat zij weer eens een voorbeeld ervan leverde met hoe groote lichtzinnigheid sociaal-democraten beweringen uiten. De interpellant was van oordeel, dat het vervoer te water , en oak dat over de straatwegen etc. .eene bedenkelijke concurrentie aan het spoorwegvervoer aandeden. Dus wilds hij de binnenschipperij, autoondernemingen, etc. belasten om het spoorwegbedrijf te beschermen. Zij zouden in de onderhoudskosten dier wegen moeten bijdragen.

326 Deze bewering lokte den heer Troelstra uit zijne tent. Hij las den interpellant ongezouten de les over zulk eene economische ketterij en deze erkende laks nederig, dat hij die aangelegenheid niet in al have , diepte had gepeild. En dan is men vervoer-specialiteit der S. D. A. P. V6Or de vermelde interpellatie in behandeling kwam, heeft de Tweede Kamer het wetsontwerp tot regeling van*het levensverzekeringsbedrijf afgedaan. Ook deze beraadslaging leverde niet veel bijzonders op. Op het laatste oogenblik kwam de heer Van Gijn met eene reeks van amendementen, waarvan enkele tegen den opzet van het ontwerp ingingen. Veel pleizier beleefde hij ,daarvan niet. Hoewel in het Kameroverzicht van de Nieuwe Rotterdamsche Courant, naar aanleiding van de rode van dien geachten afgevaardigde bij de algemeene beschouwingen over het wetsontwerp, te lezen stand, dat hij, indien hij wat meer zorg aan den bouw zijner redevoeringen besteedde, spoedig , een man van gezag in de Kamer zou wezen, toonde de Kamer, dat zij althans voorloopig van dat gezag niet weten wilde. De amendementen werden ingetrokken of met overgroote meerderheid verworpen. En de partijgenoot van den voorsteller, de heer Visser van IJzendoorn, hielp door zijne redevoeringen krachtdadig mede om ze den nek om te draaien. Ook in het erfrecht werden enkele wijzigingen aangebracht. De hoofdbeteekenis van het desbetreffende voorstel is, dat krachtens de wet ide langstlevende echtgenoot tot de erfenis wordt geroepen en met ,een wettig kind wordt gelijk gesteld, dat zij echter bij testament kan worden onterfd en dat het wettelijk erfrecht van de bloedverwanten in de zijlinie wordt beperkt tot de bloedverwanten in den zesden graad. Bij de behandeling van het ontwerp in de Kamer werden verschillende pogingen beproefd om meer of minder belangrijke wijzigingen aan te brengen, die echter alien mislukten, behoudens eene onbeduidende uitzondering. Vermelding verdient alleen een amendement van den heer Oud, dat ten doel had art. 955 van het Burgerlijk Wetboek te doen vervallen, waarin is bepaald, dat, indien ouders wettige en ook natuurdoch wettiglijk erkende, kinderen nalaten, deze bij testament niet meer zullen kunnen ontvangen, dan hetgeen zij krachtens de wet kunnen ierven. Het amendement viel buiten het kader van het wetsontwerp en was dus eigenlijk ontoelaatbaar. Bovendien ging het niet aan, zoo incidenteel, ten aanzien van een bepaald punt de

327 positie van natuurlijke kinderen te herzien. Daarvoor is de zaak te ingewikkeld. Minister Heemskerk stelde dit ten duidelijkste in het licht tegenover de krachtige verdediging van het amendement door den heer Visser van IJzendoorn en den heer Oud. Juffrouw Groeneweg liet eene goede gelegenheid om te zwijgen voorbijgaan en hield een armzalig speechje ter verdediging van het amendement, dat, tot hare groote ergernis evenals van die der heeren Duys en Kleerekoper, rechts tegen links werd verworpen. De heeren Braat en De Boer van den Plattelandersbond begrepen, dat hier een linksch beginsel in het spel was en stemden dus met de linkerzijde mede. Voor de bescherming van de hoogheid van het huwelijk moet men bij hen niet wezen. Van minder beteekenis schijnt ons het wetsontwerp houdende bepalingen tot bevordering van de vreedzame bijlegging van geschillen over arbeidsaangelegenheden en tot het voorkomen van zoodanige geschillen. De bedoeling is uitermate goed en ligt geheel in de anti-revolutionaire lijn ; met de belichaming van die bedoeling is onvoorwaardelijke ingenomenheid, naar het ons wil voorkomen, moeilijk te betoonen. Het wetsontwerp maakt oplossing of voorkoming van arbeids- . geschilnopvr dewjznmoglik.EraeRjsbmiddelaar optreden, een bemiddelingsraad, een scheidsgericht en ten slotte kan in bepaalde gevallen eene enquete worden gehouden met boekenonderzoek. Het scheen ons toe, dat de desbetreffende bepalingen beter achterwege waren gebleven. In ieder geval verheugt het ons, dat de paragraaf, waarin de enquete is geregeld, vooral door toedoen van den heer Schouten aanmerkelijk is verbeterd. Wat er nu van de regeling der wet in de praktijk zal terecht komen, , dient te worden afgewacht. Wij hopen er het beste van, maar ons vertrouwen is niet grout. Nog eene opmerking tot slot. Op 22 Sept. 1922 heeft de Tweede Kamer in tweede lezing de grondwetsherziening algedaan. Aan hoofdstuk III hebben, wegens het vastleggen van het Vrouwenkiesrecht en de verhooging van de schadeloosstelling voor de Tweede Kamerleden, of om eene andere reden, in het geheel 12 leden hunne stem onthouden, waaronder de anti-revolutionairen A. Colijn, Schouten, Duymaer van Twist, Visscher, De Wilde en Beumer. De overige aanwezige anti-revolutionaire leden stemden voor, omdat, in vergeliiking met het oorspronkelijke ontwerp, het voorstel, dat nu in

328 stemming kwam, in zoover de voorkeur verdiende, dat aan enkele onzer bezwaren was tegemoet gekomen. En nu komen we aan de algemeene besehouwingen. B.

LEIDRADEN. Van autonomie, zelfbestuur en decentralisatie (art. X Program van beginselen der a.-r. partij). Al gem e en e o p m e r k i ng: Er is reden, aan dit onderwerp bijzondere aandacht te wijden. „De Standaard" (nr. 15488) van 10 Oct. j.l. bevatte een hoofdartikel: De gemeente in gevaar. En in dat artikel kwamen deze .woorden voor: Het kan niet ontkend worden, dat ons zelfstandig gemeentewezen in groot gevaar is. Nog een bewijs: het Prov. Corn. van Kiesvereenigingen in Zuid-Holland zal binnenkort in behandeling nemen de klacht, dat door de wijze, waarop Gedep. Staten het door de wet geeischte toezicht op de gedragingen der gemeentebesturen uitoefenen, aan de autonomie der gemeente veel afbreuk wordt gedaan. Alles is bezig voor die bespreking gegevens te verzamelen en te groepeeren. Te gelegener tijd hoop ik op deze bespreking nader terug te komen. St ellinge n. Aanbeveling verdient het bij een eventueel te houden inleiding over dit onderwerp de volgende stellingen toe te lichten. a. Korte inhoud van art. 10 Pr. v. B. is: door decentralisatie tot autonomie. De autonomie van gewest en gemeente mag niet strijden met de eischen der staatseenheid. Zij mag evenmin de rechten van de enkele personen onbeschermd laten. Opm. I. b. Onder autonomie verstaan we de macht, zelf in eigen huishouden regelen te stellen. De Grondwet en, in navolging van deze, de Gemeentewet, erkennen deze bevoegdheid ten voile. (Zie de leidraad over de inrichting van 't bestuur der gemeente). c. In de Republiek der Vereenigde Nederlanden was de autonomie der gewesten en steden nagenoeg onbeperkt. Nadeelen: 1. 't Was bijna onmogelijk in zaken van groot ibelang tot beslissing te komen. 2. 't Staatsgezag was niet in staat zich in de deelen des lands te doen gelden. Waarom art. 10 van ons program uitdrukkelijk zegt, dat de autonomie niet strijden mag met de eischen der Staatseenheid.

(Opm. II). d. De Fransche revolutie braCht ook in dit opzicht geheele ommekeer.

De autonomie der onderdeelen van het rijk werden aan de staatseenheid geheel opgeofferd. Met de knipschaar werd dit land in een zeker aantal ongeveer gelijke deelen verdeeld, om elk spoor van gewestelijke zelfstandigheid voor goed uit te wisschen. Gevolg: sterke centralisatie van bestuur. Van uit een punt wordt alles bedisseld. In de deelen des rijks geen eigen overheid, maar ambtenaren, die er 't staatsgezag vertegenwoordigen en slechts uitvoeren de bevelen, die van uit het centrum gegeven worden. (Opm. III). e. Het stelsel van centralisatie leidt tot staatsabsolutisme. De volksvrijheden verliezen hun vastigheid. Den burger rest ten slotte slechts een recht: hij mag mede helpen kiezen. En ook van dit recht is hij, blijkens opgedane ervaringen in landen, waarin de revolutie zegeviert, niet eens volkometi zeker. (Opm. IV). f. Decentralisatie is 't tegenovergestelde van centralisatie. Men verstaat

329 er onder het pogen, om aan de gewesten en gemeenten de meest mogelijke vrijheid van handelen te verzekeren, zoodat zij eigen huishouden naar eigen opvatting kunnen inrichten. Bij 't liberalisme steeds neiging tot centralisatie. Daarentegen hief de a.-r. partij de leuze van decentralisatie op, reeds in 1878, doch ook nu nog, in 1922. (Opm. V). g• Decentralisatie is in overeenstemming met de beginselen van Gods Woord en met de natuurlijke orde der dingen. Zij stelt aan elk gezag zijn juiste perken, daar zij steunt op het beginsel van „souvereiniteit in eigen kring". (Opm. VI). h. Zij moet echter voldoen aan den eisch, dat de staatseenheid niet door de autonomie in gevaar wordt gebracht. Daarom is toezicht noodig. Dat toezicht is door de wet geregeld. (Zie leidraad inrichting bestuur van gemeente en provincie). Dit toezicht is zoowel preventief als repressief. Waar mogelijk, is 't laatste te verkiezen, omdat het 't meest 't eigen bestuur intact laat. i. 't Preventieve toezicht, dat meer dwingend karakter draagt, kan niet geheel gemist worden. (In hoofdzaak wordt het door Gedep. Staten uitgeoefend). Men zij er echter voor op zijn hoede, want hier schuilen voetangels en klemmen. (Opm. VII). i. 't Zelfbestuur eischt voor gewest en gemeente 't recht op om naar eigen opvatting uit te voeren de regelen, door de landsregeering vastgesteld. Dat is alleen rtiogelijk bij een soepele wetgeving, d. w. z. bij een wetgeving, die slechts zeer in 't algemeen regelen stelt; en de verdere uitwerking, waarbij met locale toestanden gerekend kan worden, komt dan in handen der prov. en gem. besturen. (Opm. VIII). k. 't Zelfbestuur, zooals 't boven is aangegeven, wordt in ons staatsrecht bijna geheel gemist. Wordt 't gemeentebestuur tot medewerking aan de uitvoering van de wetgeving geroepen, dan is die medewerking in den regel teruggebracht tot zekeren administratieven omslag, waarmee de Burgemeester of 't College van B. en W. zich onledig mogen houden. (Opm. IX). 1. De autonomie mag ook de rechten van de enkele personen niet krenken. Ook daarvoor is hooger toezicht noodig en gelegenheid voor den benadeelde, om verzet aan te teekenen tegen de besluiten van den Raad of van B. en W., die hem voorkomen onrechtmatig te zijn. m. Eindelijk houde men steeds in 't oog, dat alle wettelijke regeling moet steunen op de volksconscientie eenerzijds en op 't rechtsgevoel der overheidspersonen anderzijds. Daarom is noodig, dat wij er voor ijveren, dat men algemeen gaat inzien, dat autonomie en zelfbestuur middelen zijn tot versterking van de positie der lagere overheden en dat daarin gelegen is een waarborg voor 't behoud der verbreiding onzer volksvrijheden. En evenzeer is 't noodig, dat wij trachten mannen of te vaardigen naar Raden en Staten, die overtuigde voorstanders zijn van 't beginsel van decentralisatie.

V. Opmerkingen. I. Bij de herziening van ons Program is dit artikel bijna geheel ongewijzigd gebleven. De eenige verandering, die er in is aangebracht, is echter merkwaardig. De eerste lezing luidde: de autonomie worde hersteld. Thans staat er: de autonomie kome door decentralisatie meer tot Naar recht. Men zal toegeven, dat de laatste uitdrukking zachter, en tevens juister is dan ,de eerste. II. Bij dit punt is eenige opfrissching van Uw kennis der vad. gesch. noodig. Wij raden U aan daarvoor te gebruiken 't bekende leerboek

330

HI.

IV.

V.

VI.

VII.

VIII.

IX.

van Groen van Prinsterer. Ook 't werk van den heer J. E. van Buuren is zeer geschikt. De „Toelichting" van De Wilde geeft eveneens enkele aanwijzingen, waarmee men zijn voordeel zal kunnen doen. Wie kan, leze voor dit onderdeel na, wat Dr. Kuyper schrijft in „Ons Program", 11e hoofdstuk § 110, 111 en 112, waarin ons het systeem van centralisatie overduidelijk wordt geteekend. Kenschetsend is in dit opzicht de staatsregeling van 1798, die de Bataafsche republiek verdeelde in acht departementen: en wel het departement van de Eems, van den Ouden I Jsel, van den Rijn, van den Amstel, van Texel, van den Delf, van den Dommel, van de Schelde en de Maas. Met historisch gewordene toestanden en grenzen werd — zeer revolutionair — geen rekening meer gehouden. In Frankrijk bestaat soortgelijke verdeeling in departementen nog. Groen van Prinsterer wijdt in zijn „Ongeloof en revolutie" een afzonderlijk hoofdstuk aan 't staatsabsolutisme. Men zal goed doen, daarvan nauwkeurig kennis te nemen (zie pag. 162 e. v. uitg. Diepenhorst). Ook over de zelfstandigheid van staten en steden geeft hij in verband met zijn bespreking van de oorzaken der revolutie zeer juiste opmerkingen. Zeker moest ook naar zijn oordeel die zelfstandigheid noodzakelijk binnen zekere perken worden teruggebracht, ter wille van 't welzijn van 't geheele vaderland. Doch dat is iets anders dan wat de revolutie deed, die, in plaats van de gebleken bezwaren weg te nemen, er op uit was, die zelfstandigheid geheel te vernietigen. Trouwens, in „opruimen" is de revolutie steeds sterk geweest. 't Woord „decentralisatie" typeert dus een politiek stelsel. 't Duidt aan een algemeen streven naar vrijheid voor de deelen, om zonder 't geheel te schaden, eigen welzijn te behartigen op eigen wijze. Wij zouden dat woord dus ook kunnen bezigen voor elken levenskring. 't Is b.v. in een huisgezin verstandig, wanneer de ouders aan hun grootere kinderen zooveel mogelijk vrijheid van beweging laten. In decentralisatie schuilt een opvoedende kracht. Daarvan worde men zich hoe langer hoe meer bewust. Ook in 't bestuur van Indie is decentralisatie sinds min. De Waal Malefijt, het leidende beginsel. Dr. Kuyper stelt in „Ons Program" aan 't staatsgezag, in verband met wat we thans bespreken, twee eischen: 1. dat het centrale landsbestuur slechts datgene mag doen en overnemen, wat en voor zoolang het in de kleinere levenskringen niet behoorlijk verzorgd wordt. 2. dat de indeeling van gewesten en gemeenten, niet met passer en liniaal wordt gemaakt, maar uit de historie en de werkelijkheid genomen behoort te zijn en dient te strekken, om in elken levenskring het daar thuis hoorend leven te voeden. Met te weigeren goedkeuring b.v. van de begrooting, kunnen Gedep. Staten dwingen tot het voteeren van uitgaven, die antlers niet waren toegestaan. Daardoor wordt o zoo spoedig de autonomie in gevaar gebracht. Dit systeem van wetgeving bewijst in Engeland zeer nuttige diensten. In onze wetgeving heeft het nooit burgerrecht verkregen. Wat zeer te betreuren valt. Dat is ook een gevolg van de zucht naar centralisatie en van 't gemis aan zelfstandigheid bij de lagere overheden. Jammer genoeg is 't zelfs de vraag, of ons yolk — eenmaal gewend zijn bevelen uit Den Haag te ontvangen — wel zooveel ontzag voor zijn plaatselijke autoriteiten heeft, dat het zich aan een eenigszins uitgebreid zelfbestuur nog zou kunnen wennen. Een geval van zelfbestuur in de door ons aangegeven zin, vinden we b.v. in de Leerplichtwet, die aan ieder gemeentebestuur opdraagt

331 regelen te stellen voor arbeidsverlof laan Ieerplichtige kinderen. — Dergelijke ruime bepalingen moesten o.i. 's lands wetten meer bevatten; dan -:bleef er, ook in belangrijker materie, voor de gewestelijke en locale autoriteiten meer te regelen over. De wet — de norm en de plaatselijke verordening — de nadere uitwerking, houde, binnen de grenzen der wet, rekening met de bijzondere omstandigheden, die den wetgever onbekend zijn. X. Dr. Kuyper is in zijn „A.-R. Staatkunde" zeer uitvoerig in zijn bespreking over het bestuur der prov. en gem. (2e deel pag. 225-276). De tegenstelling tusschen centralisatie en decentralisatie komt voornamelijk bij 't provinciaal bestuur ter sprake en in verband daarmee de autonomie. Zeker is ook hij niet blind voor de goede zijde der centralisatie Oaten wij liever zeggen: voor de bezwaren, verbonden aan een te ver doorgevoerde decentralisatie), maar met grooten erns waarschuwt hij tegen het te loor gaan van de veelvormigheid van het menschenleven en van 't historisch schoon, dat daaruit opbloeit. Wie dit standaardwerk van onzen overleden leider in handen kan krijgen, leze vooral deze hoofdstukken door. V.

