030_GPV1QU_20150516_DMAHP_00_ZeroWaiste.qxp_DMm 12/05/15 18:10 Page 30
MISSIE
Het resultaat na één week. En Jana speelde maar een heel klein beetje vals.
Vignet verticaal
ZERO WASTE DeMorgen.magazine
030_GPV1QU_20150516_DMAHP_00_ZeroWaiste.qxp_DMm 12/05/15 18:11 Page 31
Onze redactrice ging één week op afvaldieet
Van water tot suikerwafels en wc-reiniger: zowat alles wat we in huis halen, zit onder een laagje plastic. Onze redactrice stapte op de trendy zero waste-trein met maar één doel voor ogen: al haar afval van één week in een bescheiden glazen bokaaltje doen passen. Dit is haar eerlijke relaas.
Maar liefst 3.865 kilo afval produceert de Belg gemiddeld per jaar: 365 kilo huishoudelijk afval en 3.500 kilo ‘verborgen afval’, industrieel afval dat voortkomt uit de fabricage van onze consumptiegoederen. Hoog tijd om die ecologische rugzak drastisch te verlichten, dachten de Zero Wasters. Via hun hippe (en minder hippe) blogs willen deze anti-afvalaanhangers nu ook ons, gewone stervelingen, bekeren. Pionier van deze verpakkingsvrije levensstijl is Béa Johnson. Al sinds 2008 leven zij en haar gezin van vier in Mill Valley, Californië, zogoed als zonder afval. Ter verduidelijking: afval wordt hier gedefinieerd als alles wat je weggooit zonder zicht op hergebruik of recyclage, ook al gebeurt dat achteraf alsnog door iemand anders. In de keukenkasten van de Johnsons dus geen plastic verpakkingen, wel glazen bokalen vol voeding die ze in bulk aankopen. Schoonmaak- en schoonheidsproducten maakt Béa zelf, de afvalemmer toverde ze om tot compostbak. “Sinds we Zero Waste gingen, zijn onze levens alleen maar verbeterd. We voelen ons gelukkiger en leiden een meer betekenisvol leven; gebaseerd op ervaringen in plaats van op spullen”, schrijft Johnson op haar blog The Zero Waste Home. In 2013 publiceerde ze het gelijknamig boek Zero Waste Home: The Ultimate Guide to Simplifying Your Life by Reducing Your Waste. ‘The Waste-Free Priestess’, zoals The New York Times haar noemt, verdient vandaag haar
Antonissen foto’s Eline Ros
eten bio, vegan, suiker- én glutenvrij, gebruiken geen shampoo of zeep en, last but not least, vullen slechts één afvalzak per jaar. “Eigenlijk besefte ik pas hoe weinig afval wij produceren toen mijn vriend twee jaar geleden plots opmerkte dat hij nog geen enkele afvalzak had buitengezet dat jaar. Wij leven zo ecologisch dat Zero
brood als Zero Waste-expert, of -goeroe, zo u wil. Ook België heeft haar Béa Johnson: Green Evelien. Groener dan deze vrouw kun je niet leven. In de kalme Ardennen verheft het gezin van Green Evelien duurzaamheid tot levenskunst: ze verbruiken zo weinig mogelijk elektriciteit en water, hebben geen koelkast en diepvries,
16 mei 2015
Waste een logisch gevolg is”, vertelt Green Evelien vanuit Vielsalm. Honderd procent ecologisch leven, zonder plastic én zonder douche, koelkast en smartphone in de afgelegen Ardeense velden, toch een brug te ver? Dan is er ook de meer stedelijke blog Trash is for Tossers van Lauren Singer. De 23-jarige brunette uit New York laat zich nog het best omschrijven als de ecologische kruisbestuiving van Marnie en Shoshanna uit de serie Girls: keurige, klassieke schoonheid enerzijds, enthousiasme op de grens van het waanzinnige anderzijds. De voormalige studente environmental studies had naar eigen zeggen haar persoonlijke aha-erlebnis toen ze het bestaan van Béa Johnson en haar Zero Waste Home ontdekte. Ondertussen staat Singer bekend als het knappe, jonge snoetje van de Zero Wasters, en bewijst ze dat een afvalvrij leven allesbehalve een duffe bedoening hoeft te zijn. Ze haalde via Kickstarter het vierdubbele van het door haar gevraagde bedrag op, en startte daarmee haar eigen bedrijf The Simply Co., waarmee ze zelfgemaakt, organisch en veganistisch wasmiddel verkoopt. Laurens afval van de voorbije twee jaar past in één belachelijk klein bokaaltje. Zelf zal ik al blij zijn als mijn afval van één week in zo’n glazen geval past; kwestie van haalbare doelen te stellen. “Het pad naar Zero Waste is eindeloos”, schrijft Lauren Singer op Trash is for Tossers. Gelukkig ben ik niet vies van lichtjes onmogelijke ondernemingen.
