Prof. mr. W.D.H. Asser
Bewijslastverdeling
KLUWER ^Sp? Deventer - 2004
INHOUDSOPGAVE
Woord vooraf/ 5 Lijst van afkortingen /19 Lijst van verkort aangehaalde literatuur / 21 ALGEMEEN DEEL 1
Bewijzen en bewijswaardering / 31
1. 2.
Inleiding / 31 Bewijzen, bewijskracht en bewijswaardering / 31
3.
Direct en indirect bewijs; feiten en hulpfeiten / 35
2
Bewijslast en bewijslastverdeling / 39
2.1
Inleiding / 39
4. 5. 6. 2.2 7. 8.
Bewijslast: twee betekenissen / 39 Bewijslast: terminologie / 39 De ratio voor regels van bewijslastverdeling / 40 Theoretische onderbouwing van de bewijslastverdeling / 42 Verschillende uitgangspunten mogelijk / 42 Indeling van de theorieen / 44
2.3 9. 10. 11.
De procesrechtelijke of billijkheidstheorieen / 44 De procesrechtelijke theorie van Anema / 44 De concrete billijkheid/ 46 Een afweging / 47
2.4 12. 13. 14. 15. 16.
De objectiefrechtelijke theorie / 49 De Duitse herkomst: Leo Rosenbergs Normentheorie / 49 Stelplicht/52 Bewijsrisico en non Iiquet / 53 Stelplicht, bewijslast en bewijsrisico / 56 Keuze voor de objectiefrechtelijke theorie / 57
lnhoudsopgave
3
De bewijslastverdeling in de wet / 59
17. 18. 19. 20. 21. 22.
Een algemene bepaling in de wet / 59 Art. 150 Rv / 59 Geldingsgebied van art. 150 Rv; kort geding; arbitrage / 60 De karakterisering van de bewijslastregels; internationaal privaatrecht / 62 Gevolgen voor de wetgeving / 64 Overgangsrecht / 66
4
Stelplicht en motiveringsplicht / 69
23. 24. 25.
Stellen en motiveren / 69 De 'substantieringsplichf van art. Ill lid 3 Rv / 70 De kwalificatie van het verweer / 71
5
Afwijken van de hoofdregel van art. 150 Rv / 73
26. 27. 28. 29.
Inleiding / 73 Bijzondere regels van bewijslastverdeling / 73 Redelijkheid en billijkheid / 75 Bewijsovereenkomsten / 77
6
Omkering van de bewijslast /81
30.
Omkering van het bewijsrisico / 81
31.
Ratio van de omkering / 83
7
Het vermoeden / 87
7.1 32. 33. 34. 35. 36.
Algemeen j 87 Inleiding / 87 De soorten vermoedens; terminologie / 87 Indirect bewijs / 88 Tegenbewijs / 89 'De gevolgtrekking die de rechter geraden acht' / 89
7.2 37. 38. 39. 40. 41. 42.
De wettelijke vermoedens / 89 Het 'onweerlegbare wettelijke vermoeden'; ficties / 89 Weerlegbare wettelijke vermoedens / 91 Vermoedens in eigenlijke zin met een overheersend feitelijk karakter / 92 Vermoedens met een overheersend normatief karakter / 93 Verdeling van de bewijslast onder de naam van een vermoeden / 97 Terminologie met betrekking tot het wettelijke vermoeden in het BW /100
Inhoudsopgave
7.3 43. 44.
Rechterlijke vermoedens /102 Jurisprudentiele vermoedens; de 'omkeringsregel' /102 Het rechterlijk of feitelijk vermoeden en het 'voorshandse' bewijsoordeel /105
8
Tegenbewijs /109
45. 46. 47. 48.
Bewijs tegen vaststaande feiten /109 Wat tegenbewijs is; niet steeds bewijs van het tegendeel /110 Tegenbewijs staat vrij /111 Bewijsaanbod /112
9
Verzwaring van de motiveringsplicht /115
49. 50. 51. 52.
