Méér dan zomaar een museum

Historische Drukkerij Turnhout Een terugblik naar de negentiende eeuw...

Méér dan zomaar een museum... Nieuwsbrief nr. 1, februari 2006

Een nieuwsbrief, maar waarom eigenlijk? Gebleken is dat velen graag wat meer achtergrondinformatie over de zaken aangaande de Historische Drukkerij krijgen. De website is niet het juiste kanaal om geïnteresseerden te informeren over leuke weetjes,nieuwe aanwinsten en dergelijke, maar hoe dit dan wel op te lossen? Het antwoord komt er nu in de vorm van een elektronische nieuwsbrief. Hopelijk bevalt hij u. Wenst u deze nieuwsbrief verder te ontvangen, meldt u dan aan via onderstaande link. mailto:[email protected] subject=reactie nieuwsbrief.

Rekening van P.J. Brepols Onlangs dook er via een veiling een oud handgeschreven boek op. Het was nogal onduidelijk wat de inhoud van dit boek was. Wel viel al snel de ingesloten rekening van P.J. Brepols van 8 july 1830, mét handtekening op. Uiteindelijk is de Historische Drukkerij erin geslaagd deze aan te kopen. Na enige conversatie met de verkoper bleek hij nog drie andere boeken te hebben die allen bij elkaar hoorden. Enige onderhandeling later konden ook deze boeken aangekocht werden. Het gaat om archief van notaris Vissers met kantoor te Gierle, periode 1795-1880. De boeken bleken gemaakt te zijn in de drukkerij van P.J. Brepols. Gevraagd naar de oorsprong van deze documenten verteld de eigenaar dat een Belgisch gezin deze boeken meebracht bij hun vlucht na de Duitse inval in 1940. Wanneer het gezin terugkeert laat het deze boeken achter in het huis nabij Toulouse en vele jaren later kon deze persoon de boeken aanschaffen, waarna ze 30 jaar bij hem thuis bleven liggen. Gezien de belangrijkheid voor de regio (vele informatie aangaande Gierle, Turnhout, Casterlé,…) zijn deze boeken in te kijken na afspraak.

Om de bezoekers beter te kunnen bedienen zal de Historische Drukkerij vanaf maart 2006 één weekend per maand open zijn. Raadpleeg de website voor de data. Gedurende dit weekend zullen op verschillende machines demonstraties gegeven worden. http://www.historischedrukkerij.be/

Wist je dat…

Blikvanger !

… we bezig zijn met de druk van een nieuw mannekensblad, getiteld ‘Oorsprong van de Turnhoutse druknijverheid’ ? …de reeks postkaarten, in eigen huis gedrukt op een trapdegel, nu ook verkrijgbaar zijn in het Speelkaartmuseum? … de website die vorige jaar februari op het net geplaatst is, in 2005 2649 keer geraadpleegd werd?

GEZOCHT enthousiaste medewerkers Om een zekere constante in de werking van de Historische Drukkerij te verzekeren zijn we op zoek naar enkele enthousiaste vrijwilligers voor allerlei verschillende taken. Begeleiding van bezoekers Restauratie en onderhoud van de machines Inventarisatie van de bibliotheek Administratief werk, P.R. … Voel jij je aangesproken? Wil je graag wat meer informatie? Neem dan snel contact op : mailto:[email protected] subject=enthousiaste medewerker

De vernieuwde foto’s op de website zijn gemaakt door : ‘Digitale Fotografiegroep Turnhout’

De Historische Drukkerij zit in een afwerkingsfase. Jarenlang is de aandacht enkel gegaan naar de uitbreiding van het machinepark, nu is het ogenblik aangebroken om de aankleding van de muren te verzorgen. Hier wordt de komende weken volop aan gewerkt. Hierbij zijn nog enkele mooie aankopen gerealiseerd. Gezocht werd naar enkele affiches die de druktechniek demonstreren. Gedacht werd aan een affiche in steendruk en een affiche volledig opgebouwd in typo. Met een collegaverzamelaar werd onderhandeld over bovenstaande steendrukaffiche. Ze siert ondertussen de muur nabij de steendrukpers. De affiche is van juni 1895 en geeft het feestprogramma weer van de gekende brandweerfeesten op de Grote Markt te Turnhout. De affiche is opgebouwd uit vier afzonderlijke vellen (later op linnen doek gekleefd ter bescherming), gedrukt in Turnhout bij ‘Beersmans-Pleek’ in drie kleuren en is 145 x 108 cm groot. Een mooie aanwinst voor de collectie! Deze nieuwsbrief wordt gratis verspreid. De persoonlijke gegevens van de leden zullen geenszins doorgegeven worden of voor andere doeleinden gebruikt.


Méér dan zomaar een museum... Nieuwsbrief nr. 2, maart 2006

Februari is een maand waarin weer heel wat gebeurd is. Zoals u verder in deze nieuwsbrief zal zien werden weer enkele zéér mooie stukken aan de collectie toegevoegd. De mooiste documenten worden kort besproken. Het nieuwe mannekensblad begint stilaan vorm te krijgen, en zal net voor het eerste openingsweekend van 25/26 maart voorgesteld worden aan de pers. De houtblokken zijn klaar, het drukken kan beginnen. Een uitgebreid verslag hierover in de volgende nieuwsbrief. Door de herinrichting van de beschikbare ruimte zal er geen plaats meer zijn voor de proefpers en de Martini naaimachine. Geïnteresseerden kunnen hiervoor contact opnemen.

Briefhoofd P.J. Brepols Vorige maand vonden we een rekening uit 1830 van P.J. Brepols. Deze zat tussen enkele handgeschreven boeken die opdoken vlakbij Toulouse, Frankrijk. Zoiets is een eenmalig iets, denkt u dan. Tot afgelopen maand de mogelijkheid geboden werd om ook een briefhoofd uit diezelfde periode aan te kopen. Net als de rekening draagt ook dit briefpapier de handtekening van P.J. Brepols. Een mooie aanwinst voor de collectie!

Boven : vignet aan de binnenzijde van de kaft van de notarisboeken, begin 19de eeuw. Rechts : briefpapier van P.J. Brepols, 1832

Om de bezoekers beter te kunnen bedienen zal de Historische Drukkerij vanaf maart één weekend per maand open zijn. Raadpleeg de website voor de data. Gedurende dit weekend zullen op verschillende machines demonstraties gegeven worden. http://www.historischedrukkerij.be/

Project ‘Gutenberg’ in het slop…

In 1912 verscheen er in een grafisch tijdschrift een afbeelding van Gutenberg. Opgebouwd in rasters was deze afbeelding van 9 x 12 cm een prestigeproject van ‘Typograph’ (fabrikant van regelzetmachines) om aan te tonen hoe scherp deze machine wel kan gieten. Toen ik deze afbeelding zag vroeg ik me af of het mogelijk zou zijn deze volledig met de hand op te bouwen aan de hand van met Monotype nieuw gegoten ‘letter’ (lees: rasterblokjes) in een corps 8. Het geheel bestaat dan uit 54.450 tekens en heeft een grootte van 50 x 70 cm. De matrijzen (4 verschillende rasters van zwaar tot fijn) zijn ondertussen besteld. Het project is noodgedwongen stilgelegd aangezien de kostprijs voor het gieten van de letters (ongeveer 80 kilo) om en bij de 1000 euro zou bedragen. Er wordt gezocht naar een oplossing. Hopelijk meer hierover in volgende nieuwsbrieven. Onder : Nota in een van de ‘notaris-boeken’ over een betaling aan Corbeels in het jaar 7 (1798)

Blikvanger ! Afgelopen maand is een maand waarvan je slechts kan dromen. Onderstaand boekje, gedrukt door Pieter Corbeels in Turnhout, is één van de drie meer omvangrijke werken (184 blz) die hij drukte gedurende de korte periode dat hij in Turnhout bedrijvig was. De Historische Drukkerij is erin geslaagd deze aan te kopen. De geschiedenis van deze eerste drukker van Turnhout vind je op de website (klik hier). In de collectie bevonden zich tot nu toe enkel een paar eenvoudige drukwerkjes van Corbeels uit zijn Leuvense periode. Deze missing link zorgt ervoor dat we het complete beeld kunnen weergeven van de oorsprong van onze Turnhoutse druknijverheid.

Deze nieuwsbrief wordt gratis verspreid, enkel aan personen die zich hiervoor ingeschreven hebben. De persoonlijke gegevens van de leden zullen geenszins doorgegeven worden of voor andere doeleinden gebruikt.


Méér dan zomaar een museum... Nieuwsbrief nr. 3, april 2006 Een hectische maand maart, dat is het minste wat je er van kan zeggen. De voorbereidingen voor de persvoorstelling van het nieuwe mannekensblad nam heel wat tijd in beslag. Je staat er niet bij stil wat er allemaal geregeld dient te worden tot je er zelf voor staat natuurlijk. Gelukkig konden we op de hulp van enkele stadsdiensten rekenen. Dank hiervoor aan het team van TRAM 41. Ondertussen is er ondersteuning van een nieuwe medewerker, Jos Hermans. In het verleden was hij een waardevolle kracht in een Nederlands drukkerijmuseum, nu zal hij zijn kennis en ervaring inzetten om de Historische Drukkerij mee uit te bouwen. Welkom Jos! Verder lees je in deze nieuwsbrief natuurlijk welke de mooiste aanwinsten zijn die de afgelopen maand aan de collectie toegevoegd konden worden,

Inkttafeltje

Cliché in houtsnede

Enkele maanden geleden werd ik gecontacteerd door de familie Buyck. In de voormalige drukkerij Moreau stond nog een drukpers. Enkele foto’s werden mij toegestuurd en het bleek om een Lejeune handpers te gaan. Of ik hierin interesse had. Een afspraak werd gemaakt en een ritje naar Sint-Truiden bracht nog meer moois aan het licht. Een uiterst zeldzaam inkttafeltje met inktbak stond naast de handpers. Nu, vier maanden later, kwam het bericht dat de Lejeune handpers uiteindelijk naar de Stad St.-Truiden zou gaan, maar dat het inkttafeltje kon afgehaald worden. Na restauratie zal deze in de vaste collectie opgenomen worden. Behalve het inkttafeltje kwamen nog andere kleine materialen mee die dringende restauratie vragen maar een meerwaarde aan de collectie zullen geven.

Onlangs kon de hand gelegd worden op een originele houtblok afkomstig van Brepols. Deze cliché diende voor het drukken van mannekensblad nr 32 ‘Jagers te paard’. Een zeldzame en waardevolle aanwinst.

Bijzondere dank aan de familie Moreau voor deze belangrijke gift, en in het bijzonder Stefaan en Catherine BuyckJageneau voor het prettige contact.

Het eerste openingsweekend komt er aan. Zaterdag 25 maart van 10.00 tot 17.00 uur Zondag 26 maart van 13.00 tot 17.00 uur Meer informatie op de website : http://www.historischedrukkerij.be/

Blikvanger ! In aanwezigheid van de pers en enkele genodigden werd maandag 20 maart 2006 het eerste exemplaar van een nieuw ontworpen mannekensblad overhandigd aan burgemeester Marcel Hendrickx. Tot op heden werden enkel herdrukken gemaakt van bestaande mannekensbladen. De Historische Drukkerij wil de aloude traditie terug opnemen en een nieuwe reeks uitgeven die naast de Turnhoutse geschiedenis ook de geschiedenis van de boekdrukkunst in al zijn vormen zal weergeven. (bv. ‘van houten naar ijzeren handpers’, ‘van lompen tot papier’, ‘de eerste cilinderpers’, ‘de boekbinder in zijn atelier’,…) Hiervoor is de Historische Drukkerij nog op zoek naar kunstenaars die de uitwerking hiervan mee willen verwezenlijken.

De vorm zoals deze op de Stanhope-pers ligt.

Voor dit eerste mannekensblad, getiteld ‘Oorsprong van de grafische nijverheid in Turnhout’ contacteerde de Historische Drukkerij Peter Kalkowsky. Gevraagd werd of hij wilde instaan voor de tekeningen en houtsnedes. Tot dan had hij enkel in linoleum gewerkt en het was niet zo voor de hand liggend over te schakelen op houtsnedes. Na enige oefening verfijnde hij langzamerhand zijn techniek tot het resultaat bevredigend was. Hij kreeg 12 kernzinnen aangeleverd die de twaalf tekeningen van het verhaal moesten worden: Franse soldaten marcheren door de straten, Corbeels drukkend aan de pers, Corbeels vlucht met pers,… Schetsen werden gemaakt en uitgeselecteerd tot het beeld klopte. Het snijden kon beginnen. Proefdrukken werden besproken, hier en daar correcties aangebracht.

Deel van het nieuwe mannekensblad.

Ondertussen moet de tekst nog worden geschreven, zodanig dat deze telkens vier zinnen per tekening gaf. Na wat puzzelwerk kon de tekst in lood gezet worden. Eenmaal de houtblokken gereed kon de vormopmaak beginnen. Dit moest ook volgens de tijdsgeest gebeuren. Houten wiggen die het zetsel opspannen in het raam, vastgeklopt met een kooidrijver, een tijdrovend maar nostalgisch gevoel. Het proefdrukken werd gestart, voor de te lage delen in de druk werd een ‘toestel’ aangebracht. Dan kon de productie beginnen. Het intensieve drukken werd over enkele dagen gespreid. Volgens de traditie van de mannekensbladen werd het inkleuren gedaan aan de hand van sjablonen. Drie basiskleuren werden gekozen, sjablonen uitgesneden. Het resultaat (van deze arbeidsintensieve manier van drukken) is te koop en dient als steun voor de Historische Drukkerij. (klik hier voor meer informatie).

Het mannekensblad op de Stanhope-pers.

Meer info over de persvoorstelling vindt je hier, over de geschiedenis van het Turnhoutse mannekensblad vind je hier meer informatie.


Méér dan zomaar een museum... Nieuwsbrief nr. 4, mei 2006

Dit weekend is het tweede openingsweekend. Toevallig valt dit samen met de Erfgoeddag. Dit jaar is het onderwerp ‘kleur’. Op zondag zijn er tal van activiteiten rond dit thema in de Turnhoutse regio. Meer info hierover vind je hier. De afgelopen maand stond in het teken van verhuizen, demonteren, monteren en herinrichten. Helaas is het niet helemaal achter de rug. De linieermachine is uit de collectie gehaald, maar de ‘nieuwe’ machine die hiervoor in de plaats komt is slechts gedeeltelijk verhuisd. Tegen volgend openingsweekend zal ze gemonteerd zijn. Nadien dient deze nog vervolledigd en drukklaar gemaakt te worden.

Linieermachine De kogel is door de kerk! Na geruime tijd alles tegen elkaar afgewogen te hebben is de linieermachine uit de collectie gehaald. Hoofdzaak voor deze beslissing is het gebrek aan ruimte. In de toekomst zal de Historische Drukkerij zich specifiek richten op

Openingsweekend Het eerste openingsweekend is nu bijna een maand geleden. Verschillende zaken dienen nog verbeterd te worden. Zo is er bijvoorbeeld het feit dat er in de pers wel veel aandacht besteed is aan de Historische Drukkerij, maar jammer genoeg was er nergens een vermelding van het adres. Om dit gedeeltelijk op te vangen zal (als alles goed gaat) het open weekend, mét adres, op de lichtkranten doorheen de stad te zien zijn. Toch had ik graag van jullie ideeën gekregen om de openingsweekends in de kijker te zetten en beter bekend te maken. Natuurlijk moeten het oplossingen zijn waarvoor geen budget nodig is, de inkom blijft immers gratis. Heb je ideeën of wil jij je hiermee bezig houden? Neem dan contact op! [email protected]

Tweede openingsweekend het typo-drukken. Voorwaarde voor het uit de collectie weghalen van de linieermachine was dat hiervoor een goede thuis gevonden werd. Ondertussen is deze machine gedemonteerd en verhuisd. Meer hierover in de volgende nieuwsbrief.

Zaterdag 22 april van 10.00 tot 17.00 uur Zondag 23 april van 13.00 tot 17.00 uur Meer informatie op de website : http://www.historischedrukkerij.be/

Blikvanger ! Doodsprentjes worden op allerlei manieren verzameld. Toch kijken mensen me soms raar aan als ze mij bezig zien op ruilbeurzen. Een enkeling vraagt me wel eens waar ik nu eigenlijk naar op zoek ben. Ik antwoord dan steevast: ‘naar prentjes die in Turnhout gedrukt zijn’, waarna ze me ietwat raar aankijken en vermoedelijk nog maar eens de concluderen dat een verzamelaar een raar wezen is. Toch is het zo gek nog niet. Doordat de doodsprentjes op datum gedrukt zijn geven deze precieze informatie over de drukker. Een voorbeeld: in sommige publicaties vind je altijd het gegeven dat Glénisson eerst alleen een bedrijf begon in 1833, en dat pas in 1837 Van Genechten erbij gekomen is om zich dan als ‘Glénisson en Van Genechten’ in de Warandestraat te vestigen. Onderstaand doodsprentje bewijst dat reeds begin 1834 Glénisson én Van Genechten samen een vennootschap hadden.

Van de firma WellensDelhuvenne & Co is lange tijd aangenomen dat van het ogenblik dat deze twee heren hun eigen weg gingen enkel Delhuvenne in Turnhout bleef en het drukkersambacht verderzette. Dit is al sedert enige tijd achterhaald, maar toch is er van Wellens weinig tot niets te vinden. Ook hier geven de doodsprentjes weer een beeld van de geschiedenis. Hiernaast staan een doodsprentje gedrukt bij Wellens, Delhuvenne & Co (meert 1839) en P.F. Wellens (junius 1843) afgebeeld. Doodsprentjes verdienen in de geschiedschrijving van de grafische bedrijven van Turnhout zeker hun plaats.

Gezocht Reeds geruime tijd is de Historische Drukkerij op zoek naar een Typograph. Deze regelzetmachine was de tegenhanger van de Lino- en Intertype. Weet jij dergelijk exemplaar staan, of kan je bemiddelen om deze in de collectie te krijgen neem dan contact op aub. mailto:[email protected]

Deze nieuwsbrief wordt gratis verspreid. Wens je deze niet meer te ontvangen? Stuur dan een mail met de vraag je van de lijst te laten schrappen.

Voor de uitbreiding van de bibliotheek (voor éénieder ter inzage) zijn we steeds op zoek naar oude lettercatalogi, grafische vakboeken, tijdschriften en machinecatalogi.


Méér dan zomaar een museum... Nieuwsbrief nr. 5, mei 2006 De afgelopen maand was niet onbelangrijk voor de Historische Drukkerij. Het machinepark werd uitgebreid met een zeldzame cilinderpers: de ‘Presse Universelle’ van de Franse machinebouwer ‘Marinoni’. Een uitgebreid verslag vind je in deze nieuwsbrief en op de website. De website kreeg een nieuwe teller. De vorige bleek niet echt precieze gegevens weer te geven. Gemiddeld komen er 20 bezoekers op de site die elk gemiddeld 3 pagina’s bekijken. U kan zelf de gegevens nakijken door onderaan elke pagina te klikken op het logo van ‘Belstat’. Neem trouwens ook eens een kijkje op de website van Tram 41 (http://www.tram41.be/) Toerisme Turnhout (http://www.turnhout.be/toerisme/) en de Stadsgidsen (http://users.pandora.be/turnhoutsestadsgidsen/) U vindt er vast een reden om deze zomer Turnhout te ontdekken!

Turnhout informeert… Stad Turnhout zorgt mee voor het bekendmaken van de Historische Drukkerij via Tram 41, de communicatiedienst en de dienst voor toerisme. Waarvoor dank!