BONDSBELANGEN. Waar bestaan clubs? In de provincie Groningen te Ten Boer, Middelstum, Groningen, Uithuizermeeden, Nieuwe Pekela, Hoogezand-Sappemeer, Grootegast. In Friesland: Heerenveen, Sneek, Burum, Leeuwarden, Huizum, Zwagerveen, Dokkum. In Drente:.Meppel, Hoogeveen, Assen, Zuidlaren (Borger). In Overijsel: Zwolle, Kampen, (Hasselt), Dedemsvaart, Ommen. In Gelderland: Arnhem, Wageningen (Zutphen). • In Utrecht: Utrecht, Soest, Baarn. In Noord-Holland: Amsterdam, Zaandam, Haarlem, (I Jmuiden), Bussum, Hilversum, Amsterdam Noord, Weesp, Hoofddorp, Dirkshorn. In Zuid-Holland: Delft, Rotterdam, Kralingen; Schiedam, Uselmonde, Dordrecht, Gouda, Nieuw-Lekkerland, Katwijk a. Zee, Krimpen a. d. Lek, Middelharnis, Sommelsdijk, Sassenheim, Leiderdorp, Moordrecht, Leiden (Bodegraven). In Zeeland: (Vlissingen), Axel. In Noord-Brabant: (Eindhoven). De tusschen haakjes geplaatste zijn of twijfelachtig of nog niet-aangesloten, maar toch in beraadslaging over aansluiting. Centrale Clubs: De centr. club „Friesland". De centr. club „Noord-Holland". De centr. club „Leiden en omstr." „Centrale Clubs". Hieronder volgt de verkorte inhoud van de op de laatste Jaarvergadering gehouden lezing van Ds. Sybesma: 't Nieuwe instituut der centrale clubs is 't gevolg van de gebleken behoefte, een tusschenschakel te hebben tusschen den Bond en de clubs. Ook zij zullen naar binnen en naar buiten moeten werken. Wat 't eerste betreft, hebben zij tot taak het aantal clubs binnen haar grenzen uit te breiden en een band te leggen tusschen de reeds bestaande clubs. Daardoor zullen zij elkander steun kunnen bieden met inleiders, bibliotheken enz. - Gemeenschappelijke vergaderingen kunnen gebruikt worden, om de kennis omtrent bepaalde onderwerpen te verdiepen en den ijver aan te wakkeren. Voor de propaganda naar buiten hebben zij zich ter beschikking te stellen van het bestuur van de kieskringcentrale of van het provinciaal comae. Zelfstandig optreden is ongeoorloofd en zou gevaarlijk kunnen zijn. Vanzelf

332 zullen de besturen der centrale clubs de eerst aangewezenen zijn om toezicht te houden op de clubs, of deze zich houden aan het contract met de partij en of zij hun best doen in de actie. Bij den aanvang der wintercampagne worde elk werkprogram opgemaakt. Zoo komt er eenheid in de actie over 't geheele arbeidsveld en vormt zich langzamerhand een kring van menschen, die geschoold en goed onderlegd zijn. De verhouding van de centr. clubs tot den Bond zij die van onderafdeelingen (als in den Bond van Jong. Ver. op Geref. grondslag). De clubs, die aangesloten zijn bij den Bond, zijn daarvoor tevens lid van de Centrale en omgekeerd. In de toekomst behooren de centr. clubs in de gelegenheid te worden gesteld, om een afgevaardigde met adviseerende stem te zenden naar de vergaderingen van het Bondsbestuur. Zij behooren recht te hebben, via 't Bondsbestuur voorstellen in te dienen voor de Jaarvergaderingen. Zij betalen geen contributie, ontvangen daarentegen subsidie, om hun arbeid in 't belang der Bondsorganisatie naar behooren te verrichten. De Bond moet haar reglementen goedkeuren, waarin geen bepalingen mogen voorkomen in strijd met 't Bondsstatuut. De ervaring. leert, dat de centr. clubs veel goeds kunnen doen. Wel is onze kracht nog klein, maar wij moeten 't ideaal voor oogen houden en daarop ziende, onvermoeid voortvaren. Nederland en O r a n j e. Werkt men wel ijverig voor 't winnen van abonne's van „Nederland en Oranje"! Lezen alle clubleden ons orgaan wel? 't Wordt tijd, dat onze clubs zich eens ernstig daarmee gaan bemoeien, b. v. door de instelling van een commissie, die zich er voor gaat interesseeren. Denk er om, dat 't voortbestaan en de uitbreiding van ons orgaan voor onze clubs een levensbelang is. L e i d r a d e n. In dit nummer komt onze 2e leidraad voor. We zullen geregeld voortgaan met 't samenstellen van leidraden. Tot mijn genoegen merkte ik, dat ze hier en daar reeds ingang vinden. De volgende maal zullen we 't onderwerp: „De verhouding van Kerk en Staat" nemen. 't Is dringend noodig, dat de clubs haar bibliotheken voorzien van enkele in de leidraden genoemde werken, zoodat ze binnen 't bereik van ieder clublid komen. Wij moeten de studie van politieke en maatschappelijke vraagstukken zooveel mogelijk, aanmoedigen en vergemakkelijken. Daarom geef ik naast de meer eenvoudige werken ook enkele grootere op, voor hen, die dieper op de zaak willen ingaan. Dat heeft 't bezwaar, dat wie de leidraad gebruiken wil voor de samenstelling eener korte inleiding, eenigszins in de war wordt gebracht door de veelheid van litteratuur. Om die moeilijkheid te ondervangen, zal ik voortaan duidelijk don uitkomen, wat ik noodzakelijk acht om door te werken als vOorstudie, voor en aleer men met 't maken van zijn inleiding een aanyang maakt. Echter hoop ik, dat er velen zullen zijn, die ook van de aanvullende Iitteratuurlijst gebruik zullen maken, want wij moeten trachten de zaken goed onder de knie te krijgen. En dat krijgen we alleen door ernstige studie en rustige bezinning. Gaarne ontvang ik over de leidraden opmerkingen, die ik bijzonder op prijs zal stellen, daar we nog steeds naar den juisten vorm zoeken. Ook verneem ik gaarne, aan welke onderwerpen men de voorkeur geeft. lk zal met iederen wench zooveel mogelijk rekening houden. En wenscht men, ook afgezien van een leidraad, over een of ander onderwerp korte inlichtingen, dan wil ik ook daaraan voldoen, mits men eenige ruimte van tijd geeft. In elk ()Nicht willen we trachten leiding te geven, zoowel bij 't maken van inleidingen, als bij de zoo noodige bestudeering onzer beginselen. De boeken en brochures onzer bibliotheek, die nog steeds wordt uitgebreid, liggen ter beschikking van elk clublid. Nog veel te weinig wordt er gebruik van gemaakt. Laten onze jonge antirevolutionairen toch al hun vrijen tijd gebruiken, om goed op de hoogte te komen van onze heerlijke beginselen, om ze te kunnen verdedigen tegenover elken tegenstander, dien zij op hun levensweg ontmoeten.

333

ACTIE EN REACTIE. II. We spraken in een vorig artikel van tweeerlei methode van levensrichting : die van ordinantie en die van ordonnantie. En hiermede doelden we op Goddelijke en menschelijke wetstelling. Een wet is een neergeschreven levensregel. Het verschil tusschen ordinantie en ordonnantie is, dat een ordinantie de levenswet is waarnaar het leven is geschapen en verordineerd, terwill een ordonnantie een bepaling is, gesteld voor het reeds bestaande leven. Een ordinantie is he leven voor, een ordonnantie komt achter het leven aan. Dit begrip nu moet . allereerst worden vastgehouden. Op dit terrein, het terrein van ordinantie en ordonnantie, ontmoet ge twee groepen van mensch-en, n.l. een groep, die aanvaardt het bestaan van ordinantien, van door hooger Macht gestelde levensregelen, waarvan alle ordonnantien, alle menschelijke verordeningen, moeten zijn afgeleid. En een groep, die Of het bestaan van ordinantien ontkent Of althans er geen rekening mede wenscht te houden, doch heel het leven wil doen beheerschen door menschelijke wetstelling. Bij de eerste groep vindt ge heel de menschheid gesteld in gelijke conditie en te hoogster instantie ondergeschikt aan een boven die menschheid gestelde macht. Van democratic of volksheerschappij kan nimmer sprake zijn, (loch zal eenigszins het begrip democratie . benaderd worden en heel het yolk gelijkmatig over heel de linie recht erlangen, dan is zulks alleen denkbaar bij de verwezenlijking der levensbeschouwing, die aan , de ordinantien een ielementaire of grondwettelijke waarde toekent, waaraan de ordonnantien zijn ontleend. Wit echter uitgaat van , de gedachte dat er geen elementaire wetten bestaan, daar alle bevel berust op menschelijke inzetting, die verleent het hoogste recht aan de hoogste macht en de groep of persoon, die de hoogste macht weet to iopenbaren is daardoor de Wetgever der massa. Tweeerlei stelling wordt dus ingenomen door de twee groepen waaruit de menschheid bestaat en het bezetten dezer beide stellinten veroorzaakt derhalve de tegenstelling of antithese. Heel 'de Wereldgeschiedenis is een openbaring dezer beide stellingen en mitsdien een strijd dezer tegenstelling. Tegenover de eerbiediging eener hoogere Macht openbaarde zich

334 een zucht om daaraan te ontworstelen. Die zucht demonstreerde zich in een stelsel. Dat stelsel werd geconstrueerd door een leider en onderging voortdurend reconstructie, bevorderlijk voor zijn betere toepassing„ totdat het eindelijk volledige toepassing vond ander de vestiging van de dictatuur. Er trad op een dictator, die het yolk knevelde; tijdgenooten van zulk een dictator, die zelf op dezen post hadd geloerd, plaatsten zich aan het hoofd van groepen uit de onderdrukte massa om zogenaamd de vrijheid te doen herwinnen, doch in wezen om zelf het dictatoriaat te bekleeden, totdat eindelijk een of ander groot genie opstond, die zichzelf de keizerskroon wist te verwerven en met het militaire wapen heel de massa zich onderwierp en den autocratischen regeerisngsvorm tot hoogste openbaring bracht. Zoo zijn Nero en Alexander, Napoleon en ide Caesars op den troon gekomen en geheel in deze lijn heeft Lenin zich weten op te werken of dictator aller Russen. En het Christendom heeft alle eeuwen door haar arbeid gevonden in den strijd tegen dictatuur en tyrannie. Zijn strijd tegen de slavernij, tegen kindermishandeling, tegen de vernedering der vrouw, tegen de ontucht en tegen alles wat gevolg was van het door machtsoverheersching uitleven der hartstochten geeft het recht aanspraak te maken op ide erkenning de belangen der massa te hebben gediend en voor haar vrijheid te hebben gestreden. De historie herhaalt zich en gelijk de gewasschen zeug tot die wenteling in het slijk terugkeert, zoo zien we ook de van barbaarschheid vrijgemaakte menschen zich weer wenden tot stelsels, 'die tot de oude slavernij en tyrannie voeren. De liberale stelsels maken het gezag los van zijn natuurlijken wortel en scheppen daardoor een dictatorialen gezagsvorm. Hier te lande heeft zich dat gedemonstreerd in partijbenoemingen, rechtsverkrachting inzake school en kerk en zending en zooveel meer. Deze liberale stelsels voeren noodwendig naar de socialistische stelsels, waarin reeds herhaaldelijk sprake is van het woord „dictatuur" en op hun beurt voeren ze weer of naar het bolsjewistisch stelsel, dat alle vrijheid opheft en de regeering van de knoet invoert. Tegen deze reactie van Liberalisme, Socialisme en Bolsjewisme heeft het Christendom zijn actie te openbaren en te strijden zijn strijd voor vrijheid en recht. Tegenover de moraal van het Christendom: Een is Uw Meester

335 gij zijt alien broeders" staat de revolutie met zijn: een is uw despoot en gij zijt alien slaven. „Tegen de reactie" op staatkundig gebied wil dus zeggen : tegen Liberalisme, Socialisme en Communisme! In een volgend artikel handelen we over de reactie op maatschappelijk terrein. C. B. v. d. W.

NIET TEGEN DE KONINGIN! Het was 28 October 1921. De Tweede Kamer hield zich onledig net de behandeling der Grondwetsherziening. De heer Troelstra sprak. Hij vertelde, dat de sociaal-democraten van den aanvang of geene politieke actie hebben willen voeren tegen het Koningschap ten onzent. Hij voegde er toe, dat uit de critiek, die nu en dan op het constitutioneele Koningschap of op de vervulling van hare taak door de Koningin wordt en wend uitgeoefend, niet mag worden afgeleid, dat eene nieuwe tactiek door de sociaal-democraten wordt aangevangen. Men zou kunnen vragen, waarom dan de sociaal-democratische pers voortdurend stukjes bevat, vol onbeschoftheden, gericht tegen de Koningin en het Koninklijk Huis. Dezer dagen kwamen ons nog verschillende voorbeelden in handen. Allereerst een als geestig bedoeld stuk uit Het Volk van 30 Augustus 1920, waarin de onbenullige parlementaire redacteur van dat blad, blijkbaar een eenigszins onevenwichtig jongeling, eene reeks smakelooze platheden opdischt. Verder eenige berichten en artikelen over de Noorsche reis, door Hare Majesteit voor een paar maanden gedaan. Voorts in De Notenkraker van 4 November 1922, in teekening en in poezie, hoonende opmerkingen in verband met het bezoek der Koningin aan Amsterdam. Waarbij Het Volk van den datum waardiglijk aansloot. Men voert geene politieke actie tegen het Koningschap ! Neen dat durft men niet. Vooral niet, sinds November 1918 heeft geleerd, hoe ons yolk in groote meerderheid daarop reageeren zou. En will men dat niet durft, komt men met allerlei verachtelijk geschrijf, dat al surrogaat moet dienst doen. B.

336.

WIE HET NIET SNAPPEN. In De Onderlinge (nieuwsblad voor de gemeenten Onstwedde, Vlagtwedde, Wildervank enz.) van 1 Juli 1922 komt de volgende advertentie voor: „Christelijke Vrouwen en Mannen ! Wilt ge . zoo spoedig mogelijk weer oorlog.? Wilt ge liefst weer zeer lange werkdagen ? Wilt ge weer terug naar de lage loonen? Wilt ge geen ondersteuning bij werkloosheid ? Wilt ge de wanorde in de Maatschappij vergrooten? Wilt ge geen verbetering van de hulp van ouden van dagen? Wilt ge de arme moeders in tijden van bevalling geen steun geven? Wilt ge de bestaande duurte handhaven ? Wilt ge dat de groote bezitters van grond, veen, fabrieken enz. oppermachtig blijven heerschen? Wilt ge dat millioenen guldens voor leger en vloot worden weggesmeten ? Wilt ge dat de arbeider niets verdient en dus ook niets kan koopen ? Wilt ge altijd maar door te hooge belasting betalen? Wilt ge geen regeling van arbeid en loonen? Wilt ge dat petroleumkoningen, zooals Colijn, U regeeren ? Wilt ge dat alles? Stemt dan de candidaten der kerkelijke partijen. Wilt ge dat alles niet? Kiest dan no. 1 van lijst 36 J. H. Schaper. Eenige Christelijke kiezers die niet mee willen doen aan de vuile en onchristelijke lastercampagne van de Verkiezingscourant der Anti-revolutieonaire partij." De stijl van deze advertentie is zoo, dat ieder verstandig mensch begrijpt, dat zij niet van christelijke kiezers of komstig is. Het Volk begrijpt dat evenwel niet. In zijn nummer van 4 Juli 1922 neemt het de advertentie over, voorzien van eenige opschriften, luidende: Ontwaakte Christenen. Ze gaan het snappen. Wat is nu evenwel gebleken? Dat die z.g.n. Christelijke kiezers, die of keerig zijn van eene vuile lastercampagne, zijn : De Stadskanaalsche Bestuurdersbond, dus de kopstukken der roode arbeiders. Het is wel droevig, dat de sociaal-democratische partij, om hare zetels te redden, tot zulke lage middelen haar toevlucht heeft genomen. De leden schijnen niet te snappen, dat zoo jets niet gaat. B.

JAN. 1923

No. 10

3e JAARGANG

NEDERLAND EN ORANJE OFFICIEEL ORGAAN VAN DEN BOND VAN ANTIREVOL. PROPAGANDA-CLUBS IN NEDERLAND MET M EDEWERKI N G VAN „HETCENTRAAL COM ITE" VERSCHIJNT DEN 15en VAN ELKE MAAND. ONDER REDACTIE VAN:

Dr. E. J. BEUMER, Utrecht; C. SMEENK, Arnhem ; P. J. DAM, Hilversum; C. B. VAN DE WAL, Randwijk; W. VERSCHOOR, Katwijk a/Z. Artikelen, brieven (de redactie betreffende), boekwerken ter recensie enz. op te zenden aan W. VERSCHOOR te Katwijk aan Zee.

UITGAVE:

N.V.DAGBLAD EN DRUKKERIJ DE STANDAARD N.Z. Voorburgwal 58-60 - A'dam Telefoon N. 2315, C. 685

Abonnementsprijs : f 1.— per jaar. Abonnementen kunnen ten alien tijde aanvangen, doch ALLEEN bij het einde van den jaargang worden opgezegd.

I

INHOUDSOPGAVE : Actie en Reactie. (III). — Onze economische toestand. — De verhouding van Kerk en Staat. (I). — De verklaring. — Zij doen graag mee. — Die weten het. — Gewichtige dagen naderen. — Boekbespreking. — Verbetering.

ACTIE EN REACTIE. Na gehandeld te hebben over de reactie op staatkundig terrein komen we tot de reactie op maatschappelijk gebied. Opzichtens het wezen van den mensch bestaat tweeerlei besehouwing. Volgens de eene beschouwing is de mensch een tot hoogen trap van ontwikkeling geklommen wezen, 't welk zich alleen van het dier onderscheidt door grootere mate van ontwikkeling - en genialiteit, terwip de andere uitgaat van de wetenschap, dat de mensch heel iets anders is dan de andere voorwerpen der schepping, n.l. een beelddrager Gods. De eerstgenoemde beschouwing is de grondslag voor allerlei stelsels, die de vrijheid van den enkeling opheffen door den eisch van gehoorzaamheid aan den centralen wil der massa. De beschouwing, die in de massa praedomineert, d.w.z. overheerscht, hetzij door aanvaarding bij de grootste helft, hetzij door de macht,

338 die enkelen van zich weten te doen uitgaan, eischt alsdan practisch onderwerping van alle leden der gemeenschap. Zulks is, in het Licht dier levensbeschouwing bezien, verklaarbaar. Gelijk men in heel de bezielde schepping gewoon is elk onderdeel te besturen met het oog op 't practisch nut, dat er mede te bereiken is, zoo handelt men ook met den enkelen mensch en met heel de menschheid. Productiviteit, ziedaar het eenige bestaansdoel, maar dan ook de allesbeheerschende factor. En -wijl de vrijheid van het individu niet bestaanbaar is te achten met de discipline der massa, is in deze stelsels voor die vrijheid geen plaats. Zoo bouwen Liberalisme, Socialisme en Communisme hun vrijheidroovende stelsels op. Het Liberalisme denkt allerlei exploitatie uit, bekostigd uit de staatskas, doch dan slechts eensoortig, overeenkomende met het liberale principe. En wie het anders wenscht wordt tegengebulderd: „de minderheden moeten worden onderdrukt." Het Socialisme en Communisme hebben stelsels uitgedacht welker verwezenlijking wachten op de aanvaarding van heel de massa. Zij beiden komen eerst tot de realiteit, wanneer alle vrijheid zal zijn opgeheven en elk verplicht zal kunnen worden ze te aanvaarden. Daarom treden zij op met den dwingenden eisch om te gelooven wat den leiders belieft te verkondigen. En wijl dezen in hun hoofd hebben gehaald het dogma der socialisatie en vertellen dat dit voeren zal tot betere economische resultaten, eischen ze, dat heel de maatschappij dit dogma overneemt en massaal toepast, dat voor een anderen exploitatievorm geen gelegenheid meer overblijft. De massa alzoo gebogen onder de macht der dictatuur oftewel terugvoering tot den vroegeren slavendienst. Nu onderscheidt het menschelijk handelen zich van de dierlijke actie daarin, dat het niet instinctief doch verstandelijk plaats heeft. En dit verstandelijk of redelijk handelen steunt ten slotte op het geloof. Geloof in de mogelijkheid van resultaat, geloof in de deugdelijkheid der middelen, geloof in de juistheid van het doel, geloof in de zuiverheid van het beginsel is de stuwkracht voor de daad. Geloof nu is een persoonlijk, geen massaal bezit. En als zoodanig eischt het vrijheid van het individu. Wie de individuen saamsmelt tot massa en van die massa

339 eischt aanvaarding van een dogma treedt constructief op, doch bereikt niet de intuItie. Uit psychologisch, d.j.' zielkundig, oogpunt is mitsdien veroordeeld elk stelsel 't welk geloofsdwang bezigt. C. B. V. D. W.

