nd leven
nederlands dagblad woensdag 18 november 2015
wonen – games – boeken – mode – koken – gezondheid – jeugd – opvoeding
themabijlage
Hij is er weer
Sinterklaas
De Grote Spellentest ▶ pagina 4
Surprises Tips voor wanhopige anti-creatievelingen ▶ pagina 6
Wonen Zet de schoen vast bij de open haard ▶ pagina 13
jong Geen geld Low-budget Sint-tips van Huis van Belle ▶ pagina 16
2
nd leven
woensdag 18 november 2015
lifestyle
instagram
gadget
beeld Tiny Heek
Marieke Westerterp beeld nd Instagram is een app waarmee je foto’s kunt maken en bewerken. Ook kun je de foto’s meteen delen met andere mensen op Instagram. Bent u ook actief op Instagram en mag het Nederlands Dagblad u volgen? Stuur een mailtje naar
[email protected] met uw accountnaam en telefoonnummer
Tijdens een zondagse wandeling door Bunschoten-Spakenburg maakte Tiny Heek (@gewoontiny) deze foto van haar zoontje. ‘Levi (7), Juda (5) en ik waren een lekker stuk door de polder aan het wandelen. Juda, onze natuurliefhebber, ontdekte achter een grote boom de mooiste paddenstoel van Bunschoten-Spakenburg. Een cadeautje van onze Schepper’, aldus Tiny. ▶▶ meer foto’s van Tiny zijn te zien op instagram.com/gewoontiny
Je fietstocht 360 graden filmen Voor al die virtual reality-brillen die in 2016 op de markt komen zijn virtual reality-camera’s nodig om videomateriaal te maken. Veel fotocamera’s hebben al softwaretrucs om 360 graden-beeld te maken. De software plakt dan de foto’s zo netjes mogelijk achter elkaar. Video is een ander verhaal. Dat vraagt om een nieuwe camera, waarbij het cameraoogje uitsteekt om een grotere hoek te beslaan. Om echt tot 360 graden te komen, moeten de beelden van meerdere camera’s worden samengevoegd. Voor het meest optimale geluid is het natuurlijk het beste om met meerdere microfoons tegelijk op te nemen. De VR-camera OZO van Nokia maakt video’s met acht camera’s en microfoons tegelijk. Bij de video’s op de site van 360heros is te zien wat 360 graden-video’s zijn. 360heros heeft een houder die je bijvoorbeeld op je fiets kunt vastmaken. In de houder plaats je meerdere GoPro-camera’s en je bent klaar om de fietstocht te filmen. De kijkers kunnen het beeld draaien en kijken wat er links of rechts gebeurt. Draai je nog verder door, dan zie je de fietser en wat er achter hem gaande is. Fascinerend. Zo beleef je een video nog meer alsof je erbij bent. Wil je een film zo realistisch mogelijk bekijken, zet dan een VR-bril op. Beweeg je je hoofd, dan draait de video natuurgetrouw mee. De houder voor zeven GoPro-camera’s van 360hero kost 595 euro, exclusief camera’s. Op crowdfundingssite Indieogogo wordt geld ingezameld om een betaalbare VR-camera te maken: de LucidCam. Deze camera ziet 180 graden vanuit twee lenzen en heeft een handzame brillendoosvorm. Gebruikers hoeven slechts te klikken om VR-video’s op te nemen.
▶▶ OZO, Nokia; ozo.nokia.com ▶▶ 360heros; 360heros.com ▶▶ LucidCam; lucidcam.com
marktplaats
Harm Bosma beeld marktplaats
Op Marktplaats wachten miljoenen tweedehands spullen op een nieuwe eigenaar. Vandaag: Mireille van der Zee (20) uit Drachten. Zij wil mensen graag uit de brand helpen met pakjesavond door surprises te maken.
Hulpsinterklaas voor anti-creatieveling Je bent een echte hulpsinterklaas! ‘Ja, zo zou je het bijna kunnen noemen. Ik ben altijd al aan het knutselen en friemelen geweest en vind het gewoon heel tof om surprises te maken. Wij trekken bij ons thuis altijd lootjes en soms maak ik voor iedereen twee surprises. Dat is misschien wat overdreven, maar ik pak gewoon graag uit.’
wat: Sinterklaas-surprises prijs: volgens afspraak bijzonderheden: foto is een voorbeeld, er wordt rekening gehouden met het cadeau dat in de surprise moet. Er is weinig wat Mireille niet kan. kopen? Hier staat de advertentie: http://tinyurl.com/surprisend
Waarom wil je zo graag surprises voor andere mensen maken? ‘Knutselen vind ik helemaal geweldig. Ik krijg er geen genoeg van en ik vind het rustgevend. Als ik andere mensen kan helpen, dan doe ik dat graag. Helaas heb ik tot nu toe nog geen reacties gehad. Ik denk dat ik mijn advertentie iets te vroeg heb geplaatst.’ Hoor je een surprise te allen tijde niet zelf te maken, hoe slecht ook? ‘Een door iemand anders gemaakte surprise is natuurlijk wel minder persoonlijk, maar ik
kan bijvoorbeeld geen gedichten schrijven. Dat is niks voor mij. Als iemand anders mij daarbij wil helpen, zou ik dat ook niet erg vinden.’ Op welke gemaakte surprise ben je het meest trots? ‘Ik verbaas mezelf soms telkens weer. Zo heb ik ooit van papier-maché een vliegtuig gemaakt op Lego-wieltjes. Mijn zus was naar Afrika gevlogen, vandaar. Daar was ik best trots op.’ Heb je nog een tip voor de anticreatieveling? ‘Die zouden eens op de site pipoos.com moeten kijken. Dat is een hobbywinkel waar ik m’n materiaal altijd koop. Er zijn veel gemakkelijke voorbeeldsurprises te vinden met een handleiding. Voor weinig geld kun je iets heel leuks maken.’
3
woensdag 18 november 2015
nd leven lifestyle
in gesprek met Tim van Wijngaarden Martha Aalbers beeld Jeroen Jumelet
‘Een geopende zak chips móét leeg’ Hij hoeft geen sixpack, maar let sinds een paar maanden wel bewuster op zijn eten. En in zijn vrije tijd leest hij graag boeken van Amos Oz en Dimitri Verhulst. Tim van Wijngaarden (36), docent natuurkunde en liedjescabaretier Timzingt, over gezondheid, geloof, geld en geluk.
gezondheid ‘Ik ben fit en gezond, al heb ik wel een zekere onmatigheid en gulzigheid in mijn leefstijl. Een geopende zak chips móét leeg. Sinds de zomervakantie ben ik bewuster op mijn eten gaan letten. Op mijn leeftijd komt er anders telkens één of twee kilo per jaar bij. Dat betekent minder snacken, snoepen en alcohol, en meer groenten. Fit en slank blijven is geen doel op zich, ik hoef geen sixpack te hebben, daar ben ik trouwens ook te lui voor. Ik zit liever in een stoel met een goed boek. Ik doe aan skeeleren, hardlopen en volleybal. Ook heb ik een binnenfiets, een hometrainer aangeschaft. Nu we weer een kleintje hebben hoef je de deur niet uit, wel zo praktisch. Goed slapen helpt ook om gezond te blijven. Soms ga ik al om negen uur naar bed en na een kwartiertje lezen denk ik: en nu ga ik slapen. Slapen vind ik een heerlijke hobby.’
geloof ‘Het geloof geeft mij vorm; ik ben gelovig opgevoed en heb het omarmd als iets dat echt van mijzelf is. Het helpt mij om in eigen rust te bijbellezen en te bidden; dat doe ik om zes uur ’s morgens als iedereen nog slaapt. Achter de vormen ben ik altijd op zoek naar ontmoeting met God. Veel van die vormen zijn kerkgebonden en kunnen je helpen, maar je ook tegenstaan. Toch is de kerk de oefenplaats die God bedacht heeft om het met elkaar uit te houden. De kerk is verwarmend, maar ook verwarrend. Het onzegbare wordt soms te hard en strak verwoord, waardoor mensen die er anders over denken, worden buitengesloten. Natuurlijk verwoord ik het onzegbare ook als Timzingt. Ik meen het echter bewust niet ernstig en geef ruimte om adem te halen.’
geld ‘Een keertje royaal uit eten gaan met vrienden vind ik leuk. Verder koop ik graag boeken, cd’s, muziekapparatuur en soms een nieuw muziekinstrument. Een boek lezen is als een eilandje waarop je je even kunt terugtrekken. Ik houd van schrijvers die een heel eigen wereld scheppen, zoals Amos Oz, Kader Abdolah, Charles Lewinsky of de Vlamingen Stefan Hertmans en Dimitri Verhulst. Die laatste is niet zo christelijk, maar zijn absurdisme en taalgebruik vind ik prachtig. Ook lees ik graag filosofische en maatschappijkritische boeken, zoals Een seculiere tijd van Charles Taylor. Zijn beschrijving van de tijdgeest en de interpretatie ervan geeft mij weer inspiratie voor mijn liedjes en cabaretteksten. Lezen is een cadeau dat ik mezelf gun.’
geluk ‘Er zijn twee momenten waarop ik gelukkig ben: als ik mijzelf kan verliezen, op het toneel of als docent voor de klas, zodat wij, het publiek en ik, of de klas en ik, samen iets moois beleven. Verder kan ik mijzelf verliezen met mijn vrouw, als we op de bank zitten met een boek of samen uit eten gaan.’ ▶▶ ‘P.S.: Wat niet veel mensen weten, is dat ik zowel een voorals een achtertuinman heb. Ik ben niet handig en weet zelfs de kleinste klusjes tot groot drama te verheffen.’
4
nd leven
woensdag 18 november 2015
consument
neel frens
Sinterklaas heeft het weer druk gehad met het testen van de nieuwste spellen van 2015. redactie nd beeld Dick Vos, nd
Sints zoektocht naar Sinterklaasje Ik loop een beetje verloren rond met mijn breinaalden onder mijn arm. Wie wil er door mij nog eens lekker in de wol gestoken worden voor de winter? Breien is hip and happening, mindfulness ten top. Ik snap niet dat drukke managers niet gedwongen worden tot een cursus breien. Niet doorvergaderen tijdens het wegkauwen van weer een calorierijke lunch, maar zwijgend samen breien. Wat zou de bedrijfscultuur daarvan opknappen! Zonder stress beginnen deze dames en heren dan aan de middag. Je moet natuurlijk wel iets te breien hebben, zeg maar een doel. Daar worstel ik weleens mee. De heren Frens hoef ik niet te proberen. ‘Als je twee jaar geleden een sjaal voor me hebt gebreid, hoef ik niet direct weer een sjaal hoor, mam.’ Ach, slechts een sjaal. Om over andere kledingstukken maar te zwijgen. Gelukkig zijn meisje en schoonmeisje Frens wel regelmatige afnemers van het iets grotere breiwerk. Maar niet op dit moment. Dan hoor ik over een initiatief om voor asielzoekers sjaals en mutsen te breien, daar is veel behoefte aan. Ik ben nog niet begonnen of ik hoor van iets veel beters. Sokken breien voor gevangenen in Oost-Europa! Nee, knuffels breien voor weeskinderen in Roemenië! Dekens maken voor eenzame ouderen die wegkwijnen in verzorgingstehuizen in Engeland! Als ik even zoek op internet kan ik met mijn naalden wereldwijd terecht. Er is één ‘maar’ aan dat goeddoen. Je moet de deken, het kledingstuk of de knuffel gewoon afgeven bij het verzamelpunt, meestal een wolwinkel. ‘Leg maar in die doos daar’, hoor je dan. En daar wil ik nog niet aan. Ik wil Sinterklaasje spelen en gezien worden. Erkenning krijgen voor het vele werk. Een naald wordt op die manier in mijn ego gestoken dat als een ballonnetje leegloopt en dat doet pijn. Ten slotte begin ik dan toch maar, heel anoniem, aan een sok voor een gevangene in Oost-Europa.
