Natuurmanagement Biotoop- Heide
Begin 19de eeuw Grootste uitbreiding heidelandschap (woeste grond) De mens vecht om er te overleven.
geen bomen constant bezig schapen
Armoedige
kledij Struikhei
hond
Begin 21ste eeuw : natuurbeheer om de heide te laten overleven
Natuurgebieden en habitat meestal klein en versnipperd
Vergroten en verbinden is dus nodig !!
Concentratie van mest en voedingsstoffen
Natuurstreefbeelden • Wat is een natuurstreefbeeld? Geef de definitie? • Geef een voorbeeld van een natuurstreefbeeld?
Habitattypes – Natura 2000 = natuurstreefbeelden • 3110 - Mineraal arme oligotrofe wateren van de Atlantische zandvlakten • 3130 - Oligotrofe tot mesotrofe stilstaande wateren met vegetatie behorend tot Littolletalia uniflorae en/ of IsoëtoNanojuncetea • 7120 - Aangetast hoogveen waar natuurlijke regeneratie nog mogelijk is 7140 - Overgangs- en trilveen • 7150 - Slenken en veengronden met vegetatie behorend tot het Rhynchosporion • 4010 - Noord-Atlantische vochtige heide met Erica tetralix • 2330 - Open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten op landduinen • 4030 - Droge Europese Heide • 2310 - Psammofiele heide met Calluna en Genista • 5120 - Juniperus communis-formaties in heide of kalkgrasland
Moerashertshooi • 5 gele kroonbladen • Tegenoverstaande bladeren • Grijsviltig behaard • Rode gesteelde klieren op kelkbladen
Pijpenstrootje
Vormen van dichte pollen. stengel met maar 1 knoop die helemaal aan de basis zit. Dus het lijkt een stengel zonder knopen. Op de overgang van de bladschede naar de bladschijf een dichte kraag van haartjes paarse meeldraden
Pitrus
Veldrus
Biezeknoppen
Stijve glanzend groene stengel. Lang schutblad in verlengde van stengel alsof de stengel doorloopt. Bloeiwijze lijkt zo uit de stegel te komen. Stengel is volledig gevuld met merg (geen ladder).
Bochtige smele
Bochtjes in de stengel en bloemstelen
Priemvormige bladeren
Veenmos
• Zijtakken in bundeltjes van 2-8 • Aan de top komen takjes samen = een soort dicht kopje van takjes • Is als een spons
Vochtige en natte heide • 4010 - Noord-Atlantische vochtige heide met Erica tetralix • 7120 - Aangetast hoogveen waar natuurlijke regeneratie nog mogelijk is 7140 Overgangs- en trilveen • 7150 - Slenken en veengronden met vegetatie behorend tot het Rhynchosporion
Gewonde dopheide •De typische soort van de vochtige heide •Optimaal standplaats is nat met geringe schommelingen •Vermesting en verzuring Pijpenstoortje wordt dominant
Beenbreek • kwelplaatsen met permanente grondwatervoorziening en goede doorluchting • Op veen of zure zandgronden • Geringe schommelingen van het grondwater
• Vooral in grote gebieden nog met goede waterhuishouding • max stifstofdepositie tussen 7 en 14 kg/ha/jaar
Klokjesgentiaan • In vochtig heischraal grasland of in Natte heide ! • Verzuring nadelig voor de kieming, bekalken kan nodig zijn • Plaggen en maaien kan de soort ten goede komen • Bijna alle groeiplaatsen buiten de Kempen zijn verdwenen
Veenbies •Soort van intacte natte heide •Erg natte standplaatsen •Watertafel in zomer slecht enkele decimeter onder maaiveld
•Vooral nog in grote heidegebieden
Rompgemeenschap met Pijpenstrootje Door uitdroging, voedselaanrijking, brand of stopzetten van beheer Nu algemeen in heidegebieden Vaak uiterst soortenarm
Bont dikkopje: Overgang van bomen naar grasland en heide •Vaak in de buurt van kleine open waters •Waardplant zijn grassen zoals Pijpenstrootje •Op geringe afstand van de bosrand of in het bos •Op vegetaties die al meerdere jaren niet gemaaid worden
Moeraswolfsklauw •Een pionierssoort •Typisch op plagplekken of langs paden •Naakte vaste voedselarme vochtige bodem nodig •Kruidlaag is meestal ijl
Kleine zonnedauw Typische plant van vochtige plagplekken op de heide
Witte snavelbies •Staat meestal op lagere nattere delen dan Bruine snavelbies •Grondwater best nooit dieper dan 20 cm •Vaak venige standplaatsen
Bruine snavelbies en een slenk vol met Bruine snavelbies In slenken meestal langer pionierskarakter door schommelende waterstand
Gewoon veenmos
Hoogveen-veenmos
Lavendelheide, een soort van het hoogveenachtige heide
Eenaarig wollegras, ook een soort van hoogveenachige heide
Vennen • 3110 - Mineraal arme oligotrofe wateren van de Atlantische zandvlakten • 3130 - Oligotrofe tot mesotrofe stilstaande wateren met vegetatie behorend tot Littolletalia uniflorae en/ of IsoëtoNanojuncetea
Oeverkruid •Smalle bladeren •Kale bodem
•Kleine planten
Waterlobelia •Zeer zeldzaam in Vlaanderen
•Zuur voedselarm water •Bodem zonder sliblaag
Vlottende bies •zwak gebufferd water •een beetje organisch materiaal kan
Knolrus, kan ook in het water groeien. Dominant meer ammonium, lagere pH vaak samen met veel veenmossen
Gevlekte witsnuitlibel •met uitsterven bedreigd, •alle witsnuitlibellen vinden we in oligotroof tot mesotroof water •Vaak plassen met veenmostapijten •Best bos in de omgeving •De Noordse witsnuitlibel en de venwitsnuitlibel zijn de meest typische soorten voor zuur voedelarm venwater.