30 — 31
Reportage
tekst Jana
030_GPV1QU_20150516_DMAHP_00_ZeroWaiste.qxp_DMm 12/05/15 18:11 Page 32
Reportage
Onze redactrice ging één week op afvaldieet
DAG 1 —
DAG 2 —
Koelkastrestjes
Overal bekers!
Ik begin, op aanbevelen van Lauren Singer, met een moment van introspectie. Waarom wil ik eigenlijk mijn afval verminderen? Om ecologische redenen? Natuurlijk is het belangrijk dat we allemaal wat meer ons best doen om het milieu te redden. Maar stiekem hoop ik vooral dat een leven zonder verpakkingen ook een leven zonder al te veel verleidingen is, want: een leven zonder chips, chocolade en ander voorverpakt lekkers. Ook op aanraden van miss look-at-my-perfect-zero-wastelife neem ik de inhoud van mijn vuilnisemmer eens grondig onder de loep. En wat vind ik daar? Juist ja: voedselverpakkingen. Niet alleen ongezonde troep; voornamelijk plastic afkomstig van groenten en fruit, koffie, kaas en yoghurt. Allemaal zaken die je ook in bulk en dus zonder verpakking kunt kopen. “Meer nadenken over de verpakkingen zorgt ervoor dat je minder impulsief boodschappen doet”, belooft Lauren. Yes, please! Mijn inkoopgedrag kan wel een stevige reductie van impulsiviteit gebruiken. Zonder boodschappenlijstje inkopen doen, is haast altijd duur én tijdrovend. De jongste tijd voelde ik me daar steeds ongemakkelijker bij. Een verbod op verpakkingen perkt de keuzemogelijkheden drastisch in: ideaal. Béa Johnson stelt één simpele richtlijn voorop: “Get your 5 R’s right. Refuse, Reduce, Reuse, Recycle and Rot.” Weigeren lijkt me gewoon een kwestie van wilskracht (hoewel, wat als iemand chips aanbiedt? Technisch gezien produceer ik dan zelf geen afval, toch?). Verminderen zal wel moeten, want zowat alles zit in plastic
Vandaag is de dag van de grote bewustwording. Koekjes, tijdschriften, wc-borstels; rond zowat alles zit een laagje plastic. Begin erop te letten, en je zult versteld staan. Wanneer ik ’s ochtends in mijn havermout roer, doe ik dat met een houten spatel in plaats van een plastieken. Lauren Singer heeft me al helemaal gebrainwashed met al haar praatjes over bacteriën en giftige stoffen die je zo je voedsel in roert. Op de redactie zoek ik de waterautomaat op met een glas. Waarschijnlijk hebt u ook zo’n waterdispenser op uw werkvloer staan. Acht bekertjes per dag moet je drinken, zo staat op het plastic gedrukt. Wat de meesten hier erg letterlijk nemen; naarmate de dag vordert, groeien ook de stapels plastic bekertjes op de bureaus. Eigenlijk is het aanbieden van een ongelimiteerde hoeveelheid plastic bekertjes absurd. Er staan genoeg glazen in de keuken. Voorlopig slaag ik er nog niet in mijn collega’s te overtuigen van het glazen genot, maar mochten die bekertjes er morgen niet meer staan, zouden ze niet veel keuze hebben. Ideeën voor een boycot dienen zich aan... De papierberg valt dan weer moeilijk te verkleinen op een krantenredactie. Printje hier, printje daar en op het eind van de dag gaan die bergen testprints argeloos de vuilnisbak in. Om nog maar te zwijgen over de tienduizenden kranten die elke dag de drukkerij verlaten. Als krantenjournalist is het natuurlijk een fijne, relativerende gedachte dat al je zweet, bloed en tranen de volgende dag
tegenwoordig, en hergebruiken doe ik nu al met plastic tasjes en broodzakken. Maar recycleren en rotten zijn in het centrum van Brussel allesbehalve evident. Bij het stedelijke recycleerbeleid heb ik zo mijn vragen. ‘Restafval’ betekent in Brussel plastic én voedselresten samen, maar ook als je er al je papier en PMD bij propt, nemen ze je zak wel mee. Wat betreft dat rotten: ik geloof niet dat mijn huisgenoot het me in dank zou afnemen, mocht ik morgen beginnen composteren in onze living. “In plaats van te focussen op alles wat je niet meer kunt kopen, moet je jezelf uitdagen op zoek te gaan naar alternatieven. Zie het als een sport. Het is erg belangrijk die positieve insteek te behouden; ecologisch leven moet wel leuk blijven”, is de beginnerstip die Green Evelien voor mij heeft. Gelukkig houdt Zero Waste ook in dat je niets weggooit. Vandaag moet ik het mezelf dus nog niet al te moeilijk maken: ik gebruik gewoon lekker op wat er nog in mijn koelkast ligt.
