nd kerst Kerstportretten Gefascineerd door de hemel pagina 16 Kerstverhaal pagina 12 Moderne Annie pagina 9

nd kerst

nederlands dagblad woensdag 24 december 2014

interview – essay – boeken – film – koken – muziek – expositie – jeugd

Herder, herbergier, timmerman, sterrenkundige en moeder

Kerstportretten Gefascineerd door de hemel ▶ pagina 16

Moderne Annie

Kerstverhaal

▶ pagina 9

▶ pagina 12

2

nd kerst

woensdag 24 december 2014

opening

redactioneel Morgen is het Kerst. Deze ge combineerde bijlage van Leven en Gulliver staat helemaal in dat teken. Hoe vier je het geboortefeest van Jezus zonder opsmuk? En waarom geloven christenen dat Jezus geboren is uit de maagd Maria? De bijlage bevat daarnaast mooie interviews en een fascinerende fotoreportage met alle hoofdrolspelers van het kerstverhaal vandáág. Zoals José Struik, de schaapherder die de voorkant van deze kerstbijlage siert. Precies in het midden treft u het meeslepende kerstverhaal aan van schrijver en dichter Ton van Mourik – met treffende tekening van Michel de Boer (‘Opa Knoest’). En er is nog meer ... Wij wensen u veel leesplezier en een goede Kerst!

De nachtrust van de herbergier

Annemarie Eversdijk en Dick Schinkelshoek, eindredacteuren

Dick Schinkelshoek beeld uit genoemd boek Geen plaats had hij, en dat levert de horecaondernemer uit Betlehem al tweeduizend jaar bekendheid op. Nu is er zelfs een kerstverhaal, verteld vanuit zijn perspectief. ‘De herbergier was erg gesteld op een goede nachtrust’, begint het verhaal voor kinderen én volwassenen. Maar rustig wordt zijn nacht niet. Alle personages uit het kerstverhaal staan bij de arme herbergier op de stoep, vanwege een Kind. Het begint met Jozef en Maria. Maar dan komen er herders, wijzen. En dan dat engelengezang! ‘Nou is het mooi geweest!’, schreeuwt de herbergier woest. En hij haast zich naar die onverlaten in de stal ... Nicholas Allen schreef het verhaal van Geen stille nacht (uitg. Vuurbaak, € 9,95), en maakte de hilarische tekeningen erbij. ■

SOS kerstmenu Estée Strooker beeld nd

Geen stress in de keuken De kerstdagen zijn vaak de ultieme gelegenheid om de hele familie bijeen te hebben om het kerstfeest te vieren. Bij dat vieren hoort vaak ook eten. En ja, voor de kookliefhebbers, waaronder ikzelf, is dit een fantastisch moment. Maar helaas geldt dit gevoel niet voor iedereen. Er zijn genoeg mensen die misschien uit plichtsgevoel de taak weer op zich hebben genomen om te koken, maar er heel erg tegen opzien. Voor hen roept het koken dus gigantische stress op! Een ballast. De mogelijkheid op een gigantische flater… Mocht het kerstmenu morgen nu echt mislukken, geen nood. Dan kunt u nog aan de slag met onderstaand SOSkerstmenu. Drie korte recepten met ingrediënten die u waarschijnlijk wel in uw koelkast of keukenkastjes hebt staan.

voorgerecht

hoofdgerecht

nagerecht

toast met smeuïg (truffel)roerei, rauwe ham en Parmezaanse kaas

spaghetti met garnalen, knoflook, en spinazie

broodpudding met rood fruit en vanille-ijs

ingrediënten: • 4 sneetjes brood (geroosterd en in mooie vierkanten gesneden) • 1 ui • 2 el suiker • scheutje port en (rodewijn-) azijn • 4 eieren • 50 ml melk of room • druppeltje truffelolie (indien voorradig) • 100 g geraspte kaas (parmezaan, oude, blauwe etc. welke kaas je ook in huis hebt) • 4 plakken rauwe ham of ander soort vleeswaren Snijd de ui fijn in een keukenmachine. Doe de ui in een pan, samen met een scheutje port, 2 eetlepels suiker en een scheutje azijn. Laat het op laag vuur pruttelen tot de ui zacht is en er een soort uienjam ontstaat. Breng op smaak met een snufje peper en zout. Mix de eieren in een kom, samen met melk, olie en kaas. Verwarm een klontje roomboter of scheutje olie in een pan. Doe de eieren erbij als de pan nog niet helemaal heet is. Blijf roeren tot de eieren langzaam beginnen te stollen. Haal het roerei uit de pan als hij nog romig is maar wel dikker. Besmeer de toast met de uienjam. Leg het roerei erbovenop. Bestrooi met nog wat extra geraspte kaas en een opgerold plakje ham.

ingrediënten: • 200 gr garnalen (kip of hamblokjes kan ook) • 1 ui • 2 tenen knoflook • chilipoeder (iets pittigs) • 1 pak spaghetti • 200 gr diepvriesspinazie • scheutje witte wijn en een scheutje room (eventueel koffiemelk) • 150 gr geraspte kaas • bosje kruiden (bieslook, peterselie, kervel, dille etc.) Kook de spaghetti beetgaar. Snijd ondertussen de ui en de knoflook fijn. Verwarm een wok met ruim olie. Fruit de ui samen met de knoflook en voeg wat chilipoeder (iets pittigs) toe. Voeg nu de garnalen toe. Bak deze circa drie minuten tot ze mooi roze van kleur zijn. Blus het geheel af met een scheutje witte wijn. Voeg dan de spaghetti toe samen met de diepvriesspinazie. Laat de spinazie en de spaghetti circa 4 minuten opwarmen. Voeg peper en zout toe. Hak de kruiden fijn en voeg deze toe. Voeg de geraspte kaas toe en een scheutje room. Laat het geheel goed doorwarmen. Serveer de pasta in een diep bord met wat extra geraspte kaas erover.

ingrediënten: • 1/2 oud brood (eventueel suikerbrood) • 1 appel of peer • 4 eieren • 500 ml melk • 100 + 75 gr suiker • snufje kaneel en zout • 100 gr boter • 1 blikje rood fruit • scheutje port of rode wijn • vanille-ijs Snijd het oude brood in stukken. Snijd de appel of peer in kleine stukjes. Meng in een kom de eieren, melk of room (je kunt eventueel kokosmelk gebruiken), suiker, snufje kaneel. Voeg het brood en de appel toe aan het mengsel en laat het weken. Voeg een snufje zout toe. Als het brood zacht geworden is, doe je het in een ingevette cakevorm. Stop er stukjes boter tussen. Bak de broodpudding circa 35 minuten op 160 graden, tot het stevig en gestold is. Verwarm ondertussen een blikje rood fruit met een scheutje port of rode wijn en wat suiker. Laat het geheel koken tot een stroperige vruchtensaus. Laat de broodpudding een beetje afkoelen. Haal de pudding uit de cakevorm en snijd er plakken van. Serveer de broodpudding met de warme rodevruchtensaus en vanille-ijs.

3

woensdag 24 december 2014

nd kerst interview

Rond Kerst heeft een professioneel musicus het vaak drukker dan ooit. Hoe brengt panfluitiste Noortje van Middelkoop de kerstdagen door? Martha Aalbers beeld Niek Stam

Kerstconcert bij min 5 graden Hoe druk heb je het rond Kerst? ‘De drukte begint al ruim voor Kerst. In november waren de opnamen voor het programma De Kapel van de EO, die uitgezonden werden op de eerste en derde adventszondag. Ook ging ik in november mee met een vijfdaagse adventsreis over de Rijn. We reisden per hotelschip, de concerten en vieringen waren in kerken onderweg; in Mainz, Koblenz, Bonn en Düsseldorf. Het was al de vijfde keer dat ik met deze reis meeging, die altijd erg sfeervol is. Na Sinterklaas en nog een verjaardag in het gezin begonnen de kerstconcerten; dit jaar tien concerten, voornamelijk met koren, en twee vieringen. Eerste kerstdag ben ik vrij, maar tweede kerstdag heb ik weer twee concerten.’

Kom je nog aan iets anders toe in december? ‘Eigenlijk niet. Ik oefen elke dag een aantal uren. Om één concert door te spelen, kost me soms al een uur. Dan is er nog veel regelwerk via mail en telefoon en zijn er ’s middags nog de repetities met de koren en de begeleiders met wie ik optreed. Ik plan niets meer ’s morgens; geen leerlingen en geen werkbesprekingen, ook niet meer gezellig koffiedrinken met iemand. Je moet er elke avond wel weer fris staan.’

Kun je kerstmuziek nog wel waarderen na al die concerten? ‘Ja, zeker als het inhoudelijk goede teksten zijn die de boodschap van Kerst aan de mensen overbrengen. Met Jingle Bells heb ik bijvoorbeeld niets. Het klinkt een beetje bedrijfsmatig, maar toch is elk concert weer een feest. De meeste mensen komen ook voor de inhoud, voor hen is zo’n kerstavond een hoogtepunt. Ik geniet er zelf ook van, al is het voor mij al het vierde concert van die week. Muziek doet altijd iets met woorden. Het brengt de inhoud van het hoofd naar het hart.’

Hoe vier je zelf Kerst met je gezin? ‘‘s Ochtends om zeven uur gaan we met een aantal gemeenteleden de bewoners van een verpleeghuis wakker zingen. Dat is een jaarlijkse traditie waar we met onze vier kinderen – tussen de 6 en 14 jaar – meestal naartoe gaan. Verder gaan we naar de diensten en het kinderkerstfeest in onze kerk. We eten die dag wel iets uitgebreider dan anders. Het menu plan ik meestal ergens onderweg in de auto. We eten iets dat iedereen lekker vindt, maar zeker geen vijfgangendiner. Jezelf klem eten terwijl de rest van de wereld honger lijdt, vind ik niet de bedoeling van Kerst. Op tweede kerstdag heb ik twee concerten, en is er ook een zogenaamde snertwandeling van de kerk. De kinderen kiezen dan of ze met mij meegaan of met papa gaan wandelen. Het bezoeken van familie doen we rond oud en nieuw, want met Kerst is er geen tijd voor.’

Versier je je huis ook in december? ‘Nee. Ik heb niets met kerstbomen en versieringen. Het heeft zo weinig met Kerst te maken. Het zit niet in me, versierde winkels nodigen mij ook niet uit iets te kopen. Wel zetten we wat kaarsen neer, maar daar denkt mijn man dan aan. Kaarsen vind ik wel sfeervol met Kerst, maar net zo goed in november of januari.’

Hoe vierde je Kerst als kind? ‘We gingen naar de kerk, deden mee aan de diensten en het kinderkerstfeest. We aten wat uitgebreider en ik hielp mee de tafel mooi te dekken en te versieren met zelfgeknipte kleedjes. We hadden geen kerstboom. Het was zeker niet ‘het feest van het jaar’ bij ons thuis.’

de Kerst van Noortje van Middelkoop ▶ Noortje van Middelkoop (41) is getrouwd en heeft vier kinderen in de leeftijd van 15 tot 6 jaar. Zij studeerde aan het conservatorium in Hilversum bij de Roemeense panfluitist Nicolae Pîrvu. ▶ Noortje geeft als panfluitiste diverse concerten samen met koren, organisten en pianisten. Ook maakte zij solo-cd’s met diverse bezettingen. ▶ Noortje schrijft ook eigen muziek. Ze werkte mee aan de muziek van de film The Last Sin Eater. ▶ Sinds kort vormt zij een duo met de gitarist Marcel Tiemensma.

Wat betekent Kerst voor jou persoonlijk? ‘Kerst betekent voor mij dat God met ons is, dat Hij bij mij is, omdat Jezus is gekomen. Wel is Kerst onlosmakelijk verbonden met Pasen; dat je vrede krijgt met God, niet alleen in dit leven, maar ook in het sterven. Jezus kwam niet om een klein kindje te blijven, Hem stond een hard leven te wachten. Ik vind het mooi als in de kerstmuziek daarvan iets doorklinkt. Pasen vind ik specialer, omdat het lijden en de opstanding van Christus meer de kern van mijn geloof raakt. Dat zie je ook in

de concertsfeer, in de lijdensmuziek: Jezus’ lijden ging heel diep, voor zover wij daar iets van kunnen begrijpen. Je gaat mee de diepte in op Goede Vrijdag. De opstanding is de overwinning op de dood.’

Wat zijn je leukste kerstherinneringen? ‘Leuke kerstherinneringen hangen samen met concerten waar iets helemaal fout ging en waar je achteraf

wel weer om kunt lachen. Ik speelde eens in een kerk, waar men plotseling het licht uitdeed, zodat alleen de kerstboom de kerk nog verlichtte. Heel erg sfeervol ja, maar ik kon mijn muziek niet meer lezen. Ook heb ik weleens een kerstconcert buiten gegeven. Het was min 5 graden. Mijn panfluit was daardoor totaal ontstemd, maar ik had geen andere keuze dan doorspelen.’ ■

4

nd kerst

woensdag 24 december 2014

foto

hoofdrolspelers in het kerstverhaal Niek Stam beeld Niek Stam

de schaapherder

▶ Herder José Struik (58), die dagelijks met haar kudde de Treeker Wissel op landgoed Den Treek-Henschoten en de Utrechtse Heuvelrug loopt, over de herders in het kerstverhaal. ‘Als kind was ik gebiologeerd door het kerstverhaal. Mijn vader, die diepgelovig was, heeft het me vaak verteld. Mijn geloof is niet zo diepgaand als dat bij mijn vader was, maar Psalm 23 spreekt me wel aan vanwege mijn beroep. In die psalm zorgt de Heer voor je als een herder. Dat herken ik. Het is een zorgend beroep dat nooit stopt. Je draagt 24 uur, zeven dagen per week zorg voor de kudde. Dat is geen 9 tot 5 baan. Jij bent inderdaad diegene

die, net als God in de psalm, zorgt dat het ze aan niets ontbreekt. Zoals de herders ‘s nachts in het open veld lagen, doe ik dat natuurlijk niet. Wel ben ik tijdens het lammeren vaak ‘s nachts in de stal. En in het kerstverhaal staat dat de herders de kudde verlieten om het kindje Jezus te bezoeken, maar ik denk niet dat ze de schapen zonder zorg achterlieten. Mijn vader was ook enorm begaan met mijn dieren. Ik moet hem sinds november missen. In oktober vierden we nog zijn honderdste verjaardag. Zolang het kon, bracht hij bezoekjes aan de kudde. Toen dat niet meer ging, vroeg hij me altijd als eerste als ik bij hem kwam: “Hoe gaat het met de schapen?”’

