EEN 'NIEUW' MUSEUM IN EEN 'OUD' RAADHUIS

EEN 'NIEUW' MUSEUM IN EEN 'OUD' RAADHUIS.

Ruim drie jaar geleden was de Kennemer Oudheidkamer (thans Museum Kennemerland) nog gevestigd in huize Scheybeeck aan de Velserweg. Het museum heeft plaats gemaakt voor derdenl. In eerste instantie werd betreurd dat de unieke lokatie door het museum moest worden verlaten. Met verschillende betrokkenen is binnen de gemeente Beverwijk gezocht naar passende huisvesting, waarbij het oog is gevallen op het 'oude' raadhuis van de voormalige gemeente Wijk aan Zee en Duin 2 aan het Westerhoutplein nr. 1 3 • Alvorens het pand door het Museum Kennemerland kon worden betrokken is het pand, onder auspiciën van de afdeling Bouwen & Wonen van de sector Stadsontwikkeling en Beheer van de gemeente Beverwijk, opgeknapt en voor gebruik gereedgemaakt. Op 20 december 1991 is het 'nieuwe' pand door het Museum Kennemerland in gebruik genomen. Het nieuwe onderkomen is een mooie en passende omgeving voor een lokaal museum. Het pand heeft een bescheiden historie, omdat het gebouw slechts een korte periode als raadhuis heeft gediend (25-021909 tlm 01-05-1936). De gemeente Wijk aan Zee en Duin was een smalle en langgerekte gemeente, die zich uitstrekte van de Noordzee tot aan het oostelijk gelegen voormalige Wijkermeer 4 • De gemeente telde twee woonkernen, namelijk Wijk aan Zee en meer oostelijk Wijk aan Duin. Het gemeentebestuur van Wijk aan Zee en Duin heeft geruime tijd haar zetel gehad in het pand waarin tevens het tolhuis was gevestigd. Het oude raadhuis lag redelijk centraal ten opzichte van de beide woonkernen. Het pand stond namelijk ten zuiden van de Zeeweg nabij het (huidige) kruispunt van de Zeeweg met de weg die in de volksmond "Betonweg" wordt genoemd 5 • Het perceel is nog in het landschap te herkennen, omdat het thans ingeklemd ligt tussen de Zeeweg en het fietspad (Wijk aan Zee - Beverwijk). In het fietspad zit ter plaatse (nog) een "s I inger' .

1

2

3

4

5

In huize Scheybeek is thans onder meer gevestigd een dependance van de Kamer van Koophandel en Fabrieken te Haarlem. Bovendien kan men in huize Scheybeek weer in het huwelijk treden. Op 1 mei 1936 zijn de beide gemeenten Beverwijk en Wijk aan Zee en Duin opgeheven en is bij Wet een nieuwe gemeente in het leven geroepen, genaamd Beverwijk (Staatsblad 1936, nr. 301). Voorheen: Zeeweg 159. Bij de aanleg van het Noordzeekanaal, 1865-1876, is het Wijkermeer drooggelegd. Kadastrale gemeente Wijk aan Zee en Duin, sectie B, nummers 499 (Tolhuis) en 500 (Raadhuis).

- 4 -

HGMK Ledenbulletin 17, 1992

Kennelijk klaagden de gebruikers van het pand regelmatig over de omstandigheden waaronder gewerkt moest worden, want in de vergadering van Burgemeester en Wethouders 1 van 3 februari 1908 werd een voorstel gelanceerd om de gemeenteraad te verzoeken te mogen overgaan tot de bouw van een nieuw raadhuis 2 • De kostenraming voor de bouw van een raadhuis met inbegrip van de aankoop van een stuk grond, alsmede de aanschaf van nieuw meubilair, was begroot op fl. 19.500,-. Het College van Burgemeester en Wethouders diende bij de gemeenteraad 3 een pre-advies in4 • Het in gebruik zijnde raadhuis werd omschreven als bouwvallig en te klein voor 'den tegenwoordigen dienst'. Kortom de toestand was niet langer houdbaar. Het College was van mening dat in het nieuwe raadhuis een woning voor de bode moest worden opgenomen. Verder had het College in verband met de bouwlokatie het oog laten vallen op een terrein ten noorden van de Zeeweg, nabij het zogenaamde Zandgat. Dit terrein behoorde tot de onroerende eigendommen van Jhr. G.S. Boreel s •

