Meerjarenbegroting stad Antwerpen: Reactie sp.a Yasmine Kherbache (21 november 2013)
H
alf september stelde het Antwerpse stadsbestuur op een persconferentie trots zijn meerjarenbegroting en –planning voor. “We hebben een begroting in evenwicht met een fiks investeringsbudget en moeten de belastingen niet verhogen”, heette het. sp.a Stad Antwerpen was toen al niet bepaald onder de indruk van de goednieuwsshow: stedelijke begrotingen zijn altijd in evenwicht, de belastingen waren al 25 jaar niet meer verhoogd en het nieuwe bestuur kon starten met een reservepotje van 300 miljoen euro en een historische schuldenberg die op zes jaar tijd gehalveerd was. “En nu de voorbije dagen door de gemeenteraadsleden het vernis over die hoeraboodschap laagje voor laagje werd weg gekrabd, blijkt die meerjarenbegroting inderdaad allesbehalve iets om fier op te zijn”, stelt Yasmine Kherbache.
Een begroting die rammelt en de toekomst van de stad hypothekeert Factuur van 400 miljoen euro doorgeschoven naar Antwerpenaar De eerste vaststelling is dat de stad geen enkele moeite heeft gedaan om constructieve oplossingen te zoeken voor de zware pensioengolf die de komende jaren alle stadsdiensten dreigt te overspoelen. Kherbache: “Antwerpen moet de komende jaren 400 miljoen responsabiliseringsbijdragen betalen. Voor alle duidelijkheid: dat zijn geen boetes omdat een stad of gemeente te veel ambtenaren in dienst heeft. Dat zijn compensaties omdat ze vastbenoemde ambtenaren die met pensioen gaan alleen nog vervangen door contractuele ambtenaren. Zo ontstaat er tijdelijk een gat in de pensioenkas voor de vastbenoemde ambtenaren. De lokale besturen, onder aanvoering van andere grote steden en de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten, keken de voorbije maanden nadrukkelijk naar hun Vlaamse voogdijminister Geert Bourgeois om die tijdelijke meerkosten mee te helpen opvangen. Zeker omdat de pensioenkost voor zijn eigen Vlaamse ambtenaren – zo’n 5 miljard euro – bijna volledig door federaal wordt betaald, op een schamele 7 miljoen euro aan responsabiliseringsbijdragen na. ” Maar hoewel de burgemeester uitdrukkelijk beloofd had om in Brussel “op tafel te zullen kloppen”, stak hij bij het belangrijkste dossier voor de financiële toekomst van Antwerpen meteen zijn kop in het zand. “Bart De Wever heeft gewoon piepkenduik gespeeld en schuift die factuur van 400 miljoen euro door naar de Antwerpenaars zelf”, stelt Kherbache. Gat van 56 miljoen euro dreigt Opvallend is echter dat er grote vraagtekens zijn bij één deel van de responsabiliseringsbijdragen: die van ZNA, de groep van de voormalige OCMW‐ziekenhuizen. Die factuur moet betaald worden door het OCMW, maar dat gaat er in zijn boeken vanuit dat het de rekening gewoon kan doorsturen naar ZNA. De eigen financiële inspectiediensten van de stad waarschuwen dat daarover geen enkel akkoord bestaat en dat alles erop wijst dat ZNA die factuur zal betwisten. Dit kan volgens hen dan ook leiden tot een ernstig gat in de meerjarenbegroting van het OCMW en de stad. “De bedragen
kunnen oplopen tot 56,1 miljoen euro voor de periode 2014‐ 2019”, zo valt te lezen in de officiële verslagen. Gat in de hand Ondanks een reservepotje van 300 miljoen euro van de vorige ploeg houdt het stadsbestuur door dat politieke en financiële geknoei niet meer voldoende geld over om zelf de broodnodige investeringen te doen voor de toekomst. En dus gaat ze daarvoor nieuwe leningen aan. De komende zes jaar wordt er zo’n 875 miljoen aan schulden afbetaald, maar maakt de stad ook nieuwe schulden ten belope van 981 miljoen euro. “Terwijl in de voorbije jaren de schulden stelselmatig werden afgebouwd, gaat men nu meer leningen aan dan men er aflost. Het bestuur soupeert het geld op en laat de stad achter met meer schulden dan men ze gekregen heeft. Zo legt dit bestuur nu al een zware hypotheek op de toekomst van de volgende generaties Antwerpenaars”, aldus Kherbache.