5

woensdag 24 december 2014

nd kerst essay

‘Geboren uit de maagd Maria’ - is dat echt zo belangrijk? Dick Schinkelshoek • eindredacteur

Het is morgen weer Kerst. Rond deze tijd maken allerlei atheïstische websites er nogal eens een punt van hoe verschrikkelijk onmogelijk dat christelijke kerstverhaal wel niet is. Die stal en die herders, dat gaat nog. Engelen, dat wordt lastiger. Maar die maagdelijke geboorte, hoe moderne mensen dáár toch in kunnen geloven? Van het meeste atheïstische geroep raak ik niet zo onder de indruk. Maar de vraag eronder bleef dit jaar hangen: waarom geloof ik eigenlijk dat Jezus ‘geboren is uit de maagd Maria’? Geloof ik dat zelf? En is dat belangrijk? Maakt het iets uit als ik niet langer geloof dat onze Heer geen biologische vader had? Of – iets subtieler – als ik zou besluiten het leerstukje voortaan te verzwijgen? Want, om eerlijk te zijn, het is geen dogma waarvan veel christenen erg warm worden. Misschien in roomskatholieke kring wat meer dan onder protestanten, maar bij een beetje rondvragen ontmoette ik vooral veel schouderophalen. Je kunt zeggen: het staat zo in de Bijbel (Lucas en Matteüs melden het bovendien afzonderlijk van elkaar), dus waar heb je het over? Gewoon geloven dat het zo is gebeurd. Zo werkt dat in de kerk. Mijn idee is dat er ook wel wat verlegenheid bij zit. Zeker zo rond Kerst, als veel kerken voller zitten dan anders. Het laatste dat je tijdens dat soort missionaire momenten wilt, is je gasten onnodig van je vervreemden. Alsof christenen niet weten waar de kinderen vandaan komen … Misschien dat ik er daarom met Kerst niet zo vaak over hoor. Het is gewoon lastig uitleggen dat volgens de traditie Jezus geen biologische vader had. Bovendien kleeft er gevoelsmatig iets aan van wat de bekende gereformeerdebondsdominee Cock Blenk ooit ‘een bedrijfsongeval van het christendom’ noemde: een te grote – negatieve – aandacht voor alles wat met seks te maken heeft, en het sterke verband tussen seks(uele voortplanting) en zonde. De bekende hervormde hoogleraar Hendrik Berkhof verzucht in zijn standaardwerk Christelijk geloof (eerste druk 1973) dat het jammer is dat die maagdelijke geboorte zo’n grote rol ging spelen in de christelijke belijdenissen. Terwijl het alleen maar een symbolische manier is om te zeggen ‘dat Jezus, de Zoon bij uitstek, niet door de mens kan worden verwekt’. Theologisch gesproken dan. Want biologisch gezien was Jezus volgens Berkhof gewoon de zoon van Jozef. Zou dat erg zijn – als Jezus eigenlijk ‘gewoon’ de zoon van Jozef was? Misschien wel. Want kan Hij als zoon van Jozef nog wel tegelijk de Zoon van God zijn? En is Hij als zoon van Jozef niet evenzeer ‘in zonde ontvangen en geboren’ zoals ieder mens? Zet je, als je de maagde-

lijke geboorte opgeeft (of zuiver ‘symbolisch’ leest), niet de hele verlossing op het spel? Toch is dat volgens mij overdreven. Het geloof stort niet in elkaar als je de maagdelijke geboorte opgeeft, of als een mythe zou ontmaskeren. Zo werkt geloven niet. God heeft zo’n route via de maagd Maria toch niet per se nodig om ons door Christus met zichzelf te verzoenen? De vorige paus Benedictus XVI – niet zo’n populaire man, wel een bijzonder groot christelijk denker – schrijft: ‘Volgens het geloof van de kerk rust het Zoonschap van Jezus niet op het feit dat hij geen menselijke vader had. De leer van Jezus’ goddelijkheid wordt niet aangetast als Jezus het resultaat van een normaal huwelijk zou zijn geweest.’ Immers, (de bekende schrijver C.S. Lewis volgt deze redenering) God staat aan het begin van ieder leven. Ieder nieuw leven is een onvanzelfsprekend wonder dat bij Hem vandaan komt. Daarom benadrukken christenen bijvoorbeeld dat je kinderen niet ‘maakt’, maar ‘krijgt’. Normaal gesproken gebruikt God voor die nieuwe scheppinkjes mannen én vrouwen, en in dit ene geval alleen een vrouw. Maar Hij had het ook prima nóg anders kunnen doen. Nee, de herkomst van het geloof dat Jezus geboren is ‘uit de maagd Maria’ ligt volgens mij niet in een of andere

Zou dat erg zijn, als Jezus eigenlijk gewoon de zoon van Jozef was?

dwingende theologische redenering (‘Het moest wel zo gaan’), maar in iets anders. Er zijn namelijk sterke aanwijzingen dat er iets bijzonders aan de hand was met de geboorte van Jezus, iets dat in de Joodse wereld zelfs ongehoord was. Dat staat los van de vraag of je dat ook in een of andere theorie kunt vatten. Wie nuchter kijkt, ziet dat over Jezus’ herkomst vrijwel vanaf het allereerste begin drie verschillende verhalen worden verteld (Bram van de Beek somt ze overzichtelijk op in zijn boek Jezus Kurios uit 1998): 1. Jezus is gewoon de zoon van Jozef en Maria, een wijze man en leraar met vrome ouders. In de eerste jaren van het christendom is er eigenlijk maar één kleine groep die dat zegt: de joods-christelijke sekte van de Ebionie-

ten in de tweede eeuw. Daarbuiten zijn vriend én vijand ervan overtuigd dat Jezus een bijzondere afkomst heeft, positief dan wel negatief. 2. Jezus kwam voort uit een geheime relatie die Maria had, voor haar huwelijk met Jozef. Vooral heidense schrijvers die zich tegen het vroege christendom keren, hebben het hierover. Ze noemen zelfs de Romeinse soldaat om wie het zou gaan: Panthera. Ook onder de Joden kan een dergelijk verhaal goed de ronde hebben gedaan. Dat zou je volgens Van de Beek wellicht kunnen afleiden uit de schampere opmerking van de Judeeërs tegen Jezus in Johannes 8:19: ‘Waar is uw vader dan?’ Verderop (vers 41) zeggen ze bovendien met nadruk: ‘Wij zijn geen bastaardkinderen.’ 3. Jezus werd geboren, hoe onmogelijk ook, uit een maagd. Hoezeer hun geboorteverhalen onderling ook verschillen, Matteüs en Lucas vertellen hier allebei over. Het kind dat Maria zou krijgen, was niet van Jozef, maar ontvangen door de Heilige Geest. Drie verhalen. Als het eerste verhaal klopt, en Jezus gewoon de zoon van Jozef was, is het onbegrijpelijk dat Matteüs en Lucas allebei met zo’n bijzonder verhaal op de proppen kwamen, stelt Van de Beek verder. ‘Een maagdelijke geboorte verzinnen bij een keurig huwelijk van wetsgetrouwe joden lijkt een slechte basis voor een verheerlijking van Jezus.’ Sommige Bijbelwetenschappers benadrukken met graagte dat zulke verhalen van een maagdelijke geboorte in de antieke wereld regelmatig werden gebruikt om de speciale status van allerlei personen te benadrukken. Van Alexander de Grote en keizer Augustus, bijvoorbeeld. De Grieken en de Romeinen kenden bovendien verhalen van goden die mensenmeisjes bezwangerden. Tja, bedenk ik mij nu, dat moeten die eerste (Joodse) christenen toch ook beseft hebben! Een Grieks verhaal verzinnen om Jezus’ bijzondere afkomst te onderstrepen, daar zou je in de Joodse wereld nóóit aan beginnen. Dat zou het evangelie in eerste instantie eerder hebben gehinderd dan geholpen. Het kan dus niet anders – zou je zeggen – of er was écht iets aan de hand, iets waar Lucas en Matteüs niet omheen konden (hoe onhandig de feiten in hun context ook waren). Blijft de vraag waarom God iets deed wat strikt genomen niet nodig was. Misschien wel om ons ervan te overtuigen dat er met die ‘vaderloze’ Jezus écht iets nieuws is begonnen, iets wat losstaat van alles wat bij ons ‘nu eenmaal zo gegroeid is’. Misschien zegt de maagdelijke geboorte wel vooral dat een mens ‘in Christus’ niet (meer) samenvalt met zijn genen, zijn achtergrond, zijn opvoeding, maar zelf een werkelijk nieuwe schepping is. Wat jouw vader heeft gedaan, hoef jij nog niet te doen. Eerder andersom: wat Jezus deed, dát doe je.

6

nd kerst

woensdag 24 december 2014

leven

Kerst vieren zonder opsmuk, zonder commercie. Terug naar de kern. Hoe zou zo’n Kerst eruitzien? Rick Timmermans beeld ap / Matthias Balk

Geboren op een straat Ooit hebben christenen gedacht: we gaan de geboortedag van Jezus vieren. Sindsdien is een kersttraditie ontstaan. Maar tegenwoordig staat de kerstboodschap van vrede en redding onder de druk van de commercie. Het centrum van Kerst verschuift van de kribbe naar de eettafel met meerdere gangen. Wat als je Kerst ontdoet van deze opsmuk? Wat als je teruggaat naar start?

Er werd gezegd dat dit geboortefeest iets van de essentie van Jezus’ leven moest weerspiegelen.

In een brainstormsessie met vijf christenen – twintigers en dertigers – dachten we na over de vraag: stel dat wij de eersten zouden zijn die de geboortedag van Jezus vieren, hoe zouden we invulling geven aan die dag? Tijdens de brain-

storm was de datum van Kerst onderwerp van discussie. Er werd gezegd dat dit geboortefeest iets van de essentie van Jezus’ leven moest weerspiegelen. Dat je Kerst viert met medegelovigen, op een moment dat er tijd is om de betekenis van zijn geboorte te laten doordringen. Ook zouden we Bijbelteksten over Jezus’ geboorte voorlezen. Het feest zou in elk geval niets elitairs krijgen. De vreugde zou zitten in het eenvoudige gebaar. In de hoop vooral, dat op de verjaardag van Jezus de zieken, armlastigen, eenzame ouderen en wie er verder leeft aan de rand van de samenleving, degenen zouden zijn die met de christenen mee vierden. ■

Een gedachte-experiment Paul racet met de geestdrift van een Emmaüsganger naar de rand van Arnhem, door het bos, tot hij uitkomt op de heide – waar schaduwen en struiken roerloos onder een open sterrenhemel liggen; het halleluja nog maar een vogelfluit verwijderd. In de verte kondigen slingerende lichtbundels de komst van zijn vrienden aan. Precies een jaar geleden, op een mooie zomerdag, hebben ze elkaar gedoopt in de rivier die langs de stad stroomt, een eerste stap om fysiek uiting te geven aan hun geloof. In de wekelijkse samenkomsten daaropvolgend groeide het verlangen ook andere belangrijke gebeurtenissen uit het leven van Jezus in rituelen te gedenken – van geboorte tot dood en van opstanding tot hemelvaart. Vandaag zoeken ze Jezus in het opkomende licht dat de geboorte van het Licht aankondigt. Paul begroet de anderen met een vredeskus, als broers en zussen. Zwijgend laat hij ze voorgaan, de heide op. Hij ritst zijn vest tot boven dicht. De groep die voor hem uit loopt in het donker is sterker dan zijn twijfels. Toen hij drie jaar geleden tot geloof kwam in Jezus, kende hij niemand met hetzelfde geloof. In Nederland – in de wereld, voor zover hij wist – geloofde niemand in deze God. Op de weg achter Jezus aan moeten zij alles zelf ontdekken. Dus lopen ze nu de hoogste heuvel in de omgeving op, waar Myriam en Tomas het meegebrachte hout aansteken. De stille adem van het landschap vindt de toonhoogte van ieders hart als de fleecekleedjes zijn verdeeld. Paul kijkt de kring rond en sluit zijn ogen. Schor eerst, maar dan met krachtige stem zegt hij: ‘God die wij in Jezus Vader noemen. Ontsteek in ons hart een vuur. Doe ons vandaag geboren worden. Maak van ons mensen. Omgeef ons met de stralende boodschap van uw vrede, zoals U eens deed bij de herders in het veld.’ Als Paul is uitgesproken, kiest iedereen voor zwijgen en wachten; vechtend tegen de slaap, biddend met de stilte. In de geest van Maria, zoals ze bedachten in de voorbereidingen. Om een uurtje hun harten te openen, zodat het verlangen naar de komst van Jezus kan groeien. Tot het eerste streepje licht boven de einder bolt en Paul hardop leest: ‘Vandaag is in de stad van David voor jullie een redder geboren. Hij is de Messias, de Heer.’

Alle aanwezigen zeggen daarop: ‘Eer aan God in de hoogste hemel en vrede op aarde voor alle mensen die Hij liefheeft.’ Als de echo wegsterft, staat Peter op. Helder tuurt de oude man de nieuwe dag in. ‘Een licht dat geopenbaard wordt aan de heidenen’, schreeuwt hij naar de ochtend - ruwe bolster, blanke pit. ‘Wat er was vanaf het begin, wat wij gehoord hebben, wat wij met eigen ogen gezien en aanschouwd hebben, wat onze handen hebben aangeraakt, dat verkondigen wij: het Woord dat leven is. Laten we Jezus gaan zoeken.’ Vervuld van vreugde loopt de verzamelde kerk over hetzelfde pad terug naar hun fietsen. In de schemering van de ochtend delen fluisterende stemmen de ervaringen van het wachten. Beelden uit de stilte krijgen woorden, die verhalen van zingende engelen en het kirrende kind in een voerbak. Paul gaat voorop en fietst de betonnen wereld tegemoet. In de drukker wordende straten ontwaakt luidruchtig de onwetende stad. Bij een supermarkt splitst de groep. Terwijl Andrea en Bart wachten tot de winkel zijn deuren opent, fietst de rest door om koffie te halen en in het Sonsbeekpark alles in gereedheid te brengen. Een uur later snijdt Marit in het park een punt van haar eigengebakken taart en laat drie suikerklontjes in de melkbruine koffie glijden. Ze glimlacht naar de man aan de andere kant van de tafel die met met geknepen ogen terug lacht. Even popt de gedachte op hem te zoenen. Hem over zijn vettige melkboerenhondenhaar te aaien. Maar ze moet door. Het tiental mensen dat een rij vormt voor het feestontbijt wordt al snel een honderdtal. De rij dijt verder uit, tot alle straathoeken voor even onbewoond zijn. Want iemand had tijdens de voorbereiding gezegd dat ze Jezus moesten zoeken in ‘de hongerigen, de dorstigen, de vreemdelingen, de naakten, de zieken en gevangenen’. ‘Want daar wordt Hij geboren. Jezus daalde op zijn geboortedag af van Godheid naar mensheid. Als Hij vraagt: “Volg jij Mij?”, en jij zegt: “Ja”, dan wordt ook jouw weg er een van afdalen.’ En iemand anders zei: ‘Het is niet goed om Jezus’ verjaardag te vieren binnen ons kleine kringetje. Hij is het licht voor heel de wereld.’

Iemand anders zei: ‘Het is niet goed om Jezus’ verjaardag te vieren binnen ons kleine kringetje. Hij is het licht voor heel de wereld.’

7

woensdag 24 december 2014

nd kerst leven

neel frens

hoek Kerstfoto

5 tips om tot de kern van Kerst af te dalen 1

Probeer in de hectiek van deze dagen tijd te vinden om te vertragen. Nu de dagen op z’n donkerst zijn, nodigt God ons uit te verstillen. Jezus wordt geboren. Kies momenten uit waarop je alles uit handen kunt laten vallen om het geschenk van zijn geboorte te ontvangen, zoals je een geliefde ontvangt die na lange tijd weer thuis komt.