INTERMEZZO Het Zandgat lag tegenover de huidige Betonweg en was zichtbaar vanaf de Zeeweg. Het was een zandafgraving, die in beheer was bij het transportbedrijf C. Hilbers. De afgraving liep vanaf de boerderij van Hilbers tot nabij de huidige begraafplaats Duinrust. De hier gelegen duinrichel werd afgegraven vanwege het zand dat men in de bouwsector gebruikte voor zandaanvullingen of als schoon c.q. zuiver zand in de bereiding van metselspecie. In het begin vond het transport op de zandafgraving plaats met een zandwagen bespannen met één paard (ca. 7 à 8 mud, of te wel een kleine kubieke meter). Het zand bracht men van het Zandgat naar de Zeeweg. Voor deze hoeveelheid zand moest vijf cent worden betaald. Later gebeurde dit transport op de zandafgraving met behulp van een zogenaamd smalspoor. Het smalspoor is er vermoedelijk gekomen door de toename. van de vraag naar zand, onder meer in verband met de bouw van de Sint Agathakerk op de Breestraat te Beverwijk. De fa. Koks uitSantpoort zorgde in die tijd voor het transport naar de bouwplaats 6 •

1

2

3

4

S

6

Leden van het College van Burgemeester en Wethouders, het dagelijks bestuur, waren: H.H. del Court van Krimpen (burgemeester); A.F. Bickhoff en J. de Wildt (beide wethouders). De gemeentesecretaris was H. Rothe. Gemeente-archief Beverwijk (GAB), notulenboek van het College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Wijk aan Zee en Duin, 1906-1912, (notulen B&W) d.d. 03-02-1908. Leden van de gemeenteraad waren: P. van den Berg, A.F. Bickhoff (tevens wethouder), C. Eijking, P. van der Meij, S. van Son, J. de Wildt (tevens wethouder) en A. de Wit. De voorzitter was Del Court van Krimpen (tevens burgemeester). GAB, ingekomen stukken van de gemeente Wijk aan Zee en Duin (ingekomen stukken), nr. 46, d.d. 04-02-1908. Jhr. G.S. Boreel woonde op huize Westerhout, alwaar thans de muziekschool is gevestigd. De hier vermelde informatie is afkomstig van de heer A. Hilbers, zoon van genoemde C. Hilbers.

-


5 -

Rechts staat het oude raadhuis en voormalig tolhuis van Wijk aan Zee en Duin. Het houten windhok voor het raadhuis is in november 1908 verkocht aan J. Eijking (foto: dhr. K. Groot, foto-archief).

Gezicht op onder meer het (voormalige) Zandgat (foto: dhr. Th. Rademakers, foto-archief).

-


6 -

Door het College werd voorgesteld een bekend architect uit te nodigen om voor het nieuwe raadhuis een ontwerp te maken. Verder wilde het College het oude raadhuis laten slopen, zodat de vrijkomende grond kon worden verkocht aan de belangstellende Jhr. G.S. Boreel. Eerdergenoemd pre-advies werd op 5 februari 1908 in de vergadering van de gemeenteraad besproken 1 • De burgemeester H.H. del Court van Krimpen pareerde de aanvallen van de raadsleden P. van den Berg en C. Eijking met betrekking tot de bouw van een nieuw raadhuis, met het argument dat '( ... ) de toestand zoodanig is dat volgens de woningwet het perceel onbewoonbaar verklaard behoort te worden ( ... )'. Beide raadsleden meldden daarop geen moeite te hebben met de bouw van een nieuw raadhuis, maar waren wat '( ... ) onvoorbereid voor het toestaan van het crediet.'. Hierop besloot het College van Burgemeester en Wethouders tot intrekking van het reeds ingediende voorstel. De raad besloot vervolgens officieel dat zou worden overgegaan tot de bouw van een nieuw raadhuis, waarbij het College van Burgemeester en Wethouders van de raad formeel toestemming kreeg om een architect opdracht te geven tot het maken van een plan voor de bouw van een nieuw raadhuis. In de regionale couranten werd het besluit van de gemeenteraad gepubliceerd2 , waarop twee architecten reageerden. In de vergadering van Burgemeester en Wethouders van 21 februari 1908 3 werden de ingekomen brieven van J.J.L. Moolenschot, architect te Amsterdam, en J. London4 , architect te Haarlem, besproken. Laatstgenoemde genoot meer bekendheid dan de heer Moolenschot 5. Bovendien had J. London als architect reeds in 1906 een raadhuis te Halfweg gerealiseerd voor de gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude 6 • Burgemeester en Wethouders van Wijk aan Zee en Duin wilden graag een raadhuis naar het model van Halfweg. Voor het indienen van ontwerptekeningen richtte het College derhalve een verzoek aan de heer J. London.