DeMorgen.magazine
030_GPV1QU_20150516_DMAHP_00_ZeroWaiste.qxp_DMm 12/05/15 18:11 Page 33
DAG 3 — Buitenaardse burger Nu kan ik er echt niet meer onderuit: ik moet naar de supermarkt. In het hart van de stad wonen, mag dan wel een minpunt zijn op composteervlak, je beschikt wel over een rist biowinkels op loopafstand. En bio betekent: mogelijkheid om in bulk te kopen. Gezwind vertrek ik naar Färm, de natuurvoedingswinkel aan het Brusselse SintKatelijneplein. Halverwege moet ik op mijn stappen terugkeren omdat ik het belangrijkste vergeten ben: glazen potten! Boodschappen doen zonder verpakking vergt een mentaliteitswijziging waar je toch even aan moet wennen. Gewapend met vijf
confituur- en yoghurtbokalen en twee stoffen tassen betreed ik het biologische voedselwalhalla. Noten, zaden, gedroogd fruit, granola, pasta en allerlei poeders schep je er in zelf te kiezen hoeveelheden in papieren zakjes, of, zoals ik, in glazen potjes. Geïntrigeerd kijkt een verkoper toe hoe ik mijn bokalen met bulkvoeding vanuit verschillende hoeken fotografeer. “Ik documenteer mijn vorderingen op het eindeloze pad naar Zero Waste”, leg ik hem uit. “Cool,” antwoordt hij terwijl hij nog een hap van zijn sesamreep in plastic omhulsel neemt, “ik ben vegan.” En zo dragen we allemaal ons steentje bij. Helaas is het weegschaalsysteem niet zo Zero Wasteminded. Zo moet ik eerst mijn bokalen wegen, hun gewicht onthouden en vervolgens aftrekken van de gevulde bokalen. Gelukkig zijn de biomensen vriendelijk en geloven ze mij op mijn woord. De champignons en boontjes die ik door elkaar in mijn stoffen tas heb gegooid, vinden ze iets minder leuk. Die kleine notenburger ziet er in een gigantische glazen bokaal eerder uit als een curiosum van een andere planeet dan een smakelijk hapje, maar ik vervuil er tenminste geen enkele planeet mee. Eindscore: 38 euro voor voeding waar ik zeker twee dagen mee toekom (maar hey, wel biologisch), waaronder toch nog of slechts, afhankelijk van hoe je het bekijkt, twee verpakkingen. Kokosolie en baking soda hadden ze niet in bulk, maar dat zijn wel cruciale ingrediënten voor wie zelf tandpasta wilt maken. En dat wil ik, na het lezen over alle chemicaliën in industriële tandpasta op Trash is for Tossers.
DAG 4 — Peinzen over peuken
PLASTICBOYCOT VOOR BEGINNERS In deze supermarkten kunt u met je eigen bokalen en stoffen tassen inkopen doen: Robuust De eerste verpakkingsvrije winkel van België. Reyndersstraat 2/1, Antwerpen, robuust.be Ohne Spiksplinternieuwe Zero Waste-winkel in Gent, Steendam 59, ohne.be Content Tiensestraat 259, Leuven, facebook.com/content Online shoppen en inspiratie: Zerowastehome.com Een erg uitgebreide lijst met tips en recepten van de ‘Priestess of Zero Waste’, Béa Johnson. Van de keuken over de badkamer tot het kantoor: afval bannen kan overal. Trashisfortossers.com Lauren Singers blog met recepten voor verpakkingsvrije tandpasta, bodylotion, ontstopper, en o ja, ook eetbare dingen zoals brood, granola en energiebars. Greenevelien.com Onder de noemer ‘Ecologisch leven’ vindt u een hele pagina over afvalbesparing. Van wasbare luiers tot zelf tahin maken. Mijpakjenietin.be Een kaart met alle winkels en restaurants in België waar u met uw eigen verpakking naartoe kunt.