De dagen worden korter, de gordijnen mogen dicht. Iedereen aan tafel, het is tijd voor een bordspel. Sinterklaas en ND-redacteuren testten alvast de nieuwste spellen die nu in de winkel liggen. Welke spellen zijn leuk?
Cup King (999 Games) ▶ Getest door: Gerald Bruins ▶ Leeftijdscategorie: 8-99 ▶ Prijs: € 19,99 ▶
Schetenjacht (Goliath) ▶ Getest door: Stephan Bol ▶ Leeftijdscategorie: 5+ ▶ Prijs: € 24,99 ▶
Al bij het horen van de naam begint onze vierjarige zoon Boaz hard te lachen. Grapjes over scheten zijn bij hem per definitie geslaagd en het spel is duidelijk gericht op deze doelgroep (die stiekem de kleuterleeftijd ver overstijgt). De opzet van het spel is eenvoudig. Op tafel staat een vaderfiguur die scheten laat. Elke deelnemer krijgt een klein scheetkussen in handen dat is aangesloten op de pop. Gaat je lampje branden, dan kun jij hem laten scheten. Maar houd wel je gezicht in de plooi. Want als andere spelers raden dat jij het windje hebt gelaten, mogen zij een plek vooruit op het speelbord. De schetenlater mag een vakje vooruit per speler die de verkeerde dader aanwijst. Ik blijk zelf een zeer slechte pokerface te hebben als het om het verhullen van mijn ‘scheten’ gaat. Zoon Boaz verraadt zich doordat hij wel erg vaak op de scheetknop drukt als hij aan de beurt is. Geen spel om wekelijks te spelen, maar hilarisch voor een paar keer. Boaz verzint en passant nog een nieuwe slogan voor het spel: scheet gezellig! Dit spel is winnaar van de Speelgoed van het Jaar-verkiezing.
Cup King combineert het gezellige van een kaartspel met vrolijke actie. Elke speler krijgt tien of vijftien kleurrijke mini-emmertjes waarmee hij een piramide bouwt. Daarnaast tien kaarten, eveneens in diverse kleuren en met cijfers. Wie aan de beurt is, mag aanvallen door een, twee of drie kaarten van dezelfde kleur op tafel te leggen. Kan de tegenspeler geen kaarten met een hogere waarde op tafel leggen, dan moet hij met zijn vinger een emmertje uit zijn piramide schieten. Grote kans dat een deel van het bouwwerk instort. Het spel is afgelopen zodra een van de spelers zijn laatste emmer verliest. Wie dan de hoogste piramide heeft, is winnaar. Een leuk spel, vinden onze jongste dochter en zoon (9 en 10). Ze oefenen meteen met rekenen, vinden hun ouders. De spelregels zijn lastig te begrijpen. Gelukkig staat er op Youtube een filmpje van iemand die het spel uitlegt. Een verschil van inzicht openbaart zich bij de beoordeling. De kinderen willen vier sterren geven, de ouders twee. Een leuk spel als tussendoortje, maar geen blijvertje, verwachten zij. We bewandelen een gulden middenweg: drie sterren.
Op de redactie van het Nederlands Dagblad test Sinterklaas het spel De slimste mens met redacteuren Maurice Hoogendoorn, Marc Janssens en Linda Stelma.
De slimste mens ter wereld (Just Games) ▶ Getest door: Maurice Hoogendoorn ▶ Leeftijdscategorie: 12+ ▶ Prijs: € 34,99 ▶ De slimste mens, gepresenteerd door oud-nieuwslezer Philip Freriks en met Maarten van Rossem in de rol van nar, is op televisie een kijkcijferkanon. Nu kunt u het dus ook thuis spelen – alleen dan wel zonder Philip en Maarten, maar wellicht vindt u dat juist mooi meegenomen. Voor wie de tv-quiz kent, is het spel gesneden koek. De enige verandering in het bordspel, is dat de deelnemers om beurten quizmaster zijn (dat is eventjes wennen). Ook is het bordspel nogal fraudegevoelig. De spelers bedienen zelf hun timer, waarbij de seconden wegtikken tijdens het beantwoorden van een vraag, en er
seconden bij mogen worden opgeteld in geval van een goed antwoord. Iemand die uit is op bedrog, kan eenvoudig wat extra seconden bijtikken op zijn timer. Dus hopelijk kunt u uw medespelers vertrouwen. Andere minpuntjes: de tekst op de timers begint al na een of twee spelletjes te vervagen, en het aantal kaartjes is beperkt (6000 vragen klinkt imposant, maar dat valt tegen). Toch vier sterren, want de quiz op zich is gewoon heel leuk.
5
woensdag 18 november 2015
nd leven consument
een spelletje Conquest Stratego (Jumbo) ▶ Getest door: Linda Stelma ▶ Leeftijdscategorie: 8+ ▶ Prijs: € 39,99 ▶ Wie kent het niet: Stratego. Verover met behulp van je verkenners, majoors, kolonels en je maarschalk de vlag van de ander. Jumbo komt nu met een nieuwe versie: Stratego Conquest. Het spel is gebaseerd op de middeleeuwen. De enige bekende stukken die je nog tegenkomt zijn de vlag, de verkenner en de spion. De bom is een ‘vervloekt land’ geworden en de mineur is hier een ‘tovenares’. Het is een beetje occult zo op het eerste gezicht. In het spel merk je daar niet veel van terug. Het belangrijkste nieuwe element in Conquest Stratego is dat je het spel met z’n drieën of zelfs met z’n vieren kunt spelen. De stukken zijn zo ingenieus ontworpen dat je de rangen van je tegen-
stander niet kunt zien, ook al zit die links of rechts van je. Het is even zoeken aan het begin hoe je het spel precies moet spelen. Er zijn gebiedsfiches, steden, bergen en verschillende actiekaartjes. En de nieuwe regels lijken misschien ingewikkeld, maar geven juist wat extra dynamiek aan een spel dat waarschijnlijk bekend is bij jong en oud.
Träxx (White Goblin Games) ▶ Getest door: Rien van den Berg ▶ Leeftijdscategorie: 8+ ▶ Prijs: € 16,99 ▶ Eenvoud is kenmerk van het ware! Dit spelletje doet een beetje denken aan het oude spelletje Pipe op de pc: je moet een lijn trekken, zo veel mogelijk kleurvakjes aandoen, zonder dat de lijn mag vertakken of zichzelf mag kruisen. Je krijgt vijftien beurten, elke beurt draai je een kaart om met vier of vijf kleurvakjes. Dat zijn je opties voor die beurt. Je moet de verleiding weerstaan om al te snel naar een vakje met bonuspunten door te stoten, want dan snijd je zomaar je vervolgweg af. Dit spel is eenvoudig, spelen duurt pakweg een kwartier, iedereen kan het (ik speel het ook met mijn zoontje van
Machi Koro (White Goblin Games) ▶ Getest door: Herman Veenhof ▶ Leeftijdscategorie: 7+ ▶ Prijs: € 16,99 ▶ ‘In Machi Koro ben je de burgemeester van je eigen stad. Je wint het spel als je de stad het beste ontwikkelt en als eerste de vier bezienswaardigheden bouwt. Het duurt ongeveer een half uur.’ Zo simpel kan het zijn als Siem Weustenraad het op video uitlegt. Toch is dit spel nog best moeilijk, zeker gezien de 7+ leeftijd, zo bleek bij een proefronde met ons gezin: vader, moeder, meisjes van 13 en 10. Misschien zijn we te dom, dat kan natuurlijk ook. Leuk is het wel. De insteek is positief, het gaat niet om veel geld, maar om het beste en mooiste bij het plannen en bouwen van een stad. Je moet burgers, directeuren en belangengroepen met elkaar in balans brengen, echt zinvol en maatschappelijk bezig zijn. Je moet goed nadenken over de risicospreiding en de goede keuzes maken. Uniek is de mogelijkheid die de ene speler ten opzichte van een medespeler heeft: iemand kan zijn of haar schuld kwijtgescholden
zes), en het is elke keer weer anders. Je kunt het alleen spelen, maar als je twee sets koopt desnoods ook met z’n achten. Alleen spelen werkt heerlijk meditatief. Klein minpuntje: vergeet niet de dop steeds weer op de bijgeleverde stift te doen: de inkt is op alcoholbasis – en eenmaal uitgedroogd krijg je hem nooit meer aan de praat.
El Grande Big Box (999 Games) ▶ Getest door: Marieke Westerterp ▶ Leeftijdscategorie: 12+ ▶ Prijs: € 54,95 ▶
zien. Het jubeljaar ontbreekt nog net in dit Japanse spel dat in snel tempo de huiskamers verovert. De kaartjes zijn stevig en kleurrijk, de dobbelstenen kloek en vuurrrood. Alleen al het bekijken van de speelfiches is een genot. Er zijn 108 kaarten: startgebouw, graanveld, bakkerij, bezienswaardigheden, station, winkelcentrum, radiotoren, pretpark, stadion, tv-station, bedrijvencomplex, bos, mijn, appelboomgaard, supermarkt, kaasfabriek, meubelmakerij, groente- en fruitmarkt, café, restaurant. En 54 munten van 1, 5 en 10. ▶▶ Hoe speel je Machi Koro? youtube.com/ watch?v=vP_sDGDkqfY
Het bordspel El Grande is terug van weggeweest. Dit spel uit het jaar 1996 is opnieuw uitgebracht ter ere van het 25-jarig bestaan van 999 Games. In El Grande is het zaak om je Caballero’s op stevige posities te zetten in de Spaanse provincies. Door drie keer punten te tellen, is verslappen niet gewenst. De speler schaakt tussen de verschillende tactische keuzes om zichzelf op een goede uitgangspositie te zetten. Via de machtskaarten probeer je op het juiste moment aan de beurt te komen. Met actiekaarten kies je een bepaald voordeel uit. Bijvoorbeeld: schuif alle Caballero’s naar één provincie om ineens de
tegenstander te overtreffen in aantal. Het Castillo, de toren waarin je Caballero’s kunt sparen, zorgt voor een leuk verrassingseffect. El Grande vraagt de eerste keer wat aandacht voordat je het spel kunt beginnen. Daarna is het weer zo’n heerlijk tactisch gezelschapsspel van 999 Games. Terecht dat deze klassieker opnieuw wordt uitgebracht en dat het spel boven in de lijstjes met favoriete bordspellen prijkt.
