MONOGRAFIEËN BW
B88 Verzekering Prof. mr. F.H.J. Mijnssen
Tweede druk
Kluwer a Wolters Kluwer business
Deventer - 2012
INHOUDSOPGAVE
Voorwoord / V lijst van afkortingen / XV Verkort aangehaalde literatuur / XVII HOOFDSTUK I Afdeling 7.17.1, Algemene bepalingen
2
3
4
5 6
Ontwikkeling van het verzekeringsrecht 1.1 Oud verzekeringsrecht en Wetboek van Koophandel 1.2 Korte geschiedenis van de totstandkoming van titel 7.17 BW / 1 Titel 17 in het Ontwerp Meijers / 2 1.4 Titel 17 in het Regerings-Ontwerp / 2 Algemene beginselen, definitie van verzekering, art 7:925 BW / 2 2.1 Inleiding / 2 2.2 Verzekering een consensuele, wederkerige overeenkomst / 3 23 Verzekering een volmaakt wederkerige overeenkomst / 3 2.4 Verzekering een kansovereenkomst? / 5 Onzekerheid / 6 3.1 Aan iedere vorm van verzekering is onzekerheid inherent, 7:925 lid BW / 6 3.2 Het risico behoeft niet als voorval te verwezenlijken / 6 33 Objectieve en subjectieve onzekerheid / 7 Schadeverzekering, sommenverzekering en persoonsverzekering, art 7:925 BW / 8 4.1 Schade- en sommenverzekering / 8 42 Sommenverzekering is persoonsverzekering / 8 Verzekeraar, verzekeringnemer en tot uitkering gerechtigde, art 7:925 lid 1, art 7:945 en 7:965 BW / 9 Algemene aspecten van verzekering naar buitenlands recht 6.1 Engeland 62 Duitsland 63 Frankrijk 6.4 België / 10
VII
Inhoudsopgave
7
8
9
10
VIII
Mededelingsplicht, art. 7:928-7:931 BW / 11 7.1 Algemene aspecten 72 Goede trouw van de verzekeringnemer, art. 7:928 1 BW 7.3 Relevantie van de mee te delen feiten, 7:928 lid 1 BW 7.4 Niet verschoonbare onwetendheid van de verzekeraar, art. 7:928 lid 4 BW / 13 7.5 Mededelingsplicht in geval van een verzekering ten behoeve van een derde, art. 7:928 lid 2 en 3 BW 7.6 De vragenlijst art. 7:928 lid 6 BW 7.7 Strafrechtelijk verleden, art 7:928 lid 5 BW 7.8 Strafrechtelijke feiten langer dan acht jaren geleden voorgevallen behoeven niet te worden vermeld 7.9 Geen spontane vermelding van feiten omtrent het strafrechtelijk verleden Gevolgen van het niet voldoen aan de mededelingsplicht 8.1 Bevoegdheid tot opzegging van de overeenkomst en geheel of gedeeltelijk ontslag van de verplichting tot het recht doen van een uitkering, art. 7: 929 en 7:930 BW 8.2 Bevoegdheid de overeenkomst op te zeggen, art 7:929 BW 8.3 Ontslag van de verplichting tot het doen van een uitkering, art. 7:930 BW 8.4 In stand blijven van de uitkering bij gebrek aan causaal verband, 7:930 lid 2 BW 8.5 De verzekeraar zou bij kennis van de verzwegen feiten toch een verzekering ebben gesloten, art. 7:930 lid 3 8.6 Gevolgen van opzet tot misleiding, art. 7:930 leden 4 en 5 8.7 Mededelingsplicht naar buitenlands recht / 20 De Polis, algemene verzekeringsvoorwaarden, voor de wederpartij van de verzekeraar bestemde mededelingen, art 7:932 en 7:933 BW / 21 9.1 Verplichting tot afgifte van een polis, art. 7:932 lid 1 BW / 21 92 Algemene verzekeringsvoorwaarden / 22 9.3 Uitleg van algemene verzekeringsvoorwaarden / 23 9.4 Wijziging van de verzekeringsvoorwaarden / 25 9.5 Mededelingen door de verzekeraar, art. 7:933 BW / 26 Betaling van premie, art 7:934 BW / 28 10.1 Inleiding / 28 102 Inning van premie door de tussenpersoon / 28 103 Niet of niet tijdige betaling van vervolgpremie, beëindiging van de verzekering of schorsing van de dekking, art 7:934 BW / 29 10.4 Verrekening uitkering met vordering ter zake van premie, art 7:935 BW / 29 10.5 Gevolgen van het art 7:936 BW / 30 10.6 Premierestitutie, art. 7:938 BW / 31 10.7 Premierestitutie naar buitenlands recht / 32
Inhoudsopgave
11
12
13
14