2

Bedenk tijdens de bereiding van jullie feestmaal dat Kerst ten diepste niet gaat om familie, vriendschap, gezelligheid en lekker eten. Dat zijn slechts mooie bijkomstigheden. Jezus is degene die arm en nederig van hart is. Laat hem even schuren tegen onze (decadente) kersttraditie. Praat met deze arme Jezus terwijl u door de risottorijst roert en leg hem voor hoe u tegen het kerstfeest aankijkt.

3

Het kopje koffie na het diner is een prachtig moment om de avond inhoudelijk

op te schudden. Waarom vieren we Kerst? En waarom vieren we het op deze manier? Brainstorm eens een minuut of tien en zie of jullie nieuwe manieren kunnen vinden om dit vreugdevolle feest te vieren. Luister daarbij vooral aandachtig naar de jongste mensen van het gezelschap.

4

Wees niet bang. Als er een advies is dat bij Kerst hoort, dan is het wel dat we voor God niet angstig hoeven zijn. Als je deze dagen een moment hebt gevonden om stil te worden, kun je de volgende oefening doen: Stel je voor dat God aan jou denkt. Wat denk je dat God voelt als hij aan jou denkt?

5

Beleef samen het onbekende verhaal van de vluchteling Jezus. Lees Matteüs 2 vers 13 tot 23. Hoe zouden Maria en Jozef zich gevoeld hebben? Misschien toch wat angstig? En wat hebben ze al die tijd in Egypte gedaan? Fantaseer daar samen over.

Bij anderen kijk ik graag naar de foto’s die in hun huiskamer hangen. Een enorme trouwfoto aan de muur? Natuurlijk, als je net getrouwd bent. Maar zo veel jaar later? Zijn er sindsdien geen mooie dagen samen geweest? Of levensgrote babyfoto’s van elk kind boven de eettafel. Ondertussen zijn het een stelletje pubers met beugels, enorme handen en voeten en vreemd haar. Minder makkelijk in de omgang dan baby’s, maar toch niet minder aandoenlijk? Al die gezichten bevroren in de tijd, terwijl het leven verder gaat. Mijn ouders hadden daarom alleen een klein hoekje met foto’s van overleden dierbaren. Als kind vond ik dat vreemd. Waarom hadden ze bijvoorbeeld geen foto van mij in de kamer staan? Nu hangen bij mijn ouders ook groepsfoto’s van de kleinkinderen. Foto’s die regelmatig vervangen worden, al was het alleen maar omdat verkeringen sneller uit en aan gaan dan een fotograaf het kan bijhouden. Eén van de Frensjes heeft fotograferen als hobby. Hij stelt zijn enorme camera handmatig in en moet niets hebben van mensen die maar kiekjes schieten met hun telefoon en deze een halve minuut later op de social media gooien met tekstjes als ‘Kijk! Ik aan het kerstmaal!’ Het Frensje neemt zoveel tijd, dat je na een poosje vergeet dat hij aan het fotograferen is. Na een week stuurt hij me dan één foto toe. Die ene foto drukt perfect uit hoe het die Kerst was. Ik sta er versteld van hoe hij de sfeer heeft weten te vangen, de kerstsfeer in huize Frens. Een Kerst zonder al te veel sentimenteel en ontroerd gedenken. De geboorte van Jezus en het doel van zijn lijden op aarde vanaf die geboorte is kost voor elke dag van het jaar. Een Kerst zonder kerstversieringen, want al dat groen voegt niets toe. Wel een Kerst met veel eten, want eten vinden de Frensjes lekker en belangrijk. Een Kerst waar de verhalen en harde grappen over de tafel rollen, want verbaal zijn ze allemaal sterk en in hun hart vol genegenheid voor elkaar. Die kerstfoto koester ik als een momentopname – al komt-ie niet in mijn huiskamer te hangen.

8

nd kerst

woensdag 24 december 2014

advertenties

vacatures

februari 2015

nd.nl/vacaturebank

Deze vacatures stonden afgelopen week in de krant. ▶

Docent Engels | Docenten voor de flexpool | Applicatiebeheerder/Roostermaker De Meerwaarde

▶

Barneveld

Intern Begeleider CBS De Schakel

▶

Meteren

Elementary and High School Teachers Covenant Canadian Reformed School and Coaldale Christian School

▶

Fondsenwerver/Direct Marketeer Tear

▶

Canada

Zeist

Medewerker Studentzaken | Manager Onderwijsadvies | Medewerker Roostering en Planning/Verhuur Driestar educatief

▶

Gouda

Directeur Bedrijfsvoering (m/v) Evangelische Theologische Faculteit

Leuven

Kijk voor meer informatie op www.nd.nl/vacaturebank ▶ Uw vacature ook in het Nederlands Dagblad? ▶ Neem contact op met de advertentieafdeling

Wandelen in Ooijpolder & Duffelt andeling 70 jaar Vrijheid nu ook w km van 9,5

In februari start een nieuwe serie wandelingen met het thema 70 jaar Vrijheid. We wandelen deze maand door de Ooijpolder en Duffelt.

Kosten en aanmelden De kosten zijn € 10,00 per persoon per wandeldag.

/P

SEPTEMBER

WORDT
DIT
GEBIED
BETROKKEN
BIJ
DE
STRIJD
OM
DE
7AALBRUG
BIJ
.IJMEGEN
$WARS
DOOR
DE
POLDER
ONTSTAAT
VOOR
EEN
PERIODE
VAN
VIJF
MAANDEN
EEN
FRONTLIJN
)N
FEBRUARI

START
DE
OPERATIE
6ERITABLE
DE
AANVAL
OP
HET
2IJNLAND

$UFFELT
WORDT
OP

FEBRUARI
BEVRIJD


Aanmelden kan via nd.nl/wandelingen, [email protected] of 0342-411711. De wandelingen worden begeleid door Teus van Harten.

-ET
DE
VOLGENDE
GROEPSWANDELINGEN
WILLEN
WE
AANDACHT
SCHENKEN
AAN
DIE
PERIODE 
FEB

/OIJ







4HORNSCHE
MOLEN
EN
RESTANTEN
)*SSELLLINIE

KM 
FEB

,EUTH




(ET
VERDWENEN
GRAF
VAN
SOLDAAT
(ARRISON


KM

Als je inschrijft, ontvang je ongeveer een week voor de wandeling een bevestiging met meer informatie.

$E
RONDWANDELINGEN
STARTEN
OM

UUR

/P

FEBRUARI
IN
/OIJ
ZAL
*AN
VAN
%CK
VAN
DE
STICHTING
+WARTIER
VAN
.IJMEGEN
EEN
PRESENTATIE
HOUDEN
OVER
DE
OORLOG
IN
DIT
GEBIED
$IE
DAG
IS
HET
OOK
MOGELIJK
OM
ALLEEN
mS
MORGENS
MEE
TE
WANDELEN
$EZE
WANDELING
IS
 
KM

www.rcl005.nl

nd.nl/wandelingen

Blij met het ND dankzij fonds

Advertentieafdeling Nederlands Dagblad E-mail: [email protected] Telefoon: 0342-411 711

“Heerlijk, een cadeautje voor mezelf. De krant is ons nieuwsmiddel, heeft diepgang, is opbouwend en ook verrijkend”, aldus Sonja Kingma, ND-lezer dankzij het fonds. Hoofdredacteur Sjirk Kuijper: “Prachtig dat lezers als Sonja het niet zonder de krant hoeven te stellen. Het ND fonds is als een geestelijke voedselbank, die op een waardige manier een betrouwbare en gezonde, christelijke nieuwsvoorziening garandeert.”

www.ndfonds.nl 0342-411711 Postbus 111, 3770 AC Barneveld

vrijdag 16 januari

Hoe gaat het met de kinderen? Ja, hoe gaat het met de kinderen? Vorig jaar was volgens de VN een rampjaar voor kinderen. Gelukkig gaat dat niet over onze jeugd. De Nederlandse kinderen horen tot de gelukkigste van de wereld. Maar wat is geluk?

$E
AFGELOPEN
JAREN
GROEIEN
STEEDS
MEER
JONGEREN
OP
ONDER
DE
ARMOEDE GRENS
2EGELMATIG
ZITTEN
JONGEREN
IN
EEN
POLITIECEL
WAAR
ZE
NIET
HOREN
+RIJGEN
ONZE
KINDEREN
WEL
VOLDOENDE
AANDACHT
7AT
IS
HET
EFFECT
VAN
DE
VERANDERINGEN
IN
DE
*EUGDZORG
3TAAT
HET
KIND
DAAR
CENTRAAL
%N
HOE
IS
HET
MET
ONZE
OPVOEDINGSKWALITEITEN
'AAT
HET
OP
SCHOOL
GOED


-ARC
$ULLAERT
IS
DE
EERSTE
KINDEROMBUDSMAN
VAN
.EDERLAND
(IJ
MAAKT
TIJD
VRIJ
OM
MET
U
EN
ONS
TE
PRATEN
OVER
DE
VRAAG
HOE
GAAT
HET
MET
DE
KINDEREN
/OK
*ANNEKE
"URGER
SCHUIFT
AAN
BIJ
DIT
INTERVIEW
:E
IS
HOOFDREDACTEUR
VAN
HET
OPVOEDINGSBLAD
*ENTE


7IJ
NODIGEN
U
GRAAG
UIT
OM

JANUARI
OM

UUR
AANWEZIG
TE
ZIJN
BIJ

DE
.IEUWJAARSLUNCH
VAN
HET
.EDERLANDS
$AGBLAD
!NDRÃ
:WART BOL
INTERVIEWT
EEN
UUR
LANG
DE
KINDEROMBUDSMAN
-ARC
$ULLAERT
EN
HOOFDREDACTEUR
VAN
HET
OPVOEDINGSBLAD
*ENTE
*ANNEKE
"URGER
$E
LUNCH
MET
WARME
ACCENTEN
IS
GRATIS
%R
IS
EEN
BEPERKTE
HOEVEELHEID
PLAATSEN
BESCHIKBAAR



(ET
INTERVIEW
WORDT
LIVE
UITGEZONDEN
VIA
DE
WEBSITE
VAN
HET
.EDERLANDS
$AGBLAD
EN
VIA
DE
2EFORMATORISCHE
/MROEP


Steun uw medeabonnee, zodat lezers als Sonja de krant kunnen blijven lezen. Maak een gift over op NL11 INGB 0004079642 t.n.v. ND Fonds te Leusden.

u. ari 12.00 u n ja 6 1 vrijdag hdebat ND-lunc eks via rechtstre roep.nl rischeom o t a m r fo re

Meemaken? Dat kan. Wij bieden u gratis een heerlijke lunch aan en ondertussen volgt u het debat over ‘Hoe gaat het met de kinderen?’. Omdat het aantal plaatsen beperkt is, is het wel nodig dat u zich aanmeldt. Dat kan via onze site nd.nl/debat of telefonisch via 0342-411711. Het debat begint om 12.00 uur. Wij willen u vragen om uiterlijk 11.45 uur aanwezig te zijn bij het Nederlands Dagblad aan de Hermesweg 20 in Barneveld (bedrijventerrein Harselaar)

NEDERLANDSDAGBLAD

nd.nl/debat

9

woensdag 24 december 2014

nd kerst film

Van de succesvolle musical Annie, over een vrolijk en bijdehand weesmeisje, is opnieuw een film gemaakt. Annie’s leed is weggepoetst, waardoor het nodige contrast ontbreekt. Maurice Hoogendoorn beeld universal pictures international

De nieuwe Annie is mierzoet Annie, dat is toch dat opgewekte weesmeisje met die grote bos rode krullen? Inderdaad, zo zag actrice Aileen Quinn eruit, die in de film Annie uit 1982 de rol van het meisje vertolkte (en een paar jaar later in de vergetelheid raakte). In de eerste minuut van de remake, die nu in de bioscoop is te zien, denk je nog even dat de makers van deze nieuwe versie voor een lookalike hebben gekozen. Een meisje met het uiterlijk van Aileen Quinn dertig jaar geleden staat voor een school-

Waarom Annie zo veel hoop heeft, wordt gek genoeg niet duidelijk. bord om een spreekbeurt te geven. Maar dan, als zij klaar is, roept de leraar Annie naar voren. En dan blijkt Annie... een Afro-Amerikaans meisje te zijn. Ze wordt gespeeld door de talentvolle elfjarige actrice Quvenzhané Wallis, die voor haar rol in Beasts of the Southern Wild (2012) als jongste actrice ooit werd genomineerd voor een Oscar. Het is geen gek idee om vlak voor Kerst met een moderne Annie te komen. Het verhaal en de liedjes hebben het in zich veel families aan te spreken. Dat is van begin af aan duidelijk geweest. Annie, gebaseerd op de strip Little Orphan Annie van Harold Gray, verscheen in 1977 als musical. Het stuk bleek succesvol, mede door de aansprekende liederen, gecomponeerd door Charles Strouse en van tekst voorzien door Martin Charnin. De musical Annie draaide zes jaar op Broadway. De bekende actrice Sarah Jessica Parker speelde de rol van het meisje tussen 1978 en 1980. Uit het succes van de musical kwamen al twee films voort: de eerste verscheen in 1982, de tweede dateert uit 1999. De eerste is beter. Als iemand het over Annie heeft, zal hij die versie bedoelen. De film was de laatste jaren geregeld op tv te zien.

miss Hannigan

De nieuwste Annie - geproduceerd door acteur Will Smith en zijn vrouw, die eerder van The Karate Kid een remake maakten - poogt het weesmeisje in een hedendaagse context te plaatsen. Annie groeit op tussen andere meiden in een weeshuis in de New Yorkse wijk Harlem, waar ze als baby is achtergelaten door haar ouders. Het

huis wordt gerund door Colleen Hannigan (Cameron Diaz), die weinig oog heeft voor de meiden en voortdurend haar eigen miserabele lot beklaagt. Anders dan in de 1982-versie boezemt ‘miss Hannigan’ amper angst in; ook de weesmeisjes zijn niet bang. Ze hebben hoogstens een hekel aan haar. De rol van oversekste en geldbeluste miss Hannigan lijkt slecht op Diaz’ lijf geschreven te zijn; ze acteert overdreven, en zingend slaat ze helemaal een hopeloos figuur. Annie is ondanks de weinig florisante situatie waarin ze verkeert een opgewekt, bijdehand en levenslustig meisje. Wallis weet haar sterk neer te zetten - samen met Jamie Foxx (die de rol van miljardair Will Stacks speelt) acteert en zingt ze het best. Annie is hoopvol, en die eigenschap maakt haar ontwapenend. Waarom ze hoop heeft, wordt gek genoeg nooit duidelijk in het verhaal. Ze blijft gewoon stug hopen dat de dag van morgen beter zal zijn dan die van vandaag. ‘When I’m stuck in the day that’s grey and lonely, I just stick up my chin, and grin and say: The sun’ll

come out tomorrow, so you gotta hang on ‘till tomorrow, come what may!’, zingt ze. De hoop op een beter leven wordt in haar geval bewaarheid. Op straat komt ze toevallig de miljardair Stacks tegen, die in zijn race om het burgemeesterschap van New York wel wat sympathie kan gebruiken en daarom besluit zich over Annie te ontfermen. Uiteindelijk betekent vooral zij voor hem veel. Ze weet met haar open en vrolijke gemoed zijn hart te ontdooien. Als Annies vrienden haar vragen of Stacks aardig is, antwoordt ze wijs: ‘Ja, alleen weet hij dat zelf nog niet.’

gaat, maar nergens in de film krijg je bijvoorbeeld het gevoel dat het leven in Harlem ook anno 2014 voor sommige mensen heel zwaar en armoedig is; het wordt wel gezegd, maar vóélen doe je het niet. Ook Annies leven lijkt niet zo beroerd. De woorden van het lied Tomorrow missen daardoor diepgang. De kracht van het lied is de hoop die Annie koestert ondanks de uitzichtloosheid van haar situatie, maar als die uitzichtloosheid niet goed voelbaar is gemaakt, gaat de kracht ervan verloren. ■

uitzichtloos

Ondanks de talentvolle Wallis als Annie, komt het verhaal nooit echt binnen. Daarvoor is het te gepolijst, te zoet. De makers hebben geprobeerd het verhaal in een eigentijdse context te plaatsen, maar in plaats daarvan is het eerder een goedkope facelift geworden. Nieuwe snufjes en gadgets moeten laten zien dat het om een ‘moderne’ Annie

familie / komedie ★★✩✩✩ Annie (NL + OV) Regie: Will Gluck. Met: Quvenzhané Wallis, Jamie Foxx en Cameron Diaz. 118 minuten, kijkwijzer vanaf 6 jaar. In 221 bioscopen.