Verlichting van de bewijslevering en het bewijsrisico /115 Ratio /115 De grens met omkering van het bewijsrisico /116 Sanctie /117
10
Het bewijsinterlocutoir /119
53. 54. 55.
Het karakter van de beslissing /119 Hoger beroep /120 Kritiek en rechtsvergelijking /120
BIJZONDER DEEL 11
Inleiding /125
56. 57. 58-59.
De Hoge Raad en de bewijslastverdeling /125 Rechtspraakoverzicht /127 (gereserveerd) /127
12
Boek 1 BW /129
12.1 60. 61-62.
Huwelijk /129 Sluiting huwelijk /129 (gereserveerd)/129
12.2 63. 64. 65. 66-69.
Huwelijksvermogensrecht /129 Huwelijksgemeenschap - Afrekening na ontbinding /129 Huwelijksgemeenschap - Scheiding en deling na ontbinding /130 Pensioenverevening /131 (gereserveerd) /132
Inhoudsopgave
12.3 70. 71. 72. 73. 74.
Alimentatie /132 Uitsluiting wettelijke indexering /132 Wijziging alimentatie /132 Limitering alimentatie /133 Alimentatie en rechtsverwerking /134 (gereserveerd) /135
12.4 75. 76. 77. 78. 79.
Afstamming /135 Biologische vader /135 Erkenning /135 Omgangsregeling /135 (gereserveerd) /136 Haags Kinderontvoeringsverdrag /136
13
Boek2BW/139
13.1 80. 81-84.
Rechtspersonen algemeen /139 Vernietiging besluiten /139 (gereserveerd) /139
13.2 85. 86. 87. 88. 89. 90-94.
Vennootschapsrecht /139 Bestuurdersaansprakelijkheid wegens niet-volstorting aandelen /139 Bestuurdersaansprakelijkheid bij faillissement vennootschap /140 Doorbraak aansprakelijkheid e.d. /141 Persoonlijke aansprakelijkheid bestuurders/aandeelhouders voor onrechtmatig optreden van de vennootschap /144 Benadeling van crediteuren bij liquidatie /144 (gereserveerd) /144
13.3 95. 96-99.
Ondernemingsrecht /144 Conflict met de ondernemingsraad /144 (gereserveerd) /144
14
Boek3BW/145
14.1 100. 101. 102. 103-104.
Algemene bepalingen /145 Onroerende/roerende zaken /145 Beperkte rechten /145 Misbruik van bevoegdheid /146 (gereserveerd) /146
14.2 105. 106. 107. 108. 109-114.
Rechtshandelingen j 146 Verklaring /146 Conversie nietige rechtshandeling /148 Actio Pauliana /148 Volmacht /148 (gereserveerd) /152
10
Inhoudsopgave
14.3 115. 116.
Verkrijging en verlies van goederen /152 Overdracht roerende zaken /152 Overdracht registergoederen /152
14.4 117. 118.
Bezit en houderschap /152 Algemeen /152 Voortduring van bezit /153
14.5 119. 120. 121. 122. 123-129.
Vermoeden van eigendom /154 Bezit moet vaststaan /154 Positie t.o.v. degene van wie men verkreeg en t.o.v. derden /154 Bezit te goeder trouw /155 Vergoeding aan bezitter en houder /157 (gereserveerd) /157
14.6 Verhaalsrecht op goederen /157 130. Retentierecht /157 131-134. (gereserveerd) /158 14.7 Rechtsvorderingen /158 135. Verjaring /158 136-149. (gereserveerd) /159 15
Boek 4 BW /161
15.1 Erfrecht /161 150. Scheiding en deling nalatenschap /161 151-159. (gereserveerd) /161 16
Boek 5 BW /163
16.1 Burenrecht /163 160. Gebruiksrecht weg /163 161-169. (gereserveerd)/163 17
Boek 6 BW/165
17.1 170. 171-174.