6
nd leven
woensdag 18 november 2015
creatief
profijt Erica Verdegaal beeld ap / David Ebener
Zorgeloos zelf plannen
Met je handen in het haar omdat er een surprise gemaakt moet worden? Koop een paar latex handschoenen en ga aan de slag. Gerlinde Braber beeld Gerlinde Braber
‘Handige’ tips vo Surprises maken. Voor de een is het een fluitje van een cent, voor de ander een moeizame taak die jaarlijks terugkeert. Met deze werkstukken hoop ik je op weg te helpen bij het bedenken van een passende surprise, zodat je deze wellicht ook nog ‘handig’ in elkaar kunt zetten.
Werken waar en wanneer je wilt; dat kan als zzp’er.
‘Er bestaat geen ergere beperking van de menselijke vrijheid dan zitten in een systeem met voor iedereen een vast aantal uren werk en een vast inkomen.’ John Kenneth Galbraith, Amerikaans econoom (1908-2006) Ons leger zzp’ers groeit als een laurierstruik in de voorjaarszon. Al bijna 800.000 Nederlanders verdienen als eenpitter de kost. Ruim een derde van hen is vrouw, toont onderzoek van Atria, een kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis. Steeds meer dames ontdekken de flexibiliteit van het zzp-bestaan. En toch doen beleidsmakers – zelf doorgaans in loondienst – paniekerig over de zzp-vloedgolf. Zzp’ers zouden armoe lijden, na pensionering op een houtje bijten, en bij arbeidsongeschiktheid verkommeren in de bijstand. Cynici noemen zzp’ers zelfs ‘zwakzinnigen zonder pensioen’. Wat een misvatting! Juist een werknemer is beklagenswaardig als het gaat om tijd en geld. Haar bestaan start elke dag met: kleding uitzoeken, strijken, haar föhnen en opmaken, want de baas verwacht dat ze netjes verschijnt. Vervolgens vreet forenzen tijd en geld. Dat geldt ook voor lunchen in de bedrijfskantine of buiten de deur, vaak (deels) op eigen kosten. ’s Avonds tegen zevenen ploft ze moe op de bank. Uit tijd- en energiegebrek eet ze afhaalmenu’s, en probeert bij te tanken op een dure fitnessclub of tijdens een weekendje weg. Een rekensom laat zien wat zo’n levenswijze met je échte netto salaris doet. Teken drie kolommen op een vel papier. In de eerste kolom zet je onder elkaar alle activiteiten en producten die je werk vereisen, zoals uiterlijke verzorging (kapper, kleding, schoenen), ontspanning (fitnessclub, sauna), bijkomen (verzorgd weekendje weg), geestelijke voorbereiding (loopbaanbegeleiding, thuis werk voorbereiden), netwerken (lunchen, uit eten en squashen met collega’s) en reizen. Noteer in de tweede kolom hoeveel die activiteiten je maandelijks kosten aan euro’s en in de derde hoeveel aan uren. Aan nette werkkleding besteed je bijvoorbeeld 175 euro plus 10 uur per maand, aan uiterlijke verzorging 10 uur, aan pendelen 50 euro plus 36 uur, aan netwerken en collega’s 100 euro plus 5 uur, aan lunches buiten de deur 90 euro en aan bijkomen in de sauna 60 euro en 10 uur. Tel nu alle bedragen (kolom 2) en uren (kolom 3) op en bereken je echte netto salaris. Stel: je vangt netto 3.000 euro per maand. Daarvoor besteed je, naast je officiële 180 werkuren, 71 uur aan activiteiten uit kolom 1. Totaal werk je dus geen 180 maar 251 uur. Ook je netto salaris van 3.000 euro is schijn, want daarvan moeten 475 euro werkkosten af. Voor de resterende 2.525 euro lever je dus 251 uur arbeid. Je echte uurloon is dus geen € 16,67 maar slechts € 10,05. De zzp’er ondertussen fietst onopgemaakt, in trainingspak naar de crèche. Ze duikt, als het kan, in diezelfde outfit achter haar computer. Ze luncht thuis, en hardloopt tussendoor om inspiratie op te doen. En heeft ze een kind ziek thuis? Dan werkt ze ’s avonds aan een rapport. Optutten en netwerken doet ze alleen als het nodig is en aangenaam. En daardoor is elke verdiende zzp-euro veel meer waard dan elke netto euro van een baas. Zzp is namelijk kort voor ‘zorgeloos zelf plannen’. Een beter arbeidsleven bestaat niet.
Het uitgangspunt voor deze surprises zijn handen. Als basis heb ik latexhandschoenen gebruikt. De handen kunnen elk voorwerp vasthouden. Je kunt je surprise zo ingewikkeld maken als je zelf wilt, maar een eenvoudig ingepakt doosje als cadeautje die een hand vast kan houden, is al een leuke en originele surprise, en geschikt voor iedereen. In deze rubriek laat ik een aantal voorbeeldsurprises zien die je met gebruik van handschoenen kunt maken.
manchet
Voor de afwerking maak je een manchet. Hiervoor gebruik je een gekleurd A4’tje dat je een keer dubbelvouwt, om hem vervolgens in de gewenste breedte te knippen. Met een nietmachine niet je de manchet aan elkaar. Je schuift hem over de pols. Werk de manchet verder af met een knoop. Is de binnenkant van je manchet zichtbaar, zoals bij de ‘like’-hand van Facebook (zie foto), dan zet je de manchet op het gekleurde papier en trek je deze met potlood over. Knip het ovaal dat je vervolgens hebt een cm groter uit en geef knipjes rondom tot het potloodlijntje van de omtrek. Vouw deze ‘knipjes’ om en smeer ze aan de buitenkant in met lijm of gebruik dubbelzijdig tape. Druk nu het ovaal in de manchet.
stevige basis
vingers vouwen
Voor het maken van de handen gebruik je naast de latexhandschoenen ook stevig ijzerdraad en kussenvulling. Vouw met het ijzerdraad de vingers na (zie foto 1) en laat bij de pols een stuk uitsteken van zo’n 10 cm. Vul de vingertoppen van de handschoenen op met een klein beetje kussenvulling of watten, om vervolgens de vingers van ijzerdraad op de juiste plek in de handschoen te schuiven. Vul nu de handschoen verder op met vulling en sluit de handschoen af door om het uiteinde een elastiekje te draaien. Het stuk ijzerdraad bij de pols laat je daarbij uitsteken. Wanneer je voor een surprise twee handen wilt gebruiken, moet je rekening houden met een rechterhand en een linkerhand. Met acrylverf kun je de handschoenen een huidkleurtje geven.
De handen hebben een stevige basis nodig. Ik heb hiervoor een boomschijf gebruikt en daarin gaatjes geboord waar je het ijzerdraad van de pols in steekt. Trek het draad helemaal door het gaatje heen naar de onderkant van de boomschijf, waar je het zo nodig met een krammetje kunt vastzetten. Bij handen die je in een houten ondergrond (boomschijf) vastzet, kun je het beste de manchet pas om de pols plaatsen als de handen al vast staan.
7
woensdag 18 november 2015
nd leven creatief
or een geinige surprise dit heb je nodig Voor het maken van de handen heb je dit materiaal nodig: ▶ latexhandschoenen ▶ stuk hout of boomschijf ▶ stevig ijzerdraad ▶ vulling ▶ huidskleurige verf
gereedschap
Naast latexhandschoenen kun je natuurlijk ook andere handschoenen gebruiken. Wil je bijvoorbeeld iemand een stuk gereedschap geven voor Sinterklaas, dan kun je de latexhanden vervangen door werkhandschoenen. Ook hierin maak je weer een frame van ijzerdraad en vul je de handschoenen op met vulling. Het stuk gereedschap dat je cadeau wilt doen, kun je gebruiken als object dat de handen vasthouden. Of je maakt een stuk gereedschap na van karton. ■
Met een hand als surprise kun je alle kanten op. Maak een Facebookhand of leg er een telefoon of een stuk gereedschap in.
bouwplaten
Op internet zijn bouwplaten te vinden van diverse voorwerpen. Via de zoekterm ‘bouwplaat mobiel’ op Google afbeeldingen vind je geschikte bouwplaten van telefoons, maar bijvoorbeeld ook van fotocamera’s, tablets en dergelijke. Deze platen kun je heel goed gebruiken als surprise. Vergroot de bouwplaat naar wens en plak hem na het uitprinten op stevig karton, waarna je hem uitknipt en in elkaar zet. Ik heb een bouwplaat van een telefoon gebruikt. Vouw de handen in de juiste stand, zodat je ze de telefoon kunt laten vasthouden. Plak met dubbelzijdig tape de mobiel zo nodig vast aan de vingers.
boek
Voor de handen die het boek vasthouden, heb ik het boek als object voor het geschenk gebruikt. De bladzijden kun je één voor één aan elkaar plakken. Ik heb ervoor gekozen om ze met een tacker aan elkaar te nieten. Dit gaat een stuk sneller. Snijd een rechthoek uit de bladzijden met een stanleymes. In het vak dat je nu hebt gemaakt, kun je je geschenk verstoppen. Vervolgens plak je een bladzijde over het uitgesneden deel, zodat er geen nietjes meer zichtbaar zijn. Een hand laat je het boek vasthouden. Daar rust het boek op. De andere hand kun je een bladzijde laten vasthouden. Omdat een boek vrij zwaar is, heb ik nog een extra stuk ijzerdraad bevestigd tussen het boek en de boomschijf.