Maurice Hoogendoorn

met Kerst op televisie

Inception (2010)

Madagascar (2005)

Babette’s Feast (1987)

Cool Runnings (1993)

Up (2009)

24 december, Net 5, 20.30 - 23.30 uur

25 december, RTL 5, 20.30 - 22.05 uur

26 december, Canvas, 20.40 - 22.20 uur

26 december, Veronica, 18.30 - 20.30 uur

27 december, Eén, 20.45 - 22.20 uur

Het ‘stelen’ van geheimen uit de geest van een mens terwijl hij slaapt: het kan in deze spannende en complexe film van Christopher Nolan. Won 4 Oscars.

Een zebra, leeuw, giraffe en nijlpaard ontsnappen uit een dierentuin en moeten in het wild zien te overleven. Voor fans: een dag later is deel twee te zien.

Babette arriveert in een Deens dorp. Ze bereidt een feestmaal voor dat niet snel vergeten zal worden; het is een symbool voor Gods overvloedige genade.

Vier Jamaicaanse atleten zijn vastbesloten het eerste Jamaicaanse bobsleeteam op de Olympische Winterspelen te worden. Een komische familiefilm.

De 8-jarige Russel en 78-jarige Carl beleven samen grootse avonturen. Up is een prachtig vormgegeven en ontroerende animatiefilm.

10

nd kerst

woensdag 24 december 2014

foto

hoofdrolspelers in het kerstverhaal Niek Stam beeld Niek Stam

de timmerman

▶ André Walhout (33), aannemer / timmerman en student theologie over Jozef de timmerman. ‘Of ik het kerstverhaal echt goed ken? Na al die preken en verhalen die ik er inmiddels over heb gehoord, zou je denken dat er geen invalshoek of associatie onbenoemd is gebleven. Maar steeds zijn het weer andere dingen die me opvallen en raken. Het duizelt me, als ik de macht en de majesteit van de heilige en hoogverheven God in dat kindje verenigd zie met onze broze menselijkheid. Dat is voor mij waar Kerst zo ongeveer om draait. Jozef springt er voor mij uit, omdat hij niet

aarzelt, maar de leiding neemt. Hij doet wat God hem in zijn dromen zegt. Hij neemt ‘het kind en zijn moeder’ in bescherming. Stelt zich, zonder voorbehoud, ten dienste aan wat hem van Godswege is toevertrouwd. Hij is de patroonheilige voor timmermannen en arbeiders geworden, maar veel meer vind ik hem een man van het gezin. Hij is voor mij een held, ook omdat hij trots en eigen ambities aan de kant zet. Er staat niet voor niets over hem geschreven dat hij een rechtvaardig man is. Ik weet niet of ik op Jozef lijk. Ik ben theologie gaan studeren, en niet om daarmee de aannemer te worden die ik nu ben. Misschien krijg ik wel een droom waarin me wordt verteld wat ik moet doen.’

11

woensdag 24 december 2014

nd kerst

interview Thijs Buit is misschien wel de onbekendste bekende kunstenaar van Nederland. De tachtigjarige christelijke schilder over zijn grote drang en leven met schaarste. Hilbrand Rozema beeld Thijs Buit en nd

Al tachtig jaar zijn eigen lijn Thijs Buit is een van de onbekendste bekende kunstenaars van Nederland. Ooit exposeerde hij samen met Lucebert. Met Libbe Venema vormde hij decennia een voorhoede-duo in gereformeerde kring, altijd pal voor het hoogste niveau in de kunst. Hij woont en werkt in Rheeze, in de afzondering en stilte die nodig is om telkens het beste te kunnen geven. Dat kost hem veel. Ouder worden is merkbaar. Al was het maar omdat hij twee vrienden, twee zielsverwanten verloor, beide in 2009. Voor hem geen reden te stoppen met schilderen. Dat kan hij niet. ‘Wel ruimen we delen van het atelier op, voor het geval er iets met ons gebeurt. Anders zitten de kinderen straks met al die spullen.’ Dit jaar werd hij tachtig, had zijn eerste grote soloexpositie en zag een rijk, lijvig overzichtswerk verschijnen. Een passend eerbetoon aan zijn oeuvre, met vele reproducties van zijn unieke werk. Ook de bijzondere, boeiende levensloop van Janssien en Thijs Buit, van Hattem naar Rheeze, komt uitgebreid aan bod. Het is een inkijk achter de schermen, in de worsteling van een gelovig kunstenaar die alleen het beste wil en veel van zichzelf eist. En de rest liever weggooit dan er nog tegenaan te moeten kijken.

Zuid-Frankrijk

De oude boerderijen rond de Rheezerbrink liggen als biggen aan de trog. Echtgenote Janssien Buit is zijn (ophaal)brug met de buitenwereld. Bij de koffie vertelt ze over gekoesterde reizen naar Frankrijk, die niet meer kunnen. ‘Ik zie hem nog zitten op het plein van een doodstil Frans dorp. Hij zit te schetsen en dan komt er uit een cafeetje een hond… trippelt naar ‘m toe… dan uit een zijstraat een kat… en nog een hond.’ Terwijl zij vertelt, springt een van de hondjes, iets tussen stabij en kooikerhondje, bij Buit op schoot. Hij is dol op dieren. Als het had gekund, hadden ze er meer gehouden. ‘Maar weet waar je aan begint, zelfs kippen kun je niet alleen laten.’ De reizen naar Frankrijk gingen voor. Maanden, zelfs jaren teerde hij als kunstenaar op die weken schetsen en schilderen. ‘Ik liep altijd óm de dorpjes heen, tot ik ‘het’ vond. Hier en daar is de aarde rood, door ijzer in de grond. Als dan de zon ondergaat, weet je niet wat je ziet.’ Vakantie is niet het woord. Voor hem was het werken, om de innerlijke bron aan te boren: ‘Maakte ik zeven schetsen? Dan móést ik de dag erna er dertien maken, om het gemiddelde van tien te halen.’ Een van hun vijf zonen zei, na het lezen van het boek: ‘’Mam, vader eiste nogal wat, dat u altijd maar met hem mee moest gaan.’’ Janssien Buit relativeert dat. ‘Op die momenten zie je niet hoe bijzonder het loopt, bijvoorbeeld hoe wij uit Hattem op deze boerderij kwamen. Als ik nu terugkijk, denk ik: wat zijn wij gezegend.’ Thijs Buit: ‘Mijn schoonmoeder hoorde op onze trouwdag iemand zeggen: ‘‘Oh, die goat regelrecht noar de biestand!’’ Zo ging het niet, al was het vaak moeilijk, ook financieel: leren leven met schaarste. Maar Buit heeft nooit anders gewild dan leven van schilderen, en daarin het beste uit zichzelf halen. ‘Zonder Janssien was ik niet geworden wat ik nu ben.’ Zij: ‘Het was niet altijd makkelijk, als hij maanden geen inspiratie had.’

commercieel

Op de vuilnisbelt gegooid werk van de bekende IJsselschilder Jan Voerman uit Hattem redde hij. Zo duikelde Buit soms ook kostbare restanten oude verf en pigmenten op. Het liefst mengt hij zijn eigen kleuren. ‘Als hij ‘brinkjes’ had geschilderd’, zegt Janssien, doelend op kitsch-dorpsgezichten van Rheeze, ‘waren we schatrijk geweest. Maar dat is commercieel! Wij hebben altijd onze eigen lijn getrokken.’ ‘Dit is mijn wérk’, zegt hij met nadruk, als we via het ijzig koude voordeel van de oude varkensstal in het behaaglijk warme atelier komen. Hij bedoelt: dagelijks werk, roeping. ‘Zoals een bakker brood bakt, zo moet ik schilderen.’ Een weelde aan voorwerpen ligt er. Opgedroogde dode diertjes, gesteen-

ten, planten. Platgereden kikkertjes, muisjes, de huid van een slang, een mollenvel. ‘Ik hou van de vormen van de natuur.’ Buit schildert niet langzaam van links naar rechts, maar gebruikt het hele oppervlak tegelijk, in een uitbarsting van creativiteit. Uitgebreid over zijn eigen kunst praten ligt hem niet. Hij wil het niet te veel invullen. Het is als lopen op een smalle graat: het vergt oefening. En dat baart kunst. Dat geldt ook degene die kijkt, of koopt. Het schilderij ‘rijpt’ aan de muur (al is het natuurlijk de kijker, die groeit) en kan een leven lang met je meegaan. Zielsverwantschap ervaart hij dikwijls eerder met nietchristenen in de kunst dan met christenen. Erkenning is er wel, onder kenners, die zijn pertinente onvermogen om ook maar een zweem van kitsch te produceren, hoog waarderen. Een leven in dienst van een maximale artistieke vrijheid, gepaard aan de hoogste kwaliteitseis – een calvinistisch arbeidsethos in feite – onder een open hemel, met een open Bijbel. Dat klinkt als een paradox. Maar dat is het juist niet. Het boek over zijn leven en oeuvre ontsluit nu voor het eerst voor een breed publiek de weg van een gedreven christelijke kunstenaar. Een boek dat, net als Thijs Buit zelf, de tijd neemt om een goed verhaal te vertellen. ■

schilderkunst N.a.v. Thijs Buit

Thijs Buit

Geraart Westerink. Uitg. Waanders, Zwolle 2014 (bestellen via thijsbuit.nl), 192 blz. € 29,95

12

nd kerst

woensdag 24 december 2014

verhaal

Ton van Mourik • dichter, schrijver en fotograaf illustratie Michel de Boer

Een groene Kerst ‘Dit gaat het helemaal worden’, zei ze bij zichzelf. Marja klikte de ontvangen e-mail weg, klapte de laptop op de keukentafel dicht en wreef de vermoeidheid uit haar ogen. Sinds ze de definitieve opzet had bepaald, was er nog maar één hobbel. En die hing op de bank. ‘Ben je er nu uit?’ informeerde Yasper, zonder zijn blik van het televisiescherm af te houden. Een lange documentaire over de Volvo Ocean Race hielp hem al de hele avond om school te vergeten. Godsdienst geven was geen pretje meer. De gelegaliseerde dictatuur van de tolerantie liet nauwelijks nog ruimte voor gezonde discussies. ‘Zeker.’ Marja stond op en liet zich met een glas wijn op een van de twee fauteuils zakken. Yasper bevroor het beeld met de afstandsbediening, ging verzitten en keek zijn vrouw onderzoekend aan. Met een schalkse blik liet ze hem langer in het ongewisse. Niet meteen er vol in, dacht ze. Rustig opbouwen. ‘Kom op’, drong hij aan. Ze zette haar glas op de glazen salontafel. ‘Ik ga het over licht hebben.’ ‘Je gaat … wat?’ Het was het laatste wat hij had verwacht. Als drijvende krachten achter de Vrije Gemeente die ze vijf jaar geleden waren begonnen, hadden ze besloten om Marja dit jaar de dienst op eerste kerstdag te laten verzorgen. Het was voor het eerst, bij wijze van frisse wind. De gedachte aan de dooddoener “licht” temperde Yaspers enthousiasme echter. Het was nog maar het begin. ‘Je loopt al weken te broeien’, begon hij. ‘Niets pakkenders gevonden? Iets eigentijds? Licht. Traditioneler kan haast niet. In de eerste plaats onderscheiden we ons dan niet van …’ ‘Kerst is het feest van het licht, Yas. Mee eens?’ Hij was op slag op zijn hoede. Zo deed ze het altijd. Stukje bij beetje grond veroveren, tot ze opeens het hele land bleek te bezitten. Niet met opzet. Het was gewoon de aard van het beestje. ‘Min of meer’, antwoordde hij voorzichtig. Marja knikte. ‘Juist. Dus gaan we een Lichtfeest houden, Yas. Met een hoofdletter. En we noemen het in de publiciteit ook zo. Bewust geen Kerst. Voldoende onderscheid voor je?’ ‘En die hoofdletter staat voor?’ ‘Duh! Het Licht der wereld, natuurlijk. Het Christuskind. Jezus.’ Jasper legde de afstandsbediening neer, stond op en liep naar de schuifpui. Over zijn kin wrijvend keek hij de donkere achtertuin in. Het enige licht daar stamde van een kwakkelende zonnecellamp uit de bouwmarkt. Hij draaide zich om. ‘Ik weet het niet, Mar. Een kerk kan zich geen heikele marketingtruc veroorloven.’ ‘Wij zijn geen kerk.’ ‘Gemeente, dan. Beestjes en namen, weet je wel?’ Marja stond op en liep met het glas in haar hand naar hem toe. ‘Vertrouw me. Grote kans dat we meer mensen van andere pluimage trekken. Als het lukt, hebben we spijt dat we het nooit eerder hebben gedaan.’ ‘Jou vertrouw ik, maar de insteek niet. Het is me te wazig. Licht kan overal op slaan. Als je het niet helder definieert, gaan mensen ermee op de loop. Kunnen er alles in hun eigen overtuigingskraam mee dekken. Iedereen vindt Kerst prachtig, zolang het kind maar in de kribbe blijft. Een volwassen Jezus is bedreigend.’ ‘Eenmaal in de dienst nuanceer ik het, Yasper. Dat is juist de clou.’ Hij keek haar aan. ‘Het verschil tussen nuance en water bij de wijn is maar één druppel. Laat ik het zo zeggen: hoewel niet bijster origineel, vind ik je thema prima. Maar maak van Kerst niet sec een lichtfeest. Dat is het paard achter de wagen spannen.’ ‘Ik zei toch dat ik …’ Marja slikte de rest van de zin in. ‘Goed’, hernam ze. ‘Ik zal erover nadenken. Maar er is nog wel een dingetje. Ik had al een paar proefballonnetjes opgelaten en een ervan …’ Nattigheid was te zwak uitgedrukt. Yasper kreeg het gevoel alsof hij opeens tot aan zijn enkels in het water stond. Marja haalde diep adem en zei: ‘Overmorgen zit ik in De Wereld Gaat Voor.’ Hij had Marja altijd bewonderd om haar zelfstandigheid. De eigenschap kwam haar bovendien goed van pas bij de jeugdhulpverlening waarbinnen ze werkte. Tegelijk wist hij als

geen ander dat ze zich er regelmatig door liet inhalen. ‘Zeg dat dit een grap is, Mar.’ ‘Het topic in DWGV is of ook Kerst, net als bij het sinterklaasfeest, nog wel van deze tijd is. Mijn insteek van een lichtfeest sprak hun wel aan.’ ‘Natuurlijk. Daar smult de linkse kerk van. Maar het is een teken aan de wand: eeuwenlang kraait er geen haan naar en nu moet iedereen zich overal in kunnen vinden. Ik denk… Volgens mij … Het lijkt me het beste om ...’ Yasper wist niet meer wat hij moest zeggen. Hij liep terug naar de bank, plofte neer en staarde vertwijfeld naar een van de deelnemende schepen aan de Volvo Ocean Race. Ondanks de wind in de zeilen, stond het nog net zo stil als daarnet.