Beëindiging van een verzekering / 32 11.1 Inleiding / 32 11.2 De opzegtermijn van twee maanden, art 7:940 lid 1 / 33 11.3 Opzegging in ieder geval mogelijk na art. 7:940 lid 2 / 34 11.4 Beëindiging van persoonsverzekering, art. 7:940 lid 2 en 5 BW / 35 11.5 Tussentijdse opzegging, art 7:940 lid 3 BW / 36 11.6 Opzegging na wijziging van de verzekeringsvoorwaarden in het nadeel van de verzekeringnemer of de tot uitkering gerechtigde, 7:940 lid 4 BW / 37 Verplichtingen na verwezenlijking van het risico / 37 12.1 Mededeling van verwezenlijking van hetrisico, 7:941 lid 1 BW / 37 12.2 Verschaffen van gegevens ter vaststelling van de omvang van de uitkering, art 7:941 lid 2 BW / 38 12.3 Bedongen verval van recht bij niet tijdige mededeling etc, art. 7:941 lid 4, BW / 39 12.4 Gevolgen van misleiding bij het verschaffen van de voor berekening van de uitkering nodige gegevens, art 7:941 lid 5 BW / 39 Betaling van de uitkering / 40 13.1 Inleiding, art 7:926 BW / 40 132 De verzekeraar die aan een tussenpersoon betaalt doet dit voor eigen risico, art 7:937 BW / 41 Verjaring / 41 14.1 Algemeen / 41 142 De driejarige verjaringstermijn van art 7:942 lid 1 BW / 42 14.3 Aanvang van de verjaringstermijn / 42 14.4 Geen absolute verjaringstermijn / 43 14.5 Stuiting van de verjaring / 43 14.6 Verjaring en stuiting in geval van aansprakelijkheidsverzekering / 44
HOOFDSTUK II Schadeverzekering / 47 15
16
Enige algemene aspecten van schadeverzekering / 47 15.1 Inleiding / 47 15.2 Omschrijving van art. 7:944 BW / 47 153 Indemniteitsbeginsel / 48 15.4 Verzekerbaar belang / 48 15.5 Verzekeringnemer en verzekerde, art 7:945 BW / 49 Verzekering ten behoeve van een derde / 49 16.1 Derdenbeding / 49 162 Het belang van de derde / 50 163 De naam van de derde behoeft niet te worden vermeld / 50 16.4 Aanvaarding / 51 16.5 Derde kan soms vóór aanvaarding als verzekerde worden aangemerkt / 51 16.6 Herroeping / 52
Inhoudsopgave
17
18 19 20
21
22
Verzekering volgt het belang / 53 17.1 Inleiding / 53 17.2 Verzekering volgt het belang niet bij andere vormen van verkrijging dan door overdracht / 53 17.3 Verzekering volgt het belang alleen indien het belang bij behoud van de zaak is gedekt art. 7:948 BW / 54 17.4 De regel dat verzekering het belang volgt is niet van toepassing bij overdracht van een ander goed dan een zaak / 55 17.5 De verzekering gaat over bij de overgang van het risico / 56 17.6 Ook verplichtingen gaan over / 56 17.7 Voortzetting van de verzekering is beperkt / 57 17.8 Geen nieuwe verzekering / 57 17.9 'Verzekering volgt het belang' niet van dwingend recht / 58 17.10 Verzekering volgt het belang naar buitenlands recht / 59 Verzekering aan toonder of order, art 7:949 BW / 60 Overgang van de verzekering na overlijden, 7:950 BW / 61 Uitgesloten schadeoorzaken, art 7:951 en 7:952 BW / 62 20.1 Inleiding / 62 20.2 Schade als gevolg van de aard van de verzekerde zaak / 63 20.3 Schade veroorzaakt die het gevolg is van een gebrek van de zaak / 63 20.4 De wettelijke uitsluiting van schade als gevolg van de aard van de zaak of een eigen gebrek betreft alleen schade aan de verzekerde zaak zelf / 64 Schade als gevolg van opzet of roekeloosheid van de verzekerde, art 7:952 BW / 65 21.1 Inleiding / 65 21.2 Is niet van opzet of roekeloosheid van de verzekerde sprake, dan kan het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid toch onaanvaardbaar zijn dat de verzekerde aanspraak zou hebben op de verzekerde uitkering / 66 213 Art. 7:952 BW is van regelend recht / 67 21.4 Beperking van de dekking / 67 21.5 Alleen opzet en roekeloosheid van de verzekerde ontslaat de verzekeraar / 68 21.6 Schade door roekeloosheid van een echtgenoot / 68 21.7 Eigen schuld naar buitenlands recht / 69 Risicoverzwaring / 70 22.1 Inleiding / 70 22.2 Oud recht en ontwerp Meijers / 70 223 Contractuele regeling vanrisicoverzwaring/ 71 22.4 Limitering door beschrijving van het verzekerde voorwerp / 71 22.5 Bedingen betreffenderisicoverzwaring/ 73 22.6 Garantieclausules / 74 22.7 Risicoverzwaring naar buitenlands recht / 74