Slagpersen Onlangs kreeg de Historische Drukkerij twee ‘Krause’slagpersen aangeboden. Brepols verkocht ze in 1962 aan een houtbewerkingsbedrijf waar ze een tweede leven kregen als pers om gelijmde paneeldeurtjes tussen te laten drogen. Eén van deze persen is (met toestemming van de schenker) beschikbaar als ruilmateriaal.

Eerstvolgend openingsweekend : Zaterdag 27 mei van 10.00 tot 17.00 uur Zondag 28 mei van 13.00 tot 17.00 uur Meer informatie op de website : http://www.historischedrukkerij.be/

Blikvanger ! De Historische Drukkerij is zich meer en meer aan het specialiseren in het oudste procédé van het drukken, namelijk de hoogdruk. Hierdoor past de linieermachine niet meer in het huidige concept en moest ze een ander onderkomen krijgen. Eind januari werden voorzichtig de eerste gesprekken gestart. Het is immers

belangrijk dat deze unieke machine (enig in Europa!) een nieuwe thuis krijgt, liefst in een museum dat door mezelf zéér hoog in aanzien staat. Uit gesprekken met de Vriendenkring van het Speelkaartmuseum in Turnhout bleek dat zij interesse hadden in deze machine. Tijdens de besprekingen werd al snel duidelijk dat er een mogelijkheid was tot een ‘transactie met gesloten beurzen’. De Historische Drukkerij had immers interesse in een machine van de Vriendenkring. Het ging om de cilinderpers ‘Presse Universelle’ van Marinoni. Omdat de pers wegens plaatsgebrek niet terecht kon in het museum besloot de Vriendenkring in te stemmen met deze ruiloperatie. Een ruil tussen een openbaar en een privaat museum is niet evident. Historisch erfgoed dat in openbare handen is heeft immers een ‘publieke bestemming’. Er werd een contract opgesteld waarin beide partijen zich verplichten om de geruilde machines in goede staat te houden, met zoveel mogelijk respect voor de originele toestand. Verder dienen de machines hun publieke bestemming te behouden, dit wil zeggen een locatie te hebben dat toegankelijk is voor publiek. Mocht een van beide partijen de machine van de hand willen doen dan krijgt de oorspronkelijke eigenaar een ‘recht op voorkoop’. Deze kan een bod uitbrengen dat in redelijkheid en conform de waarde van de machine wordt vastgesteld. De partij die de machine van de hand doet verplicht er zich toe dit recht van

voorkoop te respecteren en in te gaan op elk redelijk bod van de oorspronkelijke eigenaar. Op die manier komt de publieke functie niet in het gedrang. De linieermachine werd als eerste overgebracht en in een tijdelijke opslag geplaatst. Stilaan werd begonnen met de demontage van de cilinderpers, want zoals elke machine in de Historische Drukkerij moet ze door de voordeur worden binnengebracht. Op 28 april werden de grote stukken getransporteerd door middel van een vrachtwagen met kraan. De machine werd gemonteerd, gepoetst en roestige delen werden behandeld. Een fotoreportage van de verhuis en de opbouw van deze machine vind je op de website : http://www.historischedrukkerij.be/index_bestan den/fotoverhaalUniverselle.htm Toch is het nog niet gedaan, enkele onderdelen ontbreken en moeten worden bijgemaakt. Om de juiste vorm en afmetingen te kennen moet een vergelijking gemaakt worden met een andere (gelijkaardige) machine. Deze werd gevonden in het ‘Haus für Industriekultur’ in Darmstadt. De onderdelen zullen worden gemaakt door leden van de Stoomgroep Turnhout (http://www.stoomgroep.be/index.htm) Verder is de zoektocht naar informatie over deze pers en de fabrikant gestart. Geen eenvoudige opgave, weinig informatie is overgebleven uit die periode en wat er nog is zit in archieven die moeilijk toegankelijk zijn. Van de verhuis, de opbouw en het drukklaar maken van de machine worden filmbeelden gemaakt door Willy Van Deun, die ze zal verwerken tot een kort filmpje dat binnenkort ook te zien zal zijn in de Historische Drukkerij.

De geschiedenis van de machinebouwer ‘Marinoni’ staat vanaf nu ook op de website: http://www.historischedrukkerij.be/index_bestan den/Marinoni.htm en http://www.historischedrukkerij.be/index_bestan den/MemoriamMarinoni.htm


Méér dan zomaar een museum... Nieuwsbrief nr. 6, juli 2006

Juni was een zeer drukke maand, echter zonder veel af te werken. Er werden aanzetten gegeven voor nieuwe projecten, maar ook de restauratie van de verschillende drukpersen gaat nog steeds verder. Een bezoekje aan het Haus fur Industriekultur in Darmstadt (Duitsland) was zeer verrijkend. Het verslag van dit bezoek kan je verder in deze nieuwsbrief lezen. De tekst voor het 32 pagina’s tellende boekje dat op de Presse Universelle cilinderpers zal gedrukt worden is bewerkt en zal dit weekend in Nederland gegoten worden. Het boekje kreeg de volgende titel: ‘Geschiedenis van de grafische en papierverwerkende nijverheid in Turnhout’.

Oproep voor vrijwilligerswerk De bibliotheek van de Historische Drukkerij breidt maandelijks uit met enkele mooie stukken. Hoewel het voor geïnteresseerden opengesteld is, wordt de noodzaak steeds groter om alles onder te brengen in een catalogus van aanwezige werken. Op die manier kunnen alle werken ook via de website doorzocht worden. Het opstellen van deze catalogus vraagt heel wat energie, geduld en tijd en vooral dat laatste ontbreekt. Daarom ben ik op zoek naar een gedreven persoon, met een hart voor oude boeken, die deze taak op zich wil nemen. Ik hoop dat jullie iemand kennen die hiervoor interesse heeft. Of misschien zijn jullie zelf wel wat tijd over? Jong of oud maakt niet uit, als het maar iemand is die de taak ernstig neemt en met enige regelmaat uitvoert uiteindelijk tot een goed einde brengt. Het is gewenst om vlot met een computer te kunnen werken. Interesse? Neem dan snel contact op. mailto:[email protected]

Ook nog dit…

Foto’s met binnenzichten van oude drukkerijen zijn schaars. Mocht je deze bezitten en ben je bereid hiervan scans of afdrukken af te staan, neem dan contact op: mailto:[email protected]

Dit weekend : Openingsweekend Zaterdag 24 juni van 10.00 tot 17.00 uur Zondag 25 juni van 13.00 tot 17.00 uur Meer informatie op de website : http://www.historischedrukkerij.be/

Drukkerijmuseum ‘Haus für Industriekultur’ onderdeel van het ‘Hessisches Landesmuseums Darmstadt’ Zoals in de vorige nieuwsbrief reeds gemeld, zou een bezoek gebracht worden aan het ‘Haus für Industriekultur’ in Darmstadt. Dit naar aanleiding van de restauratie van de presse Universelle van Marinoni. Per mail werden afspraken geregeld en werd de dagindeling bepaald. De eerste afspraak werd om 9 uur vastgelegd. Dat betekent dat de reis naar Darmstadt rond 5 uur ’s ochtends aangevat moest worden.

Deze eerste afspraak was met Herr Gerstenberg, de enige nog werkzame lettergieter. Het Landesmuseum bezit de grootste collectie lettergietmachines, afkomstig van meer dan twintig lettergieterijen uit Europa. De grootste en bekendste hiervan is Stempel A.G.. Niet enkel lettergietmachines, ook pantografen, matrijzenboormachines en machines voor het maken van interlinies en regletten zijn er nog werkzaam. Een immense collectie van meer dan één miljoen matrijzen en stempels met de meest uiteenlopende lettertypes worden door medewerkster Conny voorzien van een laagje was om het beeld te beschermen tegen oxidatie. Een werkje waar ze naar eigen zeggen nog wel enkele jaren mee bezig zal zijn. (stel u een hal voor met rijen vol kasten waarin deze matrijzen en stempels

opgeslagen zijn) Bij een kopje koffie vond een leuk gesprek plaats, dit terwijl Herr Gerstenberg regelmatig naar een in werking zijnde gietmachine snelde om gegoten letters weg te bergen. Het was al middag als we de lettergieterij verlieten en eerst snel wat gingen eten. Daarna nog een kopje koffie genuttigd op het bureel bij de charmante Conny, en een bezoekje gebracht aan de catacomben van het museum… de stockageruimte van machines en materialen die niet in de tentoonstelling passen. Herr Adam arriveerde zoals afgesproken rond half twee. Het gesprek vlotte al gauw en uiteindelijk gingen we naar de Marinoni, daarvoor waren we tenslotte gekomen. Foto’s en tekeningen gemaakt, zodat de Stoomgroep Turnhout enig idee heeft van hoe de ontbrekende delen op onze machine er uiteindelijk zullen moeten uitzien. Rond half drie kwamen enkele drukkers binnengewaaid. De terughoudendheid van een drukker is bekend, maar eenmaal het ijs gebroken zijn ze, net als in andere musea, niet te houden. Een drukker nam ons mee naar het gelijkvloers, waar de oude MAN-rotatiepers uit 1935 staat. Hij had inkt op de rollen gezet en zou de machine voor ons even laten draaien.

Machtig! En laat het duidelijk zijn, de ontvangst in het drukkerijmuseum in Darmstadt was af. De collectie van het museum omvat naast de immense lettergieterij een complete handzetterij, de volledige reeks Linotype-regelgietmachines van het allereerste type (1903) tot het laatste model (1971), een reeks handen degelpersen. Verder een zevental cilinderpersen en de MANrotatiepers. Het was uiteindelijk 17 uur wanneer we de terugreis aanvatten. Een viertal uren later waren we veilig en wel terug thuis.


Méér dan zomaar een museum... Nieuwsbrief nr. 7, juli 2006 De maand juli kent al zijn tweede hittegolf, wat betekent dat de activiteiten op een sterk verlaagd pitje staan. Een mens sleept zich moeizaam verder en tracht het hoofd koel te houden. De minste beweging staat garant voor het nodige zweet. Toch betekent dit niet dat er vakantie te nemen valt, daarvoor is er geen tijd, ondanks de vakantieperiode. Zoals je zal lezen in deze nieuwsbrief zijn er nog vele projecten lopende, sommigen liggen dan weer voor enkele maanden stil. De restauratie van het inkttafeltje vordert gestaag, de Marinoni cilinderpers begint weer zijn complete uitzicht van zijn glorieperiode te krijgen, en de Alauzet cilinderpers zal tegen volgende maand vermoedelijk ook volledig drukklaar zijn. Verder is de zoektocht naar Turnhouts drukwerk en grafische boeken niet voor niets geweest: de collectie is aangevuld met enkele pronkstukken. Prettige vakantie nog!

Oproep ! De restauratie van de Marinoni cilinderpers nadert zijn einde. De voorbereidingen voor het drukken van het eerste werkje zijn volop aan de gang. De tekst hiervoor is gezet en dient nu nog verwerkt te worden. Stilaan rijst een nieuw probleem. Gezien de grootte van de pers moet het opvulwit ook aangepast zijn. De Historische Drukkerij heeft slechts holwit (of formaatwit) tot een grootte van 12 op 48 cicero, en dan nog in zeer beperkte hoeveelheden. Daarom dus deze oproep aan iedereen die opvulwit in zijn bezit heeft en dit niet gebruikt. Verder zijn we nog dringend op zoek naar Monotype-lood voor een volgend project. Heb jij dit in je bezit? Wij hebben 200 kg nodig. Neem contact op en we maken graag een afspraak! mailto:[email protected] Dit weekend is het weer OPEN DEUR ! Zaterdag 22 juli van 10.00 tot 17.00 uur Zondag 23 juli van 13.00 tot 17.00 uur Kostbaar werkje dat afgelopen maand aan de bibliotheek kon worden toegevoegd.

Meer informatie op de website : http://www.historischedrukkerij.be/

Blikvanger ! Weerom heeft de Historische Drukkerij een mooie aanwinst! Sinds Corbeels zich nu meer dan tweehonderd jaar geleden als eerste drukker in Turnhout vestigde zijn vele miljoenen kerkboeken van hieruit over de wereld verspreid. Brepols begon reeds vroeg met het drukken van religieuze werken, iets wat later bijna het belangrijkste drukwerk zou worden in deze grafische stad. In 1834 volgden Glénisson & Van Genechten, Splichal in 1856 en Proost vanaf 1913 . Kerkboeken vond men in alle soorten en afwerkingen.

Van zeer sobere tot rijkelijk met bladgoud versierde boeken verlieten de fabrieken. De versiering op de banden werd geplaatst door middel van (rol-) filetten en stempels die verwarmd werden. In latere periode werd dit voornamelijk overgenomen door de ‘goudpers’. Hiermee konden aan de hand van koperen clichés de meest verfijnde tekeningen overgebracht worden op het boek. Het bladgoud werd vervangen door gouden kleurfolies, en dit bracht weer nieuwe mogelijkheden met zich mee.

De Historische Drukkerij wist de hand te leggen op een collectie koperen clichés, afkomstig van Proost (periode 1913 – 1970) en Splichal (periode 1940 – 1980). Meer dan duizend clichés zijn op deze manier bewaard voor de toekomst en blijven getuige van het enorme aanbod religieus werk dat Turnhout verlaten heeft. Een inventarisatie hiervan dringt zich op.

Aanwinsten… Zowel de collectie van het Turnhouts drukwerk als de grafische bibliotheek hebben er sinds deze maand enkele pronkstukken bij. Een zestigtal nieuwe ‘mannekensbladen’, waaronder de meeste van Beersmans-Pleek, maar ook eentje met onderschrift ‘Uyt de fabriek van Glénnison & Van Genechten te Turnhout’ kwamen bij in de collectie. Verder een veertig pagina’s tellend volksboekje, met als titel ‘Nieuw dobbel cabinet ofte historische geloofs-onderwyzing’, gedrukt bij P.J. Brepols rond 1810, versierd met vele kleine houtsneden. Een eerste opzoeking leert ons dat geen ander exemplaar bekend zou zijn.

Een mooie aanwinst voor de grafische bibliotheek is een boek getiteld ‘Het derde jubeljaar der uitgevondene boekdrukkonst door Laurens Jansz. Koster’, geschreven door Seiz en uitgegeven in Haarlem door Izaak en Johannes Enschede in 1740 (zie pag. 1). In dit kostbaar boek ontbrak helaas één kopergravure, deze van de Grote Markt te Haarlem. Wat doet een mens zoal op de (voorlopig?) warmste dag van het jaar? Precies, een ritje maken naar een gespecialiseerd antiquariaat in Haarlem. De vraag stellen naar deze gravure leverde direct resultaat op. Een map werd bovengehaald en de originele gravure uit dit boek kwam tevoorschijn. Geen zachte prijs, maar de moeite om het boek hiermee terug compleet te maken. De gravure, enkele Turnhoutse mannekensbladen en een parkeerboete (te lang blijven babbelen, maar hiermee houdt geen mens rekening) werden netjes opgeborgen en de terugreis in een oververhitte auto kon worden aangevat.


Méér dan zomaar een museum... Nieuwsbrief nr. 8, augustus 2006 Augustus werd een maand waarbij de krijtlijnen voor de toekomst werden uitgetekend. Wat dit voor de nabije toekomst inhoudt zie je op pagina twee van deze nieuwsbrief. Medewerker Jos heeft de restauratie van het (o zo belangrijke) inkttafeltje beëindigd. Een prachtstuk dat vanaf het volgend seizoen in de vaste collectie zal staan. Zondag is het ‘Kempendag’. Op de Grote Markt van Turnhout vind je naar aanleiding van de ‘Seizoensopening Cultuur’ standjes van verschillende Turnhoutse culturele verenigingen die zich voorstellen aan het grote publiek. Door gebrek aan medewerkers (ditzelfde weekend is opendeurweekend) kan de Historische Drukkerij hier helaas niet op aanwezig zijn, toch draagt ze zulke initiatieven een warm ‘hert’ toe en hoopt in de toekomst ook op zulke gelegenheden aanwezig te zijn.

Inkttafeltje

In Nieuwsbrief nr. 3 werd reeds gemeld dat de Historische Drukkerij de hand wist te leggen op een uiterst zeldzaam inkttafeltje (dat bij een handpers hoort te staan). Op het eerste zicht niets bijzonders zou je zeggen, ware het niet dat ik doorheen al die jaren slechts in één collectie dergelijk tafeltje ben tegengekomen. De restauratie van het tafeltje is achter de rug. Het werd beschermd tegen houtworm en sterk aangetaste stukken werden vervangen. Vanaf maart volgend jaar zal het in de vaste collectie aan de zijde van de Stanhope-pers staan.

Detail van de inktbak met stelschroef waarbij de inktrol tegen het koperen inktmes wordt afgesteld.

Dit weekend is het weer opendeur ! Zaterdag 26 augustus van 10 tot 17 uur Zondag 27 augustus van 13 tot 17 uur

Seizoen 2007 Een korte evaluatie van de tekortkomingen en pijnpunten van de opendeurweekends bracht al snel aan het licht dat een en ander diende te veranderen tegen het volgend seizoen. Als eerste zal de inkom aangepast worden. Daar waar de gasten (lees duidelijk ‘gasten’ en niet ‘bezoekers’, deze dienen ook als dusdanig ontvangen te worden) van de Historische Drukkerij nu binnenkomen en wat onwennig hun weg zoeken zal tegen volgend seizoen vooraan aan een kleine balie iemand hen opvangen. Natuurlijk dient hiervoor nog ‘baliepersoneel’ gevonden te worden. Een oude glazen drieslagdeur zal de scheiding van de inkom en de ‘Historische Drukkerij’ sterker benadrukken. Op die manier heeft de gast niet direct een overzicht van hetgeen te beleven valt en blijft de nieuwsgierigheid gewekt. Vandaag staat men net na de inkom in een gedeelte dat niet echt betrokken wordt bij de collectie. In de oorspronkelijke visie bleek een steendrukpers nodig om deze techniek te kunnen aanhalen. In de nabijheid zijn echter twee uitgebreide collecties die gespecialiseerd zijn in steendruk (het Speelkaartmuseum in Turnhout en het Steendrukmuseum in Valkenswaard). Daarnaast specialiseert de Historische Drukkerij zich meer en meer in hoogdruk. Kort geleden nog werd om die reden ook de linieermachine uit de collectie verwijderd. Nu is het dus de beurt aan de steendrukpers met bijhorende stenen.

Er wordt uitgekeken naar geïnteresseerden die deze pers (Dietz & Listing) met bijhorende twee grote en een 150-tal kleine stenen een deftig onderkomen kunnen geven. De dan volledig op hoogdruk gerichte collectie wordt ingedeeld in drie delen. In het eerste gedeelte komt een kleine oude zetterij. Hiervoor wordt nog actief gezocht naar enkele zeer oude letterkasten en kleine zettersmaterialen.

Een mooi kastje is kortgeleden in de collectie gekomen en heeft al een opknapbeurt gekregen. Het tweede deel van de collectie omvat de oude drukkerij. Hierbij zal de Stanhope-pers (met origineel inkttafeltje) en de handbediende cilinderpers de ruimte domineren. Het derde deel zal volledig ingericht worden als ‘Stoom- en sneldrukkerij’. Twee grote cilinderpersen worden aangedreven door een transmissie, mogelijk zullen nog enkele andere machines hieraan gekoppeld worden. Door deze nieuwe, meer logische, indeling zal een beter overzicht gegeven kunnen worden over de evolutie van de druknijverheid in de negentiende eeuw. Er werd recent een warmeluchtblazer op aardgas aangekocht maar deze dient nog geïnstalleerd te worden. Afhankelijk van de kostprijs van het verbruik zal er hierdoor in de toekomst de mogelijkheid zijn om de collectie ook in de winterperiode open te stellen voor het publiek. Samengevat bieden wij een steendrukpers aan met ongeveer 150 stenen en zoeken dringend nog enkele oude letterkasten en zettersmaterialen. Verder zoeken we nog steeds naar de regelzetmachine ‘Typograph’ en is er nood aan medewerkers, waaronder baliepersoneel, deze laatste tijdens de opendeur-weekends eenmaal per maand van 13 tot 17 uur.