✸✸✸ De laatste tonen van het intermezzo waren nog niet weggestorven of presentator Mark-Gijs ratelde de voorgekookte tekst van de autocue al over tafel. ‘… Kerst nog wel van deze tijd? We houden allemaal van een paar dagen vrij, lekker eten en gezelligheid. Ik tenminste wel. Toch vullen steeds meer mensen het anders in. Afgezien van tafelheer Blussermans, onze schrijvende zuiderbuur, zitten hier kerstbalfabrikant Gert Frummel, spiritueel coach Halo Inzicht – waarvan ik aanneem dat het niet haar echte naam is – en Marja Roelofs van geloofsgemeenschap de Vrije Gemeente. Jongens, wat doen we dit jaar? Wat is de trend?’ Terwijl Mark-Gijs voor de zoveelste keer met zijn neusvleugel trok, keek Marja met een schuin oog naar de studioklok. De introductie had al bijna een minuut van de gereserveerde tien afgesnoept. Ze bedacht zich geen moment.

‘Wij houden een groot lichtfeest. Alleen is de kern …’ ‘Geen tierelantijnen meer’, reed de kerstbalfabrikant haar in de wielen. ‘De consument dicteert. Eerst had je alle kleuren van de regenboog, toen een uniforme toon – alles blauw of rood – en daarna alleen zilver of wit. Dat is gedaan. Het zal dan ook niemand verbazen dat de trend dit jaar “groen” is. Het toverwoord is “groen”.’ Er ging een hoorbare golf van verbazing door het publiek. ‘Groen?’ herhaalde Mark-Gijs ongelovig. Frummel knikte. ‘Ballen, slingers, kaarsen. Allemaal groen.’ ‘Maar dat valt toch weg in een sparretje?’ Marja probeerde het gesprek terug te buigen. ‘Ballen en bomen doen er niet toe. Zelfs kaarsen zijn bijzaak. De inhoud van …’ ‘Ik ben er stil van’, zei Halo Inzicht met een verheerlijkte blik. ‘Groen. De volmaakte eenwording. Het brengt de rust waar de mens al zo lang naar zoekt. Tegelijk betoont het de aarde het respect dat zij verdient. Ik herinner me een sjamaan die …’ ‘Ik herinner me een plezant jong moksje op een Belgisch lichtfeest’, mompelde tafelheer Blussermans stoïcijns. Yasper, op de tweede rij in het publiek, schudde zijn hoofd. Het koningsdrama waarvoor hij Marja had gewaarschuwd, voltrok zich voor zijn ogen. Maar ze gaf zich nog niet gewonnen. ‘Kerst is en blijft een lichtfeest. Het ultieme lichtfeest, zelfs.’ ‘Ik hoor in mijn oortje dat we moeten opschieten’, meldde presentator Mark-Gijs. ‘Kort rondje. Halo? Is Kerst het ultieme lichtfeest?’ De spiritueel coach schudde haar hoofd. ‘Hindoes vieren bijvoorbeeld Divali. Ook dat lichtfeest, eveneens in het najaar, symboliseert de overwinning van het licht op de duisternis.

13

woensdag 24 december 2014

nd kerst verhaal

Binnen was het vandaag een heel ander verhaal. Door de onverwacht grote belangstelling voor de kerstviering, had men een verrijdbare tussenwand moeten inklappen om twee zalen met elkaar te kunnen combineren. Een half uur voor aanvang waren gemeenteleden nog steeds bezig om alle kerstversieringen inderhaast evenredig te verplaatsen. Stapelstoelen waren er gelukkig in overvloed. ‘Je hebt blijkbaar toch wat losgemaakt’, zei Yasper. Samen met Marja zag hij, door het raam in de hal, hoe verkeersregelaars auto’s telkens een straat verder stuurden voor een parkeerplek. Herbergde de Vrije Gemeente op een gemiddelde zondagochtend een man of 80, de teller stond nu al op 250. Vele gezinnen met kinderen, aan de kleding te zien uit alle lagen van de bevolking. Marja glimlachte. ‘Maar anders dan ik had gewild.’ ‘Gespannen?’ ‘Voor geen spat. Alleen benieuwd.’ Het werd vanzelf tijd. Na opening van de dienst met bekende kerstliederen, liep Marja naar de katheder. Een snelle blik op de zijpaden leerde dat de ruimte tot de laatste staanplaats toe was gevuld. ‘Ik weet eigenlijk niet zo goed wat ik moet zeggen’, begon ze na een kort welkom. ‘Een aantal van jullie zal me wel op tv hebben zien stuntelen. Maar wees gerust: ik krijg geen eigen talkshow. Vreemd genoeg vroegen ze me niet.’ Er werd ontspannen gelachen. ‘Kerstmis, kerstfeest, Kerst. Wat is het nu eigenlijk? Bovendien, maakt de benaming iets uit? Maakt de datum iets uit? Maakt zelfs een kerstboom iets uit? Nu ik het er toch over heb, wie van jullie heeft dit jaar inderdaad een “groene” kerstboom?’ Opnieuw hilariteit. Velen draaiden hun hoofd om, benieuwd naar het resultaat van de profetische woorden van kerstbalfabrikant Gert Frummel. Bij gebrek aan opgestoken handen, leek de man dit jaar veroordeeld tot een wel heel erg eenzame Kerst.

Boeddhisten vieren in november Loy Krathong, met lichtballonnen en drijvende kaarsen. Onder meer een eerbetoon aan de godin van het water.’ ‘En aan de maan’, vulde Marja aan. ‘Maar water en maan zijn geen goden. De Joods-christelijke God daarentegen ...’ ‘Ronduit respectloos’, stelde Inzicht. ‘Zo zet je hele bevolkingsgroepen weg. Is naastenliefde niet een van de speerpunten van het christendom? We moeten zoeken naar wat ons verbindt, niet naar wat ons verdeelt. Als je dat wilt bereiken met dat lichtfeest van je, juich ik het toe. Dan blijf je op een lijn met andere lichtfeesten. In het andere geval ben je een verkapte fundamentalist.’ Yasper zuchtte. Het was hetzelfde gemekker als elke dag op school. “Kunnen er alles in hun eigen overtuigingskraam mee dekken” gonsde zijn eerdere opmerking in de huiskamer door Marja’s hoofd. ‘Natuurlijk zijn goed, kwaad, licht en duister gemeenschappelijke begrippen’, verklaarde ze. ‘Persoonlijk zou ik er zelfs warmte en kou aan willen toevoegen. Maar hoewel dit beslist een rol speelt bij Kerstmis, bestaat het belangrijkste onderscheid uit …’ ‘We zijn erdoor’, overstemde Mark-Gijs haar. ‘Tot morgen!’ Marja’s laatste woord “Jezus” bleef ongehoord tussen hemel en aarde hangen. Zelfs haar tafelgenoten moest het zijn ontgaan. Teleurgesteld wachtte ze het handenschudden niet af. Voor het oog van de camera schoof ze haar stoel bruusk naar achteren en verdween achter de schermen. Yasper vond haar na tien minuten in een verdwaalde gang

van het studiocomplex. Ze zat er met het hoofd in haar handen op de onderste treden van een trap. ‘Zeg’, probeerde hij met zachte stem. ‘Gaat het een beetje?’ Langzaam tilde ze haar hoofd op en keek hem aan. Hij las ontzetting in haar ogen. ‘Ze willen het niet weten, Yas’, zei ze met een gebroken stem. ‘Ze willen het helemaal niet weten!’ ‘Dat begon al bij de kribbe. En je kent de regels uit de Jeruzalem-aria van Mendelssohn. Wat dat betreft, verkeer je in goed gezelschap.’ ‘Und ihr habt nicht gewollt’, fluisterde Marja voor zich uit. Op hetzelfde moment herkende ze een langslopende medewerkster van de redactie. Marja sprong op en gooide alle frustratie eruit. ‘Waarom werd het item ingekort? Waarom kon ik niet uitpraten? Er was me alle ruimte beloofd.’ ‘Televisie is een vluchtig medium. Alles gaat op de seconde. Enig idee wat een minuut kost?’ ‘Ja. De waarheid. Afgekapte deelzinnen blijven altijd hangen. Op zo’n manier zadel je kijkers met halve waarheden op!’ ‘Dat zijn jouw woorden. De volgende keer met de vuist op tafel slaan, schat. Het gaat er weleens chaotischer aan toe. Het spijt me, ik moet iemand ophalen. Dag.’

Marja sloeg een serieuzer toon aan. ‘Ik moet bekennen dat ik in mijn eigen val gelopen ben. Ik was echt enthousiast over het idee voor een groots lichtfeest. Maar zoals jullie zien, ziet onze viering er niet anders uit dan andere jaren. Dat komt omdat ik het weliswaar nog steeds een goed idee vond, alleen niet langer met betrekking tot het Kerstfeest. Wat dat betreft had Yasper, mijn man, gelijk. Als er één ding is waardoor het me duidelijk werd, was het dat tafelgesprek op tv wel. Ik zal jullie zeggen waarom. En ja, toch aan de hand van het fenomeen “licht”. De wetenschap omschrijft licht als elektromagnetische straling die binnen het frequentiebereik van het menselijk oog valt. Wat wij vaak vergeten, juist omdat het zo vanzelfsprekend is, is dat je je ogen dan wel open moet hebben. Open moet doen. Hou je ze dicht, dan zie je zelfs bij oogverblindend licht, afgezien van een flauw schijnsel door je oogleden heen, niets.’ Hoe je een dooddoener nieuw leven inblaast, dacht Yasper, ontspannen tegen een zijmuur leunend.

✸✸✸

‘Tegelijk is dat meteen de makke, om het zo maar eens te zeggen, bij het kerstfeest. Bij het hele evangelie, eigenlijk. Wie niet bereid is om het te zien, niet bereid is om het te willen zien, zal automatisch blijven hangen in de rede. Zal God eerst bewezen willen zien. De Bijbel bewezen willen zien. Nu barst het geloof in de Jood Yehoshua, om Jezus op zijn verjaardag maar eens bij zijn geboortenaam te noemen, wel degelijk van de bewijzen. Maar daarover een andere keer meer. Voor vanmorgen wil ik volstaan met de oproep: doe je ogen eens open. De ogen van je hart. Durf het. Waag het. Zodra je de werkelijkheid van Gods plan met de wereld en met jezelf begrijpt, zodra het je duidelijk wordt dat Jezus aantoonbaar naar de aarde kwam en ook inziet waarom, zal het je leven veranderen. De dimensie die je er dan bij krijgt – want het is een toevoeging – zet je hele bestaan in een oogverblindend licht. Omdat deze van de Eeuwige komt, die zelf in een ontoegankelijk licht woont. Een licht dat Jezus bewust verliet om het jou te komen brengen. Fijne dagen, mensen.’

Het gehuurde verenigingsgebouw waar de Vrije Gemeente haar diensten hield, zag er op eerste kerstdag even somber uit als altijd. Door weersinvloeden en de vele wisselende gebruikers, leek het eerder een haveloos jeugdhonk dan een heiligdom.

Dat is nu mijn vrouw, dacht Yasper bewonderend, en hij glimlachte om de vrijheid die God ieder mens had gegeven om alles te onderzoeken. Het kaf van het koren daarbij scheiden, riep echter om levenskunst. Misschien moest hij dat maar eens gaan doceren. ■

14

nd kerst

woensdag 24 december 2014

foto

hoofdrolspelers in het kerstverhaal Niek Stam beeld Niek Stam

de herbergier

▶ Remco Groenhuijzen (51), general manager van Sofitel Legend The Grand Amsterdam, over de herbergier in het kerstverhaal. ‘Al ben ik niet gelovig opgevoed en ken ik het verhaal van Kerst niet zo diepgaand als ik wel zou willen: de mystiek van Kerst heeft me altijd aangesproken. Als kind was ik gefascineerd door de vraag hoe Jezus geboren kon worden in een voerbak vol stro. Dit moet toch mogelijk gemaakt zijn door de hulp en loyaliteit van anderen. Voor elkaar klaarstaan, is voor mij de echte kerstgedachte. Ik zie de herbergier als een creatieve persoon, niet als iemand die uitsluit. Ondanks dat zijn herberg helemaal vol zat, bleef hij gastvrij en bedacht voor Jozef en Maria een oplossing: een bed van stro in de nabijgelegen stal.

Als hotelier herken ik mijzelf natu urlijk in dat creatieve. Dat is helemaal mijn rol bij The Grand, waar we, wat wij noemen: een ’home away from home’ willen bieden. Je bent altijd betrokken op anderen: hun gebruiken en rituelen, het je verplaatsen in de culturele gewoontes van bezoekers om hun wensen tegemoet te komen. Het is een eer om de wereld onze Amsterdamse gastvrijheid te tonen. Wat ik zelf anders zou hebben gedaan dan de herbergier? Bij The Grand wil ik dat gasten ondergedompeld worden in een gevoel van luxe, elegantie en comfort. Dat was hier niet helemaal gelukt, denk ik. Hoewel ik het initiatief van de herbergier erg mooi vind, had ik voor Jozef en de zwangere Maria toch een verrassender oplossing bedacht.’

15

woensdag 24 december 2014

nd kerst boeken

Kaartjes, overzichtjes, schilderijen, kunstwerken – waarom blijven bijbelatlassen toch zo boeiend? Biblica maakt staren naar landkaartjes nu wel érg betaalbaar. Dick Schinkelshoek beeld uit besproken boek

Meereizen met Jozef en Maria Honderden kilometers moet het kind Jezus met Maria en Jozef hebben gemaakt in zijn eerste jaren – zeker als je de geboorteverhalen van beide evangeliën Matteüs en Lukas bij elkaar optelt. Met de bijbelatlas Biblica, onder redactie van de Amerikaanse oudtestamenticus Barry Beitzler, kun je die gangen prachtig nagaan (zie het kaartje hiernaast), maar je kunt ook zien van welke gebieden Herodes Antipas nu precies de heerser was, waar de Hof van Eden gelegen zou hebben en hoe Paulus rondzwierf door Klein-Azië. Je begrijpt de Bijbel beter als je iets van de context van de verhalen voor je ziet.