Ook wie de politiebegroting bekijkt, kan niet anders dan besluiten dat de burgemeester een gat in zijn hand heeft. De dotatie van de stad aan de politie wordt fors verhoogd (van 2013 tot 2019 gaat er 283 miljoen euro extra naar de politie) maar de meeruitgaven van de politie stijgen nog forser. Dat gat wordt vervolgens dichtgereden door bijna alle reservefondsen van de politie op te gebruiken. “Maar dat betekent dus simpelweg dat er vanaf 2019 een structureel gat zit in de politiebegroting of opnieuw een extra meerkost voor de stad”, zegt Kherbache.
Verarming van de districten En terwijl het stadsbestuur zichzelf rijk rekent, worden de districten verarmd. Niettegenstaande ze een heleboel taken van de stad moeten overnemen, wordt hun werkingsbudget niet verhoogd en krijgen ze jaarlijks nog maar 1% extra investeringsbudget in plaats van de vroegere 2%, amper genoeg dus om de indexering te volgen. Kherbache: “Dit stadsbestuur had plechtig beloofd om de slagkracht van de districten aanzienlijk te verhogen. En wat zien we nu? Dat ze meer moeten doen en daar minder geld voor krijgen.”
Antwerpenaars krijgen minder waar voor hun geld Niet alleen de districten worden verarmd, ook de Antwerpenaars zelf. Samen met de meerjarenbegroting wordt een hele rist aan retributiereglementen voorgelegd aan de gemeenteraad. Sommige van die retributies worden fors verhoogd (parkeren, huwelijken) andere worden dan weer geïndexeerd. De afgelopen maanden werden de containerparken in Antwerpen al betalend, de waterfactuur ging fors omhoog en de bedden in de rust‐ en verzorgingstehuizen werden duurder. “Het bestuur vraagt steeds meer van de Antwerpenaars”, aldus Kherbache. “En niet alleen op financieel vlak trouwens, men verwacht ook dat meer vrijwilligers taken overnemen van de stad. Maar de Antwerpenaars krijgen in ruil voor dat alles wel steeds minder terug.” Het stadsbestuur wil immers 1.420 banen schrappen en zo zijn dienstverlening aan de Antwerpenaars afbouwen. “In feite gaat het om 1.420 voltijdse equivalenten, dat betekent zelfs nog heel wat meer banen die zullen
verdwijnen. En dat tussen haakjes in een stad die al kampt met de grootste werkloosheid in Vlaanderen.” De afgelopen maanden liet het stadsbestuur al uitrekenen hoeveel personeelsleden ze kon besparen als ze haar hele organisatie omgooide om zo efficiënt mogelijk te werken. De cijfers waren ontnuchterend. “Door nog beter samen te werken over alle diensten en bedrijven van de stad heen – inclusief alle verzorgingspersoneel, het stedelijk onderwijs, het OCMW en politie en brandweer, bleek men amper 400 op 15.000 banen te kunnen besparen.” Het eigen managementteam van de stad werd gevraagd om een gelijkaardige oefening te doen. Zij kwamen uit bij een 600‐tal personeelsleden, maar gaven wel toe dat ze dan al zwaar zouden moeten snoeien in de dienstverlening aan de Antwerpenaars. “En toch houdt men mordicus vast aan die 1.420 VTE’s om zichzelf wat meer ruimte te gunnen. Zelfs in de beleidsdomeinen die het bestuur zelf terecht naar voren had geschoven als cruciaal voor de toekomst van Antwerpen en de Antwerpenaars – veiligheid, sociaal beleid en onderwijs – geven de schepenen toe dat er banen zullen sneuvelen.” De laatste weken en maanden werd gaandeweg al duidelijk wat dat concreet zal betekenen voor de dienstverlening aan de Antwerpenaars. Officiële documenten kunnen Antwerpenaars binnenkort nog opvragen via het digitale ‘e‐loket’, alleen heeft meer dan zes op de tien van hen dat nog nooit gebruikt of er zelfs nog nooit van gehoord. Vier van de vijf wijkkantoren in het district Antwerpen, goed voor meer dan 100.000 bezoekers per jaar, worden gesloten. En vanaf januari ben je enkel nog welkom aan een loket als je op voorhand een afspraak maakt. En verder: minder personeel in de bibliotheken, minder redders in de zwembaden, minder volk om het groen te onderhouden en de straten proper te maken. Kherbache: “Sportverenigingen worden verwacht zelf de sporthallen open te houden en men sluit zelfs niet langer uit dat de stedelijke kinderopvang wordt afgestoten en volledig in handen van de privésector komt. Het principe is duidelijk: het stadsbestuur vraagt meer geld en inspanningen van zijn inwoners maar gaat minder doen. Het stoot fundamentele taken en diensten af naar de Antwerpenaars zelf, het middenveld, vrijwilligers en de privésector. Dat blijven de mensen niet pikken.”