Venwitsnuitlibel
Noordse witsnuitlibel
De Gerande oeverspin, jaagt in lage vegetatie maar ook op en in het water
Carabus clathratus •Oevers van voedselarme vennen •Kan onder water jagen naar slakken, bloedzuigers en insectenlarven •Zou tot 15 min onderwater kunnen blijven
•Heeft open oevervegetatie nodig.
Droge heide • 2330 - Open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten op landduinen • 4030 - Droge Europese Heide • 2310 - Psammofiele heide met Calluna en Genista
Bastaardzandloopkever, net als de Groene zandloopkever een keversoort van open, zandig terrein
Witbaardzandbij •een van de vele zandbijen •Sommige soorten graven horizontale gangen andere verticale
Buntgras en Ruig haarmos, aangepast aan zeer droge omstandigheden
Kraakloof, een korstmos. Kostmossen vind je op zand maar ook tussen oude stuikheide. Korstmossen op zand zijn zeer gevoelig voor betreding
Zandblauwtje komt ook voor in soortenrijke struisgraslanden. Samen met mannetjesereprijs, gewone veldbies, brem en schapenzuring
Droge heide • 2330 - Open grasland met Corynephorus- en Agrostis-soorten op landduinen • 4030 - Droge Europese Heide • 2310 - Psammofiele heide met Calluna en Genista
dynamische cyclus in de heide gras
Pijpenstrootje
Heidehaantje
struweel, bos
Struikhei • Symbiosesystemen met schimmels in de wortels • Struikheidestruiken leven slechts enkele tientallen jaren • Veel korstmossen in oude heide
Bochtige smele • Samen met Pijpenstrootje de vergrasser van de heide
• Staat op droge bodem • Een beetje vocht en je hebt Pijpenstrootje
Kruipbrem, kensoort van de droge heide. Er zijn 3 Genista soorten in Vlaanderen, Kruip-, Stekel- en Verfbrem. Alle drie komen zij het meest voor op heideterreinen met wat leem of wat meer humus in de bodem. Verfbrem vinden we niet meer op de heide
Europese habitatrichtlijn, 2 soorten droge heide: Psammofiele heide: •psammos = grieks voor zand •(zeer voedselarm droog en zuur, jonge bodem, geen bodemprofiel) •code = 2310 •Samen in mozaïek met landduinen met buntgras en struisgrassoorten Droge Europese heide: •bodem met profiel (podzolbodems) •Indien iets voedselrijk, wat meer leem in de bodem overgang naar heischraalgrasland
Stekelbrem
Rode dopheide • Een Atlantische soort • Droog tot vochtige bodem (droger dan Gewone dopheide)
Welke beheermaatregelen ken je?
Case 1 • Hoe zou je het natuurbeeld dat je hier ziet omschrijven? • Is het natuurbeeld dat je hier ziet een natuurstreefbeeld voor heidebeheer? • Zo ja, welk beheer ga je voeren om het te bewaren? • Zo nee, welk natuurbeheer ga je voeren om het natuurbeeld te wijzigen?
Plaggen Verstoring Afvoer nutriënten Afvoer mineralen Frequentie Zorgen voor structuur Zorgen voor pionier
Chopperen
Maaien
Branden
Stootbegrazing
Heidebeheer case 2 • Welke natuurstreefbeelden herken je op deze foto? • Welk beheer ga je voeren om deze streefbeelden te bewaren?
Heidebeheer case 3 • Welk natuurbeeld zie je op deze foto? • Is dit een natuurstreefbeeld voor heidebeheer? • Zo ja, welk beheer ga je voeren om dit natuurbeeld te behouden? • Zo nee, welk beheer ga je voeren om een ander natuurbeeld te ontwikkelen?
Bedreigingen voor de heide, case • Welk natuurstreefbeeld zie je op de foto hierboven? • Welk Europees beschermd habitattype is dit? • Zoek de LSVI-tabel op van dit type? • Wat zijn de gevolgen van verzuring en vermesting volgens deze LSVI-tabel?
Beheerkosten case • een heidegebied van 20 ha • de basisbeheermaatregel op heel de oppervlakte is begrazing • er wordt ook 2 ha boomopslag verwijderd • er wordt in totaal 1 ha geplagd • er wordt 1ha gemaaid
Beheerkosten case Ingreep 20 ha begrazen 2 ha boomopslag verwijderen 1 ha plaggen 1 ha maaien totaal
Kost