Het origineel werd voor € 125 op de markt gezet. Nu dus exact hetzelfde boek voor het absurd lage bedrag van € 29,95. Nieuw, zo’n atlas? Nee, dat niet. Hoewel Biblica de ‘meest toonaangevende’ Bijbelatlas ‘ter wereld’ claimt te zijn, zijn er de afgelopen honderd jaar talloze atlassen van de Bijbel verschenen, groots vormgegeven als koffietafelboek of klein en goedkoop voor gebruik op catechisatie of zondagschool. Wie dat rijtje boeken een beetje overziet, relativeert de claim van Biblica wel een beetje. Er bestaan veel meer mooie atlassen. Maar aardig blijft het om naar al die kaartjes te turen. Diezelfde magie hangt ook rond Biblica. Bijbels verantwoord tijdverdrijf dus, zo tijdens de feestdagen. Tegelijk is er met deze loodzware atlas iets vreemds aan de hand. Het Engelse origineel stamt uit 2006, de Nederlandse vertaling kwam in 2007. Die werd toen door uitgeverij Unieboek Spectrum voor de forse prijs van € 125 op de markt gezet. Dat werd later verlaagd naar € 79. Nu komt uitgeverij Librero dus met exact hetzelfde boek (alleen de omslag verschilt) voor het absurd lage bedrag van € 29,95. Kan iemand uitleggen hoe het met de prijzen in het boekenvak zit? Tegelijk is nu veel moois voor een nieuwe groep mensen bereikbaar geworden. Dat is mooi. ■

Volg Jozef en Maria, van Nazaret via Betlehem naar Egypte en terug. Het opdragen van Jezus in de tempel (Lucas 2) lijkt vergeten.

geloof Biblica. Atlas van de Bijbel Barry J. Beitzel. Uitg. Librero, Kerkdriel 2014. 576 blz. € 29,95

John Everett Millais, ‘Christus in het huis van zijn ouders’, 1850.

De engel verschijnt aan de herders, Duits gebrandschilderd raam, 14e eeuw.

16

nd kerst

woensdag 24 december 2014

muziek

cd-recensies Johan Bakker, Roel Sikkema en Herman Veenhof luister naar fragmenten van deze cd’s op nd.nl/muziek

jazz ★★★★✩ Hamburg ’72

De maan en de sterren. Mensen projecteren al zolang ze bestaan hun hoop, verlangens en angsten op de gitzwarte hemel. Een prachtige Duitse tentoonstelling vertelt hoe. Dick Schinkelshoek beeld Bundeskunsthalle, Bonn

Het ruime hemel

Keith Jarrett, Charlie Haden, Paul Motian (ECM)

In de vroege jaren zeventig verliet Keith Jarrett de band van Miles Davis. Jazzrock was het toverwoord geworden, waarmee jazzmuzikanten een nieuw publiek probeerden aan te boren. Keith Jarrett keerde echter juist terug naar akoestische pianojazz met gospel- en folkinvloeden. ECM-platenbaas Manfred Eicher organiseerde in 1972 een Europese tour voor het trio van ‘zijn’ pianist. Meer dan veertig jaar later zijn de opnames van dit belangrijke en muzikaal gezien boeiende concert voor het grote publiek te horen. De groep speelt voornamelijk stukken van Jarrett, die spoedig na 1972 het componeren opgaf. Het is prachtig om te horen hoe Jarrett solistisch dreigt op te stijgen, maar verankerd blijft door het tegengas van ritmetandem bassist Charlie Haden en drummer Paul Motian (die allebei onlangs zijn overleden). Als Keith Jarrett zich beperkt had tot zijn magistrale pianospel, had dit album vijf sterren gekregen. Grote kunstenaars kunnen het echter niet laten om te experimenteren. Keith Jarrett grijpt af en toe naar de fluit en altsax en die instrumenten had hij beter in de koffer kunnen laten. (JB)

orgel ★★★★✩

Nacht in, nacht uit moeten de wijzen uit het Oosten naar de hemel hebben gestaard - op zoek naar de betekenis van al die lichtjes voor het leven op aarde. Ze gingen de gangen na van Isjtar (Venus, de ‘morgenster’), dwars door de sterrenbeelden, en ze voorspelden zon- en maansverduisteringen. Want dat allemaal vertelde iets over regen en droogte op aarde, over zegen en onheil voor het hele koninkrijk. Wellicht keken de voorouders van die wijzen al naar de hemel, toen Abraham vierduizend jaar geleden uit Ur vertrok. Enige ervaring hadden de wijzen dus wel toen ze op een goede dag ineens botsten op de ster van Betlehem. Over die ‘kerstster’ werd op haar beurt wéér tweeduizend jaar later (want afgelopen oktober) in Groningen een congres georganiseerd van theologen, astronomen en oudheidkundigen.

Sietze de Vries Katharinenkirche Hamburg. JSB Records JSBH011214

In 1720 bracht de toen 35-jarige Johann Sebastian Bach een bezoek aan het orgel van de Katharinenkirche in Hamburg. Bach was onder de indruk, niet alleen van het spel van Johann Adam Reincken (77), die jarenlang dit instrument bespeelde, maar ook van het orgel zelf. Na allerlei verwikkelingen reconstrueerde Flentrop het orgel tussen 2008 en 2013. Sietze de Vries is de eerste die op het instrument een cd opnam. Prachtig klinkt hier Reinckens magnum opus, de koraalfantasie over ‘An Wasserflüssen Babylon’, een melodie die we beter kennen als de ‘Lofzang van Zacharias’. Niet alleen de enorme klankrijkdom valt op, maar ook De Vries’ levendige manier van vertolking. De cd bevat verder werken van Praetorius en Bach en een improvisatie van De Vries, over Psalm 86. Prachtig weet hij hier onder meer echo-effecten te bereiken door de plena van de verschillende werken af te wisselen. De opbrengst van de cd heeft een sympathieke bestemming: de evangelisatiepost ‘Bij Simon de Looier’ in Amsterdam.

klassiek ★★★★✩ Gaetano Veneziano - Christmas in Naples Jenny Högström, Filippo Mineccia. Ensemble Odyssee o.l.v. Andrea Figgi. Panclassics PC 10307

Napels was aan het eind van de zeventiende eeuw een belangrijk muziekcentrum. Er waren maar liefst vier conservatoria waar musici op hoog niveau les kregen. Een van hen was de in 1656 geboren Gaetano Veneziano. Hij schreef onder meer drie nocturnen, muziekwerken die bestemd waren om te zingen en te spelen tijdens de metten, een onderdeel van het getijdengebed. De drie staan op deze cd, samen met twee sinfonia’s van Veneziano’s stads- en tijdgenoot Allessandro Scarlatti (1660-1725). Verder zijn nog een sonate en een gezongen pastorale van Veneziano te horen. Samen laten ze mooi horen hoe zeventiende-eeuwse kerstmuziek in Napels geklonken heeft. De muziek wordt uitgevoerd door het Amsterdamse ensemble Odyssee, waarbij vooral de bijdragen van sopraan Jenny Högström en countertenor Filippo Mineccia opvallen. Een mooie cd voor liefhebbers van deze barokmuziek. (RS)

pop ★★★★✩ Tell ‘Em I’m Gone Yusuf/Cat Stevens. Sony Legacy

Dichter bij een ruimtewandeling kom je als gewone sterveling niet. Wat is dat toch met de sterren? Want de wijzen van toen (en de verliefde stelletjes van vandaag) zijn echt niet de enige mensen met een stijve nek. Zolang er mensen zijn, kijken ze al omhoog, en projecteren ze hun verlangens, hun hoop en hun diepe angsten op het blauwzwart van die immense koepel. Wat is daarboven? Wat betekenen al die lichtjes? Zijn we alleen? En hoe groot het heelal inmiddels ook is geworden door onze toenemende wetenschappelijke kennis, dat ontzag, die angsten, die verlangens en die vragen zijn er nog steeds. Hoor een astronaut als André Kuipers lyrisch en verwonderd vertellen over zijn tijd in de ruimte, en je beseft dat er sinds die wijzen van toen weinig is veranderd.

sleuteltje van de raket

Die – bevende, bijna religieuze – blik naar boven is nu het thema van een uitgebreide tentoonstelling in het Duitse Bonn. Je ziet er mooie oude schilderingen van het hemelrond, maar ook een levensgrote film van een opstijgende Sojoez-raket. De Bundeskunsthalle in Bonn maakte eerder naam met prachtige exposities over onder meer Afrika, Rusland en het Byzantijnse rijk. Nu dus met deze tentoonstelling op het snijvlak van kunst, geloof en wetenschap. Wie door Outer Space dwaalt (de expositie is groots en ordelijk Duits opgezet), beseft opeens hoe nauw mensen de sterrenwereld altijd hebben verbonden aan wat ze geloven. Niet iedereen zingt

De houten bol van Hiroyuki Masuyama (2010), gemaakt van 4200 stukken hout en ruim 30.000 led-lampjes.

misschien vol overgave dat ‘het ruime hemelrond’ met ‘blijde mond’ Gods eer en heerlijkheid vertelt (Psalm 19, oude berijming), de hemel is in tal van culturen woonplaats van de goden. En atheïsten als Richard Dawkins zien in het oneindige heelal het ultieme bewijs dat God nergens te vinden is. Geloof en de sterren hebben iets met elkaar. Het sleuteltje waarmee een Russische captain in de jaren negentig de Sojoez-raket startte, bewaarde hij in een ikoontje van de heilige Maagd.

mannending

Direct in de eerste zaal ligt een minuscuul klein walnootdopje. Onooglijk, totdat je de binnenkant bekijkt. Op de gladde, donkerblauw gemaakte holle kant van het walnootdopje heeft een kunstenaar minutieus alle sterren gestippeld die hij boven zijn hoofd kon zien. Alleen iemand die mateloos gefascineerd is door de hemel boven zijn hoofd, kan zoiets maken. Iets van die fascinatie zie je ook in de persoonsverheerlijking die Sovjetkosmonauten zoals de eerste ruimtereiziger Juri Gagarin ten deel viel: vazen met hun afbeelding, seculiere varianten op de rooms-katholieke bid-

De nieuwe plaat van Yusuf, de islamitische naam van de tot die religie bekeerde Britse zanger en tekstschrijver Cat Stevens, is heel bijzonder. Want hij heeft nu de perfecte balans gevonden tussen mooie liedjes die hij altijd al schreef, en de geloofsovertuiging die Yusuf sinds zijn bekering tot de islam in 1978 vooral in de vorm van gesproken en gereciteerde teksten uitte. Die kwamen vooral neer op Koranmateriaal en liedjes voor kinderen. Op deze plaat reflecteert Yusuf op zijn geloof en zijn muziek in prachtige liedjes als het epische nummer ‘Raised in Babylon’ en ‘Dying To Live’ (dat qua opbouw iets wegheeft van het adagium van Paulus). Hij doet dat ook door weer eens lekker te rocken in covers als ‘Editor Floor Blues’ en andere songs. Ook muzikaal is het album spannend en afwisselend, mede door de deelname van mensen als Richard Thompson, Charlie Musselwhite, Bonnie ‘Prince’ Billy en de Tuareg-groep Tinariwen. (HV)

Ruimtevaarders-wc met allerlei slangetjes, zoals te vinden in het internationale ruimtestation ISS.

Peter Sauerer, ‘Weltbild’ (2014). Beschilderde walnootdop.

17

woensdag 24 december 2014

nd kerst expositie

rond Hiroyuki Masuyama, ‘Melkweg’ (2012), kunstwerk met duizenden led-lichtjes.

Boze kerk

prentjes. Het museum doet op zijn eigen wijze mee met die heiligverklaring door prominent het ruimtepak tentoon te stellen van de eerste Duitser in de ruimte: de DDR-kosmonaut Sigmund Jähn. Misschien is het een mannending, maar als je minutenlang gedetailleerd naar het versleten pak hebt gekeken, denk je: tjonge, hiermee is écht iemand de ruimte in geweest! Dat het niet alleen maar glamour is daarboven, krijg je mee uit een dagboekfragment van Jähns latere collega Alexander Gerst, die tussen mei en november van dit jaar op het internationale ruimtestation ISS verbleef: ‘Zaterdag is poetsdag op het ruimtestation. Columbus legt ons uit hoe. Iedereen maakt drie modules schoon.’ Als je dan ook nog hoort dat de astronauten bij hun ruimtewandelingen een luier dragen en een blik hebt geworpen op de wc met allerlei vacuüm afvoerslangetjes, geloof je het wel even.

30.000 led-lichtjes

Beslist een hoogtepunt is een grote holle houten bol van een slordige twee meter doorsnede. Aan de zijkant kun je erin stappen. Als het luik dicht-

Dat sterrenkijken niet alleen ontzag oproept, maar ook ruzie veroorzaakt - een ernstige ruzie tussen geloof en wetenschap bovendien - vertelt de expositie Outer Space aan de hand van de sterrenkundige Galileo Galileï. De geleerde kwam in 1632 in botsing met de Rooms-Katholieke Kerk toen hij tot de ontdekking kwam dat de aarde niet het middelpunt vormde van het heelal. Voor moderne mensen kan het vreemd lijken dat kerkleiders zich sterk opwinden over een natuurwetenschappelijke publicatie. De kerk had zich echter in die tijd zo sterk verbonden aan een heel specifieke natuurkundige visie op het heelal (namelijk die van de Griekse wijsgeer Aristoteles) dat ze werkelijk meende dat het geloof in het geding was bij de bevindingen van Galileï. Pas in 1992 maakte paus Johannes Paulus II de veroordeling ongedaan, maar de gebeurtenis blijft sindsdien voor veel critici gelden als hét bewijs dat christelijk geloof en wetenschap op gespannen voet staan met elkaar. In die zin laat de geschiedenis van Galileï zich lezen als een ernstige waarschuwing aan christenen, zeker als ze gaan discussiëren over evolutie versus creationisme: lever het evangelie niet uit aan welke natuurwetenschappelijke visie ook (hoe Bijbels sommige ervan ook lijken). Het evangelie lijdt er blijkbaar vooral schade door.

valt, zie je in het aardedonker overal om je heen sterren – boven je, onder je, links en rechts. De bol is bovendien goeddeels geluiddicht. In stilte staar je omhoog, en links en rechts, en naar beneden. Overweldigend. Je raakt in het bijna-donker zelfs een beetje je gevoel voor oriëntatie kwijt. Dichter bij een ruimtewandeling kun je als gewone sterveling niet komen. De Japanse kunstenaar Masuyama maakte de bol in 2010 en verwerkte er 30.000 led-lampjes in. Bij de bijkans religieuze fascinatie voor de hemel horen ook de ufo-waarnemingen en de talloze films waarin buitenaards leven een gezicht kreeg, variërend van de klassiekers Star Wars en Star Trek tot horrorfilms als Alien en Steven Spielbergs familiefilm E.T.. Dan is er nog een schaalmodel van de Europese komeetlander Philae, en eentje van de Spaceliner – een plan voor een passagiersruimteveer, waarmee je in de toekomst in negentig minuten van Europa in Australië kunt zijn. Vooral aan het eind gaat de enorme hoeveelheid informatie je duizelen. Alsof de Duitse samenstellers maar geen genoeg konden krijgen van de eindeloze ruimte. ■

expositie Outer Space. Faszination Weltraum

Astronautengereedschap. Het zwarte doosje bevat door Gilette ontworpen scheermesjes voor de bemanning van de Apollo 11, die in 1969 de eerste voet op de maan zette.