8
nd leven
woensdag 18 november 2015
psychologie
column Paulien Visscher • foodblogger
Een goed cadeau voor iemand kopen kan een hele klus zijn. Onderzoekers zeggen: ‘Geef jezelf’. Rosanne de Boer beeld iStock
Geef vaak cadea word gelukkig Pepernotencake Hoe lekker is het om tijdens de gezellige donkere dagen rond Sinterklaas iets bij de thee te hebben wat er echt goed bij past. Wat denk je van een pepernotencake met overheerlijke speculaassmaak? Een lekkere zachte cake, met een beetje een kleverige buitenkant, en een knapperige bite door de pepernoten erdoorheen? Wij smullen ervan! De pepernoten die je gebruikt kun je zelf maken. Maar heb je hier geen tijd voor of geen zin in, dan koop je ze natuurlijk gewoon in de winkel. Bij een natuurwinkel bijvoorbeeld zijn pepernoten te koop zonder geraffineerde suikers, dus dat hoeft geen struikelblok te zijn. Dit recept is echt makkelijk te maken en lukt altijd. Dat is toch fijn, zeker als je geen tijd hebt om het eerst eens rustig uit te proberen. Gewoon doen, er kan eigenlijk niets misgaan. Dus als je zin hebt in het sinterklaasgevoel, dan is dit jouw recept! Benodigdheden 300 gram volkoren speltmeel 2 theelepels wijnsteenzuur (bakpoeder) 3 eetlepels koek- en speculaaskruiden 150 gram palmsuiker 1 kleine banaan 225 ml rijstmelk 75 gram kokosolie 75 gram honing 100 gram pepernoten 1 eetlepel amandelschaafsel Bereidingswijze Verwarm de oven voor op 160 graden. Doe de volkoren speltmeel, wijnsteenzuur, koek- en speculaaskruiden en palmsuiker in een kom en meng het. Prak de banaan fijn in een schaal. Doe de rijstmelk bij de banaan en roer door elkaar. Doe de kokosolie en honing in een pannetje en smelt dit totdat het een egaal mengsel is. Roer de geprakte banaan en rijstmelk erdoor. Doe het mengsel met de kokosolie, honing, banaan en rijstmelk bij het meelmengsel en roer tot het een mooi beslag is. Schep 75 gram pepernoten door het beslag. Schep het beslag in een vorm naar wens. Druk de resterende pepernoten boven in het beslag. Strooi het amandelschaafsel tussen de pepernoten. Bak de pepernotencake gaar in ongeveer 50 tot 60 minuten.
Met de komst van Sinterklaas is ook de tijd van cadeaus geven weer aangebroken. Geven zorgt voor een geluksgevoel, maar hoe geef je een cadeau dat de ontvanger gelukkig maakt? ‘Laatst had ik met mijn jobcoach een woordenwisseling. We hadden ons wat minder subtiel uitgedrukt’, vertelt Ralf Wolfs (35) uit Nijmegen. ‘Ik besloot een bos bloemen te geven. Toen was het goed. Ze reageerde blij verrast. Ik vind het moeilijk een goed cadeau voor iemand te bedenken. Ik weet dat ik soms te veel bij mezelf blijf. Ik bedoel daarmee dat ik iets wil geven dat ik zelf ook graag wil ontvangen. Maar het gaat meer om het gebaar dan om de inhoud van het presentje. Zowel geven als ontvangen maakt gelukkig. Het zit ’m in de waardering die je ontvangt of geeft.’
geef jezelf
Het is juist goed om bij het uitzoeken van een cadeau bij jezelf te blijven, zegt blogger Patrick Wessels, die zich specialiseerde in consumentengedrag tijdens zijn master Economic en Consumer Psychology aan de Universiteit Leiden. Zijn advies: ‘Geef een cadeau dat bij jou past.’ Hij verwijst daarmee naar recent onderzoek van G. Paolacci, L.M. Straeter en I.E. de Hooge getiteld: Give me your self: Gifts are liked more when they match the giver’s characteristics. Geef mij jezelf, cadeaus worden meer gewaardeerd als ze passen bij jouw persoonlijkheid. Anders gezegd: stop je persoonlijkheid in het cadeau. Wessels: ‘Ons brein heeft moeite met verrassingen. Hoe beter we een gebeurtenis of cadeau kunnen voorspellen, hoe makkelijker dit een prettig gevoel oplevert. Sluit het cadeau aan bij je identiteit? Dan voelt dat in het brein van de ontvanger onbewust prettig aan.’ Enorm je best doen om een cadeau te vinden dat perfect past bij de jarige hoeft niet, zegt ook ontwikkelingspsychologe Janneke Gieles in Psychologie Magazine (augustus 2015). Volgens recent onderzoek is er een makkelijker manier om een cadeau te zoeken. Gieles doelt op een onderzoek waarbij proefpersonen een iTunesliedje mochten geven aan een dierbare. De helft van de groep moest een nummer kiezen waaruit bleek dat zij de ontvanger goed kenden. De andere helft juist een liedje dat bij henzelf, de gever, paste. Verrassend genoeg voelden de ontvangers meer verbondenheid met de gever en meer tevredenheid over de vriendschap als ze een liedje kregen dat de interesses van de gever uitdrukte. Dit ongeacht hoe leuk ze het lied vonden.
imago Paulien Visscher schrijft over haar zoektocht naar gezonde voeding. Ze heeft ook een weblog over gezond eten: paulienvisscher.nl.
‘Het is van belang om een goede ‘fit’, afstemming, te creëren tussen hoe iemand je ziet en wat je geeft. Dat betekent dat je daar niet te veel van moet afwijken richting wat de ontvanger graag wil hebben, maar ook niet te ver richting wie je graag wilt zijn’, legt Patrick Wessels uit. ‘Stel dat een van mijn vrienden die gek is op voetbal mij ziet als een boekenwurm. Het is voor mij dan een goed idee om die vriend een
informatief boek te geven over voetbal. Dat boek sluit aan bij zijn beeld van mij. Als ik een voetbalshirt koop, ligt dat te dicht bij hem. Als ik kies voor een wetenschappelijk tijdschrift over ontwikkelingen in de sport staat dat te ver van hem af.’ ‘Een andere theorie uit de consumentenpsychologie stelt dat wat we kopen een verlengstuk is van wie we zijn. Vanuit die theorie geredeneerd is het mogelijk om producten te kopen die ons helpen ons imago te creëren. De stap mag niet te groot zijn, maar door middel van de cadeaus kun je je imago beetje bij beetje veranderen. Stel, je wilt een goede indruk maken met een relatiegeschenk. Dan is het een goed idee om een cadeau te zoeken dat net boven je huidige imago ligt. Als je ervoor zorgt dat de ‘fit’ met hoe anderen je zien behouden blijft, kun je zo werken aan hoe je graag wilt overkomen.’
regelmatig
Geven doet een mens dus goed; nog beter is het om regelmatig iets te geven. Dat zegt Ap Dijksterhuis, hoogleraar psychologie van het onbewuste, verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen. ‘Het regelmatig een cadeau kopen voor een ander heeft een positief effect op het geluk van mensen.’ In zijn onlangs ver-
‘Ons brein heeft moeite met verrassingen.’ schenen boek Op naar geluk zegt hij: ‘Niet eenmalige gebeurtenissen maken ons gelukkiger, maar activiteiten die we met enige regelmaat uitvoeren. Bovendien betreft het vaak sociale activiteiten. Gelukkig word je van dingen doen, het liefst met of voor anderen.’ Dijksterhuis zegt dat veel van de invloedrijkste mensen in onze geschiedenis, zoals Socrates, Jezus en Gandhi, deze boodschap al gaven: de beste manier om gelukkig te worden, is om anderen gelukkig te maken. Hij onderstreept het met een experiment met studenten van de Universiteit van Brits-Columbia in Vancouver. Zij kregen 5 of 20 dollar en de vraag of ze daarmee die dag iets leuks voor zichzelf wilden kopen of een cadeau voor een ander. Zij die het geld hadden besteed aan anderen waren gelukkiger dan zij die iets voor zichzelf kochten. ‘Dit experiment is in veel landen en culturen herhaald en de uitkomsten zijn hetzelfde. Anderen iets geven, maakt ons gelukkiger. Dit geldt in een rijk land als Canada, maar werkt op dezelfde manier in bijvoorbeeld Oeganda. Geven maakt gelukkig’, aldus Dijksterhuis.
vriendschap
‘Bij cadeaus denk ik aan het bijna kinderlijke plezier van het uitpakken, aan het liefdevolle dat iets mooi inpakken in zich kan hebben. Voor mij is het vieren van een verjaardag een moment om stil te staan bij de band die ik met de jarige heb’, vertelt blogger Maartje Hermsen (35) uit Amsterdam. ‘Ik probeer een cadeau te
9
woensdag 18 november 2015
nd leven psychologie
us en kopen of te maken dat bij diegene past. Of, nog mooier, ik stel voor om samen iets te ondernemen dat aansluit bij onze interesses.’ Dat kan bijvoorbeeld liefde voor bepaalde muziek zijn, licht ze toe. ‘Ook als ontvanger word ik eigenlijk het meest blij van dat soort doe-cadeaus. Ik denk daarnaast aan een cadeau waarbij de één meegaat in de wereld van de ander. Daarmee voedt het cadeau de vriendschap. Grappig dat het niet samen beslissen wat je gaat doen – deze ongelijke positie van gever en ontvanger – juist een leuk element is en in contrast staat met de gelijkwaardigheid en wederkerigheid die voor mij belangrijk zijn in een vriendschap.’ Iemand een ervaring cadeau geven, hoeft niets te kosten. Juist het creatief omgaan met ‘niets’ levert memorabele momenten op. Dus haal die bordspellen tevoorschijn, bak pepernoten of steek samen je handen uit de mouwen voor anderen. ■
aandacht het mooiste cadeau ‘Ik vind het leuk om iemand echt te verrassen met iets bijzonders dat bij diegene past’, zegt Gerda de Vries (49), moeder en woonbegeleider uit Nijmegen. ‘Soms zie ik een passend cadeau terwijl iemand nog niet jarig is. Dan koop ik het en bewaar het tot het juiste moment of geef het spontaan. Als ik een cadeau kies, bedenk ik altijd of ik het zelf leuk vind om te krijgen. Dat helpt als ik het lastig vind iets te kopen. Het soort cadeau dat je geeft, zegt ook vaak meer over jezelf dan over de ander’, voegt ze toe. ‘Of ik als moeder ook valkuilen zie bij het geven van cadeaus aan kinderen? Als je vaak cadeaus geeft, gaat het kind dit verwachten. Een cadeau heeft dan minder waarde. Het wordt snel aan de kant gelegd. Er wordt niet meer mee gespeeld. Het kan ook lijken dat een kind meer gericht is op cadeaus dan op jou als persoon, maar de aandacht die je het geeft, is toch het meest waardevolle cadeau dat je kunt geven.’ Ze merkt dat ook in het asielzoekerscentrum waar ze vanuit de stichting Kleurfabriek Nijmegen kinderactiviteiten organiseert. ‘Soms krijgen we gevulde schoenendozen van schoolklassen of kinderspullen van Nijmeegse families. Die delen we uit. Het is voor kinderen uit het azc heel bijzonder een cadeau te krijgen. Maar ook hier merken we dat de aandacht die we hun geven het belangrijkst is.’
Hoe beter we de inhoud van een cadeau kunnen voorspellen, hoe gemakkelijker dit een fijn gevoel oplevert.