INTERMEZZO De architect Jacob London is in 1872 geboren te Hilversum als zoon van een aannemer. Hij studeerde in Wenen en Haarlem. Daarna heeft hij gewerkt bij de Rijksgebouwendienst. Zijn architectenburo was in 1904 gevestigd aan de Jansstraat 85 en later in 1908 op de Groote Markt 15 te Haarlem. Hij maakte voor de berekening van

1

2

3

4 5

6

GAB, notulenboek van de gemeenteraad van Wijk aan Zee en Duin, 1906-1910, (raadsnotulen) d.d. 05-02-1908. Stadsbibliotheek Haarlem (SbH), Oprechte Haarlemsche Courant, Stads-Editie, d.d. vrijdag 7 februari 1908, no. 32. GAB, notulen B&W d.d. 21-02-1908. GAB, ingekomen stukken, nr. 7, d.d. 08-02-1908. Omtrent de architect J.J.L. Moolenschot is in het archief en de bibliotheek van het Nederlands Achitectuur Instituut te amsterdam minder informatie voorhanden in vergelijking tot J. London. Aan dit artikel is een lijst toegevoegd van bouwwerken van beide heren (zie bijlage I). Claudemans.

- 7 -


zijn honorarium gebruik maakte van de tarieven die werden aanbevolen door de Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst (1842-1918)1, maar blijkens de nog aanwezige ledenregisters 2 was hij niet aangesloten bij dit architectengenootschàp3 . Jacob London overleed in 1953. Intussen had het College een verzoek gericht aan Mr. C.A. Elias, advocaat te Zaandam, om te worden geïnformeerd hoe men juridisch gezien de architect J.J.L. Moolenschot op een correcte wijze kon melden dat van zijn inzending werd afgezien. De advocaat stelde een concept-brief Op4, echter die werd nimmer verzonden. De ratio is niet geheel duidelijk geworden, maar tijdens de vergadering van april 1908 heeft het College met beide architecten geproken 5 , waarbij men tot een compromis is gekomen met als gevolg dat beide architecten gingen samenwerken. Dit blijkt onder meer uit het feit dat in de vergadering van Burgemeester en Wethouders van 18 mei een (nieuw) ontwerp van de beide architecten werd besproken 6 • Het College reageerde positief en het nieuwe ontwerp werd aan de gemeenteraad voorgelegd. Het benodigde krediet raamde men nog steeds op fl. 19.500,-7. Tijdens de stemming in het College was alleen wethouder J. de Wildt tegen de geplande bouwlokatie. Hij gaf de voorkeur aan het perceel dat bekend stond onder de naam 'De Ronde Boogaerdt,a.

INTERMEZZO Het perceel dat bekend stond onder de veld- of volksnaam IDe Ronde Boogaerdt l was het eigendom van de Doopsgezinde Gemeente van Beverwijk. Het perceel werd begrensd door de Zeeweg (zuid), de Kleine Houtweg (west, thans de Noorderwijkweg) en de Romerkerkweg (oost, thans Duinwijklaan). Waar de naam oorspronkelijk vandaan komt is niet duidelijk. Aan de zuidzijde had het perceel oorspronkelijk een ronde vorm. Verder duidt de naam Boogaerdt op een (oude?) boomgaard. Voorts was het in het verleden niet ongebruikelijk om een tuinderij de voorzien van een fruitbomenhaag. Verder is het niet ondenkbaar dat de naam een oudere oorsprong heeft, gelet op de landkaart uit 1680 9 waarop ter plaatse een gecultiveerd perceel wordt aangegeven. In de kadastrale leggers staat het perceel in 1902 nog omschreven als 'bosch', terwijl het in 1906 te boek staat als 'bouwland'. In de tussenliggende periode moet het aanwezige bos zijn gekapt en is het terrein gereedgemaakt voor tuinbouw. GAB, ingekomen stukken, nr. 83, d.d. 21-02-1908. Deze zijn nog aanwezig in het archief van het Nederlands Architekten Instituut te Amsterdam. 3 In 1918 zijn de Bond van Nederlandse Architecten (B.N.A.) en de Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst gefuseerd. 4 GAB, ingekomen stukken, nr. 81, d.d. 26-02-1908. 5 GAB, notulen B&W d.d. 10-04-1908. 6 GAB, notulen B&W d.d. 18-05-1908. 7 Raadhuis fl. 13.000,-; Meubelen fl. 3000,-; honorarium en toezicht architecten fl. 1400,-; grondaankoop (ca. 1000 m2) fl. 2000,-; post onvoorzien fl. 820,-. Voor de kale grond van het oude raadhuis dacht men fl. 720,- te kunnen beuren. Voor de werkelijke (bouw-)kosten wordt de lezer verwezen naar bijlage 11. a Kadastrale gemeente Wijk aan Zee en Duin, sectie B, nummer 1676, later vernummerd tot 1698. 9 Venetien, p. 66-67. 1

2

-


8 -

JTUATIE ÏÉRREIN

RAAr:>HUl~.

5Cf1AAl-- IÀ~S'OO.

Op de situatietekening is het perceel gearceerd, waarop het raadhuis is gebouwd. Aardig om te vermelden is dat de rondlopende stippellijn de contouren aangeeft van IDe Ronden Boogaerdt l • Voorts zijn op de tekening de contouren aangegeven van het huis Westerhout (geheel boven), alsmede van de bijgebouwen (GAB, ingekomen stukken, nr. 307, van 06-07-1908).