ONZE ECONOMISCHE TOESTAND. De economie der geheele wereld is ontwricht. ZOO ontwricht; dat in sommige landen de toestand, menschelijkerwijze gesproken, hopeloos is. Met name geldt zulks Rusland, Oostenrijk en Duitschland. Waar het echter nog niet tot dergelijke toestanden gekomen is, is de toestand toch nog verre van rooskleurig. Zelfs al staat de geldeenheid nog gunstig op de Wereldmarki genoteerd, dan nog is dit geen bewijs van gave economie. lk noem hier als voorbeeld Amerika, welks dollar ruim de nominale waarde vertegenwoordigt en welks bevolking voor een groot percentage er ongunstig voor staat en waar de werkeloosheid steeds grooter omvang aanneemt. Deze ontwrichting moest komen. Waar de bevolkingsaanwas en de volksbehoeften stegen, doch het volkskapitaal inteerde en de productie verminderde, kon het niet anders of er moest malaise ontstaan. 't Gaat als met een machine, die zijn grondstof spoediger verwerkt dan deze wordt aangevuld en daardoor een deel van den tijd voor niets draait. Zulk een machine lijdt dan aan werkeloosheid en produceert te duur. Nu kunnen we lang studeeren op de oorzaken van dezen toestand, doch voornamer is het vinden van de middelen tot herstel. Voor we echter die middelen gaan zoeken, moeten we den huidigen stand van zaken weten. En om dien te beter te begrijpen, vergelijken we de begrootingen van 1913 en 1923. Tusschen die jaren in ligt de w ereldoorlog met al zijn gevolgen. lk merk hier even bij op, dat de volgende cijfers globaal genomen en dus niet precies zijn. In 1913 waren de gewone uitgaven voor den staatsdienst 219 miljoen en de buitengewone 19 miljoen. Alzoo totaal 238 Miljoen. Voor 1923 zijn deze cijfers 615 gewoon, 184 buitengewoon en 4 miljoen crisisuitgaven. Totaal dus 803 Miljoen.

340 Uit deze vergelijking blijkt, dat we in 1923 565 miljoen meer denken uit to geven dan in 1913. De staatsschuld bedroeg op 1 jan. 1914, 1150 miljoen, welk bedrag geheel was geconsolideerd (vastgelegd) op een rentetype van 2 1/2, 3 en 3 1/2 0/ (resp. 600, 500, en 50 miljoen), terwijl we een vlottende schuld hadden van 13 miljoen. Thans bedraagt onze geconsolideerde schuld 2700 Miljoen, terwip bovendien een vlottende schuld loopt van 717 Miljoen. Van deze vlottende schuld is 280 miljoen geleend aan Kolonien, 138 miljoen aan buitenland en 87 miljoen aan Gemeenten. Voor een deel wordt de staatsuitgaaf beheerscht door de rente van de staatsschuld. Deze schuld vordert tevens een aanzienlijk hooger rentetype. Van de oude schuld staat nog c.a. 1000 miljoen uit tegen 2 1/2 tot 3 1/2 %, doch de rest rentent 4, 5 en 6 V o . Rond genomen gaat dus c.a. 150 miljoen aan rente heen. Deze finantieele toestand zou niet zoo mistroostig zijn als ons volksinkomen maar bleef op een peil, dat voldoende draagkracht waarborgde. Doch de daling van dit volksinkomen is zeer sterk. Bedroeg dit in 1919 3400 miljoen, thans mag het niet hooger geraamd dan in 1913 t.w. 1300 miljoen en mogelijk daalt het nog daarbeneden. De situatie is dus deze : een nationaal inkomen als vOOr den oorlog en een uitgaaf van meer dan het drievoudige. Op zichzelf reeds een bedenkelijk verschijnsel. Maar dat is nog niet het ergste. Bedenkelijker wordt dit indien we letten gaan op de grondslagen van het inkomen. Het nationaal inkomen is het resultaat van heel het bedrijfsleven. Zal dit inkomen het kapitaal doen toenemen en dus yolkswelvaart brengen, dan moet winst gemaakt worden op den handel met het buitenland. Dan groeit ons volksvermogen en biedt het bedrijfsleven in landbouw, handel en industrie werkgelegenheid aan de arbeiders. Thans echter ontbreekt deze factor, wip het buitenland vanwege zijn lage geldkoers onze artikelen niet koopt en bovendien zijn artikelen op onze markt brengt voor lager prijs dan wij ze zelf produceeren. Gevolg hiervan is: gebrek aan werkgelegenheid en dus werkeloosheid en gebrek aan voldoende bedrijfswinst en dus kapitaalintering. Deze kapitaalintering wordt voor ons land dit jaar door de Regeering begroot op 2000 miljoen Gulden. Deze wisselwerking: werkeloosheid gevolg van kapitaalver-

341 mindering en kapitaalvermindering gevolg van werkeloos-heid is van zeer zorgwekkenden aard. Hierbij voegt zich nog een derde feit waarmede rekening dient gehouden te worden. Onze tekorten op de staatsbegrooting vormden onze nationale schuld. Als gezegd bedraagt deze thans bijna drie en een half miljard. Nu heeft onze Regeering altijd nog kans gezien om de jaarlijksche tekorten, dus de schuldvermeerderingen te dekken door leeningen. En veilig mag aangenomen dat minstens voor 700 miljoen in deze leeningen door buitenlanders is deelgenomen. Blijft echter onze schuld klimmen den raakt ons Crediet in het ongereede en zullen de verhoogde schulden niet slechts niet meer te leenen , zijn, doch zal men de geleende kapitalen gaan terugnemen met het gevolg dat onze Minister van Finantien op geen andere wijze aan geld kan komen dan bij de Nederlandsche Bank. Deze Bank heeft natuurlijk het geld niet voor de tekorten, maar • kan het maken en moet alsdan aan 't drukken van 'lankbiljetten. Komt het echter zoover dan is ook daarmede tevens de inflatie of waardevermindering van ons geld aangevangen. En wat dit beteekent zien we in het buitenland. Vooral een land als het onze, 't welk zijn eerste volksbehoeften uit het buitenland moet betrekken (graan b. v. driekwart van het totale verbruik) komt aanstonds in de ellende. En in dat yolk is het voornamelijk de breede arbeidersmassa, die den druk ondervindt, gelijk ook het buitenland ons leert. Kapitalisten kunnen hun kapitaal nog bijtijds omzetten, doch zij, die elke week van hun loon moeten leven missen alien weerstand. In een volgend artikel handelen we hierover vender. C. B. v. D. W. z

DE VERHOUDING VAN KERK EN STAAT. I. Le i d r a a d. Art. 20 van 't Program van beginselen der A.-R. partij handelt over dit vraagstuk. 't Staat in nauw verband met de art. 3, 4, 5 van datzelfde program. Men dringe in de beteekenis der artikelen door vOOr men aan een inleiding over art. 20 begint. Korte inhoud van art. 20: 1. Een Staatskerk mag niet worden instand gehouden of ingevoerd.

342 Het komt de Staat niet toe zich met de inwendige aangelegenheden der Kerkgenootschappen in te laten. 3. Opheffing van de verplichting uit art. 171 G.W. voortvloeiende na uitbetaling van het rechtens Verschuldigde aan de rechthebbenden. 1 en 2 stellen 't beginsel vast, 3 het doel, waarnaar in de practische politiek moet gestreefd worden.

2.

De bestaande toestand. Deze wordt beheerscht door het 6e hoofdstuk van de G. W., handelend over den godsdienst. Slaat men de G. W. op, dan zal men zien, dat art. 167 de vrijheid erkent van elk burger van Nederland om van zijn godsdienstige meening in 't openbaar belijdenis te doen, terwijl art. 168 gelijke bescherming toezegt aan alle Kerkgenootschappen bij de uitoefening van hun eeredienst. 't Volgende artikel erkent de gelijkheid voor de wet en voor de Overheid van de belijders der onderscheidene godsdiensten, ze hebben gelijke aanspraak op het bekleeden van waardigheden, ambten en bedieningen. Art. 170 laat alle openbare godsdienstoefening binnen gebouwen en besloten ruimte toe; terwijI de openbare godsdienstoefening buiten de gebouwen en besloten plaatsen geoorloofd is ; voorzoover zij thans naar de wetten en reglementen is toegelate n (processie). Slaan we vooralsnog 't belangrijkste artikel over, dan lezen wij in art. 172, dat de Koning moet waken, dat alle kerkgenootschappen zich houden binnen de palen van gehoorzaamheid aan de wetten van den Staat. En eindelijk komt art. 173 verklaren, dat de kerken vrij zijn in haar correspondentie en in de af kondiging harer voorschriften. 't Artikel, dat de meeste belangstelling geniet, is • wel art. 171, dat we in zijn geheel overnemen: De traktementen, pensioenen en andere inkomsten, van welken aard ook, thans door de onderscheidene godsdienstige gezindheden of derzelver leeraars genoten wordende, blijven aan dezelve gezindheden verzekerd. Aan de leeraars, welke tot nog toe uit 's Lands Kas geen, of een niet toereikend tractement genieten, kan een tractement toegelegd, of het bestaande vermeerderd worden. 't Eerste lid van dit artikel ziet dus op historisch verkregen rechten, het tweede lid schept de mogelijkheid, de post „tracte-

343 menten en toelagen voor den eeredienst" op de begrooting van 's Lands uitgaven te verhoogen. 't Is ondoenlijk in een kort bestek over al 'de onderwerpen, in deze artikelen genoemd, lets te zeggen. Wie zijn studie zoo ruim wil opvatten, neme een commentaar ter hand, b.v. „De Grondwet" van Buys of „Onze constitutie" van Lohman. Wij bepalen ons tot de hoofdzaak. Historische toelichting. 1. Oudtijds, zoowel bij de heidensche volken, als onder de Israelieten, was de Overheid zeer nauw verbonden aan een bepaalden godsdienst. Scheiding van Kerk en Staat destijds een ondenkbaarheid. De heidenen hadden hun nationale goden. Israel zijn Verbondsgod, Jehova. 2. De Christelijke kerk trad aanvankelijk op als een geestelijke kracht, van internationale beteekenis, niet gebonden binnen de enge grenzen van een bepaald land. 't Vond den heidenschen staat tegenover zich, die het op haar ondergang toelegde. 3. Constantijn was de eerste Christen-Keizer; hij is ook de eerste, die van de Christelijke Kerk een staatskerk maakte. Wat kan tot zijn verontschuldiging worden aangevoerd ? 4. De gevolgen van zijn daad : 1. de verwereldlijking van de Kerk. 2. misstanden in de Kerk. 5. Onder den invloed van de pauselijke hierarchie bleef dit verband bestaan, doch openbaarde haar werking in andere richting: de pans, uitgaande van de bewering stedehonder van Christus op aarde te zijn, eigende zich de hoogste macht toe, niet enkel in de kerk, maar ook in den Staat. Daardoor ontstond een voortdurende strijd tusschen de wereldlijke en de kerkelijke Overheid. 6. De HeNorming bracht in dezen toestand geen wezenlijke verandering. Ook onze Vaderen hielden vast aan de idee: staatskerk. In de Roomsche Kerk trad de Gereformeerde Kerk. Er bestond wel godsdienstvrijheid in de Republiek der Vereenigde Nederlanden (toevluchtsoord voor alle om het geloof vervolgden), doch geen gelijkheid voor de wet en evenmin gelijke aanspraak op benoeming tot de hOogere staatsambten. 7. Dit bracht de Fransche revolutie van 1789, in ons land overgeplant in 1795, onder de leuze : vrijheid, gelijkheid en

344 broederschap. De oplossing, die de Fransche revolutie bracht, was radicaal. Met historische rechten werd niet gerekend. (Staatsregeling 1798): Nog 3 jaar uitbetaling van de gewone tractementen ; daarna moest elk Kerkgenootschap zorgen voor het onderhoud van zijn eigen eeredienst en deszelfs Bedienaren en Gestichten. 8. Aan dit voornemen is geen uitvoering gegeven. Toch was door de omwenteling de verhouding van den Staat tot de kerken en van deze onderling geheel veranderd. Dat bleek toen in 1815 de definitieve Orondwet tot stand kwam, die, sinds wel gewijzigd, maar toch in hoofdzaak bevat, wat thans nog op dit punt grondwettelijke regel is. De overheerschende positie der Gereformeerde (Hervormde) Kerk was voor goed gebroken. Wettelijke voorrechten of voorrang bij benoeming bezat het lidmaatschap dier kerk niet meer. Eigenlijk kwam zij door 't Kon. Besluit van 1816 in ongunstiger positie dan de andere kerken, daar haar een organisatie werd opgelegd, die met haar wezen als Kerk van Christus in strijd was. 9. De Afscheiding in de dertiger jaren der vorige eeuw bracht de kwestie van de verhouding van Kerk en Staat weer op den voorgrond. 10. De nieuwe organisatie der Robmsche Kerk riep in 1853 de Aprilbeweging te voorschijn, waardoor opnieuw 't oude vraagstuk aan de orde kwam. Ze eindigde met de aanneming der Wet op de Kerkgenootschappen, die weinig beteekenende bepalingen bevat, maar die dan toch ook goede heeft, dat zij door haar bestaan aan de kerk een bijzondere positie verleent, die wel te onderscheiden is, van die der andere corporaties, wier rechtspersoonlijkheid is geregeld in de wet van 1855, regelende het recht van vereeniging en vergadering. 11. Eindelijk heeft ook de doleantie in 1886 de oude kwestie op den voorgrond geplaatst, then getracht werd door techterlijke uitspraak een beslissing te verkrijgen over 't bezit der kerkelijke goederen. 12. Sindsdien blijft alles bij 't oude. ook de grondwetsherzieningen van 1917 en 1922 brachten geen stap verder. En toch hangt van de oplossing van 't kerkelijke vraagstuk zooveel af. Waarom dan ook Prof. Visscher bij 't jongste

345 begrootingsdebat de zaak opnieuw • in bespreking bracht. 't Bleek echter ook toen, dat de.tijd voor een oplossing niet rijp is. Moet er een socialistisch-communistich bewind komen, of misschien een Mussolini om een oplossing op revolutionaire wijze te forceeren door den Gordiaanschen knoop met een slag door te hakken? Ter bestudeering wijzen wij op : „Onze Staatsregeling" Dr. E. J. Beumer, De a. r. partij en haar program van beginselen. H. de Wilde, Leidraad Bond van Jong. Ver. op Geref. Grondslag. Ons Program Dr. A. Kuyper, Onze Contributie Jhr. Mr. A. F. de Savornin Lohman. Van dezen laatste ook: Verzamelde Opstellen: Toelichting op art. 168 (171) onzer G. W. VOOr we nu in een volgende leidraad meer de principieele zijde van de kwestie bezien gaan, komt 't mij gewenscht voor op te nTen, de stellingen, door Prof. Dr. H. V isscher verdedigd in een rede, door hem in verschillende plaatsen gehouden, over: De A. R. Partij in de Ned. Herv. Kerk. Dan komen zij in 't blijvende bezit onzer propagandisten. Stellingen. 1. De A. R. Staatspartij wordt gedragen door de Calvinistische levens- en wereldbeschouwing. Zij pretenteert zich aan te sluiten bij den geest der Reformatie, die ons volksbestaan opriep, met dien verstande dat zij daarbij niet uit het oog verliest den ontwikkelingsgang der historie en ook du's voeling wenscht te houden met het karakter van het leven onzes tijds. 2. Als staatspartij dankt zij Ifaar opkomst aan de herleving van het Calvinisme in ons vaderland die, vooral door Dr. Kuyper's arbeid tot invloed kwam. Haar politieke groei hangt ten nauwste samen met het religieuse leven van het Gereformeerde yolk in ons land. Zij is dus krachtens haren oorsprong feitelijk eene Gereformeerde partij. 3. Hoewel zij een principeel Gereformeerd karakter draagt, is zij toch niet een kerkelijke partij, d. w. z. dat zij met betrekking tot het kerkelijke vraagstuk, dat ons Gereformeerde volk verdeelt, eene interkerkelijke plaats inneemt, zich in de kerkelijke vraagstukken, die de onderscheiden groepen der Gereformeerden ver-

346 deelen, geen partij stelt; met name geldt dit het vraagstuk van het kerkherstel. ., 4. Als politieke partij heeft zij slechts met die kerkelijke vraagstukken van doen, die betrekking hebben op het politieke leven onzes yolks, b.v. het publieke recht der kerk, de verhouding van Kerk en Staat. 5. Zij heeft echter krachtens haar wezen in het bijzonder de roeping te waken voor de belangen van alle uit de oorspronkelijke nationale kerken geboren kerkformaties, dus voor de belangen der Gereformeerde gezindheid. 6. Zij heeft volgens art. 20 van „Ons Program" te streven naar eene verhouding van Kerk en Staat, die de volstrekte vrijheid der Kerk waarborgt en hare wettelijke veiligheid verzekert. Deze vrijheid der kerkformaties is het grootst, indien de volkomen scheiding van Kerk en Staat wordt ingevoerd net betrekking tot de financieele verhouding en alle kerkformaties zijn aangewezen op eigen onderhoud. Voor de Gereformeerde Gezindheid is daarom deze scheiding het verkieselijkst, wip zij in overeenstemming is met art. 36 der Confessie. De vrijheid en gelijkheid voor de wet der verschillende kerkformaties is de beste bescherming, die de Overheid bieden kan. 7. Zij heeft dus in haar Program geeischt losmaking van de zilveren koorden, maar wip zij de rechten der kerken verdedigt, staat zij niet voor schrapping, maar uitbetaling aan de rechthebbenden van het rechtens verschuldigde. 8. Krachtens hare belijdenis behoort de Gereformeerde Gezindheid in een kerkverband te leven. De politiek der A. R. Partij behoort de hinderpalen daarvoor uit den weg te ruimen en voorzoover dit op politiek gebied . ligt, mede te werken zulk eene toekomst mogelijk te maken. 9. Daar de Synodale Organisatie de grootste belemmering is voor de verwerkelijking van het kerkelijk ideaal der Gereformeerden, is het de taak der A. R. politiek om den steun, dien de Overheid aan deze Organisatie verleent, weg te nemen, opdat de in hare boeien geklonken kerken weder tot vrijheid kunnen komen, zonder daarbij de Staatsmacht tegenover zich te vinden. 10. Het is de roeping van alle Gereformeerden in den lande zich daarom politiek aaneen te sluiten. Deze aaneensluiting behoort te geschieden in de bestaande A. R. Partij, die, om dit mogelijk te maken, zorg moet dragen trouw te blijven aan hare

347 beginselen, niet slechts met woorden, doch ook met daden, want het verlaten der beginselen geeft voedsel aan de neiging tot afscheiding en ook, tot zekere hoogte, het recht daartoe. Een vraag: Omtrent den gang van zaken in vele clubs ben ik niet voldoende op de hoogte. Een gemakkelijk middel om mij op de "hoogte te houden, bestaat in het mij geregeld toezenden van een convocatie van elke huishoudelijke of openbare vergadering. Beter is 't natuurlijk, mij voortdurend per brief in te lichten van al wat 't vereenigingsleven raakt. Doch de ervaring leert mij, dat de secretarissen daarvoor niet steeds de gelegenheid hebben. Tijdsbezwaar tegen 't geregeld zenden van een convocatie zal er echter wel niet zijn, Dus broeders, ik reken op U. Dan weet ik ten minste jets. V.