16 mei 2015
Vandaag maak ik het mezelf iets moeilijker. Ik trek naar de Delhaize om te kijken wat daar op Zero Waste-vlak te scoren valt. Zoals ik al vermoedde, is behalve sterke drank, olijfolie en enkele fruiten groentesoorten alles op een niet zo duurzame manier verpakt. Twee losse peren zijn het enige wat ik uiteindelijk mee naar huis neem. Goed om weten dat ze daar aan de kassa niet moeilijk over doen, maar wel jammer van de prijssticker die ze er alsnog op kleven. Aan de bakker vraag ik of hij twee palmiers in mijn oude broodzak wilt stoppen. Even trekt hij een wenkbrauw op, maar dan lacht hij breed. “Nu moet ik een zak minder aankopen.” Thuis stel ik vast dat ik in al mijn eco-enthousiasme van gisteren geen baking soda maar gist heb gekocht. Rijzende tandpasta lijkt me niet zo’n goed idee, dus ik zoek op Trash is for Tossers een ander recept op: energybars! Het leukste aan dit recept is dat je – behalve amandelnoten, gedroogde abrikozen, zonnebloempitten, pindakaas en gepopte amaranth (een wonderlijke zaad dat van smaak verandert wanneer je het popt in een pan, geen makkie) samen in een kom gooien en kneden – niets hoeft te doen. Erg smakelijk ziet het er niet uit, maar dat is dan ook niet de bedoeling van een energiereep. Ik schuif de schaal met twijfelachtige textuur in de koelkast en besluit mijn creatie morgenochtend bij het ontbijt te testen. ’s Avonds op café drink ik gemberbier uit een glazen flesje en vraag me af hoelang het duurt voor sigarettenpeuken vergaan.
32 — 33
Reportage
gewoon bij het grof huisvuil of onder de aardappelschillen belanden. Maar erg milieuvriendelijk is het allemaal niet. Gelukkig kun je papier gemakkelijk recycleren. ’s Middags kies ik voor een broodje om mee te nemen: op een bordje in plaats van in een zakje, een kleine moeite. ’s Avonds heb ik weinig zin om na te denken over voedsel en verpakkingen, dus gooi ik gewoon de restjes van gisteren samen met wat rijst die ik nog had liggen. Oké, uit een plastieken zakje, maar voedselverspilling voorkomen is wat mij betreft even nobel. Vaststelling: ik heb vandaag opmerkelijk minder gegeten.
030_GPV1QU_20150516_DMAHP_00_ZeroWaiste.qxp_DMm 12/05/15 18:12 Page 34
Onze redactrice ging één week op afvaldieet
DAG 5 —
Reportage
Byebye, tampons De energie die de Zero Wasterepen beloofden situeert zich vooral in mijn maag. Die protesteert namelijk heftig tegen de vluchtig gepopte amaranthzaadjes. Zero Waste-koken is vooral ook een oefening in geduld; een veld waar ik nog een grote groeimarge blijk te hebben. Vandaag bezoek ik de eerste 100 procent Zero Wastewinkel van ons land. Zo’n acht maanden geleden richtte oudstudente duurzaamheidswetenschappen Savin Istas (26) Robuust op. De Antwerpse winkel is een verpakkingsvrij paradijs: voor het eerst deze week kan ik alles kopen wat ik wil! Zo ruil ik mijn lichtjes stinkende, want al minstens twee weken hergebruikte, plastic waterflesje in voor een glazen variant. Even twijfel ik over de duurzaamheid van glas gecombineerd met mijn motoriek, maar Istas verzekert me dat de drankbus “niet zo breekbaar is als hij eruitziet”. In de afdeling hygiëne van Robuust opent zich voor mij een nieuwe wereld. Behulpzaam demonstreert Istas de ‘Diva Cup’. Jazeker, er bestaat een Zero Wastealternatief voor tampons. De menstruatiecup ziet eruit als een siliconen bekertje dat je dubbel plooit en inbrengt. Vervolgens hoef je er een paar uur niet aan te denken, want eenmaal ingebracht zuigen de siliconen zich vacuüm en is lekken onmogelijk. “Ze verkopen als warme broodjes”, vertelt Istas, zelf een fervent gebruikster. Voor wie niet zo graag dingen inbrengt daar vanonder bestaan er ook wasbare maandverbanden. Voor condooms is er helaas nog geen alternatief. Of
34 — 35
misschien gelukkig maar: de gedachte aan condooms die je samen met je ondergoed in een delicaat wasje draait, is niet zo aangenaam. Wel koop ik een tandenborstel van bamboe, ‘panda friendly’ volgens de verpakking van gerecycleerd karton. Voor de haartjes kon ik kiezen tussen bioplastic of zwijnenhaar. U vergeeft me vast mijn niet honderd procent afbreekbare keuze.