- 9 -


Het nieuwe plan voor het raadhuis werd vervolgens in de raadsvergadering van mei 1908 besproken l • De gemeenteraad kon zich met het voorstel verenigen, met uitzondering van de bouwlokatie. Volgens Del Court van Krimpen was het Zandgat de mee$t geschikte plek, omdat het een historische plaats was alsmede het middelpunt van de gemeente. Verder wees hij op het feit dat het terrein 'De Ronde Boogaerdt' qua stichtingskosten duurder zou zijn door onder meer de aankoop van meer grond en de aanleg van een riool. Voorts was Del Court van Krimpen van mening, dat '( ... ) met het oog op de uitbreiding van Wijk aan Zee die groote vlucht kan nemen wanneer de electrische tram mocht komen ( ... )' de lokatie wat ver verwijderd lag van Wijk aan Zee. De discussie leidde ertoe dat een commissie van onderzoek werd ingesteld2 • De onderzoekscommissie maakte ras vorderingen met het onderzoek. Op 29 mei ontving men reeds het bericht van de Doopsgezinde Gemeente van Beverwijk dat men bereid was '( ... ) van den tuin Ronden Boogaerdt, kadastraal bekend sectie B nummer 1676 een gedeelte van +/- 1300 m2, ( ... )1 te verkopen, waarbij de vraagprijs was gesteld op fl. 2,-/m2 3 • In de raadsvergadering van 12 juni 1908 liet de onderzoekscommissie weten dat de voorkeur uitging naar het terrein 'De Ronde Boogaerdt l 4 • Het voornaamste argument voor de commissie was dat '( ... ) dit terrein zoveel beter is gelegen dan het z.g. Zandgat en waar thans een behoorlijk raadhuis wordt verkregen een goede plaats gewenscht is te achten ( ... )'. Voorts stelde de commissie voor het oude raadhuis niet te slopen maar publiekelijk te verkopen. De voorzitter gaf een opsomming van de voor- en nadelen van beide terreinen, waarbij ten aanzien van 'De Ronde Boogaerdt' werd vermeld dat deze lokatie een betere ligging had ten aanzien van het aantal bebouwde eigendommen (447), in tegenstelling tot de lokatie Zandgat (248). Bij stemming viel de keus unaniem op IDe Ronde Boogaerdt l • Tevens besloot men over te gaan tot het voetstoots aankopen van 1300 m2 grond van de Doopsgezinde Gemeente te Beverwijk conform de voorwaarden die door de eigenaresse waren gesteld. Deze voorwaarden hielden onder meer in dat: - een strook grond ter breedte van één meter, ten westen en diepte van het perceel, onverkocht bleef, waarop door de Doopsgezinde Gemeente een erfdienstbaarheid van publieke weg kon worden gevestigd; - de koper aan de achterzijde van het perceel een erfafscheiding moest aanbrengen van vlechtdraad of een schutting van hout ter hoogte van 1,80 meter; - wanneer het achterliggende terrein als bouwterrein werd verkocht, moest de koper de achtererfafscheiding van 1,80 meter verlagen tot 1 meter en wel ter lengte van 5 meter gemeten uit de Romerkerkweg (thans Duinwijklaan) en 3 meter

1

2

3

4

GAB, raad d.d. 20-05-1908. De commissie bestond uit de raadsleden P. van den Berg, C. Eijking en S. van Son. GAB, ingekomen stukken, nr. 265, d.d. 15-06-1908. GAB, raadsnotulen d.d. 12-06-1908.