Méér dan zomaar een museum... Nieuwsbrief nr. 9, september 2006 De vakantie is ook voor ons achter de rug. Toch is er van de gelegenheid gebruik gemaakt om in een rustige omgeving de grote lijnen van het ‘Beleidsplan 2006-2010’ uit te zetten. Volgende maand zal dit worden voorgesteld. We blijven ondertussen verder zoeken naar een degelijk bibliotheek-programma dat tevens aan de website kan gelinkt worden zodat eenieder van achter zijn computer kan raadplegen welke boeken aanwezig zijn in de Historische Drukkerij. De jaarlijkse bijeenkomst van het AEPM (Association of European Printing Museums), waarbij de Historische Drukkerij aangesloten is, loopt van 28 tot 30 september. Helaas kan ik als eigenaar/conservator hierop niet aanwezig zijn, de verlofaanvraag (enkele maanden geleden ingediend) bij mijn werkgever hiervoor werd geweigerd. Toch was het belang van deze bijeenkomst groot en vervalt een uitgesproken kans degelijke contacten te leggen met de grote Europese drukkerijmusea.

Steendruk verdwijnt…

Affiche

In de vorige nieuwsbrief gaf ik al aan dat de Historische Drukkerij zich volledig gaat specialiseren in hoogdruk. De steendrukpers samen met de grote en kleine lithostenen moeten dus verdwijnen. Op de ruimte die zo vrijkomt kan een kleine zetterij uitgebouwd worden. Het was belangrijk dat een goede bestemming gevonden werd voor het steendrukmateriaal. Er werd een overeenkomst bereikt met het Steendrukmuseum uit Valkenswaard. We zijn verheugd dat dit museum interesse toonde en de complete steendrukcollectie wilde overnemen. Een bezoekje aan dit museum is zeker de moeite waard! De verhuis is voorzien begin oktober. www.steendrukmuseum.nl

Nieuw in de collectie is een prachtige affiche uit 1921 met als afmeting 245 x 85 cm. Deze affiche is op doek gezet zodat ze op een veilige manier kan worden tentoongesteld. De affiche is opgebouwd uit vier delen. De gesteendrukte sierkader werd aangekocht bij de papierleverancier Haeseldonckx, de drukker moest enkel de tekst nog (in hoogdruk) indrukken.

VOLGEND WEEKEND OPENDEUR Zaterdag 23 september van 10 tot 17 uur Zondag 24 september van 13 tot 17 uur Meer informatie op de website : http://www.historischedrukkerij.be/

Bezoek papiermolen Op vakantie in Frankrijk werden twee museumbezoekjes ingelast. Een bezoek aan het ‘Musée de l’Image’ te Epinal had mooi kunnen zijn, ware het niet dat we er gewoonweg buitengezet zijn, onder begeleiding… De reden? Euh… ‘niet Franstalig, dus oprotten’, daar kwam het op neer. Een gedeelte van dit museum is enkel toegankelijk met gids, ééntalig Frans. In de papiermolen van Fontaine-de-Vaucluse spreekt met ook enkel Frans maar de papierschepper is zeer vriendelijk en behulpzaam, dat scheelt. De indruk die achterblijft is een van ‘gezellig en tof levend museum’. Mocht je in de buurt komen is het zeker de moeite hier eens binnen te springen. Wel jammer dat enkele oude drukkerijmachines niet met de eerbied die ze verdienen tentoongesteld worden.

Oproep ! In de vele drukkerijen verdwijnen massa’s mooie papierrestanten in de papiercontainer. Bij de grote drukkerijen gaat dit soms om hoeveelheden wit papier van een formaat dat 70 x 100 cm benadert of overschrijdt. In de kleine drukkerijen mooi gekleurd of speciaal papier dat te klein is om verder te verwerken. In beide gevallen is het papier dat perfect bruikbaar is om demonstraties op te geven in de Historische Drukkerij. Tijdens deze demonstraties worden tamelijke hoeveelheden papier verbruikt. De cilinderpersen vragen papier van een formaat tot 85 x 115 cm, de degelpersen kunnen papier verwerken tot en met het allerkleinste formaat, zeg maar klein visitekaartje. Mocht je dergelijke restanten ter beschikking willen stellen aan de Historische Drukkerij zijn wij u hiervoor zeer dankbaar. mailto:[email protected]

Toekomstplannen… In vorige nieuwsbrieven werd al aangegeven dat er sterk nagedacht wordt over de toekomst van de Historische Drukkerij. Om deze foltering van de hersenen niet zomaar verloren te laten gaan werd besloten een beleidsplan op te stellen. Dit zal als een soort van leidraad dienen om de toekomst in te gaan. Het beleidsplan wordt, samen met de nieuwsbrief van oktober, rond 17 oktober verstuurd aan alle leden. Die nieuwsbrief kondigt tevens het laatste openingsweekend van dit seizoen aan. Daarna kan gestart worden met een volledige aanpassing van de inrichting. Waar de Historische Drukkerij nu wat gezichtsloos tussen een museum en een oude drukkerij in lag, zal vanaf volgend seizoen het museale karakter verder weggedrongen worden. De gast zal dan als het ware terug in de tijd gekatapulteerd worden en binnenkomen in een drukkerij van rond 1880. Hiervoor zijn we nog op zoek naar ‘decoratief’ drukkerijmateriaal, wandbekleding, enz… Trouwens, als het aan Groen! lag zou er meer aandacht moeten besteed worden aan de Historische Drukkerij: “nieuwe initiatieven, zoals de schitterende Historische Drukkerij, krijgen dan weer niet de steun die ze verdienen”, aldus de nieuwsbrief van Groen! handelend over het Erfgoed van Turnhout. Zou er dan toch ooit een einde komen aan de financieel moeilijke weg die er bewandeld wordt? Het blijft een heikel thema. Ondanks het feit dat het openstellen voor publiek een niet onaardig bedrag kost mag het duidelijk zijn dat het ‘gratis-beleid’ verder gezet wordt. De laagdrempeligheid van de Historische Drukkerij moet de in- en uitloop van de geïnteresseerde vergroten en de verbondenheid met de grafische sector van Turnhout (die een zware en moeilijke tijd doormaakt) hoog houden. Volgende maand worden de volledige plannen voor de toekomst aan u allen bekendgemaakt, niet groots maar afgestemd op de huidige financiële toestand. Maar mag ik toch eens even dromen? Wat zou er al niet verwezenlijkt kunnen worden met één vaste werknemer… zéér ruime openingsdagen, groepen en scholen kunnen zonder problemen ontvangen worden, projecten kunnen verwezenlijkt worden, samenwerking met andere musea deftig uitgebouwd, studies rond allerlei grafische thema’s uitgewerkt… maar zoals ik al zei, een mens mag toch eens dromen hé.


Méér dan zomaar een museum... Nieuwsbrief nr. 10, oktober 2006 De gemeenteraadsverkiezingen zijn achter de rug, de kaarten gelegd. De kiezer koos voor een andere richting waardoor CD&V niet langer met VLD maar met SP.a het beleid zal bepalen. Veelbelovend voor de Historische Drukkerij, temeer omdat het SP.a programma duidelijk stelt dat TRAM 41 ook een nauwere samenwerking zou moeten aangaan met privé-initiatieven. We zullen hen hier natuurlijk ten gepaste tijde aan herinneren. Vorige maand meldden we reeds dat we het beleidsplan gingen voorstellen aan de abonnees van de nieuwsbrief. Intern overleg zwakt dit gegeven nu wat af. Wat u in bijlage vindt is geen volwaardig beleidsplan maar een richtingbepalend document voor de toekomst. Geen beleidsplan dan? Gezien de huidige positie lijkt dit wat voorbarig. Laat ons eerst trachten een bepaalde zekerheid in de werking uit te bouwen..

Korte berichten - We kregen een telefoontje van een kunstenaar die een Hopkinson & Cope handpers van de hand wilde doen. Voorzichtige besprekingen zijn gaande. Wellicht meer hierover in een volgende nieuwsbrief. - De voorgevel van de Historische Drukkerij, altijd een pijnlijk moment als de bezoeker aanhaalt dat hij nooit had gedacht dat achter zulk een gevel zo een prachtig geheel verscholen staat. Het is de bedoeling de gevel tegen het begin van volgend seizoen opgeknapt te hebben. Prijsoffertes zijn gemaakt voor arduinen platen en dorpels en afspraken voor de gevelbezetting zijn gemaakt. Realisatie: maart 2007.

- Afgelopen maand is de steendrukcollectie opgehaald door het Steendrukmuseum in Valkenswaard. Ondertussen werden nog enkele mooie oude letterkasten in de collectie gehaald om de oude zetterij uit te bouwen. Het laatste openingsweekend zal hierdoor ietwat rommelig verlopen, maar het is niet anders. De beschikbare stockageruimte die gehuurd wordt is zeer klein, en er is geen tijdelijke opslagcapaciteit beschikbaar. - Op de oproep van vorige maand in verband met de behoefte aan papier kwam van een abonnee de tip naar een kleine drukkerij in Vlaams Brabant. Deze was twee jaar geleden door overlijden gestopt. We namen contact op en konden zo enkele honderden kilo’s ‘speciaal papier’, zoals Conqueror en dergelijke ophalen. Dank voor deze mooie tip Michel !

Laatste openingsweekend van dit seizoen !! Zaterdag 21 oktober van 10.00 tot 17.00 uur Zondag 22 oktober van 13.00 tot 17.00 uur Meer informatie op de website : http://www.historischedrukkerij.be/

Overpeinzing van het afgelopen seizoen… Het laatste openingsweekend komt eraan. Dat betekent dat het stilaan tijd wordt om een evaluatie te maken. Op 20 maart werd een nieuw mannekensblad aan de pers voorgesteld. Dit naar aanleiding van het eerste openingsweekend van de Historische Drukkerij. Onwetend en zonder enige kennis terzake begonnen we aan iets wat nu toch wel als succesvol mag beschouwd worden. Al doende leert men en naarmate het jaar vorderde verliepen de rondleidingen almaar vloeiender. Door de aandacht die de pers aan de Historische Drukkerij gaf begonnen deze weekends met een 120tal bezoekers. Gaandeweg verminderde dit en stabiliseerde zich rond de 30 à 40 bezoekers per weekend. Hoewel dit aantal niet zo hoog lijkt wil het toch zeggen dat er gedurende de openingsuren praktisch constant bezoekers aanwezig waren. Ook de gesprekken waren zeer aangenaam. Het grootste deel van de bezoekers zijn afkomstig uit Turnhout zelf. Maar ook vanuit het Antwerpse, Oost- en West Vlaanderen, zelfs uit Duitsland en Nederland kwamen geïnteresseerden een bezoek brengen aan de Historische Drukkerij.

Bewoners van Turnhout hadden de informatie over een openingsweekend veelal uit de lokale pers, verscheidene bezoekers hadden de info ook van de lichtkranten die doorheen de stad verspreid staan. Bezoekers van verder weg haalden hun informatie van de website. Opvallend was de grote tevredenheid van de bezoekers, dit wordt bijgetreden door de lovende woorden die sommigen achterlieten in het Gastenboek. We mogen dus spreken van een geslaagd seizoen, maar mag dit de start betekenen van een veelbelovende toekomst?

Quo Vadis De voorbije jaren werd veel werk geleverd om de Historische Drukkerij te maken tot wat ze vandaag de dag is. Veel geld werd erin geïnvesteerd, alle middelen vloeiden en vloeien nog steeds naar het museumgedeelte van het huis. Dat wil zeggen dat de dringende verbouwingen aan het woongedeelte steeds verder worden opgeschoven in de tijd. Altijd is er wel iets dat nét dat ietsje meer zou geven aan de Historische Drukkerij en krijgt dus voorrang.

Projecten worden opgestart omdat ze een meerwaarde geven voor de bezoeker. Deze projecten worden bekostigd met de weinige privémiddelen die beschikbaar zijn. Stilaan moet deze situatie omgebogen worden en zou de werking van de Historische Drukkerij op zichzelf moeten verder kunnen. Concreet wil dit zeggen dat de grens van de mogelijkheden bereikt is. Zonder mensen en middelen blijft de werking op het peil van vandaag. Toch is de Historische Drukkerij zo uniek dat deze meer verdient dan de plaatselijke aandacht die het nu krijgt. Zonder middelen is dit echter niet mogelijk. Het werd tijd om een degelijk beleid uit te stippelen. Hierbij was het nodig eens grondig na te denken over de te volgen weg. Deze denkoefening werd een uitgebreid werkje : Quo Vadis, gedachten over de toekomst van de Historische Drukkerij Turnhout. (als bijvoegsel met deze nieuwsbrief) Maar nogmaals, alles staat of valt met “mensen en middelen”. Het woord is aan u allen, politiek Turnhout, grafische wereld en u, die de Historische Drukkerij zo genegen is… Quo Vadis? Mail naar : [email protected] Een papieren versie van “Quo Vadis, gedachten over de toekomst van de Historische Drukkerij Turnhout” is verkrijgbaar in de Historische Drukkerij, Steenweg op Mol 84, Turnhout.


Méér dan zomaar een museum... Nieuwsbrief nr. 11, november 2006

Het laatste openingsweekend is weer een maand achter de rug. De nieuwsbrief zal u toch nog elke maand ontvangen zodat u op de hoogte blijft van de laatste nieuwtjes over de Historische Drukkerij gedurende de winterstop. De herinrichting is volop aan de gang, meer hierover in een volgende nieuwsbrief. Het staat nu al vast dat de Historische Drukkerij het seizoen 2007 ook geopend zal blijven, wat niet wil zeggen dat al de problemen opgelost zijn, zeker niet...

Onverwacht groot succes

Allerlei

Het laatste openingsweekend van het seizoen was een overweldigend succes. Hoewel zaterdag eerder rustig voorbijging met een vijftiental bezoekers kwamen er op zondagnamiddag iets meer dan honderd.

- Bij een bezoek aan de Historische Drukkerij kan je een gastenboek invullen. Vele leuke reacties zijn al neergeschreven. Vanaf deze maand kan je ook op de website een Gastenboek invullen. Wil je iets kwijt dat je ook graag deelt met de bezoekers van de website? Ga dan via de hoofdpagina naar het Gastenboek.

Het is wel jammer dat op zulke momenten de bezoeker niet de gepaste begeleiding kan krijgen. Het bleef die dag dus bij algemene gesprekken en korte demonstraties. Dit overdonderend succes maakt wel duidelijk dat zo’n grote stroom bezoekers moeilijk te verwerken is, en de vraag dient gesteld te worden of de Historische Drukkerij ooit in staat zou zijn aan te sluiten bij grote evenementen. Het mag toch niet zijn dat de bezoeker enkel een wandelingetje door de opstelling kan maken zonder verdere uitleg. De Historische Drukkerij wil absoluut het contact met de bezoeker als topprioriteit blijven beschouwen, boven bezoekersaantallen. Dat dit tot gevolg heeft dat de mogelijkheden beperkter worden om naar buiten te treden met de collectie lijkt een feit.

- Afgelopen maand werden, net als iedere maand, enkele mooie boeken toegevoegd aan de grafische bibliotheek. Opvallend zijn drie zéér vroege jaargangen van het grafische tijdschrift ‘Journal für Buchdruckerkunst’, jaargang 1838, 1839 en 1840 en vier jaargangen (1872 – 1875) van het Franstalige tijdschrift ‘L’imprimerie’. - Zaterdag 2 december wordt met de hulp van enkele vrijwilligers een ‘poetsdag’ gehouden, waarbij de machines en kasten een schoonmaakbeurt krijgen, zodat in de volgende weken een volledig nieuwe reeks foto’s kan gemaakt worden.

Aanwinsten Afgelopen maand zijn weer enkele mooie zaken aan de collectie toegevoegd waaronder een papierrek (oorspronkelijk een droogrek voor drukwerk), afkomstig uit de drukkerij van het Rooms Katholieke Jongensweeshuis in Tilburg. Samen met dit droogrek kwamen ook twee dozen met galvano-clichés met bijbelse taferelen in de collectie.

Steun voor de Historische Drukkerij … vanuit Nederland… Zonder al teveel in detail te treden kan gezegd worden dat de werking van de Historische Drukkerij voor 2007 verzekerd is. De hulp komt echter niet van de eigen stad of lokale drukkerijen.

(De rest van dit artikel werd verwijderd)

Verder is er nog een mooie collectie matrijzen van ‘Lettergieterij Amsterdam’ via ruil naar de Historische Drukkerij gekomen.


Méér dan zomaar een museum... Nieuwsbrief nr. 12, december 2006

2007 loopt op zijn laatste benen. Gewoontegetrouw krijgt iedereen dezer dagen al het beste toegewenst. Ik sluit mij in stilte aan bij deze gewoonte en wens de lezers van de Nieuwsbrief een gezond en vruchtbaar 2007. Hoewel de feestdagen regelmatig roet in het eten gooien is de nieuwe opstelling zo goed als afgerond. De ommekeer is nog verder doorgezet dan gepland en de vitrinekasten verdwijnen ook uit de opstelling. Jammer voor dit deel van de collectie maar de Historische Drukkerij wil zich onderscheiden door een weergave te zijn van een 19de eeuwse drukkerij. Meer hierover en over de nieuwe aanwinsten in deze laatste nieuwsbrief van het jaar.

Aanwinsten

Nieuwe inrichting

Afgelopen maand werden weer enkele mooie stukken aan de collectie toegevoegd. Een belangrijke aanwinst is het boek ‘De Roomsche Katholieke religie, zegepraelende over alle de voorgaende, tegenwoordige en toekomende ketteryen, dolingen en dwael-redens’ uit 1794 dat werd gedrukt door Pieter Corbeels in Leuven. Na opzoeking blijkt dit boek in geen enkele bibliotheek in België aanwezig te zijn. Het wordt ook niet vermeld in de opsomming van gekende Corbeels-werken in het gedenkboek van Brepols. Het boek, waarvan de binding in zeer slechte staat verkeert, lijkt dus een ongekend werk te zijn van Corbeels, eerste drukker in Turnhout. Het werd gevonden in een antiquariaat in Frankrijk en behoort nu tot de collectie van de Historische Drukkerij.

De nieuwe opstelling heeft al heel wat kopzorgen veroorzaakt. Uiteindelijk is er toch gekozen voor de drastische aanpak. Al wat enigszins lijkt op een museale toestand is verwijderd en de inrichting geeft nu volledig de sfeer weer van een 19de eeuwse drukkerij. De zetterij is ondertussen volledig ingericht, de oude drukkerij en stoomdrukkerij kregen enkele andere accenten. Het binderijgedeelte verhuisde naar de achterzijde en vraagt nog enige verdere aanpassingen. De verschuiving naar een 100 % drukkerijinrichting is zeer bewust gedaan maar heeft ook zijn beperkingen. De Historische Drukkerij is hiermee uniek maar ook heel kwetsbaar. Al de machines, apparaten en gereedschappen liggen open en bloot opgesteld. Niets ligt voor de bezoeker afgeschermd. Aan de bezoeker wordt gevraagd respectvol te blijven ten opzichte van de collectie en niets aan te raken. We moeten proberen door de ganse opstelling met twee à drie personen aanwezig te zijn om alles in de gaten te houden en uitleg te geven aan de bezoeker. De betrachting is dat iemand de zetterij bemant, een tweede persoon de oude drukkerij en een derde de stoomdrukkerij en binderijgedeelte. De ontvangst en (levensnoodzakelijke) verkoop gebeurt door een vierde persoon die zich aan de inkom bevindt. Hiervoor moet ook nog iemand gevonden worden. ‘Besef je de gevaren wel van deze nieuwe inrichting?’… jazeker, en laat ons hopen dat de Historische Drukkerij qua bezoekersaantallen niet verder evolueert, dan is deze ‘warme’ aanpak een lang leven beschoren.