Levensgroot model van de draagraket Ariane V van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA.

Bundeskunsthalle, Bonn (Duitsland) tot en met 22 februari 2015

>> bundeskunsthalle.de

18

nd kerst

woensdag 24 december 2014

advertenties

Nieuwe uitgaven L.M.P. Scholten

Geesje Vogelaar-van Mourik

Onderzoekt de Schriften

Vallend blad

122 ANNOTATIES VOOR BEREEËRS

BK62 - Vanaf 14 jaar Geb., 226 blz. m 12,95

Dit boek is bedoeld als hulpmiddel bij het onderzoek van de Bijbel. De vertaalkeuzes van de Statenvertalers worden steeds nauwkeurig vergeleken met de Onderzoekt grondtalen, andere de vertalingen en Schriften bijbelverklaringen.

Geesje Vogelaar-van Mourik

Geesje Vogelaar-Van Mourik

.DQ.HHVZHHU]LHQ"

BK 66. Geb. 288 blz., m 19,95

KERSTFEEST IN BETHLEHEM E.O. ? maak dit mogelijk!

Geesje Vogelaar-van Mourik

Het geheim van Sophie BK63 - Vanaf 8 jaar, Geb., 118 blz. m 7,50 Ditteke den Haan

Soldaten in een boshut BK64 - Vanaf 6 jaar, Geb., 84 blz. m 6,25

œ—Š¤Žš“šŽŽš‹œ£’¦¤ Jannie Jann anni ann ni Koe Koetsier-Schokker Koetsi Koets Koet er-Schokker hokker

Jannie Koetsier-Schokker

122 annotaties voor Bereeërs

L.M.P. Scholten

Het geheim van Sophie

Kan Kees weer zien? BK65 - Vanaf 8 jaar, Geb., 116 blz. m 7,50

Jemima is een tehuis voor kinderen en jongeren met een (ernstige) beperking. De zorg wordt verleend door lokale christenen met ondersteuning van buitenlandse vrijwilligers met ervaring in de zorg.

W W. WW WWW.JEMIMA.NL W.JE JEMIMA.NL

Nijverheidstraat 21, 4143 HN Leerdam Postbus 168, 4140 AD Leerdam T (0345) 61 01 55 [email protected] • www.gbs.nl

stort uw gift!

Omdat een stijlvolle begrafenis geen vermogen hoeft te kosten

IBAN NL53 RABO03675075 3675075 60

Wij wensen u een voorspoedig nieuwjaar en hopen u weer te mogen ontmoeten.

Gelegen in het Vechtdal

Hartelijke groet, Henry, Rita, Germen en Ingrid, Janica en Brendan Hakkers

010 4560101 Uitvaartverzorging A.W. Broekema Dag en nacht bereikbaar en beschikbaar www.broekema-uitvaart.nl

www.deklimberg.nl 0523 - 261955, Hardenberg

Een nieuwe start Dagboeken voor 2015

€ 14,95

€ 18,95

€ 14,95

Dagboek voor de vrouw

Focus

• Nina Smit

• Gerrit ten Berge

Rust • Otto de Bruijne Gedachten over Jezus’ woorden ‘Kom naar mij, en ik zal jullie rust geven’. Jezus nodigt mensen uit om rust te nemen. Juist in deze tijd van snelheid, drukte en lawaai. Otto de Bruijne gaat daarover in gesprek met jou, de Gastheer en zichzelf.

€ 22,50

€ 14,95

Goede genade

Mijn moment met God

• Willem de Vink

• Anne Westerduin Verkrijgbaar in de christelijke boekhandel

www.jongbloed.com

19

woensdag 24 december 2014

nd kerst foto

hoofdrolspelers in het kerstverhaal Niek Stam beeld Niek Stam

de sterrenkundige

▶ Astronoom Heino Falcke (48), hoogleraar aan de Radboud Universiteit Nijmegen over de wijzen uit het Oosten. ‘In Duitsland, waar ik woon, krijgt ieder christelijk kind het kerstverhaal mee. Bij ons in de Evangelische Kirche wordt jaarlijks het kerstspel gespeeld, een belangrijk onderdeel van de kersttijd, ook voor onze kinderen. Die verhalen maken het tegelijk lastig om naar de kern door te dringen. Er is zoveel omheen verzonnen. De ’Magi’ uit Perzië, een soort priesters van die tijd, hebben het goed gezien. Uit opgravingen blijkt dat er ontzettend veel kennis over de sterren was in die tijd. De wijzen wisten er genoeg van om te zien dat er iets bijzonders

aan de hand was met de loop van de sterren. Een astrologische conjunctie lijkt mij logisch: Een samenloop van sterren, waaraan toen grote waarde werd gehecht, bijvoorbeeld als teken van de komst van een nieuwe koning. Wat ik fantastisch vind van de wijzen: ze gingen op onderzoek uit. En kwamen uiteindelijk bij Jezus. Een prachtige aanvulling op alle anderen in het verhaal. De vader en moeder, de herders, en ook de wetenschappers komen allemaal tot het geloof in Jezus. Dat spiegelt wat er ook vandaag gebeurt. Je kunt door wijsheid en onderzoek bij het geloof uitkomen, maar je moet het ook nog zien en beleven. Jezus blijft altijd het punt waar het gebeurt.’

20

nd kerst

woensdag 24 december 2014

advertenties

Dé dealer voor het klassieke orgel

?jW^aZjb#
'Z `Z `Z `ZghiYV\ \ZdeZcY

Ondernemingsrecht Agrarisch (ondernemings)recht Familierecht Estate planning

meer breedte, meer diepte

Cå'* ?J7>A:JB" @DGI>C<

&ODXVKRI7HUQHX]HQ 3RVWEXV$$7HUQHX]HQ 7

D[HQWQRWDULVVHQQO

Content Celeste

Wij wensen u Àjne feestdagen en een gezegend 2015!

Nu scherpe eindejaarsaanbiedingen op alle nieuwe en gebruikte orgels

Johannus Opus



S. de Wit & Zn.

>I8iZggZ^c!;gVc`g^_`aVVc)!iZa#/%&,'"'(+('( BV$Y^$ld$oV/%.#(%Ä&,#(%jjg!Yd$kg#/%.#(%Ä'&#%%jjg! odcYV\h\ZhadiZc!\gVcYd#ca GZcdkVi^ZVYk^Zh!kg^_Wa^_kZcYW^_ji]j^h#*KgVV\cVVgYZkddglVVgYZc#

Madeliefstraat 12 Nieuw Vennep 0252 – 67 28 05 www.sdewit.nl

Garage van der Wind

✭

* Alle merken auto’s en brommobielen * APK, onderhoud, airco, (winter)banden * Fabrieksgarantie en BOVAG-garantie

Het team van ndwinkel wenst u goede feestdagen toe! Geachte gast, We mogen terugkijken op een mooi (vakantie)jaar. Fijn dat we zoveel enthousiaste reacties hebben gekregen! Wij kijken met veel plezier uit naar volgend jaar. Met ons team wensen wij u dan ook een gezegend 2015 toe! Hartelijke groet, Familie Weelink en medewerkers Meer informatie over ons bungalowpark zie

www.bungalowparkhogehexel.nl

✭

Nicolaasweg 42 T: 030-2516164 3581 VJ UTRECHT [email protected]

www.vanderwind.nl www.brommobielutrecht.nl Fam. van der Wind - Montfoort - Woudenberg Wij wensen u goede kerstdagen en Gods zegen in het nieuwe jaar




DeFa c ul t éJ e a nCa l v i ni nAi x e nPr ov e nc e da nk tuha r t e l i j kv oo ru ws t e uni n2 0 1 4! 5we e ropur e k e ne n? Ka nz i joo ki n20 1 Ma a kv a nda a gnogu wni e u wj a a r s g i f tov e r !

Wij zijn de hele kerstvakantie geopend!

www.ndwinkel.nl

GOEDE KERSTDAGEN EN ZET U UW HUIS TE KOOP EEN GELUKKIG NIEUWJAAR OF GAAT U HET VERKOPEN


  


          

i nf o @k a mpe na i x e np r o v e nc e . nl|0 3 8 3 3 2 7 9 2 7|www. k a mpe na i x e np r o v e nc e . nl|NL0 4I NGB0 0 0 34 9 0 68 7

Zorg voor elkaar in Amsterdam Palliatieve terminale zorg aan mensen in de laatste levensfase vanuit christelijke bewogenheid en met respect voor het leven van een zieke medemens. x x x x

binnen hospice Kuria bij mensen thuis door buddyzorg voor deskundig advies bij overplaatsing en verblijf thuis door training en scholing aan professionele zorgverleners

het werk van stichting kuria is mede afhankelijk van UW financiële steun!

Dank voor uw bijdrage en gebed in het afgelopen jaar! Wij wensen u een gezegend 2015 toe! Rekeningnummer: NL45 ABNA 0445 965495 of NL80 INGB 0000 008377 t.n.v. stichting kuria Amsterdam.

Assen Emmen Groningen Hardenberg Rolde Zuidlaren

Stationsstraat 24-26 Hoofdstraat 150 Westerkade 1 Lage Doelen 10 Grolloerstraat 14 De Millystraat 4

Tel. (0592) 33 84 10 Tel. (0591) 65 33 55 Tel. (050) 367 20 20 Tel. (0523) 27 01 74 Tel. (0592) 30 11 77 Tel. (050) 402 37 10

Lamberink, uw makelaar van ‘t Vechtdal tot aan ‘t Wad

21

woensdag 24 december 2014

nd kerst boeken

Kan Europa zonder christendom verder? De Poolse filosoof Leszek Kolakowski meende van niet en inspireert daarmee veel liberale niet-gelovigen. Zoals oud-eurocommissarissen Bronislaw Geremek en Frits Bolkestein. Marc Janssens beeld wikicommons

Europa zonder geloof? Verschrikkelijk! Het zijn niet de kleinste jongens die de afgelopen decennia gewaarschuwd hebben voor een Europa zonder christendom. Terwijl de kerken leegliepen en velen godsdienst of in ieder geval het geloof in de God van de Bijbel als achterhaalde folklore aan de kant schoven, vormden zij een kleine maar robuuste tegenkracht. Niet dat zij zelf nu zo gelovig zijn of waren, laat staan kerks. Mensen als Frits Bolkestein en de Pool Bronislaw Geremek zijn bekend geworden om hun liberale overtuigingen. Frits Bolkestein sprak ik in 2009 in Amsterdam. De oud-eurocommissaris zei een Europa zonder christendom te vrezen, omdat juist deze godsdienst eeuwenlang een bezielend verband aan ons continent gegeven heeft. ‘We kunnen wel zeggen: “Hiep hoi, we zijn geen christenen meer.” Maar houdt dat op de lange duur? Hoe staan we er over vijftig tot tachtig jaar voor?’, vroeg hij zich enigszins angstig af. Bronislaw Geremek had ik een jaar eerder in Brussel ontmoet. Hij was op dat moment lid van het Europees Parlement en had eerder als minister van Buitenlandse Zaken zijn land de NAVO en de EU binnengeleid. ‘Religie speelt een rol in de politiek en ik kan me geen Europese Unie zonder christelijke erfenis voorstellen’, zei de Pool, die in een eerder leven betrokken was bij de Poolse vakbond en verzetsbeweging Solidariteit van Lech Walesa. Geremek was dan ook geschokt dat het christendom niet in de Europese grondwet, het latere Verdrag van Lissabon, was opgenomen en beriep zich op de agnost Voltaire, die zei dat er zonder christendom nooit een gemeenschapsgevoel in Europa zou zijn.

geloof / filosofie Leszek Kolakowski. De onrust van onze eeuw Jacques De Visscher (red.). Uitg, Klement | Pelckmans, Zoetermeer 2014. 260 blz. € 24,95

Over het alledaagse leven Leszek Kolalowski. Uitg. Boom (Kleine klassieken), Amsterdam 2014. 91 blz. € 9,95

uitoefenen van dwang. Van zichzelf zei hij dat hij ‘in zekere zin’ christen genoemd kon worden, maar op vragen over geloof in een persoonlijke God wilde hij nooit echt ingaan.

Nederlands geleerd

Aan Bronislaw Geremek moest ik denken toen ik het recent verschenen boek Leszek Kolakowski. De onrust van onze eeuw las. De overeenkomsten tussen beide gedenkwaardige Polen zijn legio. Allebei zijn ze geboren in de grauwe tijd tussen de twee wereldoorlogen. Beiden hebben de gruwelen van het nazisme en communisme, de twee grote Europese spoken uit de twintigste eeuw, aan den lijve ondervonden. Maar allebei hebben ze zich ook tegen deze spoken met grote moed verzet en daarvoor een hoge prijs betaald. Kolakowski, wiens vader in de oorlog door de nazi’s is geëxecuteerd, werd om zijn kritiek op het communisme in 1968 op een lijst van verboden auteurs gezet en uiteindelijk uit zijn vaderland verbannen. Geremek belandde door zijn betrokkenheid bij Solidariteit tot tweemaal toe in de gevangenis. Een andere opvallende overeenkomst was hun liefde voor Nederland en hun bekendheid met de Nederlandse taal. Bij Geremek was die liefde uitgesproken. Als hoogleraar middeleeuwse geschiedenis had hij zich verdiept in de geschiedenis van Vlaamse steden als Gent en Brugge en voor de gelegenheid de Nederlandse taal geleerd. Geremek prees in het gesprek dat ik met hem had uitbundig de Nederlandse tolerantie en Europese gerichtheid en maakte zich oprecht zorgen over het opkomende populisme in ons land. Ook Kolakowski was het lezen van de Nederlandse taal vaardig, omdat hij in 1957 een tijd in ons land de filosoof Spinoza had bestudeerd, aan wie hij zijn promotiestudie wijdde. In de Nederlandse geschiedenis vonden beide Polen iets wat tegenwoordig erg onder druk staat: besef dat religie ertoe doet in een samenleving, en de vaardigheid om als minderheden van verschillende afkomst, geloof en overtuiging in harmonie met elkaar samen te leven.

ongeneeslijk religieus

In het boek Leszek Kolakowski heeft Alicja Gescinska een fijngevoelige levensschets van de Poolse filosoof geschreven. Kolakowski was een man die nauwelijks een jeugd heeft gehad, door alle ellende die hij van dichtbij heeft meegemaakt

Des te opmerkelijker is dat hij voortdurend met het christendom in gesprek was en het een spiegel voorhield. Jacques De Visscher wijdt in het verschenen boek een hoofdstuk aan Kolakowski’s werk Stenogram van een wijsgerige persconferentie die de duivel in Warschau gaf. Christenen nemen ten onrechte de duivel steeds minder serieus, waarschuwt Kolakowski, die bang is dat met het verdwijnen van de duivel ook het besef van het kwaad teloorgaat. Bovendien: eerst verdwijnt het geloof in de duivel, daarna dat in de engelen en ten slotte het geloof in God.

auto-ongeluk De beroemde Poolse filosoof Leszek Kolakowski, overleden in 2009, bracht veel niet-gelovige Europeanen bij dat een Europa zonder christelijk geloof een risico is.