Inhoudsopgave
23
24
25
26
De rechtstreekse actie tegen de aansprakelijkheidsverzekeraar, art 7:954 BW / 75 23.1 Inleiding / 75 23.2 Bedingen ter zake van rechtstreekse betaling / 76 233 Geen eigen recht van de benadeelde / 76 23.4 Directe actie alleen in geval van schade door dood of letsel / 77 23.5 Melding van de verwezenlijking van het risico is vereist / 77 23.6 De vordering van de verzekerde kan niet worden vervreemd of bezwaard, 7:954 4 BW / 78 23.7 De vordering van de verzekerde is niet vatbaar voor beslag, 7:954 lid 4 BW / 79 23.8 Samenloop van benadeelden / 79 23.9 Oproeping van de verzekerde in het geding / 80 23.10 Rechtstreekse actie in het buitenlandse recht / 80 De verzekerde som, 7:955 BW / 24.1 Functie van de verzekerde som / 81 24.2 Een uitkering komt niet in mindering op de verzekerde som, 7:955 lid 2 BW / 82 De verzekerde waarde, 7:956 BW / 82 25.1 Betekenis van het begrip verzekerde waarde / 82 25.2 Herbouwwaarde, vervangingswaarde en nieuwwaarde / 83 253 Verzekerde som en waarde in buitenlands recht / 84 Bereddingsplicht art 7:957 BW / 84 26.1 Algemene opmerkingen / 84 26.2 Gevolgen van het niet naleven van de bereddingsplicht / 85 26.3 Niet voldoen aan de bereddingsplicht tegenover roekeloos gedrag / 86 26.4 De kosten van de beredding zijn voor rekening van de verzekeraar / 86 26.5 Kosten van beredding in geval van onderverzekering, art. 7:959 lid 2 26.6
27
28
De bereddingsplicht rust op verzekeringnemer en verzekerde, art 7:957 lid 1 BW / 88 26.7 Bereddingsplicht binnen redelijke grenzen / 88 26.8 Bereddingsplicht naar buitenlands recht / 89 Berekening van de te vergoeden schade, art 7:958 BW / 89 27.1 Inleiding / 89 272 Vergoeding in geval van volledig verlies, art 7:958 lid 1 BW / 90 27.3 Herkrijging van een buiten de macht van de verzekerde geraakte zaak. 7:958 lid 3 BW / 91 27.4 Vergoeding in geval van beschadiging / 91 27.5 Gevolgen van onderverzekering / 92 27.6 Expertisekosten / 93 Indemniteitsbeginsel, 7:960 BW / 93 28.1 Inleiding / 93 282 Beslissend is de waarde waarvan bij berekening van de uitkering moet worden uitgegaan / 94
XI
Inhoudsopgave
28.3 28.4
29
30
Indemniteitsbeginsel en voortaxatie / 95 Voorafgaande taxatie door deskundigen, art 7:960, tweede zin, BW / 95 Meervoudige verzekering, art. 7:961 BW / 96 29.1 Inleiding / 96 29.2 De verzekerde kan één van de verzekeraars aanspreken tot vergoeding van de gehele schade / 97 29.3 Onderling verhaal van verzekeraars / 98 29.4 De verzekerde die een van de verzekeraars tot het volle bedrag aanspreekt moet de andere verzekeringen noemen / 99 29.5 Samenloop in geval bij één der verzekeringen meer verzekeraars zijn betrokken 29.6 Meervoudige verzekering in buitenlandse rechtsstelsels Subrogatie 30.1 Inleiding 30.2 Geen subrogatie in een zakelijk recht 3 0 3 Geen subrogatie in rechten uit verzekering 30.4 Geen subrogatie in geval van sommenverzekering 30.5 Subrogatie ook wanneer de verzekeraar onverplicht schade heeft vergoed 30.6 Geen benadeling van de verzekeraar door de verzekerde 30.7 Geen benadeling van de verzekerde 30.8 sommige gevallen, afhankelijk van de persoon van de aansprakelijke, is subrogatie uitgesloten 30.9 Subrogatie vindt wel plaats in geval van opzet of roekeloosheid van de derde 30.10 Subrogatie naar buitenlands recht