Gezocht

De collectie grafische tijdschriften werd vergroot door drie jaargangen ‘L’intermédiaire des imprimeurs’, revue technique des industries du livre: 1895, 1898 en 1899.

Voor de nieuwe inrichting van het binderijgedeelte zijn we nog dringend op zoek naar een antieke naaibank. Gedurende de laatste dagen van het jaar probeerden we een naaibank aan te kopen via de veilingsite eBay. Twee stonden er te koop afkomstig van een Turnhoutse eigenaar. Jammer genoeg was de Historische Drukkerij niet de hoogste bieder. Mocht een lezer ergens een naaibank aangeboden weten staan mag hij altijd contact opnemen.


Méér dan zomaar een museum... Nieuwsbrief nr. 13, januari 2007 Nog even en de openingsweekends komen er weer aan. De leden van de Nieuwsbrief krijgen al een eerste idee van de nieuwe opstelling aan de hand van enkele foto’s. Momenteel zijn we nog bezig met accenten te leggen, hiervoor komt waarschijnlijk binnenkort nog wat materiaal binnen. Een naaibank is nog steeds niet gevonden. Ook vrijwilligers om tijdens de openingsweekends de balie te bevolken lijken moeilijk om vinden. Enkele aanbiedingen kwamen (alweer) vanuit Nederland. Vermits Turnhoutenaars het niet zouden accepteren om een bijna volledig Nederlandse ploeg medewerkers in de Historische Drukkerij te vinden, zullen we voorlopig verder moeten werken met de weinige mensen waarmee we momenteel zijn.

Cliché’s

De eerste foto’s

Afgelopen maand kon de Historische Drukkerij de hand leggen op enkele houten drukblokken van speelkaarten.

Op de volgende pagina’s ziet u enkele foto’s van de nieuwe opstelling. Zoals reeds gezegd moeten er nog accenten gelegd worden maar deze zullen tegen het eerste openingsweekend zeker in orde zijn. Vorige nieuwsbrief maakte al duidelijk dat de Historische Drukkerij nog meer in de richting van een échte negentiende eeuwse drukkerij wil evolueerd. Ook is er geopteerd om de link met Turnhout te verminderen. Er zal in de opstelling nog weinig resten dat naar Turnhout en zijn drukkers verwijst.

We zoeken nog uit van welke Turnhoutse drukker (vermoedelijk Brepols) deze afkomstig is en uit welke periode. Hiervoor zal de hulp van het Speelkaartmuseum noodzakelijk zijn.

Tegelijk met het eerste openingsweekend (24-25 maart) zal een vernieuwde website gepubliceerd worden. … Hier zal de geschiedenis van de Turnhoutse drukkers voorlopig nog wel op blijven staan. De betrachting om tegen het eerste openingsweekend de vierkleuren-brochure ‘Historische Drukkerij Turnhout, de collectie’ klaar te stomen zal krap worden, maar niet onmogelijk…


Méér dan zomaar een museum... Nieuwsbrief nr. 14, februari 2007 Afgelopen maand was zeer hectisch. Naast de voorbereidingen van de openingsweekends kwam er nog een aanbieding van materiaal uit een Mechelse drukkerij. Dit zorgde ervoor dat weer een en ander verschoven en ingepast moest worden. Een ‘souvenirboekje’, een herdruk op de eigen persen en een reeks postkaarten klaarstomen tegen half maart, je staat er niet bij stil welke problemen kunnen opduiken… en wees gerust, niets verliep zoals gepland maar uiteindelijk zal het met de nodige slapeloze nachten (hopelijk) op tijd klaar raken. En hoewel deze uitdagingen nog niet achter de rug zijn droom ik al van een volgend project,’een uitgave voor iédere Turnhoutenaar’. Het onderwerp? Geen idee, een dichtbundel over Turnhout misschien? Kom maar op met jullie ideeën.

Volop actie…

Openingsweekends 2007

Afgelopen week werd de heruitgave van ‘Het gevonden kruis’ uit 1858 gedrukt op een cilinderpers uit de collectie. Momenteel zijn we druk bezig met het te vouwen en verder afwerken. Het is de bedoeling dit boekje op 21 maart aan de pers voor te stellen naar aanleiding van de openingsweekends van 2007. U verneemt hierover alles in de volgende nieuwsbrief.

24 en 25 maart 21 en 22 april 26 en 27 mei 23 en 24 juni 28 en 29 juli 25 en 26 augustus 29 en 30 september 27 en 28 oktober Zaterdag en zondag telkens van 13.00 tot 17.00 uur. De toegang is gratis. Het eerste openingsweekend komt er aan:

Het vouwen van de katernen op de Brehmer vouwmachine.

Daarnaast zal dan de brochure ‘Historische Drukkerij Turnhout, de collectie’ en een nieuwe reeks postkaarten worden voorgesteld.

Zaterdag 24 maart van 13.00 tot 17.00 uur Zondag 25 maart van 13.00 tot 17.00 uur Meer informatie op de website : http://www.historischedrukkerij.be/

Aanwinsten Onlangs werd ik gecontacteerd door dhr. Windels, voorheen eigenaar van de ‘Mechelse Drukkerijen’, een drukkerij die in 1936 in handen kwam van deze familie. (voornamelijk gekend om de ‘Mechelse Catechismus’ en de ‘Kleine Liturgie’) De familie kocht de drukkerij over van Raym. Van Velsen die al sinds de 19de eeuw op de IJzeren leen te Mechelen gevestigd was. Hij vroeg me of ik misschien interesse had in letters en nog wat ander materiaal. Enige jaren geleden had ik deze gelegenheid al voorbij laten gaan, maar nu vroeg ik me toch af wat er misschien nog van ander interessant materiaal te vinden was. Een ritje naar Mechelen was nu ook weer niet zoveel moeite. Daar aangekomen bleek dat ik zowat de laatste in rij was die er langs kwam om materiaal bijeen te sprokkelen, de afgelopen jaren waren het hele rijtje verzamelaars en enkele musea al langs geweest.

Maar wat een schat aan materiaal lieten deze mensen liggen! Wie zich de moeite had getroost om naast de machines te kijken vond veel meer ‘ongewoons’ dan op het eerste zicht opviel. Zo stond er een expeditiekist, voor het verzenden van boeken, voor het laatst gebruikt in januari 1912, op zolder een rollenkist waarmee de rollen van de gieterij verstuurd werden en in een klein kamertje, magazijn 5, bleek nog een stock afgewerkte boeken te staan, mooi drukwerk. Rekening houdend met het feit dat het bedrijf in 1936 in andere handen kwam is het des te meer verwonderlijk dat deze stock nog boeken

bevatte die teruggaat tot 1895! Enkele pakjes gebedenblaadjes gingen zelfs terug tot 1847.

Verder was er nog het archief voorhanden van zetopdrachten, van de periode 1936 tot 1952. Iedere envelop bevat de opdracht, prijsopgave, drukproeven met correcties en het uiteindelijke gedrukte resultaat. Hoewel de onderhandeling niet eenvoudig verliep (de eigenaar verhoogde zijn prijs tot driemaal toe, zelfs nog op het moment dat alles geladen was), is het al bij al de moeite en zal een gedeelte hiervan direct in de Historische Drukkerij te zien zijn, het originele karakter van een negentiende eeuwse drukkerij komt hiermee weer iets meer naar boven.

Expeditiekist met enkele honderden nieuwe boeken uit 1895…

Terugblik naar de negentiende eeuw...

Historische Drukkerij Turnhout Nieuwsbrief nr. 15, maart 2007 Een nieuwe lay-out van de nieuwsbrief en de website. Gooi daarbovenop nog de uitgaves die op de persvoorstelling van afgelopen woensdag aangekondigd zijn én een herschikking van de collectie… het nieuwe seizoen kan van start gaan. Deze nieuwsbrief staat dan ook volledig in het teken van de uitgaves waarmee de Historische Drukkerij nu naar buiten treedt. Verder krijg je hier al een eerste idee van het nieuwe project dat tegen maart 2008 gerealiseerd zou moeten zijn, en noem het maar gerust een zéér ambitieus plan.

Herschikking collectie Een jaar geleden opende het privé-museum ‘Historische Drukkerij Turnhout’ haar deuren voor het publiek. Het liet het midden tussen een museum en een historische werkplaats. Zonder enige ervaring of ondersteuning gingen de openingsweekends van start. De bedoeling van dit initiatief was de verbondenheid van de Turnhoutse bevolking met zijn rijke geschiedenis van grafische bedrijven levendig te houden. De gratis toegang moest er voor zorgen dat de geïnteresseerden vlot de weg vonden naar de Historische Drukkerij Turnhout. In de loop van het vorige seizoen werd duidelijk dat koppigheid alleen niet voldoende was om dit initiatief vol te houden. Er was financiële steun nodig om de kosten verbonden aan deze openingsweekends te kunnen dragen. Ook kwam naar voor dat vooral het nietmuseale karakter van de Historische Drukkerij aansprak bij de bezoekers. Tegen het einde van het seizoen werd op basis van de opgedane ervaring een toekomstplan opgesteld. Gebundeld onder de titel ‘Quo Vadis’ werden de plannen en dromen voor de toekomst op een rijtje gezet. Gedurende de winterstop werd het karakter van de Historische Drukkerij Turnhout duidelijker afgelijnd. Er werd gekozen voor een opstelling die een getrouw beeld geeft van een drukkerij uit de negentiende eeuw.

Souvenirboekje

Om de bezoeker de gelegenheid te bieden een souvenir aan te kopen werd een boekje uitgebracht met als titel ‘Historische Drukkerij Turnhout, de collectie’. In dit boekje staan foto’s van de machines uit de collectie en hun historische achtergrond op een speciale wijze gepresenteerd. Hiervoor moet ik verschillende mensen bedanken die hun hulp aanboden om de Historische Drukkerij op deze manier te steunen : Eddy Erpels, voorzitter van de Digitale fotografiegroep Turnhout, AnneMie, Eva en Lou van Vrijdag Grafis die de lay-out voor hun rekening namen, dhr. Vrijdag met Eric Van Diesen en zijn team van Drukkerij Vrijdag en de grafische afdeling van KTATurnhout, de Merodelei. Verder werd een reeks van acht postkaarten samengesteld, digitaal gedrukt op de persen van Drukkerij Joos. Dankzij hun steun kan de Historische Drukkerij de toegang gratis houden.

Herdruk ‘Het Gevonden kruis’

Voor het herzetten van de tekst van het verhaal werd de hulp ingeroepen van het Nederlands Drukkerijmuseum uit EttenLeur. (www.drukkerijmuseum.nl). Met veel doorzettingsvermogen en enthousiasme werd door enkele vrijwilligers van dit museum de oude tekst opnieuw gezet op de Intertype (regelzetmachine) uit hun collectie. Het drukken en afwerken gebeurde in de Historische Drukkerij Turnhout. Het resultaat is, ondanks de beperkingen die de meer dan honderd jaar oude machines met zich meebrengen, een mooi verzorgd drukwerkje in een eenmalige oplage van vijfhonderd genummerde exemplaren.

Toekomstplannen Tijdens het drukken van de herdruk ‘Het gevonden kruis’ dwaalden mijn gedachten geregeld af en stilaan begon al een nieuw project te rijpen. Hoewel het nog slechts in een eerste, aftastende fase zit, lijkt het mij het moment om te onderzoeken of er enige belangstelling en hulp voor te vinden is. Zowat een jaar geleden kwam via een ruil de Marinoni cilinderpers ‘Presse Universelle’ in de collectie. Deze grote pers van 1880 werd sindsdien gerestaureerd en terug drukklaar gezet. Vandaag kunnen wij u trots het eerste werkje voorstellen dat op deze machine werd gedrukt, namelijk de herdruk van het verhaal ‘Het gevonden kruis, een Turnhoutsch verhael’. Het oorspronkelijke boekje werd gedrukt op de persen van Brepols in 1858 en was sindsdien nooit opnieuw in druk geweest. Het verhaal speelt zich af in het landelijke Turnhout van de zestiende eeuw en weerspiegelt het tijdsgebeuren van weleer. Komen aan bod: de verhouding tussen adel en de volksmens, plunderingen en oorlog met alle gevolgen van dien. Het hele gebeuren draait rond de vondst van een grafkruis bij de afbraak van een huis in de Godshuisstraat, nu Gasthuisstraat.

De werktitel van dit nieuwe project is ‘Dichter bij Turnhout, Turnhoutenaars dichten over Turnhout’. Aan dichters en poëten uit Turnhout wordt gevraagd om een gedicht te schrijven over Turnhout. Dit gedicht staan ze af aan dit project. Zodra de selectie is gemaakt, wordt de tekst gezet en gedrukt op de persen van de Historische Drukkerij Turnhout. Tijdens de winterperiode van 2007/2008 zullen enkele (te bezoeken) ‘drukweekends’ worden georganiseerd waarbij verschillende persen tegelijk in werking zijn om dit werkje te realiseren. Op deze manier moet tegen het eerste openingsweekend in maart 2008 de volledige oplage (22.400 exemplaren) gedrukt en afgewerkt zijn. Gratis in elke bus van Turnhout… dat is het opzet. Enkel op deze manier bereiken we mensen die anders nooit of moeilijk de stap zetten om een gedicht te lezen en eens nadenken over ‘hun’ stad, want Turnhout is het waard om bij stil te staan.

Openingsweekend maart 2007 Dit weekend is de Historische Drukkerij geopend : 24 en 25 maart van 13.00 tot 17.00 uur Steenweg op Mol 84, 2300 Turnhout


Historische Drukkerij Turnhout Nieuwsbrief nr. 16, april 2007 De start van het nieuwe seizoen van de Historische Drukkerij leverde positieve reacties op. Iedereen is het er over eens; de vernieuwde opstelling is een verbetering en de sfeer die het uitstraalt is dat wat beoogd werd. Dit weekend is de Historische Drukkerij open. Op zondag, Erfgoeddag, zijn er ook tal van andere mooie zaken te ontdekken in Turnhout. Ga zeker eens kijken naar de tentoonstelling ‘Turnhoutenaars tonen hun topstukken’! Benieuwd naar het filmpje dat gemaakt is over de verhuis en opbouw van de Marinoni-cilinderpers? : http://www.youtube.com/watch?v=rRjoOTFKZDw

Gezocht : letter Afgelopen maand werden 24 letterkasten ‘Hollandse Mediaeval’ aangekocht, in totaal 300 kg letters. De bedoeling van deze letter is om ze te gebruiken als ‘boekletter’ (ook ‘broodletter’ genaamd). Om in de toekomst zonder zorgen boekjes te kunnen zetten en uitgeven moet deze hoeveelheid nog verder worden aangevuld. Daarom roep ik eenieder op die nog beschikt over deze ‘Hollandse Mediaeval’ en hier geen gebruik meer van maakt dit aan te bieden aan de Historische Drukkerij. Alle corpsen, soorten (romein, cursief, vet,…) liefst Franse hoogte, eventueel Belgische, zijn welkom. De vergoeding hiervoor is bespreekbaar. De Hollandse mediaeval werd in 1912 ontworpen door S. H. De Roos. Aanvankelijk was De Roos voorbestemd om lithograaf te worden, welk beroep hij ook enige tijd uitoefende. Maar in de hevig bewogen tijden rond de eeuwwisseling werd de jonge kunstenaar heftig aangetrokken door de kunstnijverheid en zo wijdde hij zich als zijn tijdgenoten Berlage en Lion Cachet ook aan de binnenhuis- en meubelkunst. Maar al in 1906 heeft hij relatie met de Lettergieterij Tetterode (later Lettergieterij Amsterdam). In 1912 komt dan de grote verrassing voor de drukkerswereld: de Hollandse Mediaeval. Deze letter viel op door zijn eigen, waardige vorm. Ze viel in de smaak door de veelzijdige knappe tekening en was zeer bruikbaar voor zowel boekwerk als smoutwerk (uit: Drukletters, hun ontstaan en hun gebruik)

Erfgoeddag Op 22 april vindt de erfgoeddag 2007 plaats. Vlaamse en Brusselse erfgoedinstellingen zetten hun deuren wagenwijd open om het publiek te laten kennismaken met het roerende en immateriële erfgoed: kortom de dingen en de verhalen. Het thema van dit jaar is: ‘Niet te schatten, waarde(n) van het erfgoed’. Ook Turnhout doet mee met allerlei boeiende activiteiten. Naar aanleiding van de Erfgoeddag lanceerde de dienst cultuur-coördinatie een oproep naar de Turnhoutse bevolking om hun ‘Topstukken’ te tonen, en uit de vele reacties hebben ze nu een boeiende tentoonstelling gedestilleerd. Met deze tentoonstelling wordt duidelijk dat erfgoed niet enkel een museumkwestie is. Deze expositie gaat verder dan alleen ‘historisch waardevolle stukken’. Ook de emotionele waarde die aan bepaalde voorwerpen vast hangt, is belangrijk. Dat achterliggende verhaal wordt in de picture gezet. Voorwerp en verhaal vullen elkaar naadloos aan. Praktisch: Tentoonstelling ‘Turnhoutenaars tonen hun topstukken’ loopt van 14 tot 29 april in het Stadhuis/Erfgoedhuis, Grote Markt 1, 2300 Turnhout Openingsuren: Dinsdag tot vrijdag: 14-17 uur Zaterdag en zondag: 11-17 uur Erfgoeddag (22 april): 10-18 uur

Dichtbundel

Aanwinsten

Vorige maand werd aangekondigd dat de Historische Drukkerij tegen begin 2008 een dichtbundel over Turnhout wil samenstellen, drukken en verspreiden over de ganse bevolking van Turnhout. Onmogelijk? Nee, natuurlijk is dit niet onmogelijk, maar niet zonder enige hulp.

De afgelopen maanden werden weer verschillende mooie grafische tijdschriften aan de bibliotheek toegevoegd.

Ik zou dan ook een oproep willen doen aan iedere Turnhoutenaar die zich bezighoudt met het geschreven woord, maar ook aan bekende en onbekende Turnhoutenaars. Schrijf een gedicht over onze stad of iets wat kenmerkend is voor Turnhout. Een gebouw, een gebied, de taal, de politiek, het uitgaansleven, de nijverheid, de markt, iets geschiedkundig,… er zijn zoveel linken zijn te maken met het bedrijvige leven in Turnhout.

-Journal für Buchdruckerkunst : 1880 -Typographia : april 1847 tot februari 1848 -Grafische revue : juli 1933 tot juni 1936 -Les archives de l’imprimerie : september 1887 tot augustus 1891 -Revue des industries du livre : augustus 1911 tot september 1913 -Le courrier du livre : januari 1900 tot en met december 1919 (20 jaargangen)

Aarzel niet en kruip in je pen, beschrijf datgene wat jij zo sprekend of belangrijk vindt aan jou stad en stuur dit gedicht naar de Historische Drukkerij. De mooiste, meest pakkende en kenmerkende gedichten zullen worden opgenomen in het bundel dat begin volgend jaar gratis zal worden verspreid over de ganse bevolking van Turnhout. Wat is een gedicht? Geen regels Eigenlijk zijn er geen regels voor het schrijven van een gedicht. Dat heet dichterlijke vrijheid. Alles mag en niets moet. Een gedicht hoeft dus niet altijd te rijmen. Kenmerken van gedichten Toch zijn er wel kenmerken waaraan je kunt zien of een tekst een gedicht is. Bijvoorbeeld:

• • • • • •

"Formele kenmerken": regellengte, indeling van de tekst, rijm, enzovoort Lengte: een gedicht heeft een beperkte lengte Bladspiegel (hoe de tekst over een bladzijde verdeeld is): de auteur bepaalt bewust de bladspiegel Gebruik van herhaling: bijvoorbeeld van beelden, woorden en klanken Oproepen van gevoel: veel oproepen in weinig woorden Gebruik van beeldspraak / stijlfiguren

Soorten gedichten Er zijn verschillende soorten gedichten. Bijvoorbeeld het sonnet, het rondeel en de limerick. Al die soorten gedichten hebben weer hun eigen kenmerken.