DE VERKLARING. Herhaaldelijk is op ontstellende wijze aan het licht getreden op hoe lichtzinnige manier de sociaal-democraten oordeelen over het doen van uitgeven uit de publieke kassen. Thans is dit bedenkelijk verschijnsel verklaard, althans ten deele. De Amsterdamsche wethouder Vliegen heeft in September in De Gemeente geschreven : Gouverner, c'est prevoir", zegt het Fransche spreekwoord, dat, vertaald, luidt : regeeren is vooruitzien. Wie Staat of gemeente of eenig ander openbaar lichaam besturen wil, moet weten vooruit te zien. In de eerste plaats geldt dit wel van de financien. Menig partijgenoot heeft eerst als raadslid eenig begrip gekregen van de beteekenis van het financieele vraagstuk voor heel onze hervormingspolitiek. Als raadslid krijgt men at spoedig begrip van deze eenvoudige werkelijkheid, dat om een gulden uit te geven, je hem eerst moet hebben en nog van deze andere, dat je een gulden die je maar eenmaal int, ook maar eenmaal kunt uitgeven. Zoodat tegenover het aangename van het uitgeven, altijd het onaangename staat het geld ergens vandaan te moeten halen. De zaak schijnt dus zoo te zijn, dat de sociaal-democratische partij lieden tot hare vertegenwoordigers aanwijst, die niet vol-

348 doen aan de eerste voorwaarde, die moet gesteld worden bij de vervulling van de taak; waartoe zij zijn uitgezocht. De stumpers komen in de vertegenwoordigende en bestaande lichamen om op kosten der gemeenschap geschikt te worden gemaakt voor de vervulling der functie, die zij moeten verrichten. En zeer velen zijn hardleersch. Vandaar, dat zij zoo grondig de zaken in de war weten te sturen. B.

ZIJ DOEN GRAAG MEE. Het Volk van 11 September 1922 schrijft naar aanleiding der Scandinavische reis van H. M. de Koningin : „Wij hadden tot nu toe weinig aanleiding om onze lezers in te lichten over de bijzonderheden van deze reis. Het zou tot nu toe niets anders kunnen zijn dan een relaas van allerlei dure feestelijkheden, rijke diners en dergelijke „versoberingsexperimenten". In de Nieuwe Rotterdamsche Courant Avondblad C, vinden wij het volgende :

van denzelfden dag,

„Gisterochtend heeft de koning van Zweden minister Van Karnebeek in bijzondere audientie ontvangen, die daarna door den minister van staat en van buitenlandsche zaken Branting ontvangen werd. De heer Van Karnebeek heeft vervolgens aangezeten aan een noenmaal te zijner eere door Branting gegeven. De Nederlandsche gezant te Stockholm gaf een maaltijd waaraan aanzaten minister Van Karnebeek, minister Branting en andere op den voorgrond tredende personen." De heer Branting schijnt zich zeer goed thuis te gevoelen in de sfeer van dure feestelijkheden en rijke diners. Voor hem, die het niet mocht weten, zij hier aan toegevoegd, dat deze heer een sociaal-democraat is. B.

DIE WETEN HET. De Notenkraker streeft mede naar de ontwikkeling des yolks. Wat op zich zelf wel goed is. Te betreuren valt, dat het eene ontwikkeling is naar den verkeerden kant en dat er zoovele onjuistheden worden geleerd.

349 In het nummer van 15 Juli 1922 vindt men eene teekening, die niet heel duidelijk is. Met eenigen goeden wil kan men het houden voor eene modderschuit met 2 ongunstig uitziende individuen, waarvan een gewapend is met eene boonestaak, voorzien van een wimpeltje, waarop is te lezen : socialisme. Voorts bespeurt men de jaartallen 1922-1926 en als onderschrift : „Over vier jaar spreken we elkaar nader." De naIevelingen van het grappenmakersblad schijnen te meenen, dat de nieuwgekozen Tweede Kamer zal zitten tot September 1926, zoodat in den voorzomer van dat jaar een verkiezingsstrijd zal worden gevoerd. Het staat echter anders. Tengevolge van de ontbinding, noodig geworden door het in eersten termijn aanvaarden van de voorstellen tot grondwetsherziening, loopt de levensduur der nieuwe Tweede Kamer van Juli 1922 tot September 1925. In den voorzomer van dat jaar zal een verkiezingsstrijd gevoerd moeten worden. Indien de sociaal-democraten wachten tot 1926, komen zij een jaar te laat. Dit soort lieden, dat zich gaarne als vooruitstrevend aandient, is nu eenmaal achterlijk. B.

GEWICHTIGE DAGEN NADEREN. Er heerscht op 't oogenblik weer een zekere slapte in vele clubs. 't Kan wezen, dat ik dat verkeerd zei. Een inlichtingsdienst, waardoor ik steeds nauwkeurig op de hoogte blijf van den bestaanden toestand, bezit ik niet. En dus is vergissing niet uitgesloten. Doch ik meen wel, dat over 't algemeen mijn oordeel juist is. 't Is merkwaardig, hoe op en neer de actie gaan kan. Nu eens een opkomende vloed, die de meest verrassende resultaten belooft. Dan weer een wegtrekkende, alle energie meesleepende eb, die zelfs de besten en ijverigsten vertwijfelen doet. Wij hebben in onzen Bond tijden van sterke opleving gekend. Maar ook tijden van diepe inzinking en pijnlijke verflauwing. Dat hing meestal samen met den algerneenen politieken toestand in ons land. De ingewijden weten dat de eerste en ergste knak, die onze beweging ooit gehad heeft, haar toekwam als gevolg van den val van 't ministerie-Kuyper. En sinds dien hebben we meet zulke stooten gehad, de oorlog dreigde op 'n oogenblik

350 zelfs al ons werk te vernietigen. Doch daartegenover staan hoogtetijden, waardoor 't hart verkwikt werd en nieuwe geestdrift opvlamde. Zoo langzamerhand is de Bond in wat gunstiger bedding gekomen. 't Contract met het Centraal-Comite, dat voor 't eerst in 1920 tot stand kwam, bracht stabiliteit. Rustig kunnen we nu voortwerken aan onze taak. Aan een nader en nog inniger verband met onze partijorganisatie wordt gewerkt, hard gewerkt zelfs. De lijnen, die daarbij gevolgd zullen worden, komen steeds duidelijker uit. Definitieve voorstellen worden in gereedheid gebracht en zullen binnen niet al te langen . tijd aan de discussie op onze clubvergaderingen worden overgegeven. En de Jaarvergadering zal buitengewoon belangrijke besluiten hebben te nemen, belangrijk omdat zij aan ons werken nieuwe richting moeten geven. Daar is zeer zeker reden, om de toekomst hoopvol tegen te gaan. Voor de clubs breekt een heerlijke tijd aan. Indien zij willen, kunnen zij een moose positie . in de partij innemen. 't Komt er maar op aan, of zij willen, m. a. w. of zij zich tot de uiterste krachtsontwikkeling weten op te heffen. Daarom verdroot 't mij zoo zeer, hier en daar weer een geest van lakschheid, van halfheid, te moeten opmerken. Die geest is geheel in strijd met de gewichtige dagen, die aanstaande zijn. Niet enkel, voor wat de verhouding van den Bond tot de partij betreft, maar ook voor de politieke ontwikkeling en de regeering van ons land, zijn de dagen, die we beleven, belangrijk. Natuurlijk denk ik daarbij aan de verkiezingen voor de Provinciale Staten, die reeds zeer nabij zijn en ook aan die voor den Gemeenteraad. 1k zal in dit verband geen moeite doen, om dat nader toe te lichten. Ik vertrouw, dat ieder onzer daarvan wel doordrongen zal zijn. Die wetenschap prikkele ons echter tot gestadigen arbeid in den dienst onzer partij. Met onverflauwden ijver moeten we ons geven aan de zaak. Ja, ik hoor wel, hoe geklaagd wordt juist door de ijverigsten : er , is zoo weinig medewerking , men laat ons zoo alleen staan. Maar ook die omstandigheid, hoe benauwend ook soms, mag ons niet er toe brengen bij de pakken neer te zitten, om nu de zaken maar te laten loopen, zooals ze loopen. lk zou deze klagers, wier klacht ik zelf wel eens op de lippen nam, wel willen toeroepen : Houd toch vol, al gaat het nog zoo moeilijk. Uw ijver en volharding

351 I

2ullen ten slotte zegenrijk op anderen inwerken en de overwinning zal uwe zijn. Geeft ge echter foe aan uw, zeer zeker alleszins verklaarbaar en verschoonbaar pessimisme, dan bereikt ge niets, dan dat zelfs de mogelijkheid tot vernieuwde krachtsontplooiing wordt afgesneden en onze beweging geheel te niet gaa-b-Daarom, overal waar verslapping dreigt, hoop ik, dat de weinige broeders, die trouw blijven willen aan ons vaandel, zich niet al te veel zullen laten ontmoedigen, maar rustig en vastberaden zullen blijven voortwerken aan het groote doel dat we nastreven: regelmatige bestudeering en propagandeering onzer beginselen tot versterking van onze partij en tot heil van ons yolk. V.

BOEKBESPREKI NG. Van den Uitgever Kok te Kampen ontvingen we, behalve de Scheurkalender Maranatha met bijbehoorende premieboek, een boekje van Ds G. Elzenga : „Waarom en Waartoe" en — „Ongeloof en Revolutie" van Groen van Prinsterer, voor onzen tijd bewerkt en aangevuld door Mr. P. A. Diepenhorst. De beide eerste uitgaven bevelen we onzen lezers ten zeerste aan. leder zal echter begrijpen, dat we inzonderheid op 't laatste werk aller aandacht vestigen. Terecht merkt de bewerker op, dat de studie van Groen's Ongeloof en Revolutie bemoeilijkt , werd voor velen door den moeilijken vorm, waarin de voorlezingen zijn gekleed, door de talrijke aanhalingen uit buiteplandsche geschriften en door de telkens voorkomende toespelingen op personen en zaken, waarvan de heugenis bij het tegenwoordig geslacht uitstierf. - Een enquete onder onze clubleden zou dan ook ongetwijfeld doen zien, dat slechts zeer weinigen hunner met den inhoud van dit werk hebben kennis gemaakt. Hoe zeer is dit te betreuren met het oog op diepere beginselstudie. Dit werk van Groen toch is onmisbaar voor elk, die in den vollen zin van het woord antirevolutionair wil ziin, daar het glashelder aantoont 't verband tusschen ongeloof en revolutie, waarvan 't tweede de noodzake lijke consequentie is van 't eerste, zoodat de strijd tegen de revolutie in den grond der zaak strijd is tegen de macht van het ongeloof.

352 Dit schoone werk, dat in zijn nieuwen vorm al evenmin ontspanningslectuur is als in zijn oorspronkelijken vorm, maar dat wel terdege met veel ernst moet worden bestudeerd, wil men er door opgebouwd worden in zijn beginsel, is thans weer in ieders bereik. leder meelevend clublid moet het lezen en in zich opnemen en iedere club behoort het in Naar bibliotheek op te nemen. Mogen onze jonge mannen zich maar veel aan deze heldere bron laven. Dan treft Prof. Diepenhorst's bewerking doel. Want 't zal velen de oogen kunnen openen voor de groote gevaren, waarmee ongeloof en revolutie de volkeren der wereld bedreigen. Ook werd ons toegezonden „De houten Pomp", het thans onder ons a. r. welbekende weekblad, dat pogen wil onze partijactie te versterken op dezelfde wijze als de Notenkraker het reeds jaren doet voor de s. d. propaganda. We hebben kunnen constateeren, dat elk nieuw nummer een verbetering was, vergeleken bij zijn voorganger. Daarvoor is ons vertrouwen in de onderneming versterkt. Ik raad de clubs aan, om in hun arbeid voor de a. r. pers in 't vervolg oak aan dit blad te denken. Met een blad als dit is in menigen, anders ontoegankelijken kring, wel wat te bereiken. V.

VERBETERING. Op pag. 306, zesde regel van onderen, verbetere men aldus Voor hen, die buiten het Rijk, Kolonien of bezittingen in andere werelddeelen geboren zijn, meer dan tien jaar buiten Rijk of Kolonien enz.

No. 11

3e JAARGANG

FEBR. 1923

NEDERLAND EN ORANJE OFFICIEEL ORGAAN VAN DEN BOND VAN ANTIREVOL. PROPAGANDA-CLUBS IN NEDERLAND M ET M EDEWERKI N G VAN „HETCENTRAALCOMITE" VERSCHIJNT DEN 15en VAN ELKE MAAND. ON DER REDACTIE VAN:

Dr. E. J. BEUMER, Utrecht ; C. SMEENK, Arnhem; P. J. DAM, Hilversum; C. B. VAN DE WAL, Randwijk; W. VERSCHOOR, Katwijk a/Z.

Artikelen, brieven (de redactie betreffende), boekwerken ter recensie enz. op to zenden aan W. VERSCHOOR to Katwijk aan Zee.

UITGAVE:

N.V. DAGBLAD EN DRUKKERIJ DE STANDAARD N.Z. Voorburgwal 58-60 - A'dam Telefoon N. 2315, C. 685

Abonnementsprija: f 1.— per jaar. Abonnementen kunnen ten alien tijde aanvangen, dock ALLEEN bij het einde van den jaargang worden opgezegd.

I

INHOUDSOPGAVE : Onze economische toestand. (II). Staatsrechtelijke lessen. — Parlementaire kroniek.

ONZE ECONOMISCHE TOESTAND. II. In mijn vorig artikel behandelde ik den toes ta n d gelijk deze is; thans wensch ik op enkele dingen, de economische toe komst betreffende, de aandacht te vestigen. Gewapend met de wetenschap der feiten heeft onze Regeering de noodzakelijkheid ingezien van een sluitende begrooting. En waar ze zeer moeilijk invloed kan uitoefenen op vermeerdering der inkomsten, moest ze zich noodzakelijkerwijze •wel bepaten in 't bijzonder tot vermindering der uitgaven. En deze uitgavenbesnoeiing moest plaats vinden over de geheele linie, d.vv.z. over alle departementen. Nu spreekt het echter wel vanzelf, dat er tal van uitgaven zijn, waarop niet te bezuinigen valt. Rentebetaling, onderhoud van publieke eigendommen enz. vorderen bedragen, waar niets of weinig op te verhalen valt. Daartegenover staan echter tal van posters waarop bezuirrigd kan en moet worden. Met name noemen we hier het onderwijs,

354 waarop 35- en het leger, waarop 36 miljoen zal worden bespaard. Niettegenstaande de noodzakelijke verhooging van enkele uitgaven, toonde onze begrooting toch reeds een vermindering van uitgaven van 35 miljoen, terwip door het aan de orde stellen van verschillende wetten, - de Regeering een toekomstige bezuiniging van nog 371/2 miljoen beoogt. Komende tot een aanwijzing van de groote fouten, die zijn gemaakt in ons economisch beleid, moeten we opmerken, dat er gediirende een kwart eeuw in het centraal staatsbeheer een richting is gevolgd, die schijnbaar gerechtvaardigd en dus wenschelijk, .maar practisch verwerpelijk moet worden geacht. Deze richting werd gewezen door de gedachte, dat naarmate een yolk tot hooger ontwikkeling wordt gebracht, het ook tevens tot gunstiger sstaat zou geraken. Nu is het volkomen waar dat een dom, achterlijk yolk niet in staat is in het wereldverkeer zichzelf te bevoordeelen, doch het is even waar, dat een ontwikkelingspeil, 't welk boven de bereikbare productiviteit uitgaat, evenzeer schade veroorzaakt. Een voorbeeld verduidelijke dit: de zucht van verruiming der kennis maakte het ondeTwijs uitgebreid en algemeen. Best, maar de gemakkelijke studiegelegenheid gaf aan een veel grooter percentage menschen diploma's dan practisch noodzakelijk was. Gevolg: overproductie van kennis, 't - welk 't abnormale verschijnsel doet ontslaan, dat b.v. menschen met een ingenieurs-diploma werk zoeken als wagenbestuurder eener electrische tram of gediplomeerden eener H.B.S. solliciteeren naar de betrekking van politieagent. Zulke menschen zijn alsdan te duur voor het bedrijf en hun -bedrljfsfunctie is te goedkoop voor hun capaciteit. Deze opvciering "van het wetenschappelijke volkspeil is het practisch leven voorbijgesrield en heeft een botsing van belangen veroorzaakt.- Vervolgens heeft het geleid tot een vorming van ambtenaren en mitsdien tot een staatsbureaucratie, die vanwege hare uitgebreidheid improductief en duur is. Deze stelselmatige maatschappijverandering, die, omdat ze van staatswege heeft plaats gevonden, . geen reorganisatie doch een reconstructie der maatschappij bracht, weer tot het normale leven te herleiden is de taak waarmede de huidige Regeering zich bezig heeft te houden. Doortastend optreden zal zeer zeker groote oppositie verwekken,, doch is niettemin eerste voorwaarde voor herstelling van een grove fout.