DAG 6 — Homemade tandpasta Omdat industriële tandpasta op een bamboetandenborstel smeren heiligschennis is, moet ik nu echt mijn eigen tandpasta maken. Met eindelijk de juiste baking soda – natriumbicarbonaat – op zak begin ik aan deze kookoefening in hygiëne. De Trash is for Tossers-tandpasta is er namelijk eentje zonder triclosan en natriumdodecylsuflaat; horroringrediënten die voor schuim zorgen, en die je tandvlees kunnen doen bloeden tegelijk. En dat terwijl zelf tandpasta maken een fluitje van een cent blijkt te zijn: twee eetlepels kokosolie, 1 eetlepel baking soda, enkele drupjes organische olie (ik ging voor kaneel), even roeren en klaar. “I use it for years now and I still have all my teeth”, lacht Lauren Singer half hysterisch in haar overigens zeer duidelijke tutorial-filmpje. Een toefje van het witte spul op mijn kersverse ‘panda friendly’-tandenborstel en poetsen maar. Hoewel de tandpasta zouter smaakt dan gewoonlijk en kaneel misschien niet de meest frisse optie was, gaat mijn tandvlees er niet spontaan van bloeden noch schuimen, en heb ook ik na het poetsen nog al mijn tanden.
Goedgekeurd. En zo staat er nu een glazen bokaal met witte smurrie te pronken op mijn wastafel. Vandaag dringt zich ook een sociaal dilemma op: kan ik verpakkingsvrij uit eten gaan? Een bezoekje aan een vegetarische burgertent – een keet waarvan je toch enig ecologisch bewustzijn verwacht – stelt al snel teleur. “Mag mijn burger op een bord in plaats van in een wikkel? Het is om hier op te eten.” – “Wij hebben geen borden.” – “En mijn drankje? Kan dat in een glas?” – “Wij hebben enkel plastic bekers. Biologisch afbreekbaar, hoor.” – “Oh. Oké.” Geen milieukeurmerk te bespeuren, maar toch drink ik gelaten door een plastic rietje van mijn superfoodsmoothie in plastic beker.
DeMorgen.magazine
Omdat ik geen idee heb waar we anders terecht zouden kunnen voor een snelle, plasticvrije hap. En omdat ik mijn gezelschap niet te veel wil lastigvallen met mijn kruistocht tegen verpakkingen. Zero Waste is een mooi ideaal, maar in de praktijk helaas niet erg sociaal.
DAG 7 — Eindrapport: not bad! Het moment van de waarheid is aangebroken: al het afval dat ik deze week produceerde wordt zwart op wit vastgelegd. Hoera, alles past in één bokaal! Een groot contrast met de uitpuilende vuilniszakken die mini Mount Everests vormen op elke Brusselse straathoek, maar in vergelijking met de diehard Zero Wasters allesbehalve een uitzonderlijke prestatie; met dat ene bokaaltje komen zij een volledig jaar toe. Eerlijkheidshalve moet ik ook bekennen dat het afval van de producten die ik voor mijn bekering tot het Zero Waste-dom kocht, maar nu nog opgebruikte, niet in dit bokaaltje past. Honderd procent Zero Waste zie ik mezelf voorlopig niet worden, maar deze week heeft me wel een fikse aversie voor plastic bezorgd. Ik kan niet meer naast alle overtollige verpakkingen waarmee we omringd worden kijken en ben overtuigd: plastic is de pest van deze eeuw. Waar mogelijk koop ik in bulk, los fruit draag ik desnoods in mijn handen naar huis en zonder eigen tas trek ik niet meer naar de supermarkt. Verder ben ik ook helemaal gewonnen voor de esthetische meerwaarde van glas. Want eerlijk is eerlijk: al die glazen potjes in je kast zien er ook gewoon goed uit.