Het gevonden kruis Naar aanleiding van de seizoensopening gaf de Historische Drukkerij een verhaal uit 1858 uit. ‘Het Gevonden Kruis’ is nu ook verkrijgbaar bij Dienst Toerisme (Grote Markt), en eveneens in de verschillende Turnhoutse musea die vallen onder TRAM41 (Speelkaartenmuseum, Begijnhofmuseum, Taxandriamuseum en Stadsarchief).

Openingsweekend april 2007 Dit weekend is de Historische Drukkerij geopend : 21 en 22 april van 13.00 tot 17.00 uur Steenweg op Mol 84, 2300 Turnhout


Historische Drukkerij Turnhout Nieuwsbrief nr. 17, mei 2007 Het belangrijkste nieuws van deze maand is de aanwinst van de Typograph zetmachine. U zal merken dat deze nieuwsbrief helemaal in het teken hiervan staat. Over de dichtbundel ‘Dichter bij Turnhout’ die tegen eind januari 2008 verspreid zal worden over heel Turnhout is er ook al heuglijk nieuws. Jef Van Elst, gekend in de dichtwereld en medewerker van de bibliotheek, zal het inhoudelijke volledig op zich nemen: aanschrijven van dichters, het maken van de selectie, het schrijven van het voorwoord en korte biografieën van de dichters die in de bundel opgenomen worden. De sponsoring van de grondstoffen (papier) is nog even een vraagteken. Hopelijk is er hierover volgende maand meer nieuws.

Typograph zetmachine Vorig jaar stelde ik ‘Quo Vadis’ op, een bundel dat dienst zou doen als leidraad over de toekomst van de Historische Drukkerij. Hierin maakte ik duidelijk dat er nog drie machines waren die een aanvulling zouden betekenen op de collectie. Eén ervan was de Typograph zetmachine. Nu is het dan eindelijk zover! Via ruil is deze mooie, maar zeer onvolledige en erg verroeste zetmachine in de collectie gekomen.

Vele jaren zoeken werpt eindelijk zijn vruchten af. Via een collega-verzamelaar kon door ruil een Typograph zetmachine verkregen worden, afkomstig uit Engeland. Dit vroege model, herkenbaar aan de zadelvormige korf, is gekend als type ‘Model B’. De machine was nog niet verhuisd of er dook plots een tweede exemplaar op. Het regionaal museum van Fritzlar (Duitsland) moest dringend hun opslagruimte leegmaken en daar stond onder andere ook een Typograph, in gedemonteerde en incomplete toestand. Deze is

net iets jonger als de voorgaande en gekend als ‘Model Universal’. Jammer genoeg zijn door de vele aanpassingen die dit type ondergaan had weinig onderdelen verwisselbaar zodat het oudste model nog steeds niet helemaal met oorspronkelijke onderdelen kan worden gerestaureerd. Er zal dus uitgekeken worden naar deze ontbrekende onderdelen door een oproep aan de internationale drukkerijmusea te doen, om zo hopelijk weer een compleet ogend exemplaar in de collectie te kunnen plaatsen.

‘Dichter bij Turnhout’ Inleveren gedichten voor 1 september.

De Typograph zetmachine een beetje geschiedenis… De drukkerij evolueerde al vanaf het begin van de negentiende eeuw sterk door de opeenvolgende uitvindingen van de ijzeren handpers, de cilinderpers, de degelpers en in de tweede helft van de negentiende eeuw de rotatiepers. De zetterij bleef ondanks verwoede pogingen gedurende de gehele negentiende eeuw zo goed als ongewijzigd. De enige (bijna niet noemenswaardige) stap die deze zette was het gebruik van ligaturen (veelgebruikte lettercombinaties zoals ff, ffi,… op één letterkegel geplaatst) waarbij de snelheid van het zetten iéts verhoogd werd. Negentiende eeuwse vakbladen spraken over de ontwikkeling van zetmachines. 26 juli 1884 werd als geboortedag van de ‘Linotype’ beschouwd. Deze uitvinding van Ottmar Mergenthaler was revolutionair en zorgde voor heel wat opschudding binnen de zetterijwereld. Daar waar een handzetter maximum 1400 letters per uur zette, zette deze machine 6200 letters per uur en nam hiermee de plaats in van vier zetters. Ook het distribueren van de tekst hoefde niet meer, de gegoten regels werden na gebruik opnieuw gesmolten voor hergebruik.

J.R. Rogers, een medewerker van Mergenthaler, nam een van de proefnemingen, patrijzenstangen die aan oogjes over draden naar de verzamelplaats gleden, terug op en werkte dit verder uit tot een machine die hij in 1888 op de markt bracht onder de benaming ‘Typograph’. De Linotype-maatschappij zag in dit goedkope alternatief voor hun machine een grote concurrent en kocht in 1894 de gehele Typograph-onderneming op. Op die manier was de concurrentie voor Noord-Amerika van de baan en de constructeurs verhuisden naar Canada, waar men echter geen groot exploitatieterrein kon veroveren. Met een beter constructieplan werd de zaak naar de machinefabriek L. Loewe in Berlijn overgebracht, waar in 1895 de Typograph model A gereed kwam. Hoewel de Typograph, net als de Linotype, een regelzetmachine is heeft deze een lager productievermogen. (max. 4750 letters per uur) Dit ligt in het feit dat de handelingen van het zetten, gieten en distribueren geen onafgebroken reeks is zoals de Linotype. De zetter moet na het zetten van een regel wachten op het gieten en distribueren, voordat hij aan een nieuwe regel kan beginnen. De werking van de Typograph is als volgt: in een aan de bovenzijde geplaatste korf hangen de matrijzen. Deze zijn lang en bestaan uit twee delen. Het bovenste deel is van gewoon metaal, het onderste, waarin de matrijs is gepreegd, van messing. Voor alle letters of leestekens zijn twee draden aanwezig, welke ongeveer boven mekaar zijn gemonteerd. De onderste glijdraden zijn voor het ophangen van de matrijzen bestemd, de bovenste zijn verbonden aan het toetsenbord, en zorgen ervoor dat telkens een toets aangeslagen wordt één matrijs losgemaakt wordt en over de glijdraden naar de verzamelaar schuift. Wanneer de zetbreedte vol is wordt de regel gegoten en een schaaf brengt de regel op de juiste hoogte. Nu komen de matrijzen vrij en kan de korf achterover gekanteld worden zodanig dat de matrijzen terug over de draden op hun plaats glijden. Dan kan men de volgende regel zetten.

Openingsweekend mei 2007 Dit weekend is de Historische Drukkerij geopend : 26 en 27 mei van 13.00 tot 17.00 uur Steenweg op Mol 84, 2300 Turnhout


Historische Drukkerij Turnhout Nieuwsbrief nr. 18, juni 2007 De blikvanger van deze maand is de verwezenlijking van een echt huzarenstukje: een eerbetoon aan Gutenberg, uitvinder van de losse letterdruk. Zijn beeltenis werd met meer dan 50.000 losse letters van 8 punt samengesteld en afgedrukt. De dichtbundel waarvan het drukken tegen eind september moet kunnen beginnen loopt mogelijk vertraging op door het moeizame verzamelen van sponsoring. Inhoudelijk gaat het dan wel weer voor de wind, grote namen hebben hun medewerking al toegezegd. Afgelopen maand kon een zeldzame Albion handpers, het kleinste model ooit gebouwd, de collectie vervoegen. De restauratie van de Typograph zetmachine is volop bezig, momenteel is een zoektocht naar de ontbrekende delen gestart via een oproep aan alle Europese drukkerijmusea. Meer hierover in de volgende nieuwsbrief.

Albion handpers, foolscap Andermaal kon een mooie aanvulling voor de collectie worden verwezenlijkt. Via een ruil komt een Albion handpers de functie van proefpers vervullen. Dit tafelmodel is de kleinste handpers die ooit werd gebouwd. Deze pers werd gebouwd door D & J Greig uit Edinburgh, Schotland tussen 1844 en 1877.

Links : de nieuwe Albion handpers ‘foolscap’ Boven : voorstelling van deze pers op de tentoonstelling in 1862.

Dichtbundel, een stand van zaken Zoals al eerder gezegd zal de Historische Drukkerij begin 2008 een dichtbundel over Turnhout gratis verspreiden over de ganse stad (oplage 24.000 exemplaren). Dank zij de enthousiaste medewerking van Jef Van Elst, medewerker van de bibliotheek op de afdeling dichten toneelwerken, lijkt het erop dat het inhoudelijke deel geen problemen zal geven. Enkele grote dichters hebben al toegezegd om een bijdrage te leveren. Nu zal via de pers nog

een oproep worden gedaan aan Turnhoutenaars om in de pen te kruipen. Financieel geeft de dichtbundel meer problemen. De papierkost, om en bij de 3000 euro, kan niet gedragen worden door de Historische Drukkerij. Het zou toch al te jammer zijn dat dit prachtige project, als culturele bijdrage aan de stad Turnhout en haar inwoners, zou stranden omdat de kosten niet kunnen worden gedragen door sponsoring. Wordt zeker vervolgd…

Eerbetoon aan Gutenberg In de nieuwsbrief van maart 2006 maakte ik duidelijk dat het Gutenbergproject in het slop zat wegens de hoge kostprijs, toen geraamd op om en bij de 1000 euro. Trots kunnen we vandaag de realisatie van dit project voorstellen. Het verhaal van een omslachtige tocht. In een artikel van het maandblad ‘Ons vakblad’ van december 1911 vond ik een afbeelding van Gutenberg van 9 x 12 cm groot. Deze afbeelding was gezet met de Typograph regelzetmachine en gaf de gietkwaliteiten van de machine weer. Bij nader onderzoek bleek dat de tekening was opgebouwd uit vier verschillende rasterblokjes. Was het geen mooi idee om deze kleine tekening om te zetten in een grote affiche? De vingers begonnen te kriebelen en dat is het teken dat er geen weg terug meer is, dit project moest en zou gerealiseerd worden.

We zijn dan begin oktober 2006. Het gieten is achter de rug en de letters konden worden opgehaald. De verschillende rasterblokjes moesten nu nog op zo een manier worden bijeengebracht dat de beeltenis van Gutenberg werd verkregen. Stel u hierbij een puzzel van meer dan 50.000 stuks voor. Het samenstellen van deze drukvorm kostte ons menig zondagnamiddag. Met twee personen intensief en geconcentreerd werken duurde het meer dan veertig uren tot de vorm was afgewerkt. De vorm was nu samengesteld en het afdrukken kon starten. Wegens de grootte van de vorm en de zware bezetting koos ik ervoor om ze op de Marinoni cilinderpers af te drukken. Maar het zou niet meevallen. Ettelijke weken bleef deze vorm dan liggen. Op een rustige zaterdag werd de pers dan klaargezet voor dit werk. En het resultaat? Mja… mag best gezien worden… toch?

De afbeelding van Gutenberg, de uitvinder van de losse letterdruk, zou weer worden opgebouwd in losse letters. Hiervoor moesten nieuwe ‘letters’ worden gegoten, de vier verschillende soorten rasterblokjes. De enige manier was deze via de Monotype gietmachine te verwezenlijken. De nodige matrijzen werden aangevraagd in het Type Museum in Londen. Op dat ogenblik werd de kostprijs voor het gieten van deze letters een bedreiging voor dit project. Bij een bezoek aan ‘Das Druckmuseum’ in Darmstadt sprak ik over mijn project met de directrice en ze was meteen enthousiast. Toeval wilde dat ze in het museum net een Monotype in orde hadden gesteld en het zou hen goed uitkomen om hierop eens een serieus aantal te kunnen gieten. Een tripje naar Darmstadt zorgde ervoor dat de matrijzen en 80 kilo oud lood ter plaatse kwamen en het gieten kon beginnen. Herr Adam werd hiervoor bijgestaan door Herr Gottscheu uit Zwitserland, die in zijn actieve loopbaan Monotypist was.

Technische gegevens

Lettergrootte : 8 pt. Grootte drukvorm : 50 x 70 cm Papierformaat : 78 x 106 cm Aantal letters : 50.688 stuks Gewicht : 80 kg Pers : Marinoni, bouwjaar +/- 1880

Herr Gottscheu en Herr Adam aan de Monotype gietmachine

Met dank aan Frau Monika Stöckl-Reinhard en Herr Ad Adam van ‘Das Druckmuseum’ Haus für Industriekultur, Darmstadt (Duitsland) en Herr Reinhard Gottscheu,

Openingsweekend juni 2007 Volgend weekend is de Historische Drukkerij geopend : 23 en 24 juni van 13.00 tot 17.00 uur Steenweg op Mol 84, 2300 Turnhout


Historische Drukkerij Turnhout Nieuwsbrief nr. 19, juli 2007 De gehele nieuwsbrief is gewijd aan het lettergieten voor de machines deze intensieve handenarbeid overnamen. Sus Peinen bouwde een replica waarmee demonstraties kunnen worden uitgevoerd. De voorbereidingen voor de dichtbundel zijn volop aan de gang. Er zijn al verschillende gedichten binnengekomen. Nog tot 1 september kunnen gedichten worden ingezonden. Lettergieten tot 1860 Vroeger werd elke letter die in de zetterij gebruikt werd gegoten met een handgietvorm. Vanaf ongeveer 1860 beschikten de lettergieterijen over machines die dagelijks een veelvoud spuwden van de hoeveelheid die mogelijk was met de handgietvorm. Hoe werkt nu zo’n handgietvorm? Deze bestaat uit twee nauwkeurig tegen elkaar aansluitende helften waarbij in het midden een ruimte open blijft waarin de letter wordt gegoten. Wanneer deze twee delen zijn samengevoegd, wordt de matrijs, die het beeld van de letter zal vormen, door een veer tegen het giettoestel gedrukt. Het vloeibare lood wordt in het toestel gegoten via een trechtervormige gleuf. Het toestel wordt uiteen genomen en de gegoten letter wordt met een haak of door schudden uitgeworpen. Het toestel wordt weer ineen gezet en de bewerking herhaald. Op deze manier goot een bekwaam vakman dagelijks ongeveer 3 à 5000 letters. De gegoten letter moet nog enkele verdere bewerkingen ondergaan. Eerst moet het overtollige lood, de baard, afgebroken worden. Dan wordt iedere letter op een steen geslepen zodat oneffenheden verdwijnen.

Zijn de letters geslepen dan worden zij met de letterschaaf op de juiste hoogte gebracht. Best interessant om weten is dat een vroegere boekdrukkerij van enige betekenis van de meest voorkomende lettersoorten en corpsen 2 à 300 centenaar (1 centenaar = 100 kilogram = ongeveer 80 à 90.000 lettertekens) of in totaal 18 à 25 miljoen letters bezat. Dit illustreert de immense arbeid die nodig was om één drukkerij te voorzien van letter. Lettergieterij omstreeks 1770 (gravure) 1. werkster die de letters ontdoet van de gietkegel 2. werkster die de bramen van de letters schuurt op een slijpsteen 3. arbeider die het antimoon smelt 4. arbeider die de legering voor de letters maakt en deze in vormen giet 5. lettergieter met gietlepel en gietvorm 6. lettergieter die de gietvorm klaar maakt voor gebruik 7. fornuis 8. lettergieter die de vorm uit elkaar haalt en de gegoten letter verwijdert.

Replica handgietvorm Om deze oude techniek van lettergieten aan de bezoekers van de Historische Drukkerij te demonstreren ging ik op zoek naar een originele oude handgietvorm. Al snel bleek dat dit praktisch onmogelijk was : weinige overgebleven gietvormen zitten bijna uitsluitend in twee musea (museum Plantin Moretus en het museum Joh. Enschede). Verder zitten er nog enkele in andere musea en uiterst zelden in privé-collecties. Ieder museum dat demonstraties van lettergieten doet, werkt met replica’s om de originele exemplaren te sparen. Wereldwijd zijn er slechts enkele projecten geweest waarbij replica’s werden gemaakt. Eenvoudig was dit voor geen van allen. De prijs die hiervoor betaald moest worden was ook al niet gering. Ik keek uit naar een betaalbaar alternatief en ging uiteindelijk na enkele omzwervingen ten rade bij mijn huismechanieker, tevens voorzitter van de Stoomgroep in Turnhout, Sus Peinen. Tot op heden is er geen enkel probleem geweest dat hij niet kon oplossen, maar zou dit ook lukken? Na het bekijken van het voorbeeld (geleend van een collega) dat ik had meegebracht sprak hij al snel de veelbelovende woorden ‘het is niet eenvoudig, maar ik maak dit voor jou’. En of hij woord hield! Enkele weken later kreeg ik telefoon dat ik beide exemplaren mocht komen ophalen. Een prachtig staaltje van metaalbewerking. Ik was in de wolken… maar dan de prijs… ‘Sus, wat moet dit gaan kosten?’… ‘dit is mijn bijdrage aan de Historische Drukkerij’, zo sprak hij.

Zo blij als een klein kind met een nieuw speeltje trok ik naar huis en stuurde Gerard Post Van der Molen een mail. Of ik zo snel mogelijk kon langskomen zodat hij me de techniek van het lettergieten kon aanleren. Ondanks de voorbereidingen van een verhuis maakte hij een dagje vrij en zorgde er zelfs nog voor dat ik met een hoeveelheid zachtsoldeer (met het uiterlijk van lood maar met een veel lager smeltpunt zodat demonstraties veilig kunnen gebeuren) huiswaarts kon keren, samen met de nodige bagage aan kennis van het lettergieten. Op zondag 29 juli en 26 augustus zullen demonstraties gegeven worden met deze handgietvorm.

Boven : openliggende handgietvorm Links : Sus Peinen aan het werk in zijn atelier

Openingsweekend juli 2007 Volgend weekend is de Historische Drukkerij geopend : 28 en 29 juli van 13.00 tot 17.00 uur Steenweg op Mol 84, 2300 Turnhout


Historische Drukkerij Turnhout Nieuwsbrief nr. 20, augustus 2007 Hoewel de hele maand voornamelijk getracht is de financiering van de dichtbundel rond te krijgen, iets wat overigens niet lukt, is er toch nog heel wat ander nieuws te melden. Het staat nu al vast dat de openingsweekends voor 2008 zeker zullen doorgaan en er zijn weer enkele mooie aanwinsten. De inzendingen voor de dichtbundel blijven zoetjesaan binnenkomen. Volgende nieuwsbrief zal volledig gewijd zijn aan de dichtbundel. Drukkersmerk

ABVV steunt Historische Drukkerij

De Historische Drukkerij zal in de toekomst meer en meer niet-commerciële, eenvoudige boekjes uitgeven die verband houden met de geschiedenis van de drukkerij, de drukpersen,…

De socialistische vakbond ABVV steunt de Historische Drukkerij en verzekert hiermee de openingsweekends van 2008.

Naar aloude traditie is er ook gezorgd voor een drukkersmerk met spreuk. Ook de Turnhoutse drukkerijen hadden zo’n eigen spreuk. Zo was deze van drukkerij Proost ‘Laboremus’, wat zoveel betekent als ‘Laat ons werken’. Die van Brepols was dan weer ‘Melius esse quam videri’, ‘beter te zijn dan te lijken’.