355 Voorts moet de vinger gelegd op de royale wijze waarop de Staat zijn zaken exploiteert. Om maar eens een enkel voorbeeld te noemen: het hooger onderwijs kostte in 1913 c.a. 4 miljoen; in 1923 12 miljoen. In de salarissen der professoren zit dit verschil niet; die stegen van 6 op 9 duizend gulden, hetwelk slechts een half miljoen hoogere uitgaaf vorderde. De volkshuisvesting c.s. kostte in 1913 vijftien duizend gulden; in 1923 ruim elf en een half miljoen. Aan ambtenaren der directe belastingen ging in 1913 6'/2 miljoen heen; in 1923 221/2 miljoen. Het personeel der verschillende wapens kostte in 1913 9 miljoen; in 1923 (met minder soldaten) 21 1/2 miljoen. Nu zijn Keulen en Aken niet op een dag gebouwd en men kan van onze Regeering niet eischen, dat ze de verhooging van uitgaven op eens beperkte tot het gewenschte bedrag. Dat zou andere en ernstiger moeilijkheden uitlokken. Doch wel moet er naar gestreefd worden, dat geleidelijk en dan zoo vlug mogelijk tot beperking der uitgaven worden gekomen. Maar bovenal is klemmende eisch, dat zooveel mogelijk de Overheid zich onthoude met te doen wat op den weg der maatschappij ligt. Overheidsbemoding inzake het bedrijfsleven heeft tijdens den wereldoorlog ontzettende bedragen gekost. De Overheid was Grossier, winkelier, woningexploitant en wat niet al, doch de enorme verliezen hieruit voortgevloeid, waren het beste bewijs dat ze zich in een verkeerde richtiag bewoog. Maar niet minder moge ze zich onthouden met de beteugeling van het bedrijfsleven indien tusschenkomst niet hoogst noodzakelijk is. De knellende banden waarin onze huidige maatschappij gebonden is, bevordert allerminst den bedrijfslust en benadeelt in niet geringe mate de bedrijfsresultaten. C. B. V. D. W.

STAATSRECHTELIJKE LESSEN. Ons rechtwezen. Wanneer we spreken over ons rechtwezen bedoelen we daar= mede de instelling, de bevoegdheid en de beteekenis van de. Rechterlijke Macht. Deze Rechterlijke Macht is niet gelijk wel eens gedacht wordt, een op, zich zelf staand lichaam, doch staat in het nauwste verband met de overheid en is als zoodanig e'en met ons staatswezen. De Overheid is toch alleen Wetgever, wat insluit, dat ze deze bevoegdheid over kan dragen aan onder

356 haar staande regeercolleges. De Overheid maakt mitsdien de wetten en betracht in deze •haar wetgevenden arbeid. Echter niet zoo, dat de Overheid het recht moet maken, doch dit heeft te zoeken. Het recht bestaat, ook zelfs zonder Overheid, doch de Overheid heeft dit op te sporen en in wetten te belichamen. En daarnaast stelt de Overheid de rechterlijke macht in, die aan de hand van het door de Overheid gevonden recht, aan de hand der wet dus, het recht moet handhaven. De Overheid zegt dus wat recht is, de rechter wie recht heeft. Hier volgt dus, dat de rechter de bevoegdheid mist de wet te beoordeelen. De rechterlijke macht ten onzent bestaat uit ' vier lichamen, te weten: het Kantongerecht, de Arrondissements-Rechtbank, het Gerechtshof en den Hoogen Raad. Het Kantongerecht is de laagste rechtbank en dient slechts ter berechting van kleine geschillen en arbeidscontract-quaesties. Hierbij wordt recht geproken door den alleen optredenden kantonrechter en mogen geschil hebbende partijen hun eigen zaak toelichten en verdedigen. Van de meeste geschillen staat beroep open bij de Arrondissements-rechtbank, dewelke gevormd wordt door een college van 3 rechters. Deze rechtbank fungeert als rechter in eersten aanleg (d.w.z. waarbij een geschil aanhangig gemaakt kan worden) en als rechter van beroep (d.w.z. waarbij tegen een uitspraak van het kantongerecht in beroep kan worden gegaan). Dan heeft men het Gerechtshof, dat bijna uitsluitend als rechter van beroep fungeert en waarin 3 rechters zitting hebben, bijgestaan door 3 raadsheeren en een procureur-generaal, terwijl eindelijk bestaat de Hooge Raad, welks leden op voordracht van de Tweede kamer worden benoemd, bijgestaan door 'n procureur-generaal en 5 Raadsheeren. Al deze ambtenaren behooren met de griffiers tot de rechterlijke macht. De Hooge Raad is hoofdzakelijk hof van cassatie, ofschoon hij als rechter in eerste instantie fungeert, doch dan ook in eenigen aanleg, n.l. in geval van ambtsmisdrijven van Ministers, Gouverneurs-Generaal, leden van den Raad van State, de Algem. Rekenkamer en de Staten-Generaal en Commissarissen des Konings en in enkele andere gevallen. Dat de Hooge Raad hoofdzakelijk hof van cassatie is wil zeggen, dat hij is aangewezen om vonnissen te vernietigen wegens strijdigheid met de wet en welke zaken dan als regel naar een door hem aan te wijzen anderen dan den vorigen rechter verwezen worden.

357 Gelijk reeds gezegd, heeft de rechter rechtspraak te houden overeenkomstig de wet. Deze wet is geschreven in de Nederlandsche Wetboeken en heeft een uitgebreid getal onderdeelen. Als hoofdwetboeken noemen we: het Burgerlijk Wetboek, het Wetboek van Koophandel en het Wetboek 'van Strafrecht, welke drie wetboeken in tal van onderdeelen te verdeelen zijn. In haar regelt het gansche samenstel van wetten de onderlinge samenleving en bepaalt tevens de verhouding van burgers en Overheid. De rechters, die worden aangewezen, moeten voor alles onpartijdig zijn, weshalve ze voor hun leven benoemd en overeenkomstig de wet gesalarieerd worden. In onpartijdige rechtspraak schuilt een voorname waarborg voor ons recht. Echter is niet slechts onafhankelijke rechtspraak gewenscht, doch ook en evenzeer een zuiver beginsel als grondslag voor een goede rechtspraak. . C. B. v. D. W.

PARLEMENTAIRE KRONIEK. De algemeene beschouwingen over de staatsbegrooting zijn achter den rug. De partijen in de Kamer en de Regeering hebben elkaar ontmoet en hadden de gelegenheid over en weer hun standpunt uiteen te zetten, hunne critiek te doen hooren, hunne eischen te stellen. Daarbij is niet veel bijzonders voor den dag gekomen. In welk eene geestelijke armoede verkeert, politiek gesproken, de linkerzijde toch ! Van Vrijheidsbond tot Communist had men tijd in overvloed om zijne beginselen te verd ledigen en zijne aanmerkingen te maken, maar alles bijeengenomen is het resultaat droevig. De heeren hadden niets te zeggen. Het sterkst bleek dit wellicht onder de redevoering van den' heer Troelstra, wiens interpellatie, over den voorgenomen aftrek van 8 72°/0 van de wedden der burgelijke ambtenaren ten behoeve van de pensioenen, bij de algemeene beschouwingen was gevoegd. Dit was een onderwerp, waar muziek in zat! De S.D.A.P., die het opnam voor de verdrukte ambtenaren tegenover de snoode Regeering! Welnu, de genoemde algevaardigde sprak uren sang — tot ergernis van de leden zijner fractie, van wie nog verscheidene het woord wilden voeren — en niemand luisterde. Zelfs de meest volhardenden zijner partijgenooten waren na een uur gevlucht. De inhoud der rede werd door een 'deskundige kort en krachtig aangeduid als: slap gezwam.

358 Doch ook de Vrijheidsbondsche redevoeringen leverden niet veel, op. De heer Dresselhuys — mirabile dictu — sprak over bezuiniging en de heer Van Gijn kwam er uitvoeriger op terug. Veel indruk maakte dit evenwel niet. De eerstgenoemde Spreker verklaarde, dat hij groote .waardeering had zoowel voor den persoon als voor de talenten van den Minister van Financien, maar dat hij vreesde, dat deze minister niet sterk genoeg zou blijken om zijn wil tot bezuiniging door te voeren; hij vond het duidelijk, dat de voorgestelde bezuiniging „te eenenmale is onvoldoende." De bedoeling van dit alles is evident: slechts eene krachtfiguur kan op de juiste wijze en in voldoende mate bezuinigen , edoch, krachtfiguren vindt men niet ter rechterzijde, maar alleen in den Vrijheidsbond. De opgeblazenheid van dezen spreker schrompelde evenwel volslagen ineen toen hem, in den loop van het debat, het buitensporige verkwistingsregister van hem zelf en de zijnen, uit de parlementaire periode 1918-1922 werd voorgehouden. En de heer Van Gijn? Deze vrijmoedige persoon, de groote man van de vereeniging voor nationale vrij-economische Staatkunde — welk wonderlijk gezelschap zich o.a. heeft aangematigd bij de verkiezingen als adviseur ook voor de anti-revolutionaire partij op te treden en aan de kiezers dier- partij mede te deelen, welken candidaat, om zijn karakter, zijne deskundigheid en de wijze, waarop hij trachten zal de beginselen te verwezenlijken, door hen moest gestemd — toonde ziin karakter en verdedigde zijne beginselen op zoodanige wijze, dat de Minister van Financien daarin aanleiding vond zijne rede aldus aan te vangen: In de eerste plaats wensch ik te danken voor de vriendelijke woorden, die verschillende sprekers wel tot mij hebben willen richten, en voor den hoffelijken vorm, waarin ook zij, die scherpe critiek meenden te moeten oefenen, deze bijna zonder uitzondering hebben gekleed. Slechts een reserve moet ik hierbij tot mijn leedwezen maken. Zij betreft den heer van Gijn, die, naar ik hoop aan te toonen, meermaien de grens van een mijns inziens billijke critiek heeft overschreden, alleen reeds door het felt, dat hij mij bewoordingen en opvattingen heeft toegeschreven, die met de zeer duidelijke verklaringen in de stukken in strijd zijn. lk zou niet volkomen oprecht zijn, indien ik die reserve niet maakte, maar ik voeg er onmiddellijk aan toe, dat ik ook hem zijn houding niet zeer euvel duid, omdat ik meen haar te kunnen verklaren. Het komt mij namelijk voor, dat de heer van* Gijn zOO lang

359 van uit • zijn bomvrije kazemat den loop - onzer financien met ergernis heeft gevolgd zonder zijn grieven hier te kunnen luchten, dat, nu hij de eerste maal na langen tijd op dit slagveld kwam, zijn opgepotte toorn op wat al te onberaden wijze losbarstte. Dit is mijn exegese, en zij verzoent mij met het optreden van den geachten afgevaardigde." Ja, ja, zoo wordt de aanmatiging gestraft !

* **

Met het oog op het belang, dat de aftrek der pensioenkortingen voor de tienduizenden ambtenaren heeft, moge eenigszins uitvoerig worden aangehaald, wat de Minister van Financien dienaangaande antwoordde op de beschouwingen der verschillende sprekers. Hij zeide o. a. het volgende : ,Ik kom nu tot de pensioenkortingen. De heer Troelstra meende, dat deze niet het eerst in het openbaar Staatsstuk, de Millioenennota, hadden mogen zijn genoemd, voordat zij medegedeeld werden in het georganiseerd overleg. Er was op dit punt een merkwaardige tegenstrijdigheid in de rede van den geachten interpellant, want tegelijkertijd zeide hij, dat de Regeering de pensioenkortingen reeds tot programpunt bij de verkiezingen had moeten maken. Dit is moeilijk met elkaar te rijmen. Intusschen is • die tegenstrijdigheid gemakkelijk te excuseeren, want de zaak heeft inderdaad verschillende kanten, waarin men licht verstrikt raakt. Maar er blijkt dan ook uit, dat, hoe men de gestie ook voert, deze altijd gelegenheid zal bieden voor critiek. De Regeering meende, dat het financieel overzicht van de Millioenennota niet volledig zou zijn, zonder deze zaak te noemen. Zij oordeelde bovendien, dat na de geschiedenis van de Pensioenwet — de verwerping door de Eerste Kamer en de nieuwe' behandeling in deze Kamer — de zaak een voldoenden politieken kant had om ze niet opzettelijk voor het Parlement te mogen verzwijgen tot nadat het georganiseerd overleg was gehoord. Nog afgescheiden hiervan, dat zij dan, zonder openbare belichtingen in breed verband, publiek zou zijn geworden, wat in die dagen nog gewoonte was, en waaraan ik hoop, dat nu een eind is gekomen. Dat anderzijds de Regeering de zaak niet tot een programpunt bij de verkiezingen heeft gemaakt, de andere, tegenovergestelde grief van den geachten afgevaardigde, vindt reeds afdoende verklaring in het felt, dat destij ds het besluit nog niet was genomen, terwijl bovendien in ons land de Regeering geen verkiezingsprograms pleegt te maken. Dit jaar had een afwijking van die gewoonte wel een bijzonder vreemden indruk moeten maken, want verschillende geachte voorlichters van de publieke opinie schreven dagelijks, dat de strijd volmaakt langs de. Regeering .

360 heenging, zelfs, dat de Regeering zich afgeleefd gevoelde en om aflossing schreide. Ware zulk een Regeering met een verkiezingspogram gekomen, dan had dit aan die zijde een homerisch gelacli moeten doen opgaan. Beschgidenheid gebood de Regeering, die opvatting niet te verstoren. Den heer Ketelaar kan ik meedeelen, dat het plan tot pensioenkorting inderdaad tijdens de interpellatie van 11 Mei nog niet bestond. Het ging bij die interpellatie trouwens hoofdzakelijk over de salarisnormen van het- bezoldigingsbesluit. De wijziging van art. 40 maakte het mogelijk, om die normen ten aanzien van nieuwe ambtenaren te herzien. Toen heeft de geachte afgevaardigde gevraagd: „zult gij gebruik maken van die wijziging, bestaat het voornemen, om die normen te herzien." Die vraag is toen ontkennend beantwoord en daaraan is toegevoegd: „evenmin al's er reeds een voornemen bestaat tot pensioenkorting." Met deze laatste is dit nu sindsdien anders geworden. Onder den indruk van den brief van commissarissen der spoorwegmaatschappijen en van den stijgenden nood van 's Rijks schatkist, is dit plan, waarvan juist op de gronden, hier thans van verschillende zijden aangevoerd, zoolang mogelijk is afgezien, tot een onvermijdelijkheid gerijpt. Dit is eerst geschied na de verkiezingen, op het moment, dat verschillende bewindslieden tot het besef kwamen, waarschijnlijk dpnieuw tot het dragen der v.erantwoordelijkheid te zullen worden geroepen en toen moesten overwegen of zij deze konden aanvaarden. Is uit het voorafgaande duidelijk, dat de Regeering niet dan zeer noode en met tegenzin tot de pensioenkorting is overgegaan, ik .wensch hierbij toch te wijzen op een drietal overwegingen, die, nu de bittere noodzaak eenmaal vOOrligt, haar en voor de Regeering en voor het personeel eenigszins kunnen verzachten. De eerste van die overwegingen is de daling van het indexcijfer. 1k stem onmiddellijk toe, dat daaraan een niet al te volstrekte waarde kan worden gehecht, omdat men kan twisten over den juisten grondslag. Maar een relatieve waarde heeft het toch zeker. Volgens de pubicaties van het Amsterdamsche bureau was het indexcijfer in September jl. 23 pct. lager dan in September 1920 en 18 pct. lager dan in Maart 1920. 1k weet, dat de heer Troelstra hierop antwoordt, dat het Bezoldigingsbesluit van 1920 berust op , de cijfers van het levensonderhoud van Maart 1919, omdat het toen voorbereid is. Maar ik mag hem toch vragen: zou men, als de toestand gebleven was als op het einde van 1920, dus na de invoering van het premievrij pensioen en met de toenmalige indexcijfers, daarna nog op een algemeene salarisverhooging hebben aangedrongen? Dat lijkt mij niet waarschijnlijk. De salarissen werden toen vrijwel bijgewerkt geacht. • Vergeleken met dien toestand is er dus nu een verruiming van o ngeveer 20 pct. van wat men toen als aannemelijk beschouwde.

361 Men bedenke ook, dat de niotie-ter Laan in den zomer van 1920, waar de heer Troelstra op wees, vroeg premievrij pensioen benevens 5 pct. verhooging van de salarissen. Het premievrij pensioen is er gekomen, de 5 pct. van de verhooging van de salarissen niet. Nu is intusschen sinds den. zomer van 1920 het indexcijfer met 18 pct. gedaald, en derhalve is de toestand op het oogenblik 13 pct. gunstiker dan de motie-ter Laan in Juni 1920 vroeg Van die 13 pct. wordt nu 11/2 pct. afgenomen. De tweede overweging, die de noodzaak der pensioenkorting voor Regeering en personeel kan verzachten, is wat men thans ziet gebeuren in de vrije maatsctiappij. Overal verlaging van inkomsten en brootheid of verlies van positie. Hooger en lager personeel in de particuliere bedrijven, industrieelen en landbouwers, kunstenaars, rentetrekkers, alien zien datgene, wat noodig is voor het levensonderhoud, verminderd, ja vaak geheel hun bestaan bedreigd. Ook zij, die in staatsdienst zijn, ondervinden daarvan de gevolgen. Men denke bij voorbeeld aan- loonsverlagingen bij de Staatsmijnen. Men denke aan het vele tijdelijke personeel, dat wordt ontslagen. Tal van brieven, die ik ontvangen heb, sommige smeekend, sommige dreigend, zouden u kunnen inlichten van den nood die daardoor ontstaat. Men denke ook aan de vaste ambtenaren, die op wachtgeld worden gesteld en daardoor hunne inkomsten aanmerkelijk verminderd zien. Nu vraag ik, waar dezelfde factoren, die in de geheele maatschappij ,voor vele personen een ernstige verlaging van levenspeil brengen, tevens een besparing voor de rijksschatkist noodzakelijk maken, is het daar zoo geheel onaannemelijk, dat die besparing voor een klein deel mede gevonden wordt in beperking van de inkomsten der Staatsdienaren? Er is een derde overweging, die de bitterheid hiervan eenigszins kan temperen. Niet uitgesloten is, hoewel men op dit punt met een zekere reserve moet spreken, dat, wanneer over zulk een groot personeel, als dat in dienst van het Rijk, straks wellicht gevolgd door de bezoldigden van nog andere publiekrechtelijke lichamen, eenige verlaging van inkomsten intreedt, dit hier en daar op de prijsbeweging niet zonder invloed zal blijven. Men heeft iets dergelijks meermalen geconstateerd bij het wisselend loongetij in de mijnstreek. Op die wijze zou ten slotte de reeele verlaging nog geringer kunnen zijn dan zij nominaal bedraagt." * * .* Eveneens is van gewicht hetgeen de Minister heeft medegedeeld omtrent andere bezuinigingsrnaatftgelen, welke het Rijkspersoneel betreffen. Als antwoord op de vraag, welke die voorgenomen maatregelen waren, zeide de Minister:

362 lk kan mededeelen, dat deze maatregelen zijn : vooreerst de pensioenkorting en intrekking van art. 38 van bet Bezoldigingsbesluit en dat de Centrale Commissie hieromttent heeft medegedeeld, zich van advies te willen onthouden, omdat tot de zaak blijkbaar reeds is besloten. Een tweede maatsegel is de classificatieherziening. Daaromtrent wordt het advies ingewacht van de classificatiecommissie en zal de Centrale Commissie volgens art. 24 van het Koninklijk besluit worden gehoord. Een derde maatregel is de verhooging tot f 100 van den aftrek, bedoeld in art. 2de lid, van het bezoldigingsbesluit op de jaarwedden van ambtenaren berreden de 21 jaren en de intrekking van art. 19a van het Bezoldigingsbesluit (minimum voor gehuwd mannelijk personeel). Het advies daaromtrent is reeds ingekomen. Het luidt niet ongunstig, ofschoon er enkele wijzigingen in worden voorgesteld. In het algemeen vind ik het niet passend over dergelijke adviezen in het publiek te spreken.•Wat ik dus hieromtrent meedeel, moet men niet beschouwen als een antecedent. Een verdere maatregel is de invoering van de 48-urige werkweek. Daarover is gehoord de commissie-de Wilde, d.w.z. de commissie van advies voor de Rijkswerklieden. Een andere maatregel is de regeling van het extra verlof en verder een nieuwe regeling van de jaarlijksche verloven. Omtrent het eerstgenoemd punt wordt het advies gewacht van de Centrale Commissie. Wat aangaat het andere punt, heeft de Regeering naar aanleiding van een spontaan gekomen voorstel van de commissie de zaak in overweging genomen. Er is dienaangaande nog geen besluit genomen. Verder zullen vanaf 1 Januari 1923 geen gratificatien meer worden toegekend bij ambtsjubilea en zullen geen toelagen meer gegeven worden voor de waarneming eener hoogere functie door een lageren ambtenaar. Over deze beide punten zijn gehoord de bij zondere commission voor georganiseerd overleg. Ten slotte is besloten — daaromtrent behoefde geen commissie gehoord te worden — dat het zoogenaamd reserve-personeel, d. w. z. hulppersoneel en losse werkkrachten, die niet geregeld dienst doen, zullen worden bezoldigd naar den plaatselijken loonstandaard en dat de tijdelijke ambtenaren en werklieden als regel moeten worden bezoldigd naar het minimum loon van overeenkomstige ambtenaren en werklieden in vasten dienst. Dit wil zeggen, dat geen periodieke verhoogingen zullen kunnen worden verleend,' doch dat men hiervan kan afwijken om_bijzondere redenen, zoodat bijvoorbeeld aan iemand, die lang in dienst wordt gehouden, een periodieke verhooging kan verleend worden."