10
nd leven
woensdag 18 november 2015
consument
in de keuken Herman Veenhof beeld uit besproken boek
Holubtsi (gevulde koolbladeren)
Gezellige moekes met prachtige gerechten Bij ‘eten op zijn Oekraïens’ denk je aan een stevige pot. Maar die kan ook gezond zijn, fris en met vooral groenten in plaats van lappen vlees. De plaatjes uit Oekraïne maken culinair vaak een rare indruk. Oude omaatjes, gebutste pannen, vette kost en hompen vlees, noedels of aardappels. En bij groenten kun je kiezen uit kool of kool. Zo was het ook, tot in de jaren negentig, in de sovjetwinkels en-restaurants. Thuis kookten de mensen veel lekkerder, ook al omdat veel stadslui zelf moestuintjes hebben of anders wel familie op het platteland. Anno nu groeit er een andere generatie op, die Europeser is en meer culinair. Ook Olia Hercules bewijst dat het anders kan in haar boek Mamoesjka. Ze is dertig en werd geboren in Kachova, niet ver van de Krim. Olia Hercules woont nu al jaren in Engeland. Ze is moeder, maar was ook chef-kok in restaurants en bakt voor de BBC. Daar bouwde ze een naam op met gerechten uit haar land van afkomst. Die recepten vertaalde ze naar de smaak en gezondheidseisen van nu. Het leidde tot een dik boek met mooie foto’s, leuke teksten en een vaste plaats in de keukenboekenkast, waar de rechte, harde rug en de cyrillisch aandoende gouden letters op een blauwe kaft de nationale kleuren mooi weergeven. Mamoesjka staat vol met gezellige moekes die prachtige gerechten maken. Maar ‘geen enkel recept is bindend’. De gerechten zijn gevarieerd,
met elementen uit Turkije, Moldavië, Armenië en andere landen. De Oekraïense keuken is ook fris, met veel groenten, soepen en salades. Opvallend is het grote aantal soorten (al of niet zure) room, met woorden die eigenlijk varianten zijn op onze crème fraîche: smetana, kefir, syr. Hercules wijst ook op de onmisbaarheid van dille, augurken, peterselie en mierikswortel. En: de zonnebloemolie moet per se ongeraffineerd zijn. Grappig is dat het woord ‘Mamoesjka’ in Oekraïne niet eens bestaat. Hercules verzon het zelf. Maar ‘Mamoesjka’ lijkt wel veel op ‘baboesjka’ (omaatje) en daar hebben ze er een heleboel van. Juist die oude vrouwen lijken nooit uit te sterven. Vijftig jaar geleden zag je precies dezelfde gerimpelde kopjes met hoofddoek in de kerken; ze redden het land; hun mannen waren vaak aan het drinken, roken of oorlogvoeren. We kozen voor een gerecht van gevulde koolbladeren en pasten dat zelf een beetje aan. Met spitskoolbladeren in plaats van witte of groene kool; spitskook is zachter en laat zich makkelijker blancheren. Rijst en bami vervingen de noedels en pasta, veel vlees kwam er niet bij kijken. Moeder maakte klaar, dochters keurden en vader at de helft op. dat was geen straf. ■
voor 6 personen (12 pakketjes) ingrediënten 2 eetlepels zonnebloemolie; 1 grote ui, gesnipperd; 1 wortel, geraspt; 1 theelepel basterdsuiker; 1 eetlepel tomatenpuree; 1 vers blaadje laurier; 400 gram tomaten (in stukjes) uit blik; 400 ml water; 1 spitskool, schoongemaakt en in bladen verdeeld; 250 gram rundergehakt; 250 gram varkensgehakt; 160 gram langkorrelige witte rijst, 5 minuten gekookt op hoog vuur en daarna afgegoten; 40 gram zuurbessen (naar keuze); zeezout (in vlokken) en versgemalen zwarte peper; een half bosje fijngehakte dille, 100 ml zure room. bereiding 1. Maak eerst de saus. Verhit de zonnebloemolie in een vuurbestendige oven-
schaal met een zware bodem. Fruit de helft van de uisnippers en alle wortelrasp 5-10 minuten, op half vuur, tot ze zacht zijn. Voeg de suiker en de tomatenpuree toe en smoor alles 1 minuut. Voeg het blaadje laurier, de tomaten en 400 ml water toe. Breng het mengsel op smaak met zout en peper. 2. Zoek 12 koolbladeren uit. Blancheer ze 2 minuten in kokend water. Spoel ze af onder de koude kraan, leg ze op een laagje keukenpapier en dep ze droog. 3. Roer in een kom beide soorten gehakt, de gekookte rijst en de zuurbessen, als u die gebruikt, door elkaar. Roer de resterende uisnippers erdoor. Breng het mengsel op smaak met zout en peper. Schep op elk koolblad 50 gram van dit mengsel. Vouw de bladen dicht, zodat u pakketjes krijgt. 4. Schep de saus in een brede, lage pan en leg de pakketjes erop, met de gevouwen kant naar beneden, schuif ze dicht tegen elkaar aan. Zet de pan op een laag pitje en stoof de pakketjes gaar in circa 45 minuten. 5. Dien de gevulde koolbladeren op met de gehakte dille en een dot zure room. Geef er zuurdesembrood bij.
Mamoesjka. Spannende en inspirerende recepten uit Oekraïne Olia Hercules. Uitg. Karakter, Mijdrecht 2015. 240 blz. € 24,95
gezond Ellen de Visser / vk beeld sxc
Je ogen trainen Dat het aantal bijziende kinderen wereldwijd sterk toeneemt, wordt volgens de hoogleraren veroorzaakt door al het getuur op schermen en in boeken en door een gebrek aan daglicht. Vandaar het advies aan kinderen: buiten spelen en de ogen regelmatig ontspannen door in de verte te kijken. En niet lezen onder de dekens, waarschuwt Klaver, want dan gaat het op twee fronten mis: het is inspannend én donker. Kan er op de kinderleeftijd met een verandering van leefstijl nog worden ingegrepen, als de oogas eenmaal op definitieve lengte is, zo rond het twintigste jaar, valt er niets meer te verhelpen, zegt Klaver. ‘Je kunt een oog echt niet laten krimpen of uitzetten met oefeningen.’ Dat ogen op den duur verder achteruitgaan, zegt ze, heeft te maken met veroudering.
Handpalmen voor je ogen doen of een vinger opsteken en daarop focussen: op Youtube staan veel filmpjes met oefeningen die beloven het zicht op natuurlijke wijze te verbeteren. Zelfbenoemde deskundigen brengen die ‘beter zien zonder bril’-methode aan de man. Het is geen gekke gedachte: als je lijf sterker wordt door te oefenen, waarom dan niet je ogen? De theorie achter de methode is bedacht door de Amerikaanse oogarts William Bates. Hij ging ervan uit dat de oogspieren door stress worden aangespannen, waardoor de oogbol van vorm verandert en beelden niet op het netvlies belanden. Ontspanning en speciale oefeningen zouden dat probleem kunnen verhelpen, zodat geen of een minder sterke bril nodig is. Een denkfout, aldus hoogleraren Ger van Rens (oogheelkunde, VUmc) en Caroline Klaver (epidemiologie en genetica van oogziekten, ErasmusMC). Kinderen worden geboren met een te korte oogas, waardoor het brandpunt van de lichtstralen achter het netvlies valt. Door de jaren heen wordt de oogas langer doordat het oog groeit, zodat het brandpunt aan het einde
van de puberteit keurig op het netvlies belandt. Soms groeit het oog te veel door en komt het brandpunt voor het netvlies terecht. Dan ontstaat bijziendheid (waarbij je niet goed in de verte kunt kijken).
daglicht
Bij kinderen kan dat proces enigszins worden beïnvloed, zegt Klaver. Als ogen zich op een voorwerp vlakbij focussen, worden de randen
van het zicht waziger. Gebeurt dat vaak en langdurig, dan krijgt de oogbol een aansporing om te groeien en ontstaat bijziendheid. Kinderen die veel ‘dichtbijwerk’ doen, door te lezen of op een scherm te kijken, worden eerder bijziend. Ook daglicht heeft invloed, zegt Van Rens: de mate van verlichting speelt een rol bij de ontwikkeling van het oog. In daglicht maakt het oog dopamine aan, een stof die de groei van het oog afremt.
slechte bril
Wetenschappelijk onderzoek naar de methode van Bates ontbreekt. Waar die opgetogen getuigenissen vandaan komen? Er zijn nog genoeg mensen die rondlopen met een slechte bril, zegt Van Rens. ‘Krijgen ze een andere brilsterkte, dan schrijven ze dat mogelijk ten onrechte toe aan de oefeningen. Als de methode echt zou werken, zou toch niemand meer met een bril rondlopen?’
11
woensdag 18 november 2015
nd leven gezondheid
Jongeren die net aan het werk zijn, ervaren vaak spanningen. Bij 25- tot 35-jarigen is het risico op een burn-out aanzienlijk. Pieter Hotse Smit / vk beeld iStock
Stress bedreigt jongeren Je stapt in het bedrijfsleven en ineens moet je leveren. Dat valt niet mee: onder werknemers tot 25 jaar is stress de belangrijkste oorzaak van verzuim. Vier tips om de spanning te lijf te gaan. Hij geeft zelf toe dat het een beetje klinkt als oudemannenpraat als hij eruit flapt dat jongeren heel slecht met teleurstellingen kunnen omgaan. Arbeidspsycholoog Wilmar Schaufeli ziet het al tijdens zijn lessen op de universiteiten van Utrecht en Leuven. Lager dan een 8 leidt bij veel leerlingen al tot problemen in het hoofd. Het is volgens de analyse van Schaufeli een botsing tussen de beschermende opvoeding en de verharding van de maatschappij en het bedrijfsleven. ‘Die overstap is niet gemak-
‘Eenmaal aan het werk moet je leveren. Geen smoesjes meer.’ kelijk’, zegt hij. ‘Eenmaal aan het werk moet je leveren. Geen smoesjes meer.’ In die wereld raken jongeren geregeld in de knoop met zichzelf, blijkt uit twee onderzoeken die eerder dit jaar uitkwamen. Volgens ArboNed waren stressklachten in 2014 onder jonge werknemers tot 25 jaar de belangrijkste verzuimoorzaak. Bij 25- tot 35-jarigen was in 2014 bijna 50 procent van het langdurig verzuim stressgerelateerd. CBS en TNO becijferden dat het risico op burn-outklachten voor deze laatste groep aanzienlijk is. Ruim 16 procent van hen krijgt ermee te maken. Als ze een flexibel arbeidscontract hebben, is dit zelfs 19 procent. De toenemende flexibilisering van de arbeidsmarkt is een van de mogelijke verklaringen voor veel stress onder werkende jongeren, denkt ArboNed. Onzekerheid over je baan is immers een belangrijke oorzaak van stress. Daar komt bij dat voor jonge mensen vaak onduidelijk is wat er van ze wordt verwacht, zegt Noortje Wiezer, die bij TNO onderzoek doet naar werk en gezondheid (onder jongeren). ‘Vooral ambitieuze jongeren gaan bij een onduidelijke taakomschrijving extra werk doen, wat het zwaarder maakt dan nodig is.’ Hier ligt een schone taak voor leidinggevenden, die deze jongeren tegen zichzelf kunnen beschermen. Maar de rookies zullen echt zelf de problemen onder ogen moeten zien om er wat aan te kunnen doen. Schuif dit niet voor je uit. De volgende vier stappen geven richting op weg naar een minder gestrest bestaan op de (eerste) werkvloer.
tip 1: negeer het niet
Het gaat niet vanzelf over, het wordt ook niet minder, dus het negeren van stressklachten heeft geen zin. Arbeidsvreugde is je eigen verantwoordelijkheid, zegt Wiezer. ‘Als die er niet is, wordt het tijd om goed na te denken waar het probleem zit.’ Ga bij jezelf na op welke momenten, dagen of bij welke activiteiten het stressniveau omhoog schiet. Is het werk te veel, krijg je het niet af?