De Algemene Centrale van het ABVV kocht afgelopen maand 150 exemplaren van ‘De Collectie’ ter ondersteuning van de Historische Drukkerij. Met deze steun is de basiskost voor 2008 gedekt en blijft de werking verzekerd. Nu al kan worden gesteld dat de Historische Drukkerij ook in 2008 de succesvolle openingsweekends behouden blijven én dat de toegang gratis blijft! Het ABVV zal deze mooi verzorgde boekjes verdelen onder de afgevaardigde mandatarissen binnen de grafische sector. Zo zorgt ze behalve de financiële ondersteuning ook nog eens voor een ruimere bekendheid van de Historische Drukkerij. Waarvoor dank!

De Historische Drukkerij heeft gekozen voor ‘Copiae Multorum, Vis Unius’, vertaald geeft dat ‘De weelde van velen, de kracht van de enkeling’. Deze spreuk moet duidelijk maken dat eenieder van ons de mogelijkheid heeft zijn dromen waar te maken en een unieke kracht bezit om zelfstandig grootse zaken te verwezenlijken. De spreuk wordt omringd door de Stanhopepers. Hierrond zijn te zien een letterkast en verscheidene handwerktuigen van de negentiende eeuwse drukkersambacht. Toekomstige boekjes, zoals de dichtbundel, zullen van dit drukkersmerk worden voorzien en met trots de titelpagina sieren.

Dichtbundel De afsluitdatum voor het inleveren van gedichten voor de dichtbundel ‘Dichter bij Turnhout’ is 10 september. Wees er tijdig bij!

Rollenstelapparaat

Aanwinsten

Gerard Post van der Molen schonk een negentiende eeuws rollenstelapparaat aan de Historische Drukkerij.

De afgelopen maanden kon de Historische Drukkerij weer enkele mooie jaargangen grafische tijdschriften aan de collectie toevoegen.

De automatische inktgeving van de cilinderpers zorgt ervoor dat de te drukken tekst gedurende de gehele oplage gelijkmatig voorzien wordt van inkt. Men dient er zorg voor te dragen dat ieder onderdeel van dit inkttransport degelijk en correct is afgesteld. Naast de inktbak, de likrol, de inkttafel en de inktverdeelrollen moeten ook de inktopdraagrollen van de cilinderpers worden afgesteld. Ze moeten op exact dezelfde hoogte liggen als de vorm die ingeïnkt gaan worden. Enkel dan is men zeker dat de tekst zonder baard en egaal van inkt overgebracht kan worden op het papier. Te laag afgestelde rollen slijten veel sneller, aangezien ze tegen de vorm aan stoten, en smeren de inkt aan de randen van de tekst uit. Te hoog gestelde rollen dragen de inkt dan weer niet of ongelijkmatig over aan de vorm. Het belang van deze afstelling mag dus zeker niet worden onderschat en moet met de nodige zorg gebeuren.

-Archiv für Buchdruckerkunst: 1890 en 1894 -Typographische Jahrbücher:1883, 1887, 1888, 1890 1897 en 1907 -Illustrirte zeitung für buchbinderei und cartonnagenfabrikation: 1883 en 1887 -Graphischer Beobachter: 1892, 1895 en 1897 -The British Printer: 1902 en 1903

Dichtbundel (2) Cartoonist Gie Campo werd aangeschreven om de dichtbundel te verluchten. Hij reageerde hier positief op en zal zijn visie van Turnhout op zijn gekende fijnzinnige manier weergeven. Gie is de ‘huiscartoonist’ van de Gazet van Turnhout (http://www.turnhoutblogt.be) Dit stelapparaat werkt als een balans en hiermee zijn op een eenvoudige manier de inktrollen van de cilinderpers af te stellen. Het linker deel wordt onder de rol geplaatst. Nu wordt de rol zodanig in hoogte geregeld dat de twee platte vlakjes aan de rechterzijde van het toestel exact gelijk staan. Is dit gebeurd, dan staat de rol in dit geval op Franse (of normaal) hoogte afgesteld.

Openingsweekend augustus 2007 Volgend weekend is de Historische Drukkerij geopend : 25 en 26 augustus van 13.00 tot 17.00 uur Steenweg op Mol 84, 2300 Turnhout


Historische Drukkerij Turnhout Nieuwsbrief nr. 21, september 2007 Een nieuwsbrief volledig in het teken van de dichtbundel, zoals vorige maand al gemeld. Fase één, het verzamelen van de gedichten is achter de rug. We zijn trots met wat ingeleverd werd. Naast bijdragen van gevestigde waarden binnen de dichterswereld zijn ook de inzendingen van gelegenheidsdichters verrassend mooi! Het belooft een veelzijdig en uniek document te worden. Fase twee, het drukken en afwerken, kondigt zich aan als een slopende tijd, benieuwd of de deadline van 31 januari 2008 gehaald wordt. Een idee krijgt vorm… Bij de seizoensopening in maart 2007 berichtte ik de pers over mijn nieuwste doel… een gratis dichtbundel voor iedere Turnhoutenaar! Menigeen keek bedenkelijk toen ik dit vertelde. “Besef je wel hoeveel bundels in de vuilnisbak terecht zullen komen?”, was een veelvuldig voorkomende opmerking. Wilde ik een ruimer publiek bereiken dan het selecte groepje waar zo vele culturele programma’s voor geschreven worden is het echter noodzakelijk dit project zo groots mogelijk op te vatten. 22.300 brievenbussen, evenzoveel dichtbundels zouden er gedrukt moeten worden. Enkel op deze manier kan de grote groep ‘potentieel cultureel geïnteresseerden’ bereikt worden. Zij die geen bibliotheek binnenstappen, niet op zoek gaan naar de nieuwste dichtbundels, moeite hebben om die onbekende stap te zetten… zij allen krijgen het op de meest eenvoudige manier op schoot geleverd, via hun eigen brievenbus. De visie was gekend, het idee had vorm gekregen. Een dichtbundel over Turnhout, geschreven door mensen –dichters en gelegenheidsdichters- die enige binding hebben met Turnhout. Maar hoe deze dichters bereiken? Cultuurbeleidcoördinator Nico Verhoeven zette me op het goede spoor. Hij gaf enkele contactgegevens van personen die mogelijk konden helpen. Hierbij zaten de gegevens van Jef Van Elst, medewerker van de bibliotheek en verantwoordelijke voor de dichtwerken en toneelstukken. Op mijn mailtje reageerde Jef dadelijk zeer enthousiast. We spraken af om een en ander samen door te nemen. Het was al snel duidelijk dat hij een zeer waardevolle hulp was in de realisatie van het inhoudelijke deel. Hij kende immers vele dichters persoonlijk, kende hun relatie met Turnhout en vele deuren zouden open kunnen gaan met deze persoonlijkheid binnen de dichtwereld. Al op de eerste bespreking had hij een lijstje van dichters bij en vertelde bij velen het verhaal wat hen met Turnhout in verband bracht. We stelden een brief op waarmee we al deze dichters vroegen een gedicht te schrijven over

Turnhout. Lokale radio TOS deed geregeld een oproep waarmee Turnhoutenaars aangespoord werden in de pen te kruipen. Ook in verscheidene kranten en reclamebladen kwam deze oproep. Het welslagen van de dichtbundel lag nu in het aantal gedichten dat ons zou bereiken. Dat bleek al snel geen probleem te worden en was zelfs boven alle verwachtingen. Ieder gedicht werd beoordeeld op kwaliteit, helaas vielen verschillende inzendingen daarbij af. Eind juli werd besloten de omvang van de dichtbundel te verhogen van 32 naar 48 pagina’s. Velen leverden hun gedicht pas dicht tegen de deadline van 10 september in. Ze wilden de geboden tijd maximaal benutten om hun gedicht nog bij te schaven. Ofwel moesten we nu sterk snoeien in de ingeleverde gedichten of nogmaals een paginaverhoging doen. Aangezien het hier om een uniek en eenmalig project gaat werd besloten niet in te boeten op kwaliteit en nogmaals het aantal pagina’s te verhogen zodat deze uiteindelijk 56 pagina’s zou worden.

Er moet worden getracht het grootst mogelijke publiek geïnteresseerd te krijgen in de dichtbundel. Daarom deed ik een beroep op Gie Campo, huiscartoonist van Turnhoutblogt. Hij zal de bundel kunnen verluchten met zijn kruidige visie op Turnhout. Hij nam deze opdracht zonder aarzelen aan en leverde in de dagen daarna al zijn eerste, prachtige, werkjes.

Als de nood het hoogst is…

Geselecteerde gedichten :

Als de nood het hoogst is, is er alweer de redding vanuit Nederland. In de afgelopen maanden werd getracht de financiering voor dit project rond te krijgen, een moeilijke en slopende opdracht. Een deel kwam via de subsidiemogelijkheid van de Stad Turnhout voor ‘bijzondere en eenmalige projecten’. Verder was Soudal bereid een bedrag te sponsoren. Blij met deze financiële basis bleef het grootste deel echter nog steeds voor rekening van de Historische Drukkerij zelf. Tot plotseling hulp opdaagde van drukkerij Apropos BV uit Sint-Michielsgestel, Nederland. Daar waar elke poging tot steun vanuit onze Turnhoutse drukkerijen op niets uitdraaiden, bood dhr. Struijk, directeur van bovenstaande Nederlandse drukkerij spontaan zijn logistieke en deels financiële steun aan voor de aankoop van het papier. Hoewel ik hem erop wees dat het hier om een zuiver Turnhouts project gaat; de dichtbundel wordt gratis verdeeld in Turnhout, maakte hij me duidelijk dat hij dit zag als een broodnodige en noodzakelijke steun aan de Historische Drukkerij. Na deze laatste steun werd het pas duidelijk dat de Historische Drukkerij aan dit project uiteindelijk dan toch geen financiële kater over zou houden (hoewel nog lang niet alle kosten gedekt zijn) en kon de tweede fase van het project, zijnde de effectieve realisatie van de bundel, opgestart worden.

Onderstaand een lijst van al de geselecteerde gedichten. Een mooie mix van gevestigde waarden, de jonge generatie en gelegenheidsdichters maken deze dichtbundel tot een uniek document…

Vier maanden arbeid… Vier maanden resten ons nu nog om de dichtbundel gerealiseerd te krijgen. Inhoudelijk is alles afgerond, het zwaarste deel kan nu beginnen. Een eerste berekening zegt ons dat het zetten, drukken en afwerken van 24.000 dichtbundels ongeveer 800 werkuren zal vergen. De museum-werkplaats “Historische Drukkerij Turnhout” zal dit realiseren samen met de steun van vrijwilligers. De volgende nieuwsbrieven zal u stap voor stap de realisatie hiervan mee kunnen volgen. Vrijwilligers… Om dit alles te realiseren hebben wij nog vrijwilligers nodig, zowel voor de georganiseerde ‘drukweekends’ als voor bepaalde voorbereidende taken doorheen de week. Voor volgende taken kunnen wij nog hulp gebruiken : drukken, snijden, vouwen, nieten en vergaren. Korte uitleg van de taken krijgt u ter plaatse. Verder zijn we nog op zoek naar een jeugd- of andere vereniging die zich achter dit project wil scharen en in het weekend van 2 en 3 februari de 22.300 dichtbundels verspreiden over iedere Turnhoutse brievenbus.

Anoniem : Stadsschilder Ann Paulussen : ’t Kasteeltje Bob Van Laerhoven : Tussen Sarmaksand en Gierle Brigitte van Aken : De slag Cees Buitendijk : Turnhout Chika Unigwe : Met Een Hoofdletter “T” Cyriel Gladines : Het land van Turnhout Diane Vansweevelt : Proper op de achterbank Freanne Van Genechten : In het Fracbos Gi Mateusen : Thuis in Turnhout Gust Van Brussel : Lieve stad Harry Stabel : Turnhout Hugo Van Mierlo : Glorie!!! Jan Veulemans : Hier Jef Van Elst : Terrastheater Jo Gisekin : Kerstmis in de Kempen Johan Van Nijen : Een nieuw gerechtsgebouw Joke van den Brandt : De Gasthuisstraat Joris Gerits : Middagpauze Jozef Vleugels : Turnawt Koen Peeters : Naar Turnhout Leo Pleysier : Sint- Victor, Sint-Pieter Luc Vanderhaeghen : Ook dit IS Turnhout; Haiku-suite Ludo Simons : Drie kwatrijnen over Turnhout Lut de Block : Oponthoud in T Lutgarde Callebaut : Nostalgie… Marlies Pardoel : Liever hier Paul Malfait : Turnhout in ‘t Turnawts Pol Van Eyck : Mijn Turnhout Robert Baeken : Turnhout anno 2007, algemene topografie Robin Hannelore : Hoerengeluk Staf De Gruyter : Parkeren Stany Crets : Dit is in drie minuten geschreven Vitalski : Requiem voor een pony Wim Paeshuyse : 417 AntwerpenTurnhout

Openingsweekend september 2007 de Historische Drukkerij is geopend op 29 en 30 september van 13.00 tot 17.00 uur Steenweg op Mol 84, 2300 Turnhout


Historische Drukkerij Turnhout Nieuwsbrief nr. 22, oktober 2007 Eindelijk is het dan zover: de productie van de dichtbundel is begonnen. Tijdens de voorbereidingen van het project bleef alles nogal abstract. Nu het papier geleverd is en het te verzetten werk zichtbaar, is de hoeveelheid werk zeer tastbaar. Tijdens de realisatie van de bundel zal de Historische Drukkerij geopend zijn voor bezoekers. De volgende zes weken zal bijna uitsluitend gedrukt worden, daarna volgt de afwerking. Data hiervoor volgen nog. Affiche De afgelopen maand kon de hand worden gelegd op een affiche, bijzonder door zijn omvang en een toonbeeld van vroeg twintigste eeuwse affichekunst.

De affiche werd gemaakt voor de gemeentefeesten van de Stad Antwerpen in 1906. De voorstelling is gesigneerd ‘Alfr. Van Neste 1906’ en draagt verder de vermelding ‘Lith. Ratinckx Frères, Antwerpen’. Alfred Van Neste (1876-1969), die naast zijn activiteit als affichist ook schilder, boekenillustrator, kostuumontwerper en tekenaar was, ontwierp vanaf 1898 de affiches voor de gemeentefeesten van Antwerpen, naar gewoonte gedrukt bij de gebroeders Ratinckx. Het voorontwerp van de kermisplaat voor de gemeentefeesten van 1906 wordt bewaard in het Stedelijk Prentenkabinet van Antwerpen. Deze affiche is een typisch voorbeeld van de historische tendens in de vroeg twintigste eeuwse Antwerpse affichekunst. Alfred Van Neste’s karakteristieke, tussen neotraditionalisme en modernisme gelegen, stijl heeft tussen 1890 en 1912 het aanblik van de Antwerpse kermisplakkaten bepaald.

Restauratie

De affiche meet 298,4 cm x 164,6 cm en bestaat uit tien mekaar overlappende vellen papier van ongeveer 80 cm x 60 cm. De vellen werden afzonderlijk gedrukt en achteraf samengebracht.

De affiche was erg beschadigd en moest worden gerestaureerd. Na een droge reiniging met gompoeder werden de verschillende stukken ontdaan van de voorlopige doublering. Vervolgens werden oude verstevigingen in scotch- en papiertape verwijderd en vervangen door verstevigende strips in Japans papier. Na deze ingreep werd elk fragment gedoubleerd met een dun Japans papier. Het werk werd gemonteerd op een ondergrond van zuurvrije golfkarton. Om de vereiste afmetingen te verkrijgen werden vier vellen aan mekaar gehecht door middel van brede repen bollorépapier, aangebracht in verschillende lagen. De constructie werd langs de binnenzijde verstevigd met geplastificeerde metalen buisjes. Een kader met grenen lijst en plexiglas werd geconstrueerd. De binnenzijde van de lijst werd voorzien van een rand in zuurvrije karton van ongeveer 5 mm., om contact met de plexiglazen wand te vermijden.

Dichtbundel in produktie Na de verzending van de vorige nieuwsbrief kreeg ik een mailtje van Eric Van Diesen, productieverantwoordelijke bij drukkerij Vrijdag in Eindhoven. Of ik nog nood had aan iets. Het grote probleem op dat ogenblik was karton voor de kaften van de bundel, en dit vertelde ik hem dan ook. Twee dagen later telefoon: ‘Hier staan twee paletten karton voor je klaar, genoeg voor de volledige oplage van de dichtbundel, kom ze maar ophalen’. De kostprijs? ‘bezorg ons enkele dichtbundels’… In grote dankbaarheid voor deze spontane en broodnodige steun haalde ik de paletten op en bracht ze naar Horito. De leraars en leerlingen van de afdeling ‘Grafische Technieken” van deze school aan de de Merodelei zullen dit project waar nodig technisch ondersteunen. Het karton werd er alvast versneden en van een bieglijn voorzien zodat de kaften per stuk op de trapdegelpers gedrukt kunnen worden. Zetwerk Net na de vorige nieuwsbrief kwam nog een gedicht binnen van Walter van den Broeck. Mits enkele kleine aanpassingen in de bundel kon ook deze nog opgenomen worden. De volledige titel van de bundel zal worden : Dichter bij Turnhout. Onze stad in 36 gedichten.

Het drukken begint… Dinsdag 9 oktober arriveerde het papier.. Vijf paletten met in totaal 48.000 vel papier van formaat 62 x 95 cm werden geleverd door de papierfabrikant ‘Proost en Brandt’ uit Nederland.

Patrick Goossens, verzamelaar en bezitter van de enige terug in werking gestelde Monotype zet- en gietmachines in België zou de teksten voor de bundel zetten. (Monotype is een gietmachine die losse letters in tekstverband giet. Deze machine werd op het einde van de negentiende eeuw uitgevonden en werd voornamelijk voor de boekproductie ingezet) Voor het gieten kreeg hij de ervaren hulp van Gilbert Decorte van Brussel. Enkele zaterdagen later konden de gegoten teksten worden opgehaald, proefdrukken worden gemaakt en correcties uitgevoerd. Het secure nalezen van de eerste en tweede proef gebeurde door Jef Van Elst. Uiteindelijk kon de paginaopmaak gebeuren. Nadat ook dit klaar was, stond de tekst klaar om te worden gedrukt. Het was enkel nog wachten op de levering van het papier.

De Marinoni cilinderpers (bouwjaar omstreeks 1880) werd klaargemaakt om te tonen wat ze nog in haar mars had. Na enkele problemen overbrugd te hebben werd de productie dan eindelijk gestart. Nu, na een volle week met werkdagen van 12 tot 14 uur (‘normale’ 19de eeuwse werktijd) is 20 % van hetgeen gedrukt moet worden klaar. Johan, vaste medewerker, heeft afgelopen week eveneens fantastisch werk geleverd op de trapdegelpers en ongeveer 19.000 kaften gedrukt. Het einde is nog lang niet in zicht, maar het ziet er hoopvol uit…

foto’s : Eddy Erpels / Digitale Fotografiegroep Turnhout

Openingsweekend oktober 2007 Volgend weekend is de Historische Drukkerij geopend : 25 en 26 augustus van 13.00 tot 17.00 uur Steenweg op Mol 84, 2300 Turnhout


Historische Drukkerij Turnhout Nieuwsbrief nr. 23, november 2007 Afgelopen maand deed het werk aan de dichtbundel zo goed als alle andere activiteiten stilleggen. Toch werd er nog tijd uitgetrokken om aanwezig te zijn op de Boekkunstbeurs in Leiden. De openingsweekends voor 2008 zijn vastgelegd. Er wordt nog in overweging genomen of de Historische Drukkerij een zinvolle invulling kan geven aan het onderwerp van Erfgoeddag, namelijk ‘wordt verwacht’. Ideeën? Laat maar komen. Dichtbundel, vervolg Bij het versturen van deze nieuwsbrief is het drukken van het interieur van de bundel nét achter de rug. Dit weekend wordt de eerste kleur van de wikkel gedrukt en in de loop van de volgende week de steunkleur. Vanaf dat ogenblik is het drukken van de gratis bundel achter de rug en kan de verdere afwerking beginnen. Het vouwen, deels in de Historische Drukkerij en deels bij Horito, schiet behoorlijk op. Zonder tegenslag kan vanaf 8 december begonnen worden aan het vergaren, nieten, snijden en wikkelen van de bundel. Tentoonstelling bibliotheek Jef van Elst en de bibliotheek van Turnhout zitten ondertussen ook niet stil. Zo is er een kleine tentoonstelling gepland in de bibliotheek waar er een voorstelling komt van iedere dichter die opgenomen wordt in de bundel. De tentoonstelling loopt van half december tot eind januari.