Verbintenis in het algemeen /165 Voorwaardelijke verbintenissen /165 (gereserveerd)/166
17.2 175. 176. 177-179.
Niet-nakoming /166 Algemeen /166 Stelplicht ten aanzien van niet protesteren /167 (gereserveerd) /167
11
Inhoudsopgave
17.3 180. 181. 182. 183. 184. 185. 186. 187. 188. 189. 190. 191. 192-194.
Schadevergoeding \ 167 Algemeen /167 Kosten ter vaststelling van schade en aansprakelijkheid /169 Causaliteit /170 Alternatieve causaliteit /171 Eigen schuld /172 'Omkeringsregel' /173 Omkeringsregel - Verkeer /173 Omkeringsregel - Beroepsaansprakelijkheid notaris /175 Omkeringsregel - Medische aansprakelijkheid /175 Omkeringsregel - Diversen /182 Schadebeperkingsplicht en rechtsverwerking /190 Ander nadeel dan vermogensschade /190 (gereserveerd) /191
17.4 Afstand van vorderingen /191 195. Schuldvernieuwing, omvang stelplicht /191 196-199. (gereserveerd) /191 17.5 200. 201-204. 205. 206. 207. 208. 209. 210. 211. 212. 213. 214.
Onrechtmatige daad j 191 Rechtvaardigingsgrond /191 (gereserveerd) /192 Verkeer - Onrechtmatigheid; schuld /192 Verkeer - Causaal verband /194 Verkeer - Art. 185 WVW1994 /194 Fraude /196 Discriminate /197 Rekenplicht /197 Strafrechtelijke veroordeling /197 Benadeling van crediteuren /198 Onrechtmatige overheidsdaad - Strafrechtelijk optreden /199 Onrechtmatige overheidsdaad - Bestuurlijk optreden, vreemdelingenrecht / 200 215-219. (gereserveerd) / 200 220. Aansprakelijkheid voor personen en zaken / 200 221. Productenaansprakelijkheid / 202 222. Misleidende reclame / 203 223-229. (gereserveerd) / 203 17.6
Verbintenissen uit andere bron dan onrechtmatige daad ofovereenkomst / 203
230. Onverschuldigde betaling en ongerechtvaardigde verrijking / 203 231-239. (gereserveerd) / 204
12
Inhoudsopgave
18
Boek 6 BW Overeenkomsten in het algemeen / 205
240. 241. 242-244. 245. 246. 247. 248-249. 250. 251-259.
Totstandkoming / 205 Wilsgebreken / 205 (gereserveerd) / 206 Uitlegging / 206 Redelijkheid en billijkheid / 206 Ontbinding / 208 (gereserveerd)/210 Duurovereenkomsten / 210 (gereserveerd) / 210
19
Boek 7 en 7A BW Bijzondere overeenkomsten / 211
19.1 260. 261. 262-274.
Koop I 211 Roerende zaken / 211 Onroerende zaken / 211 (gereserveerd) / 211
19.2 275.
Geldlening / 212 Kwijtschelding in de familiesfeer / 212
19.3 Schenking / 212 276. Inbreng bij boedelscheiding / 212 277-279. (gereserveerd) / 212 19.4 280-285. 286. 287. 288-289.
Huur - Algemeen / 212 (gereserveerd) / 212 Beeindiging huurovereenkomst; kosten herstel verhuurde / 213 Overgang van huur bij overdracht van de verhuurde zaken / 214 (gereserveerd) / 214
19.5 290. 291. 292.
Huur en verhuur van woonruimte / 214 Gebreken aan het verhuurde / 214 Onderhuur/215 Beeindiging door verhuurder wegens dringend nodig hebben voor eigen gebruik / 215 293. Medehuurderschap; voortzetting huur / 215 294. Huurprijs / 216 295-299. (gereserveerd) / 216 19.6 Huur en verhuur van bedrijfsruimte / 216 300. Algemeen, aard van de overeenkomst / 216 301 -304. (gereserveerd) / 217
13
Inhoudsopgave
305.