363 Het spreekt van zelf, dat in den loop van het debat nog heel wat meer punten van bezuinjging:werden besproken. Deze kunnen wij echter met stilzwijgen voorbij gaan. Slechts eerie uitzondering client te worden gemaakt, n.l. voor hetgeen de heer H. Colijn zeide omtrent beperking der defensie-uitgaven._ Dit was het volgende: „Dan komen wij ook aan de defensie-uitgaven. De heer Marchant heeft hier gisteren gezegd, dat zonder een belangrijke beperking van de defensie-uitgaven de Regeering onmogelijk haar taak zal kunnen volbrengen. Mijnheer de Voorzitter! Ik sluit mij daarbij aan. Ik wil dit nog eenigszins nader toelichten, omdat daaraan onvermijdelijk verbonden is, naar het mij voorkomt, een wijziging in ons defensiesysteem. Tot nog toe is de defensie crap ons land gebaseerd geweest, zoowel op de gedachte om onze verplichtingen als lid van de internationale volkerengemeenschap te kunnen nakomen, als op een langdurige verdediging van onzen nationalen bodem. Dit waren de twee grondgedachten, waarop onze defensie gebaseerd was. Ik geloof niet, dat ik aan de verdenking zal bloot staan van het met de defensie van ons land licht te nemen; maar ik moet wel zeggen, dat het mij voorkomt, dat in deze financieele omstandigheden wij er toe zullen moeten komen, dat de gedachte, om ons nationaal grondbezit gedurende langen tijd te verdedigen tegen vreemd geweld, uit ons defensie-syteem zal moeten worden weggenomen en dat wij niet meer zullen kunnen doen dan een apparaat behouden, noodig om onze internationale verplichtingen als lid van de internationale volkerengemeenschap te kunnen nakomen. Daarvoor is noodig in de allereerste plaats een operatief orgaan en altes wat niet met dat operatief orgaan te maken heeft, zal naar mijn overtuiging — het kan misschien nog een jaar uitgesteld, maar ontkomen doet men er niet aan — moeten worden afgesneden, om de eenvoudige reden, dat het anders onmogelijk is te bereiken, wat bereikt moet worden. Ik neem het standpunt in, dat er zoo krachtig zal moeten worden ingegrepen, dat men het doel niet buiten de Departementen van Defensie om zal kunnen bereiken. Zij moeten dus ook hun aandeel daaraan dragen, zoo goed als de andere. Dit wil dus zeggen van den anderen kart, dat niet alles zal moeten komen van de Departementen van Defensie . en de andere diensttakken vrij zullen kunnen uitgaan. Ik acht de taak, welke de Regeering te vervullen heeft, zoo benauwend ernstig, dat alleen wanneer men het vraagstuk beziet in zijn vollen omvang gehoopt mag worden door de moeilijkheden heen te komen.. '

364 Op dit moment vond de heer Troelstra het noodig te vragen, hoe de beer, Duymmaer van Twist daarover dacht. De heer Colijn antwoordde: „Juist als ik" en vervolgde toen : „Dit zijn echter vraagstukken, ik mag daar wel even de aandacht op vestigen, die niet kunnen worden afgedaan met een rede, door mij of een ander hier in de Kamer gehouden, en door een antwoord, daarop door de Regeering gegeven. Dit zijn vraagstukken, welke opzettelijk onder de oogen moeten worden gezien, evengoed als dit het geval zal zijn met andere vraagstukken, welke in beteekenis hiermede op een lijn zijn te stellen. Tot ontwapening, zooals de heer Troelstra zegt, zal het daarbij geenszins kunnen korner', wel tot belangrijke bezuinigingen." *** Zooals men weet is aan deze passage uit de rede van den heer Colijn veel aandacht geschonken : veel meer dan . . . zij waard was. Er is veel ophef van gemaakt; veel verbazing — ook voorgewende — over betoond , en toen hetgeen duidelijk was, verduidelijkt was, is door velen op heftigen toon gesproken over veranderen van opinie, terugnemen van hetgeen eerst gezegd was, enz. In zijne repliek zeide de voorzitter der anti-revolutinaire Kamerclub : lk heb mij afgevraagd, wat de oorzaak kon zijn, dat deze mededeeling eigenlijk meer indruk heeft gemaakt dan ik verwacht had dat zij maken zou, en dan is de redelijke verklaring, die ik daarvoor geven kan — want ik zoek graag naar een redelijke verklaring — in de eerste plaats deze, dat men zich altijd van de antirevolutionnaire defensiepolitiek een gansch verkeerde voorstelling heeft gemaakt. Men heeft nu eenmaal zoo fang, ook hier in de Kamer en verder in het geheele land, verkondigd, dat de antirevolutionnairen zijn een militaristische partij, dat men er zelf aan is gaan gelooven. lk ben nog niet vergeten, hoe tien jaar geleden, toen ik daar achter de Regeeringstafel stond, mij werd toegevoegd, dat het eenige nummer, dat de antirevolutionnaire op hun program hadden, was: het uitgeven van meer geld voor militaire doeleinden. Wanneer men op die wijze het karakter van een partij, die ernst maakt met het vraagstuk van de landsdefensie, gaat afschilderen, en men hoort dan op een gegeven oogenblik zeggen : spring ook in dit opzicht niet verder dan 1.1w stok Lang is, dan vraagt men zich niet in de eerste plaats af, of dat ook kan zijn ingegeven door het wezenlijk belang van de defensie in dezen tijd, maar dan vindt men dat een nieuw geluid en men noemt dat een ommezwaai.

365 1k • wensch er nu in de eerste plaats op te wijzen, dat voor die verbazing - toch werkelijk niet zooveel reden was. Wie De Standaard geregeld gevolgd heeft, heeft kunnen bemerken, dat in de liatste maanden bij herhaling geschreven is in dezelfde richting, waarin hier gesproken werd. Nog in De Standaard van 4 November, d.i. de Zaterdag, voorafgaande aan de week, waarin de algemeene beschouwingen hier aanvingen, werd gezegd : „Ons blad heeft aan onze defensie geen anderen eisch gesteld dan dat wij in staat zouden zijn de verplichtingen na te komen; die voortvloeien uit de omstandigheden, dat wij een zelfstandige natie zijn. Aan dat feit ontleenen wij in de gemeenschap der volkeren rechten, maar het legt ook verplichtingen op. Die verplichtingen moeten wij kunnen naleven op straffe van die taak eventueel door anderen overgenomen te zien en daarmede onze zelfstandigheid in te boeten." En iets verder: „Opzettelijk heeft De Standaard zich in de defensievraag beperkt tot het minimum dat voor een behoorlijke neutraliteitshandhaving jioodig is en heeft zelfs geen gewag gemaakt van de eischen, waaraan voldaan zou moeten worden voor een langdurige verdediging van onzen nationale bodem. Daarom ook behoeven er geen milliarden te worden gevraagd — het was in een polemiek met een ander blad, dat deze uitdrukking gebruikt was — voor militaire uitrusting, al zal er wel iets moeten worden gedaan om een bruikbaar veldleger te krijgen, dat in staat zal zijn om aan onze internationale verplichtingen te voldoen."

En als men zeggen mocht (en het recht daartoe zal ik niet ontkennen); wij hebben ten slotte niet te maken met hetgeen voorkomt in het een of andere politieke orgaan, waarvan wij niet beoordeelen kunnen wie er de schrijver van is, dan zal ik daarop geen captie maken, maar dan zou ik er op willen wijzen dat reeds eerder, lang voor dit geschreven werd, in de Eerste Kamer der Staten-Generaal de heer Idenburg op 16 Mei,,_bij de behandeling van hoofdstuk VIII der Staatsbegrooting voor het dienttjaar 1922, in antwoord aan den heer van Embden, het volgende gezegd had: „dat de krachtsinspanning, waartoe wij in staat zijn op militair gebied ons nooit volkomen zekerheid kan waarborgen. Het absolute geldt alleen naar beneden. en niet naar boven. Er is een minimumgrens, en die minimumgrens is, dat wij houden wat wij te goeder trouw tegenover de wereld beloofd hebben en wat internationaal onze plicht is. Dat is het punt, waarover wij het misschien eens zijn : ons woord moeten wij handhaven, wij moeten handhaven onze veutraliteit. Dat is het . minimum en ik wensch niet daarboven te gaan."

366 En op een andere plaats: „Mijn doel staat lager, als ten minste het risico wat beteekent, en bepaalt zich tot het absoluut noodige, wat wij internationaal verplicht zijn, de handhaving van onze neutraliteit, inspanning van onze krachten, opdat wij die daadwerkelijk kunnen handhaven. Als wij dit doen, scheppen wij ook een zeker risico voor anderen. maar dat is niet het doel. De handhaving der neutraliteit is het doel." Mijnheer de Voorzitter! Dat woord werd gesproken door een gezaghebbende antirevolutionair, die ook bekleedde een verantwoordelijke positie in het bestuur van de antirevolutie partij in het land. Daarmee is dunkt mij de reden vervallen, waarom men zou moeten zeggen, dat dit als een verrassing uit de lucht is komen vallen. Een nieuw geluid was het naar mijn oordeel geenszins. Het was ook geen omzwaai. De handhaving van het element in de defensiepolitiek, dat voor ons steeds de meeste waarde had, is geweest ide handhaving van de neutraliteit." ** Zooals in Nederland regel is, voelde de linkerzijde behoefte voor de zooveelste maal te beweren, dat de rechterzijde niet in staat is eenigen specifiek rechtschen wensch te verwezenlijken: dat de rechtsche politiek tot onmachtigheid is gedoemd; dat de rechterzijde tot dusver niet anders heeft gedaan dan volgen de lijn, die de forsche hand van vroegere vrijzinnige staatslieden in Nederland heeft getrokken; dat de antithese geen recht van bestaan heeft voor de politiek. In vroeger jaren was het in het bijzonder de heer Drucker, die daarover lang praatte. Deze is evenwel verdwenen en dit jaar vertelden de heeren Dresselhuys en Troelstra wat zij over deze punten dachten. Het was met name de heer Dresselhuys, die wist te vertellen, dat de rechterzijde niet anders gedaan heeft dan de lijn te volgen, die de forsche hand van vroegere vrijzinnige staatslieden in Nederland heeft getrokken. Eenig voorbeeld gaf hij niet. En het zou hem ook niet gemakkelijk vallen. Want in de laatste 20 jaar hebben de vrijzinnigen gestemd tegen nagenoeg elken belangrijke politieken maatregel, door de rechterzijde voorgesteld. Zou het verwijt van den heer Dresselhuys dus waarheid bevatten, dan zou dit tevens inhouden de scherpste veroordeeling der vrijzinnige politiek als volstrekt beginselloos of handelende tegen eigen beginsel. Wat de heer Troelstra in het midden bracht, was niet steekhoudender. Hij liet o.a. het volgende hooren: „Over de antithese, Mijnheer de Voorzitter, zal ik ook bijna geen woord meer zeggen. Wij hebben de heeren, die ze in stand willen houden, hier aan het woord gehoord en de indruk is

367 precies dezelfde als wij in de afgeloopen 25 jaar altijd hebben gehad, zoo vaak dit debat hier gevoerd werd. De voorstanders van de antithese staan sterk, zoolang het loopt over verschil in levensbeschouwing en over een algemeene beginselverklaring. Zelfs kan men, zoolang de zaak zich beweegt op dat gebied, zich beroepen, zooals de heer Beumer heeft gedaan, op allerlei uitingen in onze en in liberale kringen, die aantoonen, dat er werkelijk bestaat een verschil in. levensbeschouwing tusschen de verschillende groepen des . yolks. In verband daarmede, meen ik den heer Beumer even deze opmerking te mogen maken. Deze heeft hier uitspraken van partijgenooten van mij over het huwelijk aangehaald. Het is een felt, dat wij alien, wanneer wij eerlijk willen zijn, zullen moeten toegeven, dat er geen vraagstuk is, zoo moeilijk en dat zoozeer bij menigeen aanleiding moet geven om zijn geest te laten werken over de mogelijkheid van verandering daaromtrent als . het vraagstuk van het huwelijk. Het is eenvoudig struisvogelpolitiek om dat te ontkennen. Daarom is het niet te verwonderen, dat er ook in onze partij, waarvan de leden, de een op dit en de ander op dat gebied, hun geest laten tasten in de toekomst, verschillende personen voorkomen, die aan de. hand van de nieuwe literatuur allerlei gedachten en ideeen hebben en verkondigen, die uitdrukking geven aan die behoefte, aan een meer bevredigende oplossing van het sexueele vraagstuk. Maar dat alley is • de quaestie niet. Daar gaat de vraag, die ik aan de heeren gesteld heb, niet over, of er in het algemeen verschillen zijn in levensbeschouwing. Het gaat om deze vraag: of dat verschil in • levensbeschouwing in den tegenwoordigen tijd, speciaal zooals- - de vraag hier behandeld is, met - het oog op de groote vraagstukken, die deze verkiezingen hebben beheerscht, van dien aard kan zijn, dat daaruit moest voortvloeien een partijgroepeering volgens die algemeene verschillen in levensbeschouwing, de beteekenis in een woord van die levensbeschouwing voor de politieke , scheidingslijn. Daarover hebben de heeren zoo goed als niet gesproken." Deze beschouwing eischt tweeerlei kantteekening. Ten eerste dat er geen sprake is en- was van geesten, die in. de toekomst tastten en mogelijkheden opperden zonder meer; maar wel van personen, behoorende tot de. S.D.A.P. — en in het bijzonder ook vrouwen — die principieel stelling nemen tegen het gezin, zooals wij dat kennen en willen eerbiedigen en tegen eene huwelijkswetgeving overeenkomstig Christelijke beginselen. En wat de laatste zinsnede uit het aangehaalde betoog betreft, . over de daar bedoelde quaestie behoefde niet veel gezegd te worden. De praktijk wijst telkens weer uit van hoe overwegenden invloed het verschil in levensbeschouwing is. Ten helderste bleek dit bij de behandeling der Justitie-begrooting.

Mevrouw Bakker-Nort had een aanval gedaan op de bestaande huwelijkswetgeving. Zij &wilde verbetering der positie van de gehuwde vrouw. Haar betoog was een treffend voorbeeld van de verwarring en overdrijving, waaraan • de feministen lijden. Niettemin vond zij in principe steun bij Juffrouw Groeneweg, zoowel als bij Juffrouw Westerman, later nog op geweldiger wijze geholpen door den heer Marchant. De eenheid der geesten ter linkerzijde werd openbaar. En ter rechterzijde werd hetzelfde verschijnsel gezien. De woordvoerders der anti-revolutionaire en roomsch-katholieke groepen stonden met de Christelijk-Historische afgevaardigde, die het onderwerp behandelde, op een standpunt. Wanneer de heilige beginselen op het spel staan, is de beteekenis der antithese het duidelijkst. B.

No. 12

3e JAARGANG

MAART 1923

NEDERLAND EN ORANJE OFFICIEEL ORGAAN VAN DEN BOND VAN ANTIR EVOL. PROPAGANDA-CLUBS IN NEDERLAND MET MEDEWERKI NG VAN „HETCENTRAAL COM ITE" VERSCHIJNT DEN 15en VAN ELKE MAAND. ONDER

REDACTIE VAN :

Dr. E. J. BEUMER, Utrecht: C. SMEENK, Arnhem; P. J. DAM, Hilversum; C. B. VAN DE WAL, Randwijk; W. VERSCHOOR, Katwijk el/Z.

I

Artikelen, brieven (de redactie betreffende), boekwerken ter recensie enz. op to zenden aan W. VERSCHOOR to Katwijk aan Zee.

UITGAVE:

N.V.DAGBLAD EN DRUKKERIJ DE STANDAARD N.Z. Voorburgwal 58-60 - A'dam Telefoon N. 2315, C. 685

Abonnementsprijs : f 1.— per jaar. Abonnementen kunnen ten alien tijde aanvangen, doch ALLEEN bij het einde van den jaargang worden opgezegd.

INHOUDSOPGAVE : Leidraad : Kerk en Staat (II). — Onze Overheden. — Het wereldperspectief. — Ons programma. — Een bijzondere commissie. — De nieuwe jaargang.

LEIDRAAD: KERK EN STAAT II. (HET PRINCIPIEELE GEDEELTE).