Bij een burn-out gaat het om de balans tussen investeren en opbrengst.
Of is het te moeilijk en weet je niet hoe je het moet aanpakken? Of is het werk juist te saai en maak je te weinig ontwikkeling door?
tip 2: wat kun je zelf doen?
Als duidelijk is wat de stress veroorzaakt, onderzoek dan eerst wat je zelf anders kunt doen om de balans te herstellen. Door werksituaties op te zoeken die juist voldoening geven of stressvolle werkzaamheden anders aan te pakken. Onderzoek ook je werkopvattingen, zegt Schaufeli. Zijn jouw ideeën wel reëel? ‘Vooral jonge medewerkers denken dat ze alles goed moeten doen en willen door iedereen aardig worden gevonden.’ Het probleem kan ook dieper zitten. ‘Bij een burn-out gaat het om de balans tussen investeren en opbrengst’, legt Schaufeli uit. ‘Die is verstoord, omdat bijvoorbeeld de mate van erkenning of succes niet opweegt tegen het harde werken. Dan maar minder hard werken, is vaak niet de oplossing. Het is een goed moment om na te gaan of je (nog) wel het juiste werk doet. Het kan ook zijn dat de werkomgeving moet veranderen.’ Hoog tijd om anderen bij jouw probleem te betrekken.
tip 3: weet waar je steun kunt vinden
Het gevaar loert dat de jonge gestreste medewerker het probleem voor zichzelf houdt. ‘Dat is het paradoxale’, zegt Schaufeli. ‘Voor mensen met een burn-out is initiatief nemen lastig.’ Ze vragen zich bovendien vaak af: hoe werkt deze wereld eigenlijk, kan ik zomaar iemand aanspreken? Het is raadzaam bij een bedrijf snel je weg te vinden naar een vertrouwenspersoon, bedrijfsarts, coach of een oudere collega met wie de (stress)problemen bespreekbaar zijn. ‘Er is altijd wel iemand die je kunt vertrouwen’, zegt Wiezer. ‘En misschien hebben collega’s hetzelfde en kunnen ze helpen bij het zoeken naar een oplossing.’
tip 4: zoek een oplossing op maat
Stap als laatste naar je baas. Schaufeli: ‘En dus niet in een opwelling, maar goed voorbereid.’ Wiezer: ‘Leidinggevenden denken vaak oplossingsgericht, dus kom niet aan met: ik heb een probleem, los het alsjeblieft voor me op.’ Als een andere functie beter bij je past, kom dan
met concrete voorbeelden en geef duidelijk aan waarom je op een andere plek beter tot je recht zult komen. Voor gestreste medewerkers die wel op de juiste plek zitten, maar door irreële gedachten zichzelf richting een burn-out werken, zijn er veel mogelijkheden om anders te leren denken. Schaufeli: ‘Cognitieve gedragstherapie, maar ook mindfulness en cursussen in positief denken zijn bewezen effectief.’ Goed voor jezelf zorgen door lange nachten, gezond eten en geregeld sporten, helpt ook tegen stress, zegt Wiezer. Schaufeli erkent wel een groot probleem bij het aanpakken van werkstress: ‘Net zoals gratis bedrijfsfitness vaak niet besteed is aan medewerkers die iedere dag met een kroket lunchen, voelen gestreste mensen zich vaak niet geroepen om een cursus ontspannen te volgen.’ Het is aan collega’s en leidinggevenden om deze mensen toch te verleiden iets aan hun probleem te doen. Voor de gestreste persoon in kwestie geldt volgens Schaufeli: als anderen stress bij jou signaleren, schiet dan niet direct in de verdediging, maar onderzoek serieus of er een kern van waarheid in zit. ■
12
nd leven
woensdag 18 november 2015
digitale trends
boek
app
Marieke Westerterp beeld nd
Marieke Westerterp beeld nd
Grote games komen met app Minecraft-bijbel
Echt voor gamers, lekker nerdy, schrijft het voorwoord van de Bijbel voor Minecrafters. En dat klopt. Fans van de bouwgame Minecraft zullen hun hart ophalen als ze de bekende Bijbelverhalen terugzien in de vierkant geblokte wereld. Het nodigt uit tot nabouwen: de toren van Babel of de vis van Jona. Via tekstballonnen praten God, Mozes, Abraham, Jozef en anderen op speelse wijze. Tekstkaders vertellen het verhaal. De relatie tussen God en de mensen komt extra uit de verf door de uiterst menselijke opmerkingen van de personages. ‘Ik ben het zo zat om op deze boot te zitten’, zegt een zoon van Noach. Op gepaste wijze is de Bijbel voor Minecrafters ook grappig. Vergeleken met de Legobijbel heeft dit boek minder geweld en geen bloed.
De (onofficiële) Bijbel voor Minecrafters Garrett Romnes en Christopher Miko. Uitg. Vuurbaak, Barneveld 2015. 288 blz. € 19,95
Veel grote games, zoals Lara Croft, Fallout 4, Simcity en FIFA, komen tegenwoordig met een game-app. Deze simpele appetizer moet gebruikers warm maken voor de echte, grote game die ook wat prijziger is.
Fallout Shelter Bethesda Softworks. iOS, Android. gratis. 12+ falloutshelter.com
Na een allesverwoestende atoomramp ben je als speler, de overseer, ‘opziener’, over de schuilkelder waarin de resterende bevolking zich heeft teruggetrokken. Het doel is een zo groot mogelijke schuilkelder te bouwen en de ‘dwellers’ (inwoners) zo gelukkig mogelijk te krijgen. Je maakt de schuilkelder groter, omdat er kinderen geboren kunnen worden. Soms komen er nog mensen uit het getroffen gebied die ook willen schuilen. De dwellers produceren ener-
gie, water en eten. Langzaam groeit hun level. Stuur inwoners het getroffen gebied in voor outfits en wapens. De wapens zijn nodig om aanvallen van kakkerlakken of wilde beesten op tijd ongedaan te maken. Anders daalt het aantal dwellers in rap tempo. Fallout Shelter was bedoeld als spelletje op de armcomputer van de speler in Fallout 3. Omdat het spel te veel tijd kostte, is het niet in Fallout 3 terechtgekomen. En inderdaad: het op de juiste manier bouwen van de ultieme schuilplaats staat garant voor een paar kostelijke uurtjes.
Lara Croft Go Square Enix. iOS, Android, Windows. € 4,99 7+ laracroftgo.com
Voor Lara Croft heeft Square Enix een logisch denkspel bedacht. Loods Lara door het doolhof heen, waarbij ze klimt en springt om gevaarlijke dieren, vallende zwaarden en bijtende monsters te ontwijken of te verslaan. Door slim
gebruik te maken van de kenmerken van obstakels weet je de missie te voltooien. Bijvoorbeeld door slangen en varanen weg te lokken of ze van achteren aan te vallen. Voor € 4,99 koop je de oplossingen. Al met al vermakelijke logische puzzels.
Final Fantasy VII Square Enix. iOS. € 15,99 12+ jp.square-enix.com/ff7sp/en
Van de langlopende gameserie Final Fantasy is nu ook een app. De game Final Fantasy VII was populair vanwege de verhaallijn en de korte video’s tussen de levels. Square Enix verkocht 11 miljoen games. In 1997 had je een spelcomputer nodig om de graphics te kunnen draaien; tegenwoordig verwerkt een tablet de beelden met gemak en ziet het er nog heerlijk ouderwets uit met die pixels en stenen motiefjes. Toch pakt dit spel niet meer, vooral omdat het spel trager is dan gamers tegenwoordig gewend zijn. ■
games Wouter van der Toorn beeld nd
Als gamer heb je geen idee waar je uitkomt als je aan de sci-fi-survival-horror-game Soma begint. Het ene moment zit je voor een hersenonderzoek in een onderzoekscentrum en het volgende moment zit je in een onwerkelijke wereld ergens op de bodem van de oceaan. Een waarschuwing vooraf: om deze game te spelen moet je stalen zenuwen hebben, want de ontdekkingstocht die je gaat maken, is superspannend en ijzingwekkend. Soma is anders dan gamers gewend zijn en her en der behoorlijk luguber. Vandaar de classificatie 16 jaar en ouder.
spookachtige sfeer Je bevindt je in PATHOS-II, een fabriek die zich op de bodem van de oceaan bevindt. Daarbij kom je er snel achter dat je in de toekomst bent beland. Direct komen er vragen op. Waar ben ik? Hoe ben ik hier gekomen? Hoe kom ik hier weer weg? Dus je begint te zoeken in de ruimtes en gebouwen waar je je bevindt. Er hangt een spookachtige sfeer. Contact met de buitenwereld is niet mogelijk, omdat de radio is uitgevallen. Uit alle macht probeer je informatie te krijgen wat er nu precies aan de hand is. Dat doe je op een heel bekende manier: je trekt letterlijk ieder laatje open, je opent iedere deur, en je probeert iedere computer
die je tegenkomt te starten. En als je de computer opgestart krijgt, ga je zoeken naar wat er in vredesnaam is gebeurd. Je leest oude e-mails, luistert naar audioboodschappen, leest de logboeken, bekijkt de plattegronden en probeert programma’s te starten.
robots Maar je komt in de speurtocht ook robots tegen die denken dat ze mensen zijn. Gek, want ze lijken zelf niet door te hebben dat ze onhandig in elkaar gezette robots zijn. Ondertussen moet je oppassen voor vreemde wezens die ronddwalen, of voor dolgedraaide robots, want door aanraking met hen kunnen jouw systemen overbelast raken en kun je zomaar doodgaan. Voorzichtig doen, dus.