Openingsweekends 2008 29 – 30 maart 26 – 27 april 24 – 25 mei 28 – 29 juni 19 - 20 juli 23 – 24 augustus 27 – 28 september 25 – 26 oktober Telkens open van 13.00 tot 17.00 uur.

Gedichtendag, 31 januari 2008 Ook de planning van 31 januari 2008, Gedichtendag, begint vaste vorm te krijgen. Een vraag naar de Stad werd gesteld om de Raadszaal ter beschikking te stellen. Hier zou dan de voorstelling van de gratis dichtbundel plaatsvinden. De voorstelling van de bundel wordt gekoppeld aan een korte voordrachtavond waarbij dichters enkele van hun gedichten komen voordragen, waarbij dan het laatste gedicht datgene is dat opgenomen werd in de bundel. Het wordt muzikaal afgewisseld met klassiek gitarist Steven Huyghen.

Hulp bij de afwerking van de dichtbundel… Voor de afwerking van de bundel kunnen we nog hulp gebruiken. Kan je je vrij maken voor enkele uren of dagen om mee te werken? Neem dan gerust contact op met de Historische Drukkerij Turnhout: [email protected] In volgende weekends verwachten we, met uw hulp, al heel wat werk verzet te hebben : 15-16 december, 5-6 januari en 19-20 januari.

Boekkunstbeurs Leiden Voor de eerste keer nam de Historische Drukkerij deel aan de Boekkunstbeurs te Leiden.

Nederlandse Filatelistische Motiefgroep ‘Papier en Druk’ Papier en druk is een niet alledaags, maar wel bijzonder interessant verzamelgebied op postzegels, in poststempels en andere poststukken. Of men zich nu voor middeleeuwse handschriften interesseert of dat men van boeken houdt, of dat de grafische industrie met zijn drukpersen en zetmachines, gecompleteerd met het maken van papier uw belangstelling hebben, al deze onderwerpen vindt men terug op de postzegel.

17 en 18 november vond de jaarlijkse Boekkunstbeurs in Leiden plaats. Deze beurs, georganiseerd door Drukwerk in de Marge, is een zeer succesvolle beurs voor margedrukkers en boekbinders. De Historische Drukkerij nam hieraan deel met als blikvanger van de stand de beeltenis van Gutenberg, die eerder dit jaar werd samengesteld uit 50.688 losse letters. Niet enkel de afbeelding werd er tentoongesteld, ook de 80 kg wegende vorm werd mee verhuisd.

In Nederland bestaat een motiefvereniging, de Filatelistische Motiefgroep ‘Papier en Druk’ – Nederland, die ruim 60 leden telt. Enkele keren per jaar houdt deze Motiefgroep bijeenkomsten of ruildagen met lezingen en veilingen. Zij geeft driemaal per jaar een eigen tijdschrift uit met de titel ‘Druk Doende’. Omdat de Motiefgroep aangesloten is bij een Internationale Vereniging ontvangen de leden ook het driemaal per jaar verschijnende mededelingenblad ‘Die Schwarze und die Weisse Kunst’ uit Duitsland. Interesse? Neem contact op met Mevr. G. Demoed, De Waarden 68, 7206 GJ te Zutphen.

Zoektocht naar tekenaar Voor een volgend project is de Historische Drukkerij op zoek naar een beginnend striptekenaar. Ken je iemand of kan je zelf goed overweg met papier en pen? Neem dan contact op: [email protected] .

Voorzitter Ton Cornet bracht een bezoek aan de Historische Drukkerij. Bijna 50 jaar geleden heeft hij zijn grafische opleiding genoten en met veel bezieling zijn ganse loopbaan in de grafische sector gebleven. De collectie vakboeken die hij door de jaren heen verzameld heeft schonk Ton aan de Historische Drukkerij waar ze de bibliotheek verrijken en ter beschikking staan voor opzoeking.

Openingsdagen tot 31 januari Naar aanleiding van de realisatie van de dichtbundel is de Historische Drukkerij te bezoeken op 15-16 december en 5-6 januari. Steenweg op Mol 84, 2300 Turnhout


Historische Drukkerij Turnhout Nieuwsbrief nr. 24, december 2007 Alles staat in het teken van de realisatie van de dichtbundel. Ook de eindejaarsperiode zal hier volledig mee worden gevuld. Zoals je zal lezen in deze nieuwsbrief zijn helpende handen de komende dagen meer dan welkom! Belangrijk nieuws van de afgelopen dagen: dankzij tussenkomst van TRAM41 en dienst Communicatie van de stad Turnhout is ook het probleem van de verspreiding opgelost. Vier scoutsgroepen verdelen in de krokusvakantie (vanaf 4 februari) de stadsagenda en zullen tegelijk ook de dichtbundel mee verspreiden!

De Historische Drukkerij wenst al de leden van de nieuwsbrief een rijk gevuld en bijzonder jaar. Wees ook in 2008 bewust van je eigen kracht en mogelijkheden waarmee je al je dromen waar kan maken!

Dichtbundel. Wat voorafging… Begin dit jaar nam de Historische Drukkerij het initiatief om een gratis dichtbundel samen te stellen en te drukken op de historische persen uit de collectie. Deze bundel, oplage 23.000 exemplaren, zal gratis verspreid worden onder de ganse Turnhoutse bevolking.

Stand van zaken… Het drukken van de dichtbundel is volledig afgewerkt. Hiervoor waren 368,5 werkuren nodig in de periode tussen 15 oktober en 10 december. Na het drukken volgt nu de afwerking. Het vergaren van de verschillende katernen is een immens groot werk. Hierbij wordt een beroep gedaan op vrijwilligers die hun steentje bijdragen. Zo zijn er de afgelopen dagen al enkele vrijwilligers druk in de weer geweest. Het resultaat van deze arbeid is een stapel van 7000 vergaarde en geniete boekjes, wat neerkomt op 30 % van het geheel. Deze boekjes worden dan later rondgesneden, en daarna nog voorzien van een wikkel en een bladwijzer.

Het vergaren van de dichtbundels

De volgende dagen wordt er nog volop verder gewerkt. We kunnen hierbij nog vele helpende handen gebruiken en doen dan ook een oproep aan iedereen die enkele uren vrij kan maken in deze periode van cadeaus en feesten. Op volgende dagen ben je meer dan welkom (graag vooraf een seintje):

het stapelen van de vergaarde en geniete boekjes

Luxe-editie De sponsoring dekt niet alle materiaalkosten van de gratis dichtbundel. Om dit gat te vullen wordt een speciale luxe-editie gedrukt in een oplage van 500 exemplaren. Hiervoor werd de goudstempel aangeboden door graveur ‘Van Gelder’ uit de Otterstraat in Turnhout. De kaften worden volledig afgewerkt bij bijbelproducent NV Splichal. Deze drukkerij komt de laatste tijd geregeld in het nieuws met onheilspellende berichten. Na 151 jaar in Turnhout te zijn gevestigd, zal zij in april 2008 helaas de deuren sluiten en deels opgaan in het moederbedrijf Proost NV. Toch wilden directie en werknemers nog hun steentje bijdragen aan dit Turnhouts project. Op mijn vraag werd deze luxe-editie bij de stempeling voorzien van het Splichal-logo wat moet gezien worden als eerbetoon aan al de werknemers die mee de rijke geschiedenis hebben bepaald van dit belangrijk grafisch bedrijf.

zaterdag 22 december (tussen 9 en 17 uur) zondag 23 december (tussen 9 en 18 uur) maandag 24 december (tussen 9 en 17 uur) dinsdag 25 december (tussen 9 en 18 uur) woensdag 26 december (tussen 9 en 15 uur) donderdag 27 december (tussen 9 en 18 uur) vrijdag 28 december (tussen 9 en 18 uur) zaterdag 29 december (tussen 9 en 17 uur) zondag 30 december (tussen 9 en 15 uur) maandag 31 december (tussen 9 en 18 uur) Met nieuwjaar wordt een stand van zaken opgemaakt en verdere planningen gemaakt.

Stadstv-Turnhout Op 14 januari zal Stadstv-Turnhout (op de regionale zender RTV) een uitzending wijden aan de realisatie van de dichtbundel. De opnames hiervoor zijn gepland op 3 januari.

Exemplaren van de gratis editie en de luxe-editie


Historische Drukkerij Turnhout Nieuwsbrief nr. 25, januari 2008

Zxw|v{àxÇwtz? FD }tÇâtÜ| ECCK Deze nieuwsbrief staat volledig in het teken van Gedichtendag 2008. Naar aanleiding hiervan brengt de Historische Drukkerij een dichtbundel uit, gratis verspreid over de ganse Turnhoutse bevolking. Dichtbundel De afgelopen maanden konden jullie via deze nieuwsbrief volgen hoe de dichtbundel langzaamaan een feit werd. Vandaag is het dan eindelijk zover, 22.300 boekjes, mooi opgestapeld op 7 paletten staan klaar om verspreid te worden. Maar wat een werk is hier aan voorafgegaan eer we dit punt bereikt hebben! Met een groep vrijwilligers werkten we meer dan 1600 uren zodat dit huzarenstukje netjes in iedere Turnhoutse brievenbus kan gedeponeerd worden. Een boekje dat het waard is om iedere boekenkast te sieren en verdient om bewaard te blijven! Even terug van bij de start beginnen. Het viel me zwaar dat al wat cultuurbeleving aangaat al te vaak slechts toegankelijk is voor een klein select groepje mensen. Toch is een veel grotere groep geïnteresseerd op voorwaarde dat je ze weet te prikkelen én te vinden. Binnen mijn mogelijkheden en interesses kwam ik al snel op het idee een dichtbundel samen te stellen en te verspreiden over de ganse Turnhoutse bevolking. Mooie woorden, maar hoe hieraan te beginnen? Zo ging ik mijn licht opsteken bij Nico Verhoeven, cultuurbeleidscoördinator van de Stad Turnhout. Hij wilde me waarschuwen voor de problemen die ik tegemoet ging, maar hier wilde ik niet van weten. ‘Goed, jij je zin’, zei hij. Hij wist al langer dan vandaag dat ik koppig zou doorzetten. En zo gaf hij me tips en gaf me adressen van mensen die me mogelijk konden helpen in de realisatie van dit project.

Eén van die mensen was Jef Van Elst, kenner van gedichten en een erkend figuur binnen de dichterswereld. Zeer enthousiast schaarde hij zich mee achter mijn project. We spraken af dat hij de gekende dichters aan zou schrijven, daarnaast wilde ik ook onbekend talent opnemen in dit boekje. Oproepen werden gedaan in de media en in de daaropvolgende maanden kwamen de gedichten mondjesmaat binnen. Het succes zorgde ervoor dat het boekje alsmaar dikker werd. Vooropgesteld was een boekje van 32 pagina’s, al snel werden dit er 48 om uiteindelijk tegen de afsluitdatum voor het inleveren van de gedichten te eindigen op 64 pagina’s. 36 gedichten werden geselecteerd, een mooie variatie van gekende en ongekende mensen, en een verscheidenheid aan gedichten zorgen ervoor dat ieder wel iets naar zijn gading terug zal vinden. 10 september werden dan de teksten doorgegeven aan Antwerpse collega verzamelaar Patrick Goossens. Zijn collectie Monotypegietmachines zouden in werking gezet worden door Gilbert Decorte, Brusselaar en Monotypist. Twee weken later werden de loden zetsels opgehaald zodat het drukken kon beginnen. De Marinoni cilinderpers uit 1880 werd drukklaar gemaakt. 175.000 druks en 370 werkuren later was deze karwei geklaard en kon van start gegaan worden met de afwerking. Een oproep voor vrijwilligers werd gelanceerd via de media. Enkele personen dienden zich aan en al snel werd duidelijk dat deze vrijwilligers geen eendagsvliegen waren, maar de bedoeling

Stadstv-Turnhout De realisatie van de dichtbundel werd ook door de dienst Communicatie van de Stad Turnhout opgemerkt. Een uitzending van Stadstv op de regionale zender RTV werd hieraan gewijd. Gemist? Hij is terug te vinden op de website van de Historische Drukkerij (www.historischedrukkerij.be). Via deze link kom je rechtstreeks bij deze uitzending terecht.

http://www.turnhout.be/stadstv2/archief2007/StadsTvTurnhout_afl71.wmv

hadden tot het einde van de werken hun schouders mee onder het project te zetten. Afspraken werden gemaakt over wanneer ieder kon komen en al snel werd het een hechte vriendengroep. Ook de grafische afdeling van Horito hielp waar ze konden. Snijden, vouwen, biegen, al deze werken werden daar uitgevoerd zodanig dat de deadline niet in het gedrang zou komen. Boven alle verwachting in was begin januari het werk achter de rug en stonden de 22.300 boekjes klaar op paletten om verstuurd te worden.

dat de Stad Turnhout zorgt voor de verspreiding via een basketbalploeg. Verder kwam er nog spontane hulp van Groep Joos die aanbood de boekjes per stuk te verpakken zodat deze toch met zekerheid zuiver in de brievenbussen terecht zouden komen. Hoeveel moeilijke momenten ik doormaakte in de afgelopen maanden weten ze alleen op TRAM 41. De vele problemen gecombineerd met de lange werkdagen groeiden me soms boven het hoofd en dankzij deze dienst werd telkens opnieuw gezocht naar een oplossing, en niet één keer werd die daar niet gevonden. Als ze me vandaag dus zouden vragen of ik opnieuw zo een groot project zou opstarten zeg ik met overtuiging ‘Ja, met de steun van den TRAM alleszins!’ Dank aan al de vrijwilligers die met zoveel inzet de kloof tussen cultuur en bevolking ‘gedicht’ hebben, het was een waar genot met jullie samen dit tot een goed einde te brengen!

Luxe-editie

De verspreiding leek een probleem te worden. Hulp kwam van verscheidene stadsdiensten. TRAM 41, dienst Cultuurcoördinatie, dienst Jeugd en dienst Communicatie zochten samen met schepen van Cultuur Eric Vos naar een oplossing. Sinds begin deze week staat het vast

aÉáàtÄz|x‹ Lutgarde Callebaut

ik was een drukkerskind m’n speelgoed resten van papier en losse letters het drukkersatelier m’n speelterrein de tijd stroomde voorbij het kind werd groot één voor één vervaagden alle letters vielen de persen stil vergeelde het papier het kind leek onherroepelijk verdwenen maar

Om liefhebbers en geïnteresseerden van buiten Turnhout de kans te geven de dichtbundel aan te schaffen drukte de Historische Drukkerij 500 exemplaren in een luxueuze editie. Deze is enkel in de Historische Drukkerij en bij Dienst Toerisme van de stad Turnhout te koop en de prijs bedraagt 9 euro.

in Turnhout waken engelen over het erfgoed van m’n jeugd daar hoor ik het gedreun van oude cilinderpersen gestald op eiken plankenvloer daar snuif ik weer de geur van inkt en wordt de glans van koperen matrijzen de spiegel van m’n ziel daar wordt m’n naam gevormd met houten letters en strelen m’n vingers voorzichtig het papier daar kan ik weer voelen hoe het bloed als kokend lood door m’n lichaam stroomt net zoals het altijd is geweest…

Copyright : Historische Drukkerij Turnhout


Historische Drukkerij Turnhout Nieuwsbrief EXTRA nr. 26, februari 2008 Gedichtendag 2008 zal in Turnhout niet snel vergeten worden. De voorstelling van de dichtbundel “Dichter bij Turnhout, onze stad in 36 gedichten” in de Raadzaal van het Stadhuis/Erfgoedhuis werd massaal bijgewoond. Een geslaagde avond die werd opgezet door de Openbare Bibliotheek en georganiseerd door Jef Van Elst. Verspreiding van de dichtbundel gebeurd in de eerste helft van februari. 31 januari 2008, Gedichtendag Donderdag 31 januari 2008 werd de dichtbundel voorgesteld in de Raadzaal van het Stadhuis/Erfgoedhuis in Turnhout. Een mooiere afronding van een project kan men zich niet wensen. Jef Van Elst, samen met de Bib organisatoren van deze avond, zorgden voor een prachtig geheel. Jef vond 19 dichters bereid hun ingestuurde gedicht voor te dragen en op deze manier de avond tot een unieke belevenis om te vormen. Een mooie afwisseling van gedichten passeerden de revue. Een mengeling van jong en oud, bekende en onbekende dichters of gelegenheidsdichters. Ieder blok van vier gedichten werd omkaderd met een kort muzikaal intermezzo van Steven Huynen.

Een dia-projectie bracht hulde aan de vele vrijwilligers die deze dichtbundel mee tot stand hadden gebracht. Eric Vos, schepen van Cultuur, dankte in zijn voorwoord de dichters, sponsors en de vele vrijwilligers. Jef Van Elst lichtte de oorsprong en het doel van de dichtbundel toe. Hierna ging de avond van start. Jef leidde iedere dichter in waarbij hij kort enige achtergrond van deze dichter vertelde.

Als afsluiter van de avond overhandigde initiatiefnemer Herwig Kempenaers van de Historische Drukkerij Turnhout de eerste bundel aan burgemeester Marcel Hendrickx. Nadat de burgemeester zijn lof gesproken had over dit initiatief nodigde hij iedereen uit op een receptie die aangeboden werd door de Stad Turnhout en verzorgd door dienst Toerisme. Jef, dank voor deze prachtige afsluiter! Een fotoreportage van deze avond is terug te vinden op de website.

Luxe-editie De Historische Drukkerij wil ook mensen van buiten Turnhout de kans geven deze unieke dichtbundel aan te schaffen. Helaas is het financieel niet mogelijk hen een gratis exemplaar te geven. Daarom werd op een beperkte oplage een speciale editie gedrukt en luxueus afgewerkt. Aangezien de prijs van het boek niet de drempel mag zijn om deze aan te kopen is deze bewust zeer laag gehouden. (9 euro) De luxe-editie is niet in de boekhandel verkrijgbaar. Ze is enkel te bekomen in de Historische Drukkerij en bij de dienst Toerisme. Tijdens de duur van de tentoonstelling (tot 1 maart) is deze ook verkrijgbaar in de Bibliotheek.

Tentoonstelling Nog tot 1 maart loopt er een expositie in de Openbare Bibliotheek rond de deelnemende auteurs van de dichtbundel. De dichters stellen zich voor door een foto, een handschrift en een publicatie. Zoals dat van kunstenaars verwacht mag worden, gaan sommigen daar heel creatief mee om. De expo loopt nog tot 1 maart en is gratis te bezoeken tijdens de openingsuren van de Bibliotheek, Warandestraat 42. Echt een aanrader!

Kies het beste gedicht

Gedicht op speelkaarten

In de eerste helft van februari krijgt ieder Turnhouts gezin de dichtbundel ‘Dichter bij Turnhout, onze stad in 36 gedichten” in de bus. Wij willen graag weten welk gedicht door de lezers als het beste wordt ervaren. Mail ons uw keuze vóór 15 maart 2008 naar [email protected] of stop een briefje in de wensbus on de Openbare Bibliotheek. Vergeet vooral je naam en adres niet te vermelden!