Wie over de onderlinge verhouding van Kerk en Staat gaat spreken, moet zich eerst over elk afzonderlijk een juist begrip vormen. De vraag is dus: Als we spreken over de verhouding van Kerk en Staat, wat moeten wii dan verstaan onder de „Kerk" en wat onder de „Staat"? Voor wie slechts korten tijd van voorbereiding heeft, is aan te bevelen nauwkeurig in zich op te nemen, wat Dr. Kuyper schrijft in de Gemeene Gratie III in de samenvatting van zijn betoog over „Kerk en Staat". Wij geven van deze belangrijke conclusien hier allereerst een klein résumé. 't Instituut van de Kerk en dat van de Overheid bestaan beide oin der zonde wil. Zoowel 't Overheidsgezag als 't kerkelijk gezag zijn daarom mechanisch van aard d. w. z. zij behooren niet oorspronkelijk tot het menkhelijk leven, maar worden op kunstmatige wijze in dit leven ingeschoven.

I

370 't Verschil tusschen beide ligt principieel hierin, dat de Overheid een Instituut is van de Gemeene Gratie, de Kerk daarentegen van de Particuliere genade m. a. w. de Overheid is een instelling voor onze aardsche huishouding, terwiji de Kerk een instelling is voor het Koninkrijk der hemelen. Staat en Kerk beide dienen de eere Gods en zoeken des menschen heil, maar zij doen het elk op haar eigen wijze, de eerste door dwang, geweld en den sterken arm ; de tweede door het wekken van overtuiging, door belijdenis en door geestelijken invloed. Haar wezen is verschillend en daaruit volgt tevens dat haar wijze van optreden onder de menschen onderscheiden is. Reeds in 't O. T. vanaf de wetgeving op Sinai treedt de door God ingestelde eeredienst nevens de Overheid onder Israel op, doch deze verhouding draagt een buitengewoon karakter en kan niet zonder meer op onzen tijd worden overgebracht. Wat 't Nieuwe Testament betreft, daarin wordt met niet een enkel woord gezinspeeld op plicht tot inmenging van de Overheid in kerkelijke aangelegenheden. Veeleer wordt, in geheel het N. T. de sfeer der Overheid en de sfeer der zelfstandige Kerk, als twee in aard, karakter, bestaanswijze en doel geheel onderscheiden sferen, voorgesteld. Wel worden plichten aan de belijders van Jezus jegens de Overheid opgelegd, maar met niet een woord een verplichting aan de Overheid tot het zich partij stellen in wat het kerkelijk leven aangaat. Volgens de algemeene wet der ontwikkeling, gaat de weg naar boven gepaard met splitsing en daaruit geboren strijd. Dientengevolge moet ook de Kerk, hoewel ze organisch een blijft, zich instituair in onderscheiden en uiteenloopende formation openbaren. Reeds vOOr de Hervorming deed zich dit streven naar zelfstandige formatie van velerlei groepen met eigen kleurschakeering sterk gevoelen, doch de Roomsche tiierarchie verzette er zich met alle kracht tegen. Door de Reformatie echter verkreeg dit proces zijn vrijen loop. De Reformatoren waren nog te veel in de Roomsche eenheidsidee bevangen, vandaar dat zij dogmatisch voor eenheid hebben gepleit en practisch er voor hebben gewerkt, echter zonder resultaat. De eenheidsidee is niet opnieuw te verwezenlijke tenzij men ze opnieuw omzette in een clericale hierarchie.

371 De pluriformiteit der Kerken plaatste de Overheid, tot dusver gewend aan de eenheidsidee der Kerk, voor een nieuwen toestand, die niet terstond helder werd doorzien. Vandaar ook dat in de protestantsche landen de Overheid aanvankelijk een nationale kerk, een landskerk, een staatskerk, een volkskerk erkende als de eenige, waarmede zij te rekenen had. Gevolg : belemmering van de vrije ontwikkeling der Kerken (sinds 1619 werd geen nationale Synode in ons land meer toegelaten; de synodale organisatie van 1816 door Willem I opgelegd). De vrijheid is alleen te verkrijgen, indien de kerken den moed hebben, om, door 't brengen van het offer van alle persoonlijk en geldelijk voordeel, haar voile onafhankelijkheid te herwinnen. Dan ontsluit zich voor haar, dank zij het constitutioneele Staatsrecht de mogelijkheid om krachtig op het Staatsleven in te werken en in 't volksleven zich door .haar leden te doen gelden. Als onafhankelijke machten werken dan Staat en Kerk nevens elkander tot heil des yolks. Deze vorm van scheiding van Kerk en Staat heeft niets gemeen met de leuze der Fransche Revolutie, want deze was het te doen om den ondergang der kerken, terwijI het ons doel is, om door de onafhankelijke positie der Kerken haar invloed op staat en maatschappij te verhoogen en aldus nieuwe banen te openen voor haar actie naar buiten. Daaruit blijkt tevens, dat we geen onverschilligheid noch tusschen Staat en Kerk onderling, noch ten opzichte van de waarheid in haar absoluten zin wensehen te bevorderen. Samenwerking van Staat en Kerk op den grondslag van het levende Woord Gods is het doel, waarnaar wij strevem 't Vraagstuk van de verhouding van Staat en Kerk heeft beteekenis voor de Kerk. Hier concentreert zich de kwestie in het bekende art. 36 der Nederlandsche Geloofsbelijdenis. Dat is een onderwerp apart. 't Gaat hier in 't bijzonder over deze woorden van het artikel: „haar ambt is niet alleen acht te nemen en te waken over de politie, maar ook de hand te houden aan den heiligen kerkedienst, om te weren en uit te roeien alle afgoderij en valschen godsdienst , om het rijk van den anti-christ te gronde te werpen en het koninkrijk van Jezus Christus te bevorderen, het woord des Evangeliums overal te doen prediken, opdat God van een iegelijk g eeerd en gediend worde, gelijk Hij in zijn woord gebiedt". Aan den Staat wordt derhalve opgelegd de verplichting (hier

372 gebruik ik de formuleering van De Wilde : de A.-R. partij en haar program Aran beginselen) : 1. om te voorzien in den nooddruft van Kerk en pastorie, 2. om alle anderen eeredienst dan die der ware Kerk uit te roeien en te weren, 3. om in streken, waar de ware Kerk nog niet was, de prediking van het ware geloof te brengen. Zeker zou in onzen tijd, 't goede dat in dit veel besproken gedeelte van dit geloofsartikel te vinden is, op andere wijze zijn geformuleerd. De bewoordingen van thans herinneren nog te veel aan den Roomschen zuurdeesem. Veel is te verkiaren uit den geest des tijds, waarin de opstellers leefden. 't Is daarom niet te verwonderen, dat in onzen tijd verzet rees .tegen de woordelijke handhaving van art. 36 ('t bekende gravamen van Dr. A. Kuyper e.a.). Deze oppositie was principieel en richtte zich op art. 36 in zijn aloude historische beteekenis en kant zich tegen de veronderstelling, waarvan dit artikel uitkaat, dat er n.l. maar een Kerk bestaat en bestaan kan ; dat wat daarnaast opkomt, zich valschelijk alzoo noemt; en dat de Overheid geroepen is, desnoods met het zwaard, die eene Kerk te beschermen en niet alleen de afgoderij, maar ook alien valschen godsdienst uit te roeien. Men heeft getracht om, opportunistisch, aan art. 36 een uitlegging te geven, die eenigszins overeenstemt met de nieuwere denkwijze omtrent de verhouding van Kerk en Staat. In dit verband verwijzen we naar de Verzamelde Opstellen van mr. Lohman. (le afd. hoofdst. X). Tegen deze opvatting is Prof. Rutgers met klem opgekomen. Doch ook de uitlegging van mr. Lohman heeft de eigenlijke voorstanders van 't behoud van den oorspronkelijken vorm van dit veelbesproken artikel niet kunnen voldoen. Zij eischen, waarvan mr. Lohman niets wilde weten, een geprivilegieerde kerk, wat dan de Ned. Herv. Kerk zou moeten wezen, die dan bij voorkeur als de „rationale Kerk" wordt voorgesteld, om in dieri naam haar meerderheid te doen uitkomen boven de andere Kerken, die zich in 't midden van ons yolk hebben gevestigd. Zij, die hiervoor ijveren, hebben zich de laatste jaren vereenigd in de Gereformeerd (l -Iervormde) Staatspartij.Deze partij stelt zich feitelijk buiten de werkelijkheid en grijpt terug naar toestanden, die ver in 't verleden liggen en vermoedelijk nooit meer zullen terugkeeren. '

373 De heenwijzing naar 't program van de Geref. (Herv.) Staats7 partij bricht ons vanzelf op 't terrein der practische politiek. Deze wordt natuurlijk beheerscht door den feitelijken toestand, gevolg van de gronctwettelijke regeling. We gaven in de 1e leidraad over ons onderwerp reeds aan, hoe deze thans is en hoe alle wenschen, om er verbetering in te brengen, zijn afgestuit op de onmogelijkheid, om- op dit punt te komen tot overeenstemming tusschen de partijen rechts. Wij herinneren slechts aan de kwestie van de openbare godsdienstoefening buiten de gebouwen in besloten plaatsen (processie), dat zoovele tongen in beweging heeft gebracht. En aan 't vraagstuk, dat ons 't meest interresseert: de verbreking . van de Synodale organisatie en de daardoor mogelijk geworden aaneensluiting van alle gereformeerde groepen in kerkverband. Aan dit vraagstuk zit echter ontzaglijk veel vast. De geldelijke band, de gouden keten, waarmede de Kerken aan den Staat vastzitten, is niet gemakkelijk los te maken. De a.-r. partij wil volgens haar beginselprogram (art. 20) opheffing van de vierplichting uit art. • 171 G. W. voortvloeiende. Doch na vooraf het rechtens verschuldigde te hebben uitbetaald aan de rechthebbenden. Hoeveel bedraagt echter het rechtens verschuldigde ? En zoo deze vraag is beantwoord, wiezijn dan de rechthebbenden ? Zullen het de plaatselijke kerken zijn of de kerkgenootschappen? Naar gereformeerd kerkrecht de eerste, maar gebleken is bij de bespreking van de rede van Prof. Visscher bij de jongste begrootingsdebatten, hoeveel moeite het zal kosten, om voor een oplossing in dien geest een meerderheid in de Kamer te vinden. -. Hou-dt onze partij onverzwakt aan haar beginselen vast en geven wij nimmer , den moed op, om ook voor dit allergewichtigste _ punt van ons beginselprogram in den kring, waarin God ons plaatste, den strijd te voeren. V.

een

ONZE OVERHEDEN. In een onzer kiesvereenigingen is de vraag gerezen, of we den Gemeenteraad overheid kunnen noemen, naar a.-r. begrippen , of wel dat we hem moeten beschouwen als de gemeentelijke yolksvertegenwoordiging bij de Overheid, die dan gevormd wordt door het Dagelijksch Bestuur of alleen den Burgemeester. Ons werd gevraagd naar ons oordeel. , 't Komt mij voor, dat

374 de zaak van algemeen belang is en daarom beantwoording in ons orgaan gewenscht. leder voelt, dat deze vraag vanzelf opkomt, wanneer men gaat vergelijken de inrichting van 't staatsbestuur met die van het gemeentelijk bestuur. Wie uitgaat van de a.-r. beschouwing omtrent Kroon en volksvertegenwoordiging en deze tracht over te brengen op het terrein der gemeente, ziet zich voor moeilijkheden geplaatst, die hem aan 't twijfelen moet brengen. 't Antirevolutionaire staatsrechf staat op den hechten grondslag van het wettelijk recht. Dat wettelijk recht staat uitgedrukt in de grondwet en deze spreekt duidelijk: Van de macht des Konings. En wel heeft de liberale practijk het er op toegelegd, om die macht tot het nulpunt terug te voeren, zoodat men,. liberale schrijvers lezende, de vraag mag stellen : heeft de Kroon nog zekere zelfstandige bevoegdheid ? Maar wij a.-r. houden vast aan de letter der Grondwet, die aan de Kroon zeer groote macht toekent, ze alleen beperkend of bindend aan de ministerieele verantwoordelijkheid. De Landsoverheid is voor ons onze geeerbiedigde Koningin, geflankeerd door de over Haar zelf gekozen ministers. Op Hare schouders rust de regeering van ons yolk. De wijze waarop Zij dat doet, is door de Grondwet in een gansche reeks van artikelen nader omschreven, zoodat over geen enkel onderdeel van 's Lands bestuur omtrent de Haar van rechtswege toekomende macht onzekerheid behoeft te bestaan. Bij Haar berust de uitvoerende macht. Zij stelt de algemeene maatregelen van bestuur vast. In Haar handen berust het opperbestuur der buitenlandsche betrekkingen. Zij verklaart oorlog en sluit verdragen. Zij heeft het oppergezag Over land- en zeemacht. Van Haar zijn de ontwerpen van wet, die aan de Staten-Generaal ter goedkeuring worden voorgelegd. En zoo is 't ook alleen Haar onderteekening, die de wet tot stand doet komen, waarom elke wet aanvangt met: Wij, Wilhelmina, Koningin der Nederlanden, enz. hebben goedgevonden enz. In naam der Koningin wordt ons recht gedaan. Zij is 't, van wie alle daden van wetgeving en rechtspraak uitgaan. Zij is voor ons de Hooge Overheid, voor wie wij onze gebeden opzenden tot den Almachtige, opdat wij onder Haar bestuur stil en gelukkig mogen leven. Maar dat wil niet zeggen, dat Zij in Haar regeering geheel vrij zou zijn. Dat is iets, wat Zij zelf niet zou wenschen, evenmin

375 lets, wat Haar vaderen hebben gewenscht, toen zij den troon van Nederland beklommen. Geen absolute macht hebben zij begeerd, maar een constitueele monarchie, d.w.z. voor de verlangens van 't Nederlandsche yolk, zich uitsprekend in de vertegenwoordiging des yolks — de Staten-Generaal — hadden zij een open oog. Zij verlangden aan den volksinvloed op de wetgeving en 't bestuur des lands den grootst mogelijken invloed te verzekeren. Wat 't Nederlandsche yolk op een gegeven oogenblik als 't meest noodzakelijke op den voorgrond wil zien gesteld, manifesteert zich telkens opnieuw in de samenstelling der Tweede Kamer, die door haar voortdurende vernieuwing 't aangewezen middel biedt, om te weten, wat omtrent 't algemeene regeeringsbeleid in de natie leeft en werkt. Wij kunnen thans over deze gewichtige staatsrechtelijke vraagstukken, waaromtrent tusschen de liberale en a.-r. beschouwingen een groot verschil van meening bestaat, niet verder handelen. Misschien dat we daarover later eens uitvoeriger zullen zijn. Thans is 't ons alleen te doen, om duidelijk te doen uitkomen, dat volgens ons staatsrecht de regeering van ons land zich concentreert in den persoon, die de Kroon draagt en dat alle ander gezag in den lande, een min of meer afgeleid gezag is. Ook onze ministers te rekenen tot de Overheden des lands, is hiermee niet in strijd, mits men goed in 't oog houdt, dat . zij slechts macht uitoefenen, in verband met hun verhouding tot de Kroon. En zeker is ook de macht der Staten-Generaal groot, daar hun af- en goedkeuring der hen voorgelegde ontwerpen van wet, hun contrOle, die zij uitoefenen over alle regeeringszaken, geen uitgezonderd, en waaraan zij door woord en getuigenis kracht kunnen bijzetten, voor de regeering des lands van groot gewicht is, doch nooit mag vergeten, dat zij het niet zijn, die de wet stellen, maar dat deze ten slotte niet anders is dan de belichaming van den Koninklijken wil. Voor ons is de Kroon niet een vliegwiel, een ornament, of wat er de liberale practijk, in overeenstemming met het liberale staatsrecht, nog meer van heeft willen maken, maar zij is een wezenlijk bestanddeel van onze staatsinrichting, 't fundament, waarop alles rust. Naast onze Landsoverheid worden wij echter ook geregeerd door provinciale en gemeentelijke Overheden. Wij mogen deze,

376 als b. v. de ministers, niet enkel eeren, voorzoover en omdat zij afhankelijk zijn van 't staatsgezag. Zoo licht komen we daartoe. De wet regelt hun positie en bepaalt hun rechten en bevoegdheden, beslist over den omvang van hun taak, heeft in een woord hun heele hebben en houden in haar hand en is ook elk oogenblik weer in staat, om de door haar gewenschte wijzigingen in hun overheidsbemoeiingen te brengen. Toch is van afgeleide souvereiniteit bij hen niet in de eerste plaats sprake. Onze gemeenten, onze provincien hadden reeds een eigen gezag, vOOr er nog van een algemeen staatsgezag gesproken kon worden. Op deze oorspronkelijke machtspositie berust feitelijk hun tegenwoordig bestaan. Zij regelden reeds lang eigen huishouden en vaardigden hun bevelen uit, en eischten volstrekte gehoorzaamheid te dien opzichte van hun onderdanen, vOOr en aleer de landelijke overheid zich kon doen gelden. Daarom is 't zoo juist, om ook van gewestelijke en gemeentelijke Overheden te spreken, en ook voor hen 't gebed tot God op te zenden, opdat zij wijsheid van Boven mogen ontvangen, om ons, hun onderdanen, goed te regeeren. Deze, op de historie gegronde besctiouwing, moet ons ook voor deze Overheden met ontzag vervullen en ons doen inzien, dat zij met het zelfde recht van ons gehoorzaamheid aan de door hen gestelde regelen kunnen vorderen, als dat onze Vorstin dat doen kan ten opzichte van de door Haar uitgevaardigde bevelen. Wezenlijk onderscheid bestaat hier niet. Wel heeft 't landelijk gezag menigmaal getracht de macht der lagere besturen te fnuiken. En inderdaad, op dien weg zijn groote vorderingen gemaakt. De autonomie, d.w.z. de zelfregeering, der onderdeelen van 't Rijk, is tot een minimum teruggebracht. Bij de provincie is er al haast niet meet . . Van te spreken. En de gemeente heeft ook menige veer moeten laten. En steeds moet zij op haar qui vive zijn, want telkens weer worden nieuwe aanslagen op haar zelfbeschikkingsrecht gedaan. Maar juist haar voortdurend protest tegen de aanranding van dit recht toont, hoe diep in haar boezem leeft de wetenschap, dat zij een oorspronkelijk, haar niet te ontnemen gezag uitoefent over personen en verhoudingen, die in haar grondgebied worden aangetroffen. Moge echter 't regeeringsrecht der plaatselijke overheden (om over de gewestelijke nu maar niet meer te spreken) zich staande hebben gehouden, zelfs in tijden, waarin 't scheen, alsof dat

377 recht geenerlei erkenning meer vond in de denkwijze van hen, die in 't land den boventoon voerden — in de keuze der personen die dat recht uitoefenen, is groote verandering geliomen. De gemeentewet heeft voor alle gemeenten, en voor alien op dezelfde wijze, aangegeven, wie de dragers zullen zijn van 't gemeentelijk overheidsgezag. Of liever, reeds de Grondwet deed dat en de nadere uitwerking en preciseering verbleef aan de gemeentewet. Wie zijn 't nu, die als zoodanig worden aangewezen ? En dan antwoordt de Grondwet: Aan 't hoofd der gemeente staat een raad. Aan den raad wordt de regeling en het bestuur van de huishouding der gemeente overgelaten. Hij maakt de verordeningen, die hij in het belang der gemeente noodig oordeelt. Ons dunkt, dat is duidelijk. De gemeentelijke Overheid is in de eerste plaats de Raad. En nevens hem, en in 't algemeen onder hem, maar in sommige bij de gemeentewet nader aangeduide gevallen ook buiten hem om, 't College van B. en W., en speciaal wat de politie betreft, de Burgemeester, die dan handelen kan geheel volgens eigen bevoegdheid; kunnen wij, sprekende over den Raad, echter spreken van een hem van nature toebehoorend gezag, dat door de hoogere Overheid wel geregeld, maar niet zonder meer op zij gezet kan worden, 't gezag van B. en W. en dat van den Burgemeester schijnt ons toe een afgeleid karakter te dragen. - Desalniettemin, waar zij 't recht bezitten, om ons te dwingen tot nakoming hunner bevelen, komt ook hun de eerenaam van „Overheden" toe en daarom behooren wij, wanneer wij gedenken in onze gebeden aan hen, die God over ons gesteld heeft, om ons te regeeren, ook te noemen onder onze vroede vaderen, hem en hen, die in zeer bijzonderen zin vormen 't bestuur onzer gemeente. V.