Ook de alomtegenwoordige kunstmatige intelligentie is niet zomaar te vertrouwen. Soma is geen schiet- en knalspelletje. Dit is een ontdekkingstocht door een gevaarlijke, vreemde wereld. De grote vragen waarmee je je steeds verder gaat bezighouden in deze superspannende game zijn: Wie ben ik eigenlijk? Wat betekent het om te leven? Wie ben je zonder je lichaam? Kun je bijvoorbeeld bestaan met alleen je bewustzijn? Kan je bewustzijn worden opgeslagen en later weer worden geactiveerd? En hoe zou dat werken? Al spelend begon ik het me ook steeds meer af te vragen. De game is bewust zo opgezet dat spelers de antwoorden op vragen gaan zoeken: je begint te ontdekken waar je bent en hoe je daar bent gekomen om je vervolgens af te vragen wat het precies is
dat je nu eigenlijk een levend wezen maakt. Eerlijk gezegd is dat bijster interessante materie, wetend dat de wetenschap bezig is om dit opslaan van je brein en mogelijk je bewustzijn om te zetten in data. Het is een menselijke poging om uiteindelijk eeuwig te kunnen leven. Niet in je lijf, maar in je bewustzijn. Voor een sciencefiction-lovinggeek zoals ik, is dat waanzinnig interessant.
Soma Frictional Games. pc, PS4, sci-fi-survivalhorror, 16 jaar en ouder, € 29,99 Beoordeling: ★★★★✩ Geweld: 쇵쇵쇵쇵쇵
▶▶somagame.com
13
woensdag 18 november 2015
nd leven lifestyle
mooi wonen Marije Develing beeld Dru
Heerlijke avondjes bij de haard
Marije Develing is eigenaar van Maison Belle in Apeldoorn. Ze is interieurontwerper en -stylist en deelt haar passie voor wonen. maisonbelle.nl
Sinds vorig jaar hebben wij een houtkachel. Zo fijn, want die haard is helemaal ons ding. In ons vorige huis kwamen we erachter hoeveel extra woonplezier het ons gaf. Na een paar jaar zonder kachel, genieten we nóg meer van de extra warmte in ons huis. De kachel is het middelpunt van onze woning geworden. Op koude dagen steek ik hem overdag al aan en verwarmt-ie bijna het hele huis. Heel aangenaam, omdat ons oude huis na isolatie toch nog heel wat tochtende hoekjes heeft. En de warmte voelt zo anders dan de verwarming. De kinderen warmen hier op na een koude fietstocht uit school en we praten ’s avonds lekker bij hoe de dag geweest is. En in december zetten we er onze schoen. Ik kan het je dus echt aanbevelen. Veel mensen denken dat hun huis niet geschikt is voor een haard. Maar er is voor elke situatie wel een mooie oplossing te bedenken. Een haard in de zithoek is knus en lekker voor de avonden op de bank. Steeds meer hoor ik de wens van een haard in de eethoek. Op deze manier is het eten en natafelen nog gezelliger. Door het vuur op ooghoogte te plaatsen, heb je een prachtig uitzicht en een heerlijke warmte. Een doorkijkhaard is ook een mooi alternatief. Hiermee kun je een ruimte splitsen in twee delen en vanuit de zithoek en de eethoek van het vuur genieten. Deze modellen zijn van groot tot klein te koop, dus vraag een specialist wat er mogelijk is om de maat en de plaats te bepalen. Belangrijk is om eerst op zoek te gaan naar wat er echt bij je past: hout, gas of bio-ethanol. Kies je voor gemak of wil je graag lekker lang met hout in de weer zijn? Voor iedereen is dat verschillend. Wat zijn de grote verschillen? 1. Hout: aan hout stoken heb je meer werk. Je moet hout kopen, eventueel hakken en drogen en naar binnen sjouwen. Maar de charme van echt hout kan voor veel mensen niet op tegen een ander vuur. Bij het stoken van hout is het ventileren van de woning extra belangrijk, voor geur en een gezond klimaat in huis. Een open haard geeft vooral gezelligheid, een houtkachel is gesloten en geeft nog meer comfort en warmte. 2. Gas: gashaarden zie je steeds meer. Het is gezellig en zorgt voor veel gemak. Met één druk op de knop klik je hem aan en uit. Een groot voordeel is dat de afvoer soms direct door de gevel kan worden aangelegd en dus niet door alle verdiepingen door het dak hoeft. Ook dit hangt natuurlijk af van de plaats waar de haard gepland is. 3. Bio-ethanol: geen rookkanaal, maar wel de sfeer van een echte haard. Een haard met bio-ethanol kan overal in huis worden geplaatst en heeft geen afvoer nodig. Je geniet van echt vuur en zet de haard met een druk op de knop aan. Het is meer voor de sfeer dan voor de warmte. Ideaal voor in een appartement of in een huurwoning. Eigen haard is goud waard, ik ben het ermee eens. Laat de Sint en de heerlijke avondjes maar komen. Mijn schoentje staat al klaar. ■
14
nd leven
woensdag 18 november 2015
advertenties
16 december première Star Wars, Amersfoort
Roderick Vonhögen: theologie van de Star Wars meemaken?
Wat zit erachter de epische sciencefictionserie? Het Nederlands Dagblad biedt bijzondere filmavonden. Deze mag u niet missen, ook al is het wat vroeg op de avond. Roderick Vonhögen, beter bekend als de mediapriester, zal iets vertellen over de theologie achter Star Wars. Daarna maakt u in 3D de wereldwijde première mee van Star Wars VII: The Force Awakens.
Het programma begint om 18.00 uur. Vanaf 17.30 uur bent u welkom bij Pathé Amersfoort aan de Eemlaan 2, op loopafstand (15 min.) van station Amersfoort. Komt u met de auto dan kunt u parkeren in parkeergarage Eemplein onder het theater. U kunt zich aanmelden via onze site nd.nl/kunst of telefonisch via 0342-411711, keuze 1.
kosten De kosten voor deze speciale filmvoorstelling zijn € 15,00 per persoon (max. 2 personen per abonnement). Bent u geen abonnee, dan betaalt u € 17,50. Dit is inclusief een drankje.
The Force Awakens )NDENIEUWSTE3TAR7ARS ïLMSPEELTHETTHEMAlGELOOFSOVERDRACHTmEEN STERKEROLDENIEUWEGENERATIEISDE*EDI DERIDDERS ENWAARZEVOOR STONDENVERGETEN-AARDEOUDEWAARDENZIJNOPNIEUWNODIGOMNIEUWE GEVARENHETHOOFDTEBIEDEN(ETISEENMETAFOORVOORDEUITDAGINGVAN OUDERSENOPVOEDERSVANDAAGOMOUDEWAARDENDOORTEGEVENAANJONGE MENSEN
Officiële releasedatum: 18 december 2015 Regisseur: J.J. Adams Verhaal: George Lucas Genre: science fiction Lengte: 2 uur en 16 minuten
Roderick Vonhögen 2ODERICK6ONHÐGENGEEFTEENKORTEANALYSEVANDEBELANGRIJKSTESPIRITUELETHEMAmSDIEDESCHRIJVERVANHETVERHAAL 'EORGE,UCAS HEEFTONTLEEND AANHETCHRISTENDOMENANDERELEVENSBESCHOUWINGEN,UCASZAGDATJONGERENDE"IJBELENANDEREGELOOFSVERHALENKWIJTWARENGERAAKT(IJWILDE MET3TAR7ARSEENNIEUWEMYTHOLOGIEBIEDENALSKAPSTOKOMWAARDEN IDEALENENSPIRITUALITEITTEKUNNENDOORGEVENAANVOLGENDEGENERATIES
Wilt u het werk van Roderick Vonhögen volgen en steunen? Ga dan naar www.fatherroderick.com. Kijk ook naar het filmpje van zijn eerste reactie op de nieuwe Star Wars op nd.nl/kunst
nd.nl/kunst
De mooiste kinderbijbels Zoekbijbel De Zoekbijbel is een prachtige, kleurrijke uitgave met acht Bijbelverhalen rondom bijbelse personen. De platen zijn getekend door Marijke ten Cate en in elke plaat zijn zeven figuurtjes verwerkt die kinderen moeten opzoeken. Na elke tekening volgen twee pagina’s met de verhalen die bij de plaat horen. De teksten zijn geschreven door Corien Oranje.
Andere mooie uitgaven:
Win een zoekbijbel! Welke bijbelse personen zie je op dit plaatje?
Stuur je antwoord voor 15 december naar
[email protected]. De winnaar wordt persoonlijk op de hoogte gesteld.
Verkrijgbaar in uw boekhandel! www.royaljongbloed.nl
15
woensdag 18 november 2015
nd leven romans
De 70-jarige auteur Anna Jean Mayhew schrijft in haar boek Augustusgras over rassendiscriminatie. Linda Stelma beeld nd
Discriminatie omdat je zwart bent Augustusgras gaat over een meisje van 13 en een vrouw van 48. Hun liefde voor elkaar is voelbaar op elke pagina van dit boek. De dertienjarige Jubie Watts gaat ‘op een zinderend hete dag’ in augustus 1954 voor het eerst op vakantie. Samen met haar moeder, haar twee zussen, haar broertje en hun hulp Mary stapt ze in de auto. Hun vader zal zich later bij hen voegen. Het wordt een reis die het hele leven van het gezin zal veranderen.
Augustusgras A t Anna Jean Mayhew (vert. Daniëlle van Westen). Uitg. Mozaïek, Zoetermeer 2015. 299 blz. € 18,90
Anna Jean Mayhew
Uiteindelijk is Jubie de enige in de familie die het juiste doet. Vanaf het begin broeit er iets in het verhaal. Er klopt een aantal dingen niet. Waarom mag Mary niet voorin zitten? Hoe komt Jubie aan die striemen op haar dijen? En waarom behandelt haar vader haar anders dan haar zussen? Al gauw blijkt dat Mary zwart is en dat de reis richting het zuiden van de Verenigde Staten gaat. Dat is een combinatie die in de jaren vijftig van de vorige eeuw op z’n zachtst gezegd niet goed is. Mary wordt overal gediscrimineerd. Het is lastig een slaapplek voor haar te vinden, ze moet naar een eigen wc en ze mag
Anna Jean Mayhew niet mee zwemmen in de zee. Eigenlijk mag ze niet eens op het strand zijn. Jubie is gek op Mary en windt zich op over de manier waarop mensen haar behandelen. De discriminatie lijkt steeds erger te worden en eindigt in een dieptepunt. De wereld is verschrikkelijk en haar ouders blijken daarbij te horen. En dan is Jubie de enige in de familie die doet wat het juiste is.
Anna Jean Mayhew kan schrijven als de beste. Het verhaal leest vlot en stokt nergens. Waar je als lezer wel even aan moet wennen, is dat ze heden en verleden soms door elkaar laat lopen in het verhaal. Augustusgras gaat over moed, lef en liefde. Het roept afschuw op, frustratie en laat je niet onberoerd. Het laat je nadenken over eigen keuzes. Ben je grijs of sta je voor wat je gelooft?