-


10 -

uit de Kleine Houtweg (thans Noorderwijkweg); - de voornoemde erfafscheiding moest zijn geplaatst alvorens het terrein in gebruik werd genomen; - de koper '( ... ) zich heeft te verstaan met den huurder van den Ronden boogaerdt over de vergoeding van de op het bewuste terrein te veld staande vruchten ( ... )'1; - de overdracht kon eerst plaatsvinden nadat de grootte van het gekochte terrein kadastraal was vastgesteld. Voorts besloot de raad het oude raadhuis publiekelijk te verkopen onder de voorwaarde dat '( ... ) de aanvaarding zal plaats hebben zoodra het raadhuis door verandering van bestemming niet meer voor den publieken dienst bestemd zal zijn.'. Spoedig informeerde de gemeente de Doopsgezinde Gemeente te Beverwijk omtrent de aanvaarding van het aanbod aangaande het terrein 'De Ronde Boogaerdt'2, onder voorbehoud van goedkeuring van het College van Gedeputeerde Staten 3 , waarmee de verkoper instemde 4 • Tevens werden de besluiten tot aankoop van de grond en verkoop van het oude raadhuis ter goedkeuring verzonden aan G.S. 5 • Zonder opmerkingen ging G.S. met de beide bes I ui ten akkoo rd", Op 23 juni 1908 zond het College van Burgemeester en Wethouders aan de architect J. London een brief, waarin zij hun ongenoegen uitte omtrent het voortvarend handelen van de beide architecten7 • In de krant had men moeten lezen dat de bestekken met bijbehorende tekeningen voor de bouw van het raadhuis bij de firma Antonijsen, Alg. Boek- en Papierhandel te Beverwijk, was te verkrijgen à fl. 1,508 • Vooraf was uitdrukkelijk bedongen dat het bestek ter goedkeuring zou worden aangeboden aan het College van Burgemeester en Wethouders alvorens het in handen zou worden gesteld van een drukker. Men vond de verzorging van het drukwerk slordig en in de tekst van het bestek stonden veel taalfouten. Voorts waren er geen exemplaren ter beschikking gesteld aan het gemeentebestuur. De architecten werden op het 'gemeentematje' geroepen om verantwoording af te leggen. In het kader van de aanbestedingsprocedure werden er op 6 juli aanwijzingen gegeven voor de aannemers, die wensten in te schrijven op het project. Tot 8 juli (twee uur) konden de aanDe huurder van het perceel was G.Tabak, die een vergoeding kreeg voor de sloop van de opstallen (zie bijlage 11). 2 GAB, brievenboek, nr. 244, d.d. 13-06-1908. 3 Een raadsbesluit op grond van de artt. 137 en 194 van de Gemeentewet, tot koop en/of verkoop van gemeentelijke eigendommen, was onderworpen aan de goedkeuring van het College van Gedeputeerde Staten van de provincie. 4 GAB, ingekomen stukken, nr. 268, d.d. 17-06-1908. 5 GAB, brievenboek, nrs. 247 en 248, d.d. 16-06-1908. 6 GAB, ingekomen stukken, nrs. 307 en 308, ·06-07-1908. 7 GAB, brievenboek, nr. 262, d.d. 23-06-1908. ,8 SbH, de,kennisgeving werd· ook gepubliceerd in de: Oprechte' Haarlemsche Courant, Stads-Editie, op maandag 22 juni 1908, no . 145. 1

-


11 -

nemers op het oude raadhuis hun inschrijvingsbiljetten indienen 1 • Drieentwintig aannemers deponeerden hun inschrijvingsbiljetten in de aanbestedingsbus. Het College van Burgemeester en Wethouders opende in de (aanbestedings-)vergadering om-twee uur de enveloppen van de inschrijvingsbiljetten. Tijdens de vergadering besloot het College de gunning van het werk aan te houden 2 • In de vergadering van 13 juli gunde men het werk aan de één na laagste inschrijver Ph.B. Schram, aannemer te Wijk aan Zee en Duin, voor de somma van fl. 9799,-, '( ... ) terwijl met de door hem gestelde borgen R.S. Schram aannemer en H.P. Burger winkelier beide wonende te Beverwijk genoegen wordt genomen. ,3. De inschrijvingssom was lager dan verwacht, waardoor het College besloot wat meerwerk aan te besteden. Zo werd bij voorbeeld besloten om de buitenmuren op te trekken als spouwmuren in plaats van steensmuren. Belangrijker nog was het voorstel om het raadhuis buitenwerks, zowel in de lengte als in de breedte, met één meter te vergroten. Voorts verhoogde het College enige posten ten behoeve van de verfraaiing van het gebouw. Verder achtte het College het noodzakelijk om op het achterterrein een schuur en een cachot te laten bouwen (zes bij vier meter). De aannemer begrootte het meerwerk op fl. 3594,-. In dezelfde vergadering besloot men om met ingang van 8 juli 1908 voor vijf maanden de heer A.J.J. Moolenschot uit Amsterdam' aan te stellen als opzichter voor het werk, tegen een beloning van fl. 100,- per maands. Uit de archiefstukken kan niet worden opgemaakt wanneer de bouw feitelijk is begonnen. Gelet op de voortvarendheid bij de voorbereidingen van het nieuwe raadhuis, mag worden aangenomen dat de uitvoering van het werk spoedig na de gunning is aangevangen, conform art. 19 (begin en voltooiing) van de algemene voorwaarden van het bestek 6 • . Tijdens de volgende vergaderingen van het College van Burgemeester en Wethouders en de Gemeenteraad besteedde men relatief weinig aandacht meer aan de bouw van het nieuwe raadhuis. In de raadsvergadering van 17 juli ontstond nog enige discussie omtrent het verzoek tot het verlenen van een krediet voor GAB, 'Rekeningen etc. bouw raadhuis aan het Westerhoutplein (1908/1909)' behorende bij de Suppletoire Gemeentebegroting, hoofdstuk XI volgnr. 85e (RSG), bijlage nr. 245 ("Bestek en voorwaarden waarnaar zal worden aanbesteed het bouwen van een raadhuis op een terrein gelegen te Wijk aan Zee en Duin aan de tramlijn"). 2 GAB, notulen B&W, d.d. 08-07-1908. 3 GAB, notulen B&W, 13-07-1908. , A.J.J. Moolenschot was een broer van de architect J.J.L. Moolenschot. 5 GAB, brievenboek, nr. 303, d.d. 13-07-1908. 6 GAB, 'Rekeningen etc. bouw raadhuis aan het Westerhoutplein (1908/1909)' behorende bij de Suppletoire Gemeentebegroting, hoofdstuk XI volgnr. 85e, nr. 245. 1