Besturen zonder planning, zonder projecten en zonder enige ambitie Geen planning Neemt het bestuur dan op zijn minst de verantwoordelijkheid op om de stad klaar te stomen voor de toekomst en te voorzien in voldoende scholen, groen, pleinen, veilige straten en jeugd‐ en sportinfrastructuur? Per slot van rekening komen er tegen 2030 naar schatting een kleine 100.000 Antwerpenaars bij, waarvan deze legislatuur nog een 33.000. Voor het merendeel gaat het om kinderen en jongeren. Maar ook daar bereidt men zich amper op voor, zo blijkt. De komende drie jaar zal ongeveer driekwart van het totaal beschikbare investeringsbudget worden besteed aan het uitvoeren van enkele plannen van het vorige bestuur. De financiële inspectiedienst van de stad stelt
zich echter grote vragen bij de haalbaarheid van die timing en waarschuwt dat er subsidies en fondsen worden ingeschreven in de begroting waarvoor zelfs nog altijd geen aanvragen zijn ingediend. “We hebben bij de voorstelling van het bestuursakkoord destijds al gezegd dat dit bestuur nog twee jaar zou teren op de plannen van het vorige bestuur. Ze hebben het voorbije jaar echter al ‘de pauzeknop’ ingedrukt en worden nu plots terug wakker. Maar het trieste gevolg is wel dat verschillende grote projecten zoals de heraanleg van de Scheldekaaien en Blue Gate aanzienlijke vertraging oplopen.” Geen projecten Nog onduidelijker wordt het echter wanneer gevraagd wordt naar de plannen voor na 2016. “Er is niet alleen amper budget voorzien, er zijn gewoon geen nieuwe projecten. Of toch: ééntje, voor een nieuwe Groenplaats. Maar voor ander groen blijkt er geen plaats of geld meer. Het park op de Konijnenwei is geschrapt, net zoals het Laaglandpark in Merksem, het Droogdokkenpark wordt gehalveerd, van een Park Spoor Oost is geen sprake meer, en zelfs de aangekondigde fietsers‐ en voetgangersverbinding over de Singel tussen Borgerhout en het Rivierenhof in Deurne gaat niet door. Ook voor andere ingrepen om de verkeersveiligheid te verhogen is nergens meer budget voorzien. Straten en kruispunten die vernieuwd worden, zullen zo verkeersveilig mogelijk worden, maar aan het wegwerken van bestaande zwarte punten geeft de stad geen geld meer.” Schepen Van Campenhout verwijst voor dat laatste naar de districten, net zoals voor het herstellen van de winterschade aan wegen en straten en de aanleg van nieuw groen. Alleen hebben die daar tegen alle beloften in, minder middelen voor gekregen en kunnen ze die extra taken onmogelijk opnemen. Schepen Van de Velde verwacht dan weer meer van de privésector. “Alleen zou je dan verwachten dat de stad op zijn minst bewaakt dat er op de juiste plekken in de juiste gemeenschapsvoorzieningen wordt geïnvesteerd door die privé‐ontwikkelaars. Maar de diensten die daarover moeten waken worden afgebouwd (het team van de onlangs bekroonde Stadsbouwmeester) of zelfs afgeschaft (AG Stadsplanning). Voortaan mogen de vastgoedsector en de grote winkelketens van de bevoegde schepen zelf het beleid in deze stad voeren.” Geen ambitie Het absolute dieptepunt de afgelopen week werd volgens sp.a echter bereikt door de schepen van Onderwijs. Die verklaarde doodgemoedereerd dat de stad wat hem betreft de voorbije jaren wel genoeg inspanningen geleverd heeft om extra basisscholen te bouwen. Nu is het volgens hem Vlaanderen en de andere schoolnetten om hun duit in het zakje te doen. Het marktaandeel van het stedelijk onderwijs moet de komende jaren zelfs zakken naar zo’n 40%. Voor de andere zes kinderen op de tien wil de schepen geen inspanningen meer doen. De enige ambitie luidt: de bestaande schoolgebouwen van het stedelijk onderwijs onderhouden. En dat terwijl zijn eigen administratie voorrekende dat er zonder extra capaciteit 7.000 plaatsen tekort zullen zijn tegen 2020. “In 2014 moeten er nog plaatsen genoeg zijn. Maar het is inderdaad zo dat zich daarna een probleem zal stellen”, geeft hij zonder blikken of blozen toe.