Het Nationaal Museum van de Speelkaart laat Gedichtendag traditioneel ook niet zomaar voorbij gaan. Waar het de afgelopen jaren elke bezoeker een gedicht schonk, ging het dit jaar verder, veel verder…

Er zijn 20 prijzen te winnen: 10 luxe-exemplaren van de dichtbundel geschonken door de Historische Drukkerij 10 boekenbons ter waarde van € 10 geschonken door de bibliotheek. Een onschuldige hand zal uit de inzendingen de twintig winnaars trekken.

Samen met Antwerpen Boekenstad gaf het museum opdracht aan Antwerps stadsdichter Bart Moeyaert om een gedicht te schrijven over speelkaarten. Resultaat: “52 kaarten”, een stadsgedicht dat bestaat uit 52 delen. Op vraag van de dichter zelf gaf ontwerper en graficus Gert Dooreman het gedicht vorm in een origineel spel kaarten. Gerda Dendooven maakte leuke illustraties voor de dames, heren, boeren en jokers. De productie gebeurde uiteraard in Turnhout bij Cartamundi.

Een mooie fotoreportage over Gedichtendag 2008 kan je terugvinden op de website van de Historische Drukkerij. Ook via deze rechtstreekse link : http://www.historischedrukkerij.be/index_bestanden/Page5442.htm


Historische Drukkerij Turnhout Nieuwsbrief nr. 27, februari 2008 Afgelopen maand was er eentje van rust, althans zo lijkt het toch. De dichtbundels zijn de deur uit en nieuwe projecten zitten nog in de aanvangsfase. De rust rond de Historische Drukkerij geeft nog eens de gelegenheid de bibliotheek in de kijker te zetten. De ondertussen sterk uitgegroeide collectie herbergt een schat aan informatie over de technische aspecten van de boekdrukkunst. Vanaf maart zijn we weer maandelijks open en door de komst van een extra vrijwilliger is een bezoek meer dan ooit de moeite waard! Dichtbundel, een terugblik

Ondersteuning ABVV

De afgelopen weken voorzag basketbalploeg Technico ieder Turnhouts gezin van de dichtbundel die de afgelopen maanden gedrukt en afgewerkt werd in de Historische Drukkerij.

De socialistische vakbond ABVV steunt de Historische Drukkerij opnieuw.

Het is ondertussen wel duidelijk dat het hier om een succesvol project ging waar we met een goed gevoel op kunnen terugkijken. Vele leuke reacties bereikten ons via verschillende wegen. Nog tot 15 maart kan je het voor jou leukste gedicht melden aan de bibliotheek. ([email protected]) Daarna helpt een onschuldige hand om 10 boekenbonnen en 10 luxe-edities van de dichtbundel te verloten tussen de inzendingen . De luxe-editie is nog steeds te koop in de Historische Drukkerij en bij de dienst Toerisme. Kostprijs: slechts 9 euro.

Openingsweekends 2008 29 – 30 maart 13 april (Erfgoeddag) 26 – 27 april 24 – 25 mei 28 – 29 juni

De grafische bibliotheek van de Historische Drukkerij zou je het geweten of het wetenschappelijke deel kunnen noemen. Men kan er kennis en informatie opdoen zodat ze ook kan worden gebruikt voor navorsingen of het beantwoorden van vragen. Bovendien kan er informatie verzameld worden voor een scriptie of spreekbeurt, een afgerond verhaal, een educatief programma of een eindwerk. Ruwweg is dit deel van de collectie onder te verdelen in enkele categorieën: - algemene werken over de geschiedenis van de boekdrukkunst - vak- en schoolliteratuur voor de grafische opleiding - grafische tijdschriften - machine-, letter-, en inktcatalogi Deze bibliotheek groeit maandelijks aan. De klemtoon ligt hierbij op de 19de eeuw. Tot op heden konden bezoekers die informatie wensten enkel verder geholpen worden met digitale foto’s. Al enige tijd werd uitgekeken naar een kopieerapparaat.

25 – 26 oktober

Hier kwam de socialistische vakbond ABVV ter hulp en leverde een tweedehands kopieerapparaat voor A3-formaat. Een probleem is hiermee opgelost en informatie kan nu op eenvoudige wijze bezorgd worden.

Telkens open van 13.00 tot 17.00 uur. (op Erfgoeddag van 10 tot 18 uur)

Dank aan AC-Kempen voor deze steun!

19 - 20 juli 23 – 24 augustus 27 – 28 september

Grafische tijdschriften Tijdens de afgelopen maanden kon de Historische Drukkerij weer de hand leggen op verschillende jaargangen grafische tijdschriften. Stilaan wordt het een unieke collectie waarmee we een prachtig beeld van de 19de eeuwse evolutie in de grafische machines kunnen geven.

Interessant aan deze collectie is niet alleen de grote hoeveelheid advertenties van machinefabrikanten, ook de gedetailleerde uitleg van de 19e eeuwse nieuwigheden geven een schat aan informatie!

artikel over de handgietmachine uit: Journal für Buchdruckerkunst, 1859

Volgende aanwinsten werden de afgelopen maanden bij de collectie gevoegd: Deutscher Buch- und Steindrucker: jg. 1 - 1894/95 jg. 2 – 1895/96 jg. 3 – 1896/97 jg. 4 – 1897/98 Freie Künste. Fachblatt der Lithographie: jg. 10 – 1888 Journal für Buchdruckerkunst: 1834 / 1835 / 1836 / 1837 / 1838 / 1839 / 1840 / 1841 / 1842 / 1843 / 1844 / 1845 / 1846 / 1847 / 1848 / 1852 / 1855 / 1859 Lithographia, Organ für Lithographie und verwandte Facher: jg. 2 – 1862 jg. 3 – 1863 Osterreich-Ungarische Buchdruckerzeitung: 1887 / 1910 / 1911 / 1915 Archiv für Buchdruckerkunst: 1881 Der Correspondent, Wochenschrift für Deutschlands Buchdrucker und Schriftgiesser: jg. 1 – 1863 L’imprimerie: 1880 / 1881 / 1882 / 1898

De collectie grafische tijdschriften, vakboeken en catalogi is voor geïnteresseerden in te kijken na afspraak.

Openingsweekend maart 2008 De Historische Drukkerij is geopend : 29 en 30 maart van 13.00 tot 17.00 uur Steenweg op Mol 84, 2300 Turnhout


Historische Drukkerij Turnhout Nieuwsbrief nr. 28, maart 2008 Het kan verkeren… Medische redenen dreigden de volgende projecten van de Historische Drukkerij in het gedrang te brengen. De kleine groep medewerkers zorgen er echter voor dat weinig gevolgen zichtbaar zullen zijn. Hierdoor zal Erfgoeddag ook in de Historische Drukkerij de nodige activiteit brengen. De verplichte rust zorgden voor een aanzet van de inventarisatie van de collectie boeken. Als bijlage alvast enkele lijsten die voor u interessant kunnen zijn.

Het volledige programma van Erfgoeddag 2008 voor de regio Turnhout kan u hier vinden. Honderden erfgoedorganisaties bedachten dit jaar weer een schitterend programma in het kader van Erfgoeddag. Dit jaar zal u op 13 april 2008 allerlei activiteiten ontdekken rond het thema Wordt Verwacht.

Het programma voor Vlaanderen en Brussel is te vinden op www.erfgoeddag.be

Wordt Verwacht zet het toekomstdenken in de kijker: hoe dacht men in het verleden over de toekomst, hoe bewaren we erfgoed voor de toe-komst, of hoe ziet onze wereld eruit over 50 jaar?

Ook de Historische Drukkerij zal deelnemen aan Erfgoeddag. ‘Het moet sneller’, dat was de verwachting van de drukkerijen in de 19de eeuw. Met als rode draad “de krant” kan u volgen hoe de drukkerijen doorheen de 19de eeuw evolueerden. De overgang van de boekdrukkunst naar de drukindustrie werd een feit. Als aanloop naar 13 april zal de Historische Drukkerij een krant drukken uit 1858. Deze wordt door de jongerengidsen gratis verspreid op 5 april in het centrum van Turnhout. Deze krant is ook te verkrijgen bij de verschillende Erfgoeddag-deelnemers van de regio Turnhout.

Technisch vakboek uit de collectie van de Historische Drukkerij.

Aanwinst!

Technisch vakboek uit 1743 De afgelopen maand kon de Historische Drukkerij weerom een prachtig werkje aan de collectie toevoegen. Een verrijking van de bibliotheek, dat mag zeker gezegd worden van dit uiterst zeldzaam, rijk geïllustreerd vakboek uit 1743. “Der in der Buchdruckerei wohl unterrichtete Lehr-Junge Oder: bey der Löblichen Buchdruckerkunst Nöthige und nützliche Anfangsgrunde, Darinnen alles, was bei selbiger in Acht zu nehmen und zu lernen vorfällt, von einem Kunstverwandten mitgetheilet wird” is de omvangrijke titel van het in 1743 uitgegeven boek dat geschreven werd door Christian Friedrich Gessner. Gessner bracht in de periode 1740-1745 een vierdelig standaardwerk uit getiteld “Die so nöthig als nützliche Buchdruckerkunst und Schriftgiesserei”. Het werk was uiterst omvangrijk, en doordat het onderwerp zeer ruim was opgevat bleven er vele hoofdstukken hiervan minder interessant voor de drukker zelf. De vraag was groot om de technische hoofdstukken van dit werk in een compacter boek te gieten waardoor het betaalbaar werd voor de drukker en leerling-drukker. Gessner gaf toe aan deze vraag en bracht in 1743 dan bovenstaand werkje uit. De kopergravures die hierin verschenen zijn allen (met uitzondering van de titelgravure) afkomstig uit het standaardwerk. Dit technisch vakboek is op zich zeer uitgebreid. Het bevat 462 pagina’s waar, behalve de 18 kopergravures ook nog vele afbeeldingen in houtgravure opgenomen zijn.

Inhoudelijk draagt het boek de complete kennis die nodig is voor de letterzetter, de corrector en de drukker. Letterproeven, letterkast-indelingen, een uitgebreid hoofdstuk rond het uitzetten van de pagina’s voor boekwerken, het zetten van kolommen, muzieknoten, vreemde talen,… Verder het gebruik van de correctietekens, het drukken op de houten pers, boekdrukkersmaterialen, het aanleggen, het maken van de drukballen,… Een woordenboek met de meeste vaktechnische woorden in Duits, Frans en Italiaans.

Het tweede deel van dit boek omvat 112 pagina’s en draagt de titel: Depositio Cornuti Typographici Oder Handlungen, welche mit denjenigen Personen, nach Verfliessung ihrer Lehr-Jahre, zu Kunst-Gliedern bestätigt, an- und aufgenommen werden, in gebundener und ungebundener Rede vor Augen gestellet. Leipzig 1743.

Een bijzonder werk!

Openingsweekend maart 2008 Volgend weekend is de Historische Drukkerij geopend : 29 en 30 maart van 13.00 tot 17.00 uur Steenweg op Mol 84, 2300 Turnhout


Historische Drukkerij Turnhout Nieuwsbrief nr. 29, april 2008 Voor de eerste keer nam de Historische Drukkerij deel aan de jaarlijkse Erfgoeddag. Een korte reportage hierover is te vinden op de tweede pagina. We zijn verheugd een object te mogen leveren aan het mooie initiatief van TRAM 41 waarbij ze iedere maand één stuk uit hun uitgebreide collectie in de belangstelling zetten. Verder is er deze maand alweer een mooie uitbreiding van de grafische bibliotheek te melden. Object van de maand TRAM 41 (Turnhoutse Route Archief en Musea) beheert een grote verscheidenheid aan objecten. Om deze heterogene collectie beter te ontsluiten, startte TRAM 41 begin 2007 met het “Object van de maand”. Elke maand stelt het een verschillend stuk voor, afwisselend uit het Begijnhofmuseum, het Taxandriamuseum, het Museum van de Speelkaart en het Stadsarchief. Eenmaal per jaar wordt ook een museum uit de regio als gast uitgenodigd. Dit jaar is de Historische Drukkerij aan de beurt. Het initiatief “Object van de maand” combineert de verschillende opdrachten van een museum maar legt toch vooral de klemtoon op tonen en verklaren. Het bewuste object is te zien in het museum waar het wordt bewaard. Het wordt eventueel uit depot gehaald of krijgt tijdelijk een meer prominente plaats. Een informatief paneel met een reproductie van het stuk in kwestie staat in de andere afdelingen van TRAM 41 en

Grafische Tijdschriften Afgelopen maand kon de Historische Drukkerij de hand leggen op een unieke collectie grafische tijdschriften. Niet minder dan 48 jaargangen, beginnende bij jaargang 1 in 1873 en eindigend met jaar-

in het Natuurpunt Museum, het Stadhuis/ Erfgoedhuis, de Bibliotheek, Toerismehuis ’t Steentje en het Stadskantoor. Telkens maakt TRAM 41 een objectfiche. Deze informatie is beschikbaar via de website en in gedrukte vorm. De fiche stelt het gekozen object voor: fotografisch, omschrijving van object, functie en context, waar bewaard en waar te zien, materialen, afmetingen, herkomst, link met Turnhout (waarom in de collectie?) en literatuurverwijzing. De Historische Drukkerij koos het lettergietapparaat uit om in de kijker te zetten. De objectfiche is vanaf 1 mei op verschillende locaties in Turnhout te vinden, of via de website http://www.tram41.be/ (doorklikken naar ‘object van de maand’). Dit vernuftig instrument zal het ganse verdere jaar tijdens elk openingsweekend worden gedemonstreerd.

gang 48 in 1920, van het ‘OesterreichischÜngarische Buchdrucker-Zeitung’ vullen nu de opzoekingsmogelijkheden van de toch al omvangrijke collectie aan. De complete collectie is na afspraak te raadplegen.

13 april 2008. In Vlaanderen en Brussel vond de jaarlijkse Erfgoeddag plaats. Ook Turnhout wist vele belangstellenden te boeien op verschillende locaties. Thema van dit jaar: “Wordt verwacht”.

De Historische Drukkerij stond in het teken van de evolutie van de krant. Ze drukte naar aanleiding van dit gebeuren een krant van 150 jaar geleden. Als aanloop naar Erfgoeddag werd de krant in het voorafgaande weekend verspreid door de Jongerengidsen van de stad Turnhout. Ook op de dag zelf kon je deze krant vinden op de verschillende deelnemende locaties. Van deze eenmalige uitgave werden ruim 3000 exemplaren gedrukt op de 140 jaar oude Marinoni-cilinderpers.

De dag zelf was een succes. Al van bij het openen van de deuren om 10 uur liepen de bezoekers binnen. Vijf medewerkers begeleidden de belangstellenden doorheen de Historische Drukkerij waarbij op verschillende machines demonstraties werden gegeven. Kort na de middag werd het even rustig en konden we afwisselend snel iets eten. Dit was echter van korte duur en tegen drie uur bereikten we zelfs het verzadigingspunt waardoor we moesten even overgaan tot verkorte rondleidingen.

Het laatste uur werd het gelukkig weer iets rustiger waarbij we de kans kregen toch nog enkele foto’s te nemen. Om kwart na zes werden de deuren gesloten en bleven we nog een uurtje napraten over de afgelopen, bijzonder geslaagde, dag.

Openingsweekend april 2008 Volgend weekend is de Historische Drukkerij geopend : 26 en 27 april van 13.00 tot 17.00 uur Steenweg op Mol 84, 2300 Turnhout


Historische Drukkerij Turnhout Nieuwsbrief nr. 30, mei 2008 Om gezondheidsredenen kan voorlopig enkel de basiswerking van de Historische Drukkerij worden verder gezet. Hierdoor moet de geplande restauratie van een trapcilinderpers verschuiven naar het najaar. Toch hebben we deze maand weer een goed gevulde nieuwsbrief. De Gouden Opsteker, Object van de maand én een bijdrage aan de stand van het Gutenberg-museum op Drupa… Historische Drukkerij Turnhout, lid van de AEPM (Association of European Printing Museums), gaat internationaal… Gouden Opsteker 2007

Object van de maand

Herwig Kempenaers van de Historische Drukkerij heeft samen met Kunstforum Würth de gouden opsteker van Toerisme Turnhout vzw gekregen. Het 18 karaat wapenschildje wordt elk jaar uitgereikt aan één iemand die het afgelopen jaar veel voor het Turnhouts toerisme betekend heeft. Ondanks het feit dat het Kunstforum kunstenaar Christo naar Turnhout wist te lokken en dat het zo’n slordige 12.000 bezoekers per jaar bereikt, was de keuze hartverscheurend volgens burgemeester Marcel Hendrickx.

“Herwig is een verzamelaar die dan nog eens alles gratis openstelt voor publiek. Telkens als ik er kom, denk ik: waar eten en slapen die mensen? Naast zijn vaste collectie, heeft hij ook af en toe een zot idee. Zo drukte hij op zijn 19deeeuwse machines een dichtbundel over Turnhout en wist hij die gratis in alle brievenbussen te krijgen. U begrijpt dat dit geen gemakkelijke keuze was.” Dus hebben ze er geen gemaakt. Zowel Bert Boelaers van het Kunstforum Würth als Herwig Kempenaers van de Historische Drukkerij kunnen nu pronken met hun opsteker. Tekst en foto: Marian Michielsen

Nog tot einde van de maand kan je de bij deze nieuwsbrief gevoegde objectfiche in gedrukte versie vinden in de verschillende musea van Turnhout, evenals bij dienst Toerisme en in het Stadskantoor. Tijdens de demonstraties bijwonen.

openingsweekends kan je van het lettergietapparaat

Met meer dan 1.800 exposanten in 19 hallen op ongeveer 170.000 vierkante meter beursoppervlakte en met een verwacht bezoekersaantal van 400.000 breekt Drupa 2008 alle records en is de beurs het hoogtepunt van de branche dit jaar. Stand Gutenbergmuseum Het Gutenbergmuseum uit Mainz heeft op deze beurs ook een stand (Hall 7a, exhibition stand E 16) waar ze onder meer de houten Gutenberg-pers tentoonstellen. Ook de Historische Drukkerij zal hierop een aanwezigheid hebben. Herinner u de drukvorm met afbeelding van Gutenberg, opgebouwd uit 50.688 losse letters. (Zie hiervoor ook op de website: http://www.historischedrukkerij.be/index _bestanden/Gutenberg.htm)

DRUPA 2008 Wat de Olympische Spelen is voor atleten, dat is de vierjaarlijkse DRUPA voor de drukkerij en verpakkingsindustrie. Op 29 mei start wederom het grootste spektakel dat exposanten en bezoekers uit de hele wereld zal aantrekken.

Donderdag 29 mei tot en met woensdag 11 juni 2008 Openingstijden dagelijks van 10.00-18.00 uur zaterdag en zondag van 10.00-17.00 uur Toegangsbewijzen on-line: 1 dag € 37,4 dagen € 120,studenten € 15,aan de kassa: 1 dag € 55,4 dagen € 180,studenten € 15,-

Deze drukvorm zal op de stand van het Gutenberg-museum te bewonderen zijn. Afdrukken op handgeschept papier kunnen door bezoekers worden aangekocht.

Organisatie Messe Düsseldorf GmbH P.O. Box 10 10 06 D-40001 Düsseldorf

Gutenberg-museum op DRUPA

Meer info:http://www.drupa.de/

HALL 7a, STAND E 16

Openingsweekend mei 2008 Volgend weekend is de Historische Drukkerij geopend : 24 en 25 mei van 13.00 tot 17.00 uur Steenweg op Mol 84, 2300 Turnhout

Méér dan zomaar een museum

Recommend Documents