We kunnen wel zeggen: ‘Hiep hoi, we zijn geen christenen meer.’ Maar houdt dat op de lange duur? – zijn moeder was al vroeg overleden, zelf ontsnapte hij ternauwernood aan de dood toen een bom viel op het huis waar hij verbleef – en was diep doordrongen van het kwaad op aarde. Aanvankelijk dacht hij dat het communisme – dat tenslotte mede de nazi’s had verdreven – een uitweg kon bieden door een soort heilstaat op aarde te stichten, maar al gauw ontdekte hij dat dit utopische denken alleen maar grotere nachtmerries veroorzaakt. In diepgravende studies heeft hij het marxistische denken ontmaskerd, waardoor hij uiteindelijk Polen moest verlaten en via Canada en

de Verenigde Staten in het Britse Oxford belandde. Daar raakte hij steeds meer ervan doordrongen dat de mens een ongeneeslijk religieus wezen is. En juist het christendom dat oog heeft voor het kwaad in de mens zelf en daardoor het vermogen kent om zich tegen utopische heilstaten te verzetten, juist dat christendom was volgens Kolakowski van groot belang om Europa niet verder af te laten glijden. ‘Zonder christendom dreigt in Europa een samenleving te ontstaan waarin de scheidslijnen tussen goed en kwaad, waarheid en leugen, de speelbal worden van politieke, economische en wetenschappelijke ideologieën. Morele kwesties worden er bij handopsteken beslist, via de grootste electorale aanhang of de meest handige lobby’, zei de filosoof eind jaren negentig. Als het christendom en daarmee morele noties als schuldbesef en vergeving verdwijnen, is de kans groot dat alleen nog maar overheidsdwang de samenleving bij elkaar kan houden, met alle gevolgen van dien. Kolakowski’s waardering voor het christendom had niets triomfantelijks. Hij wist maar al te goed dat ook christenen via het theocratische denken zich in de geschiedenis van Europa schuldig hebben gemaakt aan het creëren van heilstaten en het

Het is enerzijds opmerkelijk dat agnosten als Kolakowski en Geremek onze samenleving een spiegel voorhouden, die we hard nodig hebben maar zelf steeds moeilijker kunnen vinden. Anderzijds is hun ervaring met het lijden en het kwaad zo intens geweest dat zij konden zien waarop het aankomt in het leven. Maandag 7 juli 2008 stond mijn interview met Bronislaw Geremek paginagroot in het Nederlands Dagblad. De woensdag erop overhandigde ik hem de krant toen ik hem in het Europees Parlement in Straatsburg tegen het lijf liep. Hij was er zichtbaar mee ingenomen. Vier dagen later, op zondagmiddag, hoorde ik, weer terug in Nederland, via mijn autoradio dat Geremek als gevolg van een auto-ongeluk op weg naar Brussel was overleden. Het voelde onwerkelijk. Tijdens zijn herdenkingsdienst wijdde Leslek Kolakowksi mooie woorden aan zijn medestrijder tegen het communisme en benadrukte hij dat Geremek te midden van alle politieke compromissen ‘nooit het zicht verloor op de fundamentele waarden’. Nog geen jaar later stierf Kolakowski zelf op 81-jarige leeftijd en werd hij op de militaire begraafplaats in Warschau begraven. Bronislaw Geremek en Leszek Kolakowski zijn Polen die het waard zijn herinnerd te blijven om wat ze gedacht en gedaan hebben. Naar Geremek werd het binnenplein van het Europarlementsgebouw in Straatsburg vernoemd, aan Kolakowski is nu een prachtige Nederlandstalige bundel gewijd. ■

22

nd kerst

woensdag 24 december 2014

foto

hoofdrolspelers in het kerstverhaal Niek Stam beeld Niek Stam

de moeder

▶Dianne de Fijter-Kansen (28) met haar eerste kind Evi, hier twaalf dagen oud, over Maria, de moeder van Jezus. ‘Kerst is een gezellige tijd, maar voor mij is vooral de betekenis belangrijk: Heden is u geboren de Zaligmaker. Dat heb ik ook van thuis meegekregen. Het beeld uit de Kijkbijbel van de engelen die luidkeels het Gloria in excelsis Deo zingen, staat me nog helder voor ogen. Ik heb me vaak afgevraagd waarom nu juist Maria is verkoren om de moeder van Jezus te worden. Was ze een erg Godvrezende vrouw? Uit hoe ze beschreven staat in de Bijbel lijkt het alsof ze een open, wijze en luisterende houding had. Er staat dat ze de dingen die haar gezegd

werden in haar hart bewaarde. De eenvoud daarvan spreekt me aan. Als jonge moeder voel ik mij rijk gezegend. Maria wordt daar nog boven verheven: ze wordt de gezegende onder de vrouwen genoemd. En door de engel Gabriël ‘de begenadigde’; ze heeft iets uit Gods hand ontvangen dat ze niet zelf verdient. Zo ervaren wij dat ook met onze baby. Evi is echt een geschenk. Als ik Maria was, zou ik nogal opgezien hebben tegen wat ging komen. Ik kan me er nu iets van voorstellen hoe ellendig het moet zijn geweest om hoogzwanger zo’n grote reis te maken. Naast de blijdschap voel ik ook de verantwoordelijkheid die de komst van dit kindje meebrengt. Ik hoop dat Evi gezegend mag opgroeien.’

23

woensdag 24 december 2014

nd kerst jeugd

meer weten

huis van belle

Rianne beeld Huis van Belle

Door U gegeven

Lot Sophia Geuze

Kerst

Zonder U zou ik geen adem kunnen halen Zou ik zinken in verdriet In mijn eigen zwarte nacht verdwalen Zonder iemand die het ziet

Johan van den Beld beeld sxc

Pinguïns Een dier dat wij waarschijnlijk nooit op de Nederlandse stranden zullen aantreffen, is de pinguïn. Misschien heb je er wel eens een gezien in een dierentuin, maar in het wild leven ze eigenlijk alleen in Antarctica. En leven ze niet op die reusachtige ijsschots, dan wonen ze alsnog in het zuidelijk halfrond. Het is je vast opgevallen dat een pinguïn een zwarte rug en een witte buik heeft. Dit dient als camouflage, zodat ze in de zee heel moeilijk te zien zijn. De zwarte rug is lastig te onderscheiden van een donkere oceaan, en de witte buik lijkt van onderen gezien net zonlicht. Hierdoor kan een pinguïn rondzwemmen zonder zich druk te hoeven maken. Pinguïns lijken misschien schattige diertjes, maar dat zijn ze helemaal niet. Het zijn namelijk steenkoude viseters. Geen fruit of groente voor deze beesten! Een lekker maaltje voor een pinguïn ziet er als volgt uit: een voorgerechtje van krill, een mooi visje als hoofdgerecht en een kleine inktvis als toetje. Vanwege al dat eten uit de oceaan krijgt een pinguïn veel zeewater binnen. Misschien heb je zelf weleens in de zee gezwommen en per ongeluk wat water gedronken. Heel zout en vies is dat. Gelukkig doet het lichaam van een pinguïn iets speciaals. De dieren hebben namelijk een kliertje dat het zout uit hun bloed haalt. Op die manier hoeft een pinguïn niet bang te zijn dat het te veel zeewater drinkt. Al dat extra zout niest de zeevogel vervolgens uit, zodat hij hier geen last meer van heeft.

U bent de bron van mijn bestaan ‘k Zal nooit echt alleen hoeven gaan Want U zult mij het weer geven Liefde. Blijdschap. Vrede. Leven.

Fenna staat voor de deur. Ze komt vragen of Lot kan spelen. ‘Kan het nog even?’, vraagt Lot aan mama. Die kijkt op haar horloge. ‘Heel even dan’, zegt ze. ‘Over een half uur gaan we naar het kinderkerstfeest.’ ‘Gaan jullie nu al cadeautjes uitpakken?’, vraagt Fenna. ‘Bij ons ligt er morgen pas wat onder de kerstboom.’ ‘Wij hebben wel een kerstboom, maar geen cadeaus’, zegt Lot. ‘Die heb ik al van Sinterklaas gekregen.’ ‘Wat is dan kinderkerstfeest?’, wil Fenna weten. Lot legt uit dat ze naar de kerk gaat. En dat er dan feest is, omdat de Here Jezus is geboren. ‘Er wordt een toneelstuk gespeeld met herders en engelen. En we zingen liedjes. Je mag wel mee als je wilt’, zegt Lot. Dat wil Fenna wel. Samen met Lot gaat ze aan haar moeder vragen of het mag. Fenna’s moeder vindt het goed. Samen kijken Lot en Fenna naar het toneelstuk. Fenna vindt de liedjes mooi. Het feest is pas afgelopen als alle kinderen een pakje hebben opgehaald. ‘Toch nog een cadeau, Lot’, lacht Fenna.

▶▶ Dit artikel komt van het meidenblog huisvanbelle.nl. Hier vind je iedere week een heleboel leuke blogs over verschillende onderwerpen, net als in hun magazine Belle. Dit gedicht is geschreven door blogger Rianne. Op huisvanbelle.nl kun je nog meer gedichten van haar lezen.

jeugdboeken

Annette van der Plas

Verraad

helden ligt maar een ondiepe Waterlinie.’ Ook een christelijk perspectief ontbreekt niet. Zo zegt de vader van Michael na een spannende episode: ‘Onze levens zijn in Gods hand en het was onze tijd nog niet.’ De verdienste van Koesveld is dat hij de kunst verstaat om de geschiedenis invoelbaar te maken, waarbij hij de historische context zo waarheidsgetrouw mogelijk benadert. Voor tieners zegt dat zoveel meer dan alleen droge feiten, die overigens wel terugkomen in het laatste hoofdstuk: ‘Voor wie meer wil weten’. Een aanrader dus!

Henk Koesveld. Uitg. Den Hertog, Houten, 2014. 217 blz, € 13,50 11+

Voor Henk Koesveld vormt het verleden een inspiratiebron die nooit opdroogt. Een hele stapel aan jeugdboeken over de middeleeuwen vloeide er al uit zijn pen. Met Verraad maakt hij een uitstapje naar de Gouden Eeuw en dat blijkt een goede keus. Het verhaal begint als ons land wordt aangevallen door het leger van de Franse koning. Plunderend en rovend gaan de soldaten van dorp naar dorp en ook de boerderij waar Michael woont is niet veilig. Gelukkig krijgt hij een kans om te voorkomen dat de boerderij in brand wordt gestoken. Hij moet dan wel belangrijke informatie voor de Fransen gaan verzamelen in Amsterdam, bijvoorbeeld over wie er om te kopen is, en waar de doorwaadbare plaatsen zijn in de Waterlinie. Michael heeft geen keus en gaat op weg naar Amsterdam. Maar waar haal je informatie vandaan? Een avontuurlijke reis volgt. Verraad laat de geschiedenis op een boei-

Daan in de ruimte Fiona Rempt en Natascha Stenvert. Uitg. Kluitman, Alkmaar, 2014. 30 blz. € 13,95 5+

ende manier tot leven komen. Je ruikt bijna het buskruit, voelt het hooi kriebelen en warmt je aan de hitte van het haardvuur in de gelagkamers. Het is knap hoe Koesveld zijn lezers het verhaal en daarmee de geschiedenis in trekt. Een valkuil waar hij in het verleden weleens intrapte, namelijk het geven van te veel

historische informatie, heeft hij vermeden. Dit komt de vaart ten goede. Ook de korte zinnen zorgen voor een vlot leesbaar verhaal. De afloop is niet onverwacht, maar toch mooi. Tussen de regels door komen trouw en verraad en de dunne scheidslijn daartussen aan de orde. ‘Tussen verraders en

Ook in de kinderboekenwereld wordt voorzichtig geëxperimenteerd met ICTtoepassingen. Zo schreven Fiona Rempt en Natascha Stenvert dit jaar met steun van onder meer de Vereniging van Nederlandse Bibilotheken Daan in de ruimte. Een mooi voorleesboek waarin allerlei

digitale extra’s verstopt zitten. Zo komt het boek letterlijk tot leven via smartphone of tablet. Daan krijgt voor zijn verjaardag een astronautenpak en mag met zijn vader mee naar het ruimtevaartmuseum. Daar valt hij in slaap in een raket en beleeft in zijn dromen een spannend ruimteavontuur. Door de bijbehorende app gratis te downloaden en de bladzijden in te scannen, ontstaat een ruimtebeleving. Kinderen kunnen het zonnestelsel verkennen en leren van alles over de planeten. Door de combinatie aan verwerkingsmethoden blijft de informatie hangen. Laura (7) kon na de eerste keer (voor)lezen meteen van de grootste planeten aangeven waarom ze bijzonder zijn. ‘Wist je dat Jupiter de grootste planeet is? Niet de zon, want dat is een ster.’ Door het spelen van onder meer verstoppertje en het meteorietenspel blijft het allemaal luchtig. In het begin is het even wennen aan het inscannen, maar het blijkt niet moeilijk. Het boek is een leuke nieuwe (voor) leeservaring in 3D. Hopelijk blijft het niet bij dit ene experiment. ■

24

nd kerst

woensdag 24 december 2014

advertentie

PRIJZENSTORM BIJ BOSMA BEDDEN

Gestoffeerd hoofdbord

In diverse maten leverbaar Comfortschuim matras toppers -

5-zone pocketveer matrassen

30% KORTING

Caresse 4750 Gestoffeerd hoofdbord • 2 vlakke pocketveren boxsprings voorzien van robuust frame • 2 pocketveer matrassen met 5 comfort zones • topmatras van hoogwaardig comfortschuim met 3-D ventilatie border en dubbeldoek hoes • stof “urban” • trendy pootjes in RVS.

555,-

VOORDEEL

<

30% K RT KO R ING

Comfo f rtschu h mat a ras atsoppe

855,-

V ORDEEL VO

<

Caresse 4600 Complete boxspring bestaande uit: • een gestoffeerd hoofdbord 2 elektrisch verstelbare boxsprings met uniek ’pull-back’ systeem (terugloopsysteem), voor een ideale, ergonomische verstelling en zitpositie • 2 pocketveer matrassen met 5 comfort zones • 2 voetstoppers • matras-toppers van hoogwaardig comfortschuim • 2 elektrische motoren met bediening.

CARESSE 4600 160x200 cm

2850,-

P U L L- B A C K

1995,,-

A L L E A N D E R E M AT E N L E V E R B A A R

30% K RT KO R ING 1025,-

P U L L- B A C K

V ORDEEL VO

err sen s e CARESSE 4700 160x200 cm

3420,-

2395 5 ,-

<

A L L E A N D E R E M AT E N L E V E R B A A R

GRATIS THUISBEZORGD GRATIS MONTAGE CBW-GARANTIE

Caresse 4700 Complete boxspring bestaande uit: • een gestoffeerd hoofdbord • 2 elektrisch verstelbare boxsprings met uniek ’pull-back’ systeem (terugloopsysteem), voor een ideale, ergonomische verstelling en zitpositie • 2 pocketveermatrassen plus 5 comfortzones • 2 voetstoppers • matrastoppers van hoogwaardig comfortschuim • 2 elektrische motoren met bediening.

Bij ons ligt het nèt even anders

Assen • Borgstee 12 (0592) 37 55 70 Winschoten • Transportbaan 28 (0597) 43 21 21

MAAK KENNIS MET CARESSE

w w w. bos m a be dde n. nl