Kherbache: “Het enige verweer dat mijnheer Marinower daar tegenover stelt, is dat hij de investeringsdotatie voor het stedelijk onderwijs heeft opgetrokken. Maar dé vraag voor een schepen van Onderwijs luidt niet hoeveel geld hij voorziet, wel hoe hij ervoor gaat zorgen dat er voor elk kind in zijn stad een plaats is. Ter vergelijking: in 2012 heeft het stadsbestuur zelf 13,4 miljoen euro geïnvesteerd in scholenbouw, maar is er in totaal wel 50,5 miljoen euro naar nieuwe scholen gevloeid. Door actief op zoek te gaan naar extra middelen zijn er tussen 2010 en 2012 in Antwerpen liefst 5.500 extra plaatsen gecreëerd. Maar ondertussen verwacht mijnheer Marinower volgens zijn begroting dat de geplande verkoop van de Antwerpse domeinen voor bos‐ en zeeklassen 18 miljoen euro opbrengt en wil hij niet eens beloven dat dat geld terug in onderwijs geïnvesteerd wordt.” De komende jaren kondigt zich bovendien wellicht een plaatstekort aan in het secundair onderwijs, maar ook daar worden nieuwe projecten geschrapt. De geplande technische campus op de Havanasite aan Noorderlaan, specifiek gericht op beroepen voor de haven, moet wijken voor een Ikea‐vestiging en ook de campus Industriële Wetenschappen in de voormalige stadsgebouwen aan de Desguinlei zal er niet komen. Voor de Koninklijke Balletschool is er bovendien geen plaats meer in de geplande kunstencampus in de Cadixwijk. “Ook inzake kinderopvang schuift het stadsbestuur zijn verantwoordelijkheden af”, zegt Kherbache. “Ondanks de investeringen van de afgelopen jaren zitten we nog altijd zo’n 8% onder de Europese minimumnorm. Het stadsbestuur belooft nu alleen nog de lopende vijf nieuwbouw‐ en renovatieprojecten af te werken, amper goed voor 385 plaatsen. De rest van de nodige 1800 plaatsen om de minimumnorm te halen zullen dus alweer van de privésector moeten komen.”
“Als je dat allemaal bij elkaar optelt, kan je niet anders dan concluderen dat jonge gezinnen worden weggejaagd uit de stad. Hoe gaat men in godsnaam jonge mensen hier houden, laat staan nieuwe gezinnen aantrekken? En ook om de vergrijzing op te vangen wordt er niet meer gedaan dan de lopende projecten afwerken, nadien gaan de investeringen steil naar beneden. De wachtlijst voor een serviceflat moet ‘minstens’ gelijk gehouden worden en in woonzorgcentra komen er amper 300 extra plaatsen. De belangrijkste ambitie van de schepen voor Sociale Zaken is ervoor te zorgen dat er geen Antwerpenaars op straat moeten slapen en dat er niet te veel honger zullen lijden. Veel lager kan je de lat moeilijk leggen.”