- 12 -


de aanschaf van meubilair. Raadslid P. van de Berg was van mening dat nu de inschrijving was meegevallen het College allermist zuinig was geweest tijdens de aanbesteding van het meerwerk. Hij kreeg bijval waardoor het te verlenen krediet bij stemming werd vastgesteld op fl. 1500,- in plaats van de gevraagde fl. 2400,-1. Op 1 augustus 1908 diende J. London zijn uitgewerkte begroting in voor de bouw van het raadhuis 2 • De begroting diende als leidraad bij de verificatie van de uitgaven. Langzaam maar zeker kwam de stroom van te betalen rekeningen met betrekking tot het nieuwe raadhuis op gang 3 • In september 1908 werd waarschijnlijk formeel de eerste steen gelegd en tevens het hoogste punt bereikt, want door de gemeenteraad werd met algemene stemmen het besluit genomen om aan de werklieden een bedrag van fl. 65,- ter beschikking te stellen' . Het College van Burgemeester en Wethouders moest in november een beslissing nemen omtrent de aansluiting van het raadhuis op het gasleidingennetwerk. De kosten voor het aanleggen van een nieuwe hoofdleiding ten behoeve van de aansluiting van het raadhuis kwam het dagelijks bestuur erg hoog voor, mede omdat men vermoedde dat door het raadhuis weinig gas zou worden verbruikt. Aan de Commissie van Toezicht op het beheer der gasfabriek te Beverwijk stelde het gemeentebestuur voor om nabij het raadhuis een zogenaamde daglantaarn te plaatsen en deze aan te sluiten op het gasnet van Beverwijk, zodat van die leiding een aftakking naar de conciërgewoning kon worden gemaakt 5 • Hierdoor werden de kosten ten laste van de gemeente voor de aanleg van een hoofdleiding vermeden 6 en de kosten voor de zogenaamde huisaansluiting sterk gereduceerd 7 • Een ander aspect dat nog aandacht kreeg was de bestrating van de Zeeweg voor het nieuwe raadhuis. Na enige discussie besloot men dit werk in eigen beheer uit te voeren en niet op te dragen aan aannemer Sohr am", Volgens art. 19 had de oplevering van het bouwwerk vóór of op 1 november 1908 moeten plaatsvinden9 , echter de bouw was later gereed. Hierdoor kon het nieuwe raadhuis niet eerder in ge1 GAB, raadsnotulen d.d. 17-07-1908. 2 GAB, ingekomen stukken, nr. 350, d.d. 03-08-1908. J. London had begroot dat de bouw fl. 13.000,- zou gaan kosten. 3 Zie bijlage 11. , GAB, raadsnotulen d.d. 01-09-1908. 5 GAB, brievenboek, nr. 484, d.d. 21-11-1908 en notulen B&W d.d. 09-12-1908. 6 Op oude ansichtkaarten is te zien dat de daglantaarn is geplaatst. 7 Zie bijlage 11. 8 GAB, notulen B&W d.d. 29-01-1909. 9 GAB, 'Rekeningen etc. bouw raadhuis aan het Westerhoutplein (1908/1909)' behorende bij de Suppletoire Gemeentebegroting, hoofdstuk XI volgnr. 85e, nr. 245.