Augustusgras is het eerste boek van Anna Jean Mayhew (1940). De Amerikaanse weet waar ze over schrijft. Mayhew groeide op in het zuiden van de Verenigde Staten (Charlotte, North Carolina), in een tijd dat de rassenscheiding nog volop aan de orde was. Ze was hoofdredacteur van twee tijdschriften en eigenaar van een persbureau. Er staat een tweede roman van haar hand op stapel, Tomorrow’s Bread.
Er verandert veel in het leven van Jubie, maar sommige dingen blijven en bieden troost. Zoals de koebel bij de deur, een oud paar sloffen en Jubies liefde voor Mary. Het verhaal heeft een open einde en dat roept om meer. ■
recensies Marianne Hoksbergen en Machteld Meerkerk
En Rachel huilde
het verhaal boeit enorm. Het christelijk geloof speelt vrijwel geen rol en de roman wordt helaas diverse keren ontsierd door grove vloeken. (MH)
Brett Michael Innes (vert. Roeleke Meijer-Muilwijk). Uitgeverij Mozaïek, Zoetermeer 2015. 271 blz. € 18,90
Filmproducer Brett Michael Innes, afkomstig uit het Zuid-Afrikaanse Johannesburg, schreef eerder de succesvolle roman Kleine Rachel, die inmiddels een vierde druk beleeft. Dit boek, met een gelijknamige hoofdpersoon, is geen vervolg daarop, maar een losstaand verhaal en speelt zich niet in de negentiende eeuw af, maar in 2014. Deze Rachel emigreerde uit Mozambique naar Zuid-Afrika. Daar werkt ze als huishoudster bij een rijke familie om zo haar dochter Maia (5 jaar) en haar ouders te onderhouden. Haar werkgeefster, Michelle, heeft het druk met haar carrière, maar probeert ook al jaren tevergeefs zwanger te worden. De verhaallijnen van Rachel en Michelle zijn prachtig om elkaar heen gevlochten. In het boek wordt spanning opgebouwd doordat het verhaal niet chronologisch verteld wordt. De fragmenten
Nooit meer regen Carla de Jong. Uitg. Boekerij, Amsterdam 2015. 303 blz. € 19,99
spelen zich beurtelings voor en na 10 maart 2014 af. Na deze datum leeft Maia niet meer. Stukje bij beetje kom je er als lezer achter wat er precies op die dag is gebeurd. Sterk aan dit verhaal is dat je als lezer geen partij kiest voor de rijke Michelle of de arme Rachel, maar tegelijkertijd sympathie voor beiden kunt voelen. De auteur beschrijft meer dan de ongelijkheid die er in Zuid-Afrika na het einde van de apartheid nog overgebleven is. Het universele verlangen naar een kind verbindt beide vrouwen, evenals thema’s als schuld, wrok en vergeving. (MM)
Portret van een vrouw Jojo Moyes (vert. Anna Livestro). Uitg. De Fontein, Utrecht 2015. 430 blz. € 19,99
De Britse schrijfster Jojo Moyes verslaat de laatste jaren haar miljoenen: eerst met de romans Voor jou en De laatste liefdesbrief, nu gebeurt dat ongetwijfeld ook met Portret van een vrouw. Het verhaal speelt afwisselend tijdens de Eerste Wereldoorlog in het Franse plaatsje St. Péronne en in het Londen van 2006. In het door Duitse troepen bezette St. Péronne maakt Sophie zich zorgen. Over haar man, de kunstschilder Édouard Lefèvre, die in
het Franse leger vecht tegen de vijand. Over het gebrek aan levensmiddelen dat haar familie bedreigt. En over de Duitse Kommandant, die ongezonde belangstelling heeft voor het portret dat Édouard van Sophie heeft gemaakt. Datzelfde schilderij dreigt bijna een eeuw later de ondergang te worden van Olivia Hanston, die het ooit cadeau kreeg van haar overleden man. Ze raakt verzeild in een onverkwikkelijke rechtszaak door een claim van Édouards familie. Die wil de gestolen oorlogsbuit terug, maar de Hanstons hebben het portret eerlijk gekocht. Moyes schrijft als een tierelier en
De sprankelende, eigenzinnige en rijke Jeanne Dufour, half Frans, half Nederlands, is gestorven. Aan de ziekte ALS. Ze heeft haar nabestaanden een half jaar gegeven om te rouwen. Dan mag haar testament worden geopend. Als de afspraak met de notaris gemaakt is, komen bij haar zoon, echtgenoot en ex-man de herinneringen aan het verleden weer boven. Zo wordt stukje bij beetje de band duidelijk die de drie mannen aan Jeanne verbindt. Mooi geschreven roman, waarin langzaam helder wordt hoe destructief overspel en ontrouw zijn. Die hebben niet alleen gevolgen voor de betrokkenen, maar ook voor hun kinderen. Het christelijk geloof speelt geen rol in deze roman. (MH) ■
16
nd jong
Johan van den Beld beeld sxc
woensdag 18 november 2015
meer weten
lach van de dag
Pepernoten
‘Mama’, vraagt Jantje. ‘Wat is eigenlijk een schimmel?’ ‘Een schimmel, lieverd, dat is een héél wit paard, net als dat van Sinterklaas.’ Jantje: ‘Waarom moet dat paard van Sinterklaas dan per se op mijn boterham zitten?!’
Als je denkt aan Sinterklaas, dan schieten er direct verschillende dingen door je hoofd. De intocht met de pakjesboot, pakjesavond met tientallen cadeautjes en natuurlijk de Zwarte Pieten-discussie. Maar wat te denken van al het lekkere snoepgoed dat Nederlands favoriete heiligman met zich meebrengt. Stralend middelpunt is natuurlijk de pepernoot. Pepernoten bestaan al honderden jaren. In de zestiende eeuw genoten kinderen al van de kleine snoepjes, al smaakte het toen wel anders dan nu. Pepernoten werden vroeger namelijk gemaakt van overgebleven deeg van kruid- en peperkoek. Ook was de vorm anders. Het waren geen bolletjes, maar kleine kubusjes. Als je trouwens vindt dat pepernoten en taaitaai redelijk hetzelfde smaken, dan heb je een punt. Beide lekkernijen worden van hetzelfde deeg gemaakt.
Lot
In de achttiende eeuw verschenen pepernoten pas in de vorm en smaak zoals wij die nu kennen. Ze kregen toen ook een andere naam: kruidnoot. Dat komt omdat er veel verschillende (je raadt het al) kruiden in dit snoepgoed zaten, zoals peper, kaneel, kruidnagel en gember. Wist je trouwens dat Nederlanders meer kruidnoten eten dan ‘klassieke’ pepernoten? Waarom Zwarte Piet met pepernoten strooit? Die
Martanja beeld Huis van Belle
vraag is lastig te beantwoorden. Zo zou het een boer uitbeelden die zijn akker inzaait, wat vruchtbaarheid uitbeeldt. Ook zou het raakvlakken tonen met een legende waarin Sint Nicolaas muntjes geeft als bruidsschat aan drie jonge meisjes, waardoor ze niet de prostitutie in hoeven. Een vraag die makkelijker te beantwoorden is, is waar de pepernoten terechtkomen. Dat is natuurlijk in onze schoen bij pakjesavond!
Ken jij ook een goede mop? E-mail ‘m naar
[email protected] en zet in het onderwerp ‘mop’.
huis van belle
Sophia Geuze
Leeg Lot heeft bij Fenna gespeeld. Het is tijd om naar huis te gaan. Ze trekt haar schoenen aan. Fenna kijkt naar haar eigen schoenen. ‘Hé, ik ga mijn schoen vanavond zetten’, zegt ze. ‘Dan doe ik het ook’, zegt Lot. ‘Wat gaan jullie doen?’, vraagt Fenna’s moeder. ‘Onze schoenen zetten’, zeggen de meisjes. ‘Ik dacht het niet’, zegt Fenna’s moeder. ‘Fen, je hebt zaterdag je schoen ook al gezet. Eén keer per week is meer dan genoeg.’ Fenna is het er helemaal niet mee eens. Ze laat haar schoen mooi staan. Lot zet haar schoen thuis ook neer. Maar de volgende dag zit er helemaal niets in. ‘Zat er iets in jouw schoen?’, vraagt Fenna de volgende dag aan Lot. ‘Niets. En bij jou?’ ‘Nee, mijn veter was weg en ik vond dit briefje.’ ‘Jij wist wel beter. Weg is je veter. Om je te leren. Dit niet vaker te proberen. Dan één keer per week. Anders maak je Sint van streek.’
Low-budget Sinterklaascadeautjes
We zijn allemaal weleens blut. Dat is vervelend, maar je weet ook: volgende week krijg ik weer cash op m’n bankrekening gestort. Met een beetje mazzel komen deze euro’s van je ouders vandaan, en met nog meer mazzel kun je tussentijds bij ze aankloppen voor nog wat handje contantje om cadeautjes te kopen. Maar realiteit is ook dat niet iedereen dat kan doen, en dat feestjes zoals Sinterklaas dan altijd lastig zijn (want waar haal je het geld vandaan voor dat verwenpakketje dat je zo graag zou willen geven?) Voor de meiden die niet zo veel kunnen spenderen, zetten wij de vijf beste low-budget cadeautjes op een rijtje: cheap, maar succes verzekerd! 1. versierde glazen potjes Vandaag werd het om 16.30 uur al heel schemerig en dat vraagt om de gezelligheid van kaarsjes! En hoe kun je die beter branden dan in zelfversierde glazen pot-
jes? Maan je familie wat sneller de jam op te eten en aan de slag! 2. romantische bloemenkroon Bloemen kunnen altijd, en door te variëren in kleuren en groottes maak jij de bloemenkroon perfect voor elke gelegenheid. Eéntje met veel rood en paars is perfect geschikt voor het kerstdiner, terwijl bloemen met veel glitters het weer goed doen op een spetterend feestje! 3. candle in a cup Vraag je moeder al haar oude kaarsen op te sparen en you’re good to go! Deze candle in a cup is het perfecte cadeau voor de vriendin die graag vintage kopjes verzamelt: helemaal in stijl en net even anders! 4. gehaakte hartjes Ben je niet zo van het knutselen, maar heb je in no time een stukje gehaakt? Dan is
dit cadeautje echt iets voor jou! Haak eens hartjes in verschillende kleuren en maak er een slinger van. Het enige wat je nodig hebt zijn restjes oude wol of garen en die vind je vast in de breitas van je oma! 5. armbandjes armcandy Daarmee maak je ieder meisje toch blij? Van deze armbandjes worden jij en je portemonnee in ieder geval ook blij, want ze zijn niet duur. En het leuke is: deze armbandjes zijn goed te combineren. Maak ze eens met verschillende kleuren elastiek of gebruik goudkleurige bedels: altijd fijn bij zwarte jurkjes! Dit artikel komt van het meidenblog huisvanbelle.nl. Hier vind je iedere week een heleboel blogs over verschillende onderwerpen, net als in hun magazine Belle. Deze rubriek over sinterklaascadeautjes is geschreven door blogger Martanja.