HET WERELDPERSPECTIEF. Het wereldgebeuren vertoont een tragedie. Een machtig treurspel, dat den loop der menschheid volgt van de sluiting van het oude Eden of tot de ontsluiting van het nieuwe Eden toe. De Engel met het zwaard aan de poort van 't oude Eden typeert de wereldworsteling, die sinds heeft geduurd en nog duren zal tot de Engel met de bazuin de opening van het nieuwe Eden zal aankondigen.

378 De historie verhaalt ons hoever we van die sluiting of zijn en de profetie leert ons hoe dicht we de ontsluiting 'zijn genaderd. En • op beide eischt de Schrift dat we zullen letten, omdat het wereldplan met de voleinding saamvalt en ons bestaans-doel alleen met het oog op die voleinding beteekenis heeft. Ve.rliezen we dit uit het oog, dan worden we materialist; dan richt zich ons oog op het heden, dus op het vergankelijke ; dan ontgaat ons het bestaans-doel aller dingen ; dan gaat langs ons heen het werkplan Gods. Daarom is het noodig, dat we in de groote wereldworsteling ons eens orienteeren om den stand van zaken en ook onze eigen positie beter te kunnen bepalen. De wereld is thans een nieuw stadium ingetreden, Wel zijn nog niet alle conferentie's afgeschaft en is er nog eenige kans van samenspreking, doch practisch is er van de nog komende conferentie's niet veel meer te verwachten. Meer en meer gaan de mogendheden uit elkaar en handelt elk op zijn eigen gelegenheid. De toon hiervoor is aangegeven door Frankrijk, hetwelk een aanvang heeft gemaakt met zijn dwangmaatregelen ten opzichte van Duitschland. Poincare, Frankrijks president, is thans de groote man der wereldpolitiek. Hij heeft de leidsels van Europa in handen en zit als meneer op den bok van den internationalen staatswagen. De geest van dezen man is de geest der huidige wereldpolitiek. En welke geest dit is moge blijken uit hetgeen we kort geleden in de bladen konden lezen uit een rede van Poincare, waarin hij zich uitliet over het vergaan der wereld in dezen toon: „Leve het einde der wereld, want op dien dag zal ik met Lloyd George het - eens zijn over het uitstel aan Duitschland van het totaal zijner schulden ! Persoonlijk ben ik besloten mij tot het einde toe te vermaken ! Elken avond zal er bal en cotillon in het Elysee zijn, de champagne zal stroomen, en de hoofden zullen dermate op hol zijn, dat niemand onder ons het oogenblik zal bemerken, waarop hij uit deze uitnemende wereld naar een' nog betere zal overgaan." Deze spottaal is die van den man, dien de wereld huldigt en die de wereld beheerscht: van den man, die door zijn woorden toont te zijn een instrument in de hand van Satan; van den man, die voorbereidt het rijk van den antichrist. Donker dan ooit voor dezen is de wereldtoekomst. De Fransche

379 bezetting in Duitschland slaat het voornaamste industriegebied met lamheid en verteert het nationale kapitaal, zoodat Duitschland alle nakoming der schadevergoedingsovereenkomsten onmogelijk gemaakt wordt en dit land onder den druk der omstandigheden moet ineenzinken. Rusland en Oostenrijk zijn reeds uitgeput en komen zich bij Duitschland voegen en met elkaar -vormen ze het graf der voormalige welvaart van de oude wereld. De terugslag hiervan wordt gevoeld door heel de wereld, inzonderheid door die landen welke hun eigen balans hadden sluitend gemaakt door het Duitsche debet op hun activa te brengen. Het wereldkapitaal, dat in eeuwen was vergaderd, wordt in enkele jaren vernietigd en het economisch gebouw wordt ondergraven ; de fundeering wordt weggehaald en zonder economisch fundament staat nu reeds ten deele, straks geheel, dit groote bouwwerk, 't welk honderden miljoenen huisvest. Aah deze ramp paart zich een tweede. Wanneer de wereldellende en daarmede de lichamelijke nooddruft toeneemt, zoodat de Russische en Oostenrijksche honger zich ook tot andere volken gaat uitbreiden, ontstaat er een solidariteit van belangen. Door den nood gedreven .voegt men zich bij elkaar: nationale grenzen vermogen niet te scheiden wat de ellende vereent en in den gemeenschappelijken kommer grijpt men het gemeenschappelijk ideaal: kleeding en brood. Rechten worden opgeofferd aan mogelijkheden. De revolutie viert hoogtij. Daarbij komt nog een derde. De door verblinding opgezweepte hartstochten, die de vernietiging van den tegenstander beoogen, scheppen een ongeevenaarde rassenhaat. Een haat, die elk gevoel van menschelijkheid vernietigt en slechts op wraakneming zint. Nieuwe, wreedere, bloediger oorlogen worden hierdoor voorbereid; oorlogen waarbij geen stoffelijke belangen voorzitten, doch slechts de demonische doeleinde van wrevel en haat, op wraak slechts belust. Ziedaar de toekomst, die door de toonaangevende politici der wereld wordt voorbereid. Een wereldgebouw, waarin honderden miljoenen zijn behuisd, hetwelk alle samenbinding van Godsdienst en zedelijkheid mist, zoodat muren en gebinten zonder samenhang zijn; de fundamenten ondergrtven, de bewoners ongevoed en ongekleed en door rassenhaat verbitterd en tegen elkander opgezet. .,... En dit* ongeankerde, ongerfindeerde wereldgebouw, staande in

380 toekomstige revolutiestormen biedt geen ander perspectief dan straks ineen te storten in een onherstelbare ruIne. Zoo en niet anders staat de toekomst der wereld. Oorlogen en geruchten van oorlogen, ziekte en pestilentie, honger en zwaard werd reeds voorzegd door den mond van onzen hoogsten Profeet. Reeds zien we de nadering der wereldcatastrophe, middellijk veroorzaakt door de geweldhebbers dezer eeuw. Zal dan het laatste woord zijn aan het kanon? Neen, de dood en verderfpredikende taal van het kanon zal eens verstommen en zijn wegstervende klanken zullen verdreven worden uit het oor, door de Vredesmuziek der Engelenbazuinen. Dan zal op de puinhoopen dezer zichzelf verwoestende wereld nederzinken de Stad, die fundamenten heeft, waarvan God zelf de kunstenaar en bouwmeester is; waarin niemand zal zeggen: ik ben arm, of: ik ben ziek ; waarin geen geweld en geen verderf meer zal gevonden worden. Het Vrederijk komt, maar eerst door de stormen van den oorlog en den orgaan der revolutie heen en onzer is de taak om voor dit rijk te strijden. Ja, voor dit Koninkrijk, dat over 't wijde heelal, Wat dreig' of tegensta, eens zegevieren zal, Niet door toegeeflijkheen aan menschelijke logen, Niet door verbindingen met mensch'lijk alvermogen, Maar enkel waarheid, enkel leven, enkel licht, Op vastigheid van kruis en lijden blijft gesticht. C. B. v.

D.

WAL.

ONS PROGRAM MA. in : „De nieuwe jaargang" heeft men zeer in 't algemeen kunnen lezen, wat wij ons in -den straks aan te vangen nieuwen jaargang voorstellen te doen. We willen, ,dit nog even nader uitwerken. Er zijn, zoowel voor de vergaderingen der kiesvereenigingen als voor die der propagandaclubs, leidraden noodig, die 't maken van een inleiding vergemakkelijken en haar tevens op hooger niveau trachten te brengen. Er is grond voor de verwachting, dat we • bij :het samenstellen daarvan van zeer deskundige en bevoegde zijde zullen worden bijgestaan. Voorts is dringend noodig, dat de handelingen onzer Kamerclub, alsook de stemmingen, waaraan zij dielneemt, met korte mOtiveering

381 in een duidelijk en beknopt overzicht worden aangegeven, waardoor tegelijk een uittreksel gegeven wordt van de parlementaire geschiedenis van het loopende jaar. Uitbreiding van deze werkzaamheid kan er toe leiden gegevens van anderen aard voor debatmateriaal te verzamelen en te ordenen. -Ook moeten, vooral onze jongeren, op de hoogte gebracht worden met wat door onze a. r. partij van den aanvang af, is verricht, waardoor 't tevens mogelijk wordt hun een blik te geven in den staatkundigen strijd van vroeger jaren. Eindelijk moet een kort overzicht worden gegeven van belangrijke wetsontwerpen, die spoedig in behandeling zullen komen, opdat de lezers met kennis van zaken de Kamerbespreking kunnen volgen. Vooral moet worden aangegeven, welke beginselen daarbij in 't spel zijn en deze moeten aan de hand van ons program duidelijk worden uiteengezet. Zoo is er velerlei, wat de aandacht zal vragen. Ook 't Bondsnieuws mag niet ontbreken, de clubs moeten door ons orgaan iets van elkander kunnen leeren. Moge 't ons gegeven worden, onze plannen omtrent den nieuwen jaargang in hun geheel ten uitvoer te brengen. V.

EEN BIJZONDERE COMMISS1E. In een der vorige nummers gaf ik reeds te kennen, dat onze clubs zich meer dan tot nu toe voor ons orgaan moeten gaan interesseeren. 1k ontken geenszins, dat er vele zijn, die hun belangstelling niet enkel met woorden, maar ook met daden hebben getoond. Voor de hulp, die sommige clubs boden, hierbij onzen hartelijken dank. Maar over 't gemeen genomen, kan de steun, aan ons blad verleend, grooter zijn. Zoo is het nog steeds niet in elke club de gewoonte, dat elk lid een abonnement neemt op „Nederland en Oranje". En van actie naar buiten, om ook niet-leden te winnen voor ons orgaan, is in vele clubs geen sprake. Dat is een ongezonde toestand. Wij' moeten er voor ijveren, dat ieder clublid geregeld ons blad bij zijn verschijning ontvangt. Of men dat nu gedaan tracht te krijgen, door 't abonnementsgeld in de contributie op te nemen en dan een collectief abonnement voor alle aangeslotenen tegelijk te nemen — of dat men er de voorkeur aan geeft, 't abonnement voor eigen rekening der leden te nemen — dat blijft om 't even. Mits 't maar vast-

382 staat, dat elk lid zijn „Nederland en Oranje" heeft. Bij een collectief abonnement heeft men daaromtrent zekerheid, bij een persoonlijk abonnement niet. Waar nu 't laatste nog vrijwel algemeen gevonden wordt, zij den Besturen onzer clubs aangeraden, om toe te zien of de leden wel zooveel mogelijk zich op de lezerslijst van ons blad hebben doen inschrijven. Is dat zoo niet, dan dringe men daar bij elk persoonlijk op aan. Besturen van groote clubs zullen voor deze taak niet behoorlijk den tijd kunnen vinden. Beter is 't dan een bepaalde commissie voor dit doel in te stellen. Deze kan dan ook buiten de leden met ons blad gaan werken. Voornamelijk kiezen zij daarvoor personen, die gewoon zijn gedurende de verkiezingsdagen ijverig mede te werken. Zoo wordt de propaganda voor ons orgaan tegelijk een middel, om nog-buitenstaanders voor onze clubs te winnen. Met alien ernst beveel ik onze clubs aan, zulke commissies te benoemen en zoo krachtig mogelijk mede te werken aan de uitbreiding van ons lezerstal. Stijgt dit getal binnenkort met eenige honderdtallen, dan zal ook financieel onze Bond daarvan de voordeelen genieten. Men pakke dus aan. Wel is 't winterseizoen haast ten einde, doch de taak die ik thans van u vraag, is urgent. Niet wachten tot 't najaar ! Maar liefst zoo spoedig mogelijk er mee beginnen! De a.s. verkiezingen maken de harten warm. Grijpt dus nu de gelegenheid aan en doet wat gij kunt, om ons blad vooruit te brengen. V.

DE NIEUWE JAARGANG. Weer is een jaargang van „Nederland en Oranje" compleet. Met dit nummer eindigt de oude, en met 't Aprilnummer begint de nieuwe jaargang. Voldaanheid over 't werk, dat achter ons ligt, past ons niet. Integendeel, er is veel, dat wij anders, beter nog wenschen. Toch verblijden we er ons over, dat ons blad blijkbaar blijft voldoen aan de bij velen gevoelde behoefte, althans dat velen er in schijnen te vinden, wat ze ergens anders te vergeefs zoeken. Zoolang „Nederland en Oranje" slechts gelezen wordt, omdat het als symptoom van a.-r. opleving onwillekeurig de aandacht trekt en de sympathie werkt van hen, die met de a.-r. politiek

383 meeleven, is 't doel, dat bij de oprichting van dit blad werd nagestreefd, nog. niet bereikt. Belangstelling alleen kan ons niet brengen, waar we wezen moeten en kan ook op den duur niet het voortbestaan verzekeren van een blad, dat overigens in niets afwijkt van en niets anders geeft, dan wat de overige a.-r. lectuur te lezen geeft. Ons blad moet een eigen roeping nastreven, moet iets eigens hebben, waardoor het zich een eigen plaat weet te veroveren in het partijleven, zoodat ieder a.-r., die meewerkt aan de partij-actie, behoefte gevoelt, om het Bondsorgaan te lezen, te bewaren, en na te slaan, telkens wanneer hij over een of ander vraagstuk diepere leiding behoeft. Onze dagelijksche en wekelijksche pers geven telkens weer belangrijke beschouwingen, die met aandacht gelezen, den blik verruimen en de rievelen wegvagen, die soms de politieke atmosfeer benauwend kunnen maken. Doch deze bladen leenen zich er niet voor, zorgvuldig te worden bewaard en 't gemakkelijk naslaan van een of ander, dat men op een oogenblik noodig heeft, is eenvoudig onmogelijk. Een maandblad als 't onze heeft ontegenzeggelijk voor den onderzoeker, die niet elk oogenblik naar een bibliotheek kan loopen, om daar zijn gegevens te verzamelen, ontzaglijke voordeelen. En nu moet 't ons doel zijn, om aan onze clubs voor hun inleidingen, aan onze lezers, ja, aan ieder belangstellend anti-revolutionair op bevattelijke en oveczichtelijke wijze, maar in beknopten vorm alles te verschaffen, wat zij voor hun onderzoek en bestudeering der politieke vraagstukken noodig hebben en hen tevens den weg te wijzen tot de bronnen, waaruit zij moeten putten, om' zich een zelfstandig voordeel te kunnen vormen in de kwesties, waarin zij belang stellen. We willen in deze richting ons blad verder ontwikkelen, steeds opwekkend tot eigen onderzoek der dingen. We willen leiding geven daatbij. Ook willen wij steunen, zooveel mogelijk. Heat een onzer, lezers moeilijkheden, die hij niet weet te overwinnen of bedenkingen tegen wat wij schreven of anderen hebben beweerd, hij kan zich tot ons wenden en naar vermogen willen wij trachten de bezwaren weg te nemen. We hopen dan ook, dat onze lezers den verderen voortgang van ons blad met belangstelling zullen volgen. Wel is er sprake van een reorganisatie van onze verhouding tot het partijbestuur, maar deze reorganisatie zal geen nadeel brengen aan ons blad. Integen-

384 deel, ze zal den verderen uitbouw krachtig bevorderen. De nog nauwere verbinding met het partijbestuur zal den inhoud van ons orgaan ongetwijfeld zeer ten goede komen en 't wetenschappelijk karakter ervan aanmerkelijk verhoogen. Men houde zich ten zeerste overtuigd van ons ernstig voornemen, aan 't blad een eigen positie in onze partij te verzekeren en wachtte de uitwerking met gerustheid af. Ondertusschen moeten ook onze lezers niet stil zitten. Eerstens moeten zij medehelpen om van 't blad lets goeds te maken. Dat kan men op tweeerlei wijze doen : Men kan in de eerste plaats zijn belangstelling toonen, door aan de redactie wenschen en opmerkingen te zenden en haar kenbaar te maken, hoe het doel, waarnaar gestreefd wordt, 't best kan worden bereikt. Samen moeten we er de schouders onder zetten, dan komen we vast in den nieuwen jaargang een heel stuk verder. En in de tweede plaats moeten ook onze lezers trachten nieuwe lezers te werven. Elk heeft wel een kring, waarin hij met succes ons blad kan propageeren. Men doe het dan ook, want daardoor versterkt men de uitgave ten zeerste. In dat opzicht hebben vooral onze clubs een bijzondere taak. Tot hen zal ik daarom straks nog een afzonderlijk woord richten. Moge echter alien, die iets voelen voor onze actie in den boezem onzer partij, met ons de handen ineenslaan. Er is nog zoo ontzaggelijk veel laksheid en lauwheid. Die te bestrijden en te ijveren voor een geregelde bestudeering onzer beginselen, in aansluiting speciaal met de groote vraagstukken van den dag en dan voorts op te wekken tot een krachtige actie en stevige propaganda voor onze partij, is ons hoofddoel, dat we steeds voor oogen hebben, bij al wat wij voor den Bond doen. Ons blad is daarvoor een der beste middelen. 't Vormt een onderlingen band tusschen velen in den lande, die gaarne aan dien arbeid meedoen. Moge die kring steeds grooter worden en moge onder den zegen • Gods, ook 't werk aan dit blad besteed, nog rijke vruchten afwerpen voor de doorwerking der beginselen van Gods Woord, onder ons yolk in al zijn rangen en standen. V.