Beeindiging door verhuurder wegens dringend nodig hebben voor eigen gebruik / 217 306-309. (gereserveerd) / 218 19.7 310. 311-314. 315. 316-319. 320. 321. 322. 323-349. 19.8 350. 351. 352. 353. 354-355. 356. 357. 358.
Opdracht / 218 Opdracht in het algemeen / 218 (gereserveerd) / 219 Lastgeving /219 (gereserveerd) / 219 Beroepsaansprakelijkheid - Professionele dienstverlening algemeen / 219 Beroepsaansprakelijkheid - Medische dienstverlening / 220 Beroepsaansprakelijkheid - Notaris / 222 (gereserveerd) / 223
Arbeidsovereenkomst / 223 Algemeen / 223 Hoogte van het loon / 224 Geen werk maar wel loon; bereidheid bedongen arbeid te verrichten / 225 Gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid / 227 (gereserveerd) / 228 Gelijke behandeling / 228 Arbeidsongeval, beroepsziekte - Algemeen en overgangsrecht / 230 Arbeidsongeval, beroepsziekte - Oud recht (art. 7A: 1638x) - Stelplicht / 231 359. Arbeidsongeval, beroepsziekte - Oud recht (art 7A:1638x) - Causaal verband / 232 360. Arbeidsongeval, beroepsziekte - Oud recht (art. 7A: 1638x) - Aansprakelijkheid van derden / 234 361. Arbeidsongeval, beroepsziekte - Oud recht (art. 7A:1638x) - Grove schuld / 234 362. Arbeidsongeval, beroepsziekte - Huidig recht (art. 7:658) - Causaal verband / 235 363. Arbeidsongeval, beroepsziekte - Huidig recht (art. 7:658) - Bevrijdend bewijs van de werkgever / 238 364. Arbeidsongeval, beroepsziekte - Huidig recht (art. 7:658) - Aansprakelijkheid van derde (lid 4) / 239 365-369. (gereserveerd) / 239 370. Einde dienstbetrekking - Vergoeding vakantiedagen / 239 371. Ontslagbescherming - Uitzendarbeid / 241 372. Ontslagbescherming bij ziekte / 241 373. Ontslagbescherming bij zwangerschap / 242 374. Ontslagbescherming bij lidmaatschap ondernemingsraad / 243 375. Ontslag op staande voet - Mededeling ontslag / 243 376. Ontslag op staande voet - Dringende reden - Algemeen / 243 377. Ontslag op staande voet - Dringende reden - Afdracht geld / 244
14
Inhoudsopgave
378.
382. 383. 384.
Ontslag op staande voet - Dringende reden - Ongeoorloofde werkweigering / 245 Ontslag op staande voet - Dringende reden - Ongeoorloofd verzuim - Ziekte werknemer / 245 Ontslag op staande voet - Dringende reden - Werkweigering - Andere grand dan ziekte / 247 Ontslag in strijd met contractuele opzegtermijn zonder toestemming van de werknemer / 248 Beeindiging dienstverband met wederzijds goedvinden / 248 Toestemming achteraf in nietig ontslag / 250 Kennelijk onredelijk ontslag / 250
385.
CAO / 252
379. 380. 381.
386. Staking / 252 387-399. (gereserveerd) / 252 19.9 Vennootschap / 252 400. Inbreng in v.o.f. uitsluitend arbeid / 252 401 -404. (gereserveerd) / 253 19.10 405. 406. 407. 408-409.
Borgtocht / 253 Algemeen / 253 Nadeel geleden door de borg / 253 Verkeerde voorstelling van zaken borg / 253 (gereserveerd) / 254
20
Boek 8 BW Verkeersmiddelen en vervoer / 255
20.1 410. 411-414.