HOOFDSTUK III Afdeling 7.173, § 1, 31
32
XII
algemene bepalingen
Definitie van sommenverzekering, art. 7:964 BW 31.1 Algemene opmerkingen 31.2 Sommenverzekering is persoonsverzekering 31.3 Bij een sommenverzekering betrokken personen, art 7:965 BW 31.4 Bevoegdheden van de verzekeringnemer Aanwijzing van een begunstigde, 7:966 BW 32.1 Aanwijzing van een begunstigde en diens recht op de uitkering 32.2 Aanwijzing van een derde als begunstigde is een derdenbeding 32.3 De verschillende modaliteiten van de aanwijzing als begunstigde 32.4 Onherroepelijk worden van de aanwijzing van een derde, art. 7:968 BW 32.5 Bijzondere aspecten van de aanwijzing art 7:967 BW, inleiding 32.6 Aanwijzing van in hoedanigheid of bij naam, art. 7:967 lid 2 en 3 BW
Inhoudsopgave
32.7
33 34 35
36 37
Erfrechtelijke aspecten van de aanwijzing, art 7:967 lid 4 tot en met 7 BW / 116 32.8 Gelijktijdig overlijden van verzekeringnemer en derdebegunstigde, art. 7:967 lid 7 BW / 117 32.9 De verzekeringnemer wordt geacht zichzelf te hebben aangewezen als een aanwijzing ontbreekt, art 7:769 lid 8 BW De aanvaarding, art. 7:969 BW Overdracht van rechten uit een sommenverzekering, art. 7:970 BW Pandrecht, art. 7:966 lid 1, onder a, BW en art 7:971 BW / 120 35.1 Aanwijzing van een derde als pandhouder 35.2 Vestiging van recht van pand 35.3 Afdracht van een verhaalsoverschot door de pandhouder, 7:971 lid 2 en 3 BW De verzekeringnemer heeft in sommige gevallen toestemming nodig voor uitoefening van zijn rechten, art 7:972 BW Onwaardigheid, art 7:973 BW
HOOFDSTUK IV Afdeling 7.173, § 38 39 40
41 42
43
Levensverzekering
Omschrijving van 7:975 BW / 125 Gevolgen van verzaking van de mededelingsplicht in geval van levensverzekering, art 7:982 BW / 125 Uitvaartverzekering, 7:976 BW 40.1 Niet alle bepalingen betreffende levensverzekering zijn van toepassing op uitvaartverzekering, 7:976 BW / 126 402 De uitkering ter zake van uitvaartverzekering is niet vatbaar voor uitwinning, art 7:976 BW / 127 Opzegging, ontbinding en verval van de levensverzekering, art 7:977 BW Rechten tot afkoop, tot en belening art. 7:978 en 7:979 BW 42.1 Inleiding 42.2 Afkoop van levensverzekeringen, art 7:978 lid 1 BW / 129 4 2 3 Premievrijmaken, van levensverzekeringen, art 7:978 lid 2 BW 42.4 Belening van levensverzekering, art 7:979 BW / 130 Beëindiging of wijziging van de verzekering met een afkoopwaarde of een premievrije waarde 43.1 Inleiding 4 3 2 Uitblijven van betaling van vervolgpremie, art 7:980 BW 4 3 3 Gevolgen van het uitblijven van betaling van de vervolgpremie, 7:980 lid 2 BW / 132 43.4 Intreden van de gevolgen van het achterwege blijven van premiebetaling, 7:980 lid 1 BW
XIII
Inhoudsopgave
43.5
44
45
Gevolgen van overlijden van de verzekerde door een uitgesloten oorzaak, art. 7:981 BW 43.6 Gevolgen van opzegging wegens niet voldoen aan de mededelingsplicht, art. 7:983 BW Pandrecht en uitwinning, art. 7:984 BW 44.1 Inleiding 44.2 Uitoefening van het recht tot afkoop door de pandhouder 443 Vereisten voor afkoop door de pandhouder, 7:984 lid 1 BW 44.4 Belening van de levensverzekering ter voldoening van de pandhouder, 7:984 lid 2 BW 44.5 Wijziging van de begunstiging door de pandhouder Verjaring van rechtsvorderingen tot het doen van een uitkering ter zake van levensverzekering
Jurisprudentieregister van de Hoge Raad Artikelenregister Trefwoordenregister
XIV