-


13 -

bruik worden genomen dan 25 februari 1909 1 • Burgemeester Del Court van Krimpen sprak in de eerste raadsvergadering in het nieuwe gebouw de volgende officiële openingsrede uit 2 : "Mijne Heren. Ik open deze vergadering en heet U welkom in het nieuwe raadhuis van Wijk aan Zee en Duin. Reeds in den aanvang van mijn ambtstijd ging een stem op uit Uwen Raad om een einde te maken aan het eencellig leven van het huis der gemeente en een huis te stichten meer overeenkomstig de eischen van den tijd in verband met bevolking en de te verrichten werkzaamheden. Lang zijn wij teruggehouden hierover voorstellen te doen aan Uwen Raad om bezwaren van finantieële aard aangezien, werd hiertoe overgegaan, het huis zou hebben te beantwoorden aan hetgeen men er in redelijker wijze van kon verwachten zoo voor het heden als voor de naaste toekomst en dit steeds een finantieële last is voor de gemeente. Waar in 1845 toen het tolgaardershuis werd gebouwd met aangrenzend vertrek ten dienste der gemeente administratie, de bevolking onzer gemeente omtrent 750 zielen telde en deze thans welhaast viermaal zoo groot is, terwijl de administratieve bemoeiingen van staat en gemeente sedert dien tijd belangrijk zijn vermeerderd is het niet noodig verdere redenen te ontvouwen welke de Raad geleid hebben tot het besluit waardoor wij heden hier vergaderd zijn. Voor het stichten van het gebouw werden bouwkundige krachten gezocht om in verband met schoonheid van vormen een krachtig welbetimmerd en aan het gestelde doel beantwoordend geheel te verkrijgen, wij meenen in het zoeken dier krachten geslaagd te zijn. Wanneer wij straks het gebouw zullen bezichtigen vinden wij in het Zuid Oostelijk deel de secretarie, verblijf van den secretaris en de ambtenaren, daaraan grenzende ten Noorden een vertrek waaraan eerst in een nadere toekomst een vaste bestemming zal gegeven worden en waarin zich bevindt de brandkluis. Op dit vertrek volgt de archiefkamer. De raadzaal zal bestemd zijn voor vergaderingen van den Raad, het voltrekken van huwelijken en het houden van stemmingen, het Noord Westelijk deel wordt ingenomen door vertrekken van den conciërge. De Burgemeesterskamer in het Zuid Westelijk deel is tevens bestemd voor vergaderingen van het Dagelijks Bestuur. Moge de beraadslagingen en besluiten hier te houden, strekken tot heil der gemeente, dit zij ons aller wensch. Mijne Heeren ik verklaar het Raadhuis geopend. Ik sluit de vergadering." Hiermee werd dus officieel het raadhuis in gebuik genomen. Dit betekende nog niet dat alles was afgehandeld. Naast de financiële afwikkeling 3 moest de directe (woon-)omgeving van het

1

2

3

SbH, een korte zakelijke beschouwing omtrent de opening werd gepubliceerd in de Oprechte Haarlemsche Courant, Stads-Editie, van zaterdag 27 februari 1909, no. 49. GAB, raadsnotulen d.d. 25-02-1909. Zie uitbetaalde rekeningen, bijlage 11.

-


14 -

Dit is de eerste foto van het nieuwe raadhuis van Wijk aan Zee en Duin, die is gemaakt in de periode februari-mei 1909. Links staat aannemer Ph.B. Schram (foto: Museum Kennemerland, neg. 64-35).

De indeling van de begane grond van het nieuwe raadhuis. De foto is gemaakt van de 'blauwdruk', die nog aanwezig is in het bouwvergunningen-archief van de gemeente Beverwijk (foto: A. Schweitzer).

-


15 -

raadhuis nog worden. ingericht. In mei 1909 besloot het dagelijks bestuur aan de raad voor te stellen het terrein achter het raadhuis te verharden met grind, als erfafscheiding een houtenhekwerk te doen plaatsen, alsmede het benodigde straatwerk bij het raadhuis te laten uitvoeren 1 • Het maken van het hekwerk werd aanbesteed aan de aannemer Langendijk uit Beverwijk, terwijl J. B1aauw opdracht kreeg om het schilderwerk uit te voeren. Verder liet men het achterterrein afwerken door de fa. Van der Co1k 2 • Na de ingebruikneming van het nieuwe raadhuis kon de publieke verkoping plaatsvinden van het oude raad- en tolhuis. Blijkens de kadastrale leggers verwisselde het perceel met opstallen in 1909 driemaal van eigenaar. Degene die het onroerend goed van de gemeente overnam was de bloembollenkweker J. Eijking uit Beverwijk. Op 19 februari 1909 was door het College reeds besloten om de vaste kast en het windhokje van het raadhuis aan J. Eijking te verkopen3 • De heer H. Kos, tuinder, afkomstig uit Beverwijk nam het perceel met al het gebouwde over van de heer Eijking. Vervolgens kwam het geheel nog hetzelfde jaar in handen van mevrouw M.E. Gerlings uit Wijk aan Zee en Duin 4 • In verband met de opening van het nieuwe raadhuis zijn in tegenstelling tot elders niet, veel geschenken aangeboden. Ter opluistering van het nieuwe raadhuis liet de burgemeester H.H. del Court van Krimpen in de loop van 1909 een gedenkplaat maken, die hij in juli 1909 de gemeente aanbood. De gedenkplaat kreeg een plaats in de hal van het nieuwe raadhuiss, waar deze thans nog aanwezig is. De heer R. Sequeira jr. bood namens de Buffet Maatschappij "E Pluribus Unum." te AmsterdamG een portret van H.M. Koningin Wilhelmina aan voor de raadzaal 7 • Met dit aanbod werd wat onwennig omgegaan. De burgemeester berichtte namelijk per ommegaande dat hij aan de raad zou voorstellen het geschenk te