Goederenvervoer - Algemeen / 255 Disculpatie schade bij en door inlading / 255 (gereserveerd)/255
20.2 415. 416-424. 425. 426-439.
Zee- en binnenvaartrecht / 255 Zeevervoer onder cognossement / 255 (gereserveerd) / 255 Aanvaring / 255 (gereserveerd) / 257
20.3 Wegvervoer 1258 440. CMR / 258 441 -449. (gereserveerd) / 258 20.4 Luchtrecht / 258 450. Wie is hoofdvervoerder? / 258 451-469. (gereserveerd) / 259
15
Inhoudsopgave
21
Wetboek van Koophandel / 261
21.1 470.
Wisselrecht / 261 Aval / 261
27.2 471. 472. 473. 474. 475. 476. 477. 478. 479. 480. 481. 482-489.
Verzekeringsrecht / 261 Uitlegging polis / 261 Verzwijging (art. 251 K) / 261 Nakoming verplichtingen uit de polis / 262 Brandverzekering - Brandstichting / 263 Brandverzekering - Merkelijke schuld / 263 Brandverzekering - Bestemmingswijziging / 264 Autodiefstal / 264 Aansprakelijkheidsverzekering / 265 Arbeidsongeschiktheidsverzekering / 265 Ongevallenverzekering / 265 Wet aansprakelijkheidsverzekering motorrijtuigen / 265 (gereserveerd) / 266
22
Insolventierecht / 267
490. 491. 492. 493. 494. 495-499.
Faillissementspauliana / 267 Faillissement en huwelijksgemeenschap - Praesumptio Muciana / 267 Verplichting posterijen uit art. 99 Fw / 268 Bewijskracht akte, bewijspositie curator (art. 123 Fw) / 269 Surseanceakkoord / 269 (gereserveerd) / 270
23
Procesrecht / 271
23.1 Bevoegdheid / 271 500. Forumkeuze, vrijwillig aanvaarde bewijslast / 271 501 -504. (gereserveerd) / 271 23.2 Procesinleiding / 271 505. Stelplicht ten aanzien van beroep op nietigheid dagvaarding / 271 506-509. (gereserveerd) / 271 23.3 510. 511-514.
Procedure in eerste aanleg / 271 Conventie/reconventie en bewijslastverdeling / 271 (gereserveerd)/ 272
23.4 Schriftelijk bewijs / 272 515. Echtheid van akten / 272 516. Tegenbewijs tegen akten / 272 517-519. (gereserveerd) / 273
16
Inhoudsopgave
23.5 520. 521. 522-524.
Rechtsmiddelen / 273 Stelplicht ten aanzien van aanvang termijn rechtsmiddel / 273 De rechtsstrijd in hoger beroep / 273 (gereserveerd) / 274
23.6 525. 526. 527-529.
Executie- en beslagrecht / 274 Executiegeschillen / 274 Derdenbeslag; verklaringsprocedure / 274 (gereserveerd) / 274
24
Intellectuele eigendom en ongeoorloofde mededinging / 275
24.1 Auteursrecht / 275 530. Inbreuk / 275 531 -534. (gereserveerd) / 275 24.2 Wet naburige rechten / 276 535. Percentage Rome-muziek / 276 536-539. (gereserveerd) / 276 24.3 540. 541. 542. 543-544.
Merkenrecht / 276 Uitputting / 276 Inbreuk - 'Non usus'-verweer / 276 Door merk- of licentiehouder in het verkeer gebrachte waren / 277 (gereserveerd) / 278
24.4 Handelsnaamwet / 278 545. Inbreuk - Verwarringsgevaar / 278 546-549. (gereserveerd) / 278 24.5 550.
Ongeoorloofde mededinging / 278 Slaafse nabootsing / 278
551.
Prijsbreker / 279
Jurisprudentieregister / 281 Trefwoordenregister / 293/"^
17