1

2

3 4

S

G

7

GAB, notulen B&W d.d. 12-05-1909. GAB, notulen B&W d.d. 16-06-1909. GAB, Notulen B&W d.d. 19-02-1909. Gemeente Beverwijk, sector Financiën, afdeling Belastingen en Beleid. Kadastrale leggers, nrs. 1436, 1442 en 1444. In 1918 schonk mw. Gerlings het perceel met een huis aan de Nederduits Hervormde gemeente. In 1949 werd de gemeente Beverwijk eigenaar van het perceel dat in het kadaster de omschrijving meekreeg van 'ruïne en erf'. Kadastrale leggers, nrs. 1284 en 2806 (volgnrs. 25 en 26). GAB, notulen B&W d.d. 10-07-1909 en raadsnotulen d.d. 14-07-1909. De E.P.U. heeft in 1892 de exploitatie van het Groot Badhotel te Wijk aan Zee en de tramdienst tussen Beverwijk en Wijk aan Zee overgenomen van de Maatschappij tot Exploitatie van het Noordzeebad. Bron: foto-archief van dhr. K. Groot te Beverwijk, krantenartikel bij foto Bst-17-1. GAB, ingekomen stukken, nr. 338, d.d. 27-08-1909.

-


16 -

aanvaarden doch tekende hierbij aan dat de voorwaarde van plaatsing in de raadzaal moest komen te vervallen, omdat '( .. ) het gemeentebestuur daaromtrent steeds de beschikking aan zich wenschte te houden. ,I. Hiermee kon de schenker zich verenigen 2. De gemeenteraad aanvaardde vervolgens het geschenk 3 • Het raadhuis heeft slechts een korte periode gediend als raadhuis. Reeds in 1936 werd het als raadhuis overbodig door de samenvoeging van de gemeenten Beverwijk en Wijk aan Zee en Duin. Daarna heeft het pand aan verschillende organîsaties huisvesting verleend 4 • Thans heeft het gebouw de bestemming museum gekregen en is het Museum Kennemerland erin gehuisvest. Hiermee heeft het gebouw weer een publieke functie gekregen, waardoor velen informatie kunnen opdoen omtrent het verleden van Kennemerland.

Driehuis, 10 juli 1992, door Drs. A. Schweitzer.

Met dank aan: mijn collega's en medewerkers van de gemeente Beverwijk (archief, landmeten, bouwkunde en belastingen); de medewerkers van het Nederlands Architectuur Instituut te Amsterdam en het gemeente-archief van Haarlemmerliede en Spaarnwoude te Haarlem; alsmede de heren R. van Gulik, Drs. J. van Venetien, K. Groot, Th. Radernakers en A. Hilbers.

1

2 3

4

GAB, Brievenboek, nr. 358, d.d. 31-08-1909. GAB, ingekomen stukken, nr. --, d.d. 01-09-1909. GAB, brievenboek, nr. 374, d.d. 07-09-1909. Overzicht van 'bewoners' van het (oorspronkelijke) Raadhuis na april 1936: 01/05/1936-01/11/1971 Sociale Zaken van de nieuwe gemeente Beverwijk; 01/11/1971-01/05/1980 NV Huizenbezit 'Breesaap'; 01/05/1980-nov. 1989 Stichting het Centraal Administratie Bureau (S.A.B.); nov. 1989 -dec. 1991 Verbouwingswerkzaamheden; 20/12/1991-..... Museum Kennemerland.

-


17 -

De foto is genomen op 29 april 1936 tijdens de laatste raadsvergadering van de gemeenteraad van Wijk aan Zee en Duin. Aanwezig waren: staand (v.l.n.r.) P. Vellekoop (chef-veldwachter), A. van Velthoven (raadslid, AR-CHU), Jac.J. de Wildt (raadslid, Staatspartij Wijk aan Duin), W. van der Meulen (raadslid, Staatspartij Wijk aan Duin), B.J.W. Langedijk (gemeente-opzichter en gemeente-ontvanger), B. Schelvis (raadslid, R.K.-lijst Wijk aan Zee), A. Berkhouwer (secretarie-ambtenaar), Mr. J. Kale (commies-redacteur ter secretarie), Mw. G. Visser Poortstra (secretarie-ambtenaar), C. Schäuikes (secretarie-ambtenaar), R. de Vries (?), J.J. Hugtenburg (veldwachter), J.C. Koelman (controleur werklozenzorg te Wijk aan Zee en Duin), F.R.C. Rijkens (toekomstig raadslid van Beverwijk), Mr. H.J.J. Scholtens (burgemeester van Beverwijk) en J.W.A.C. van Loenen (gemeentesecretaris van Beverwijk); zittend (v.l.n.r.) N. Tervoort (wethouder, Staatspartij Wijk aan Duin), H. Rothe (burgemeester/gemeentesecretaris), N. Passchier (wethouder, Staatspartij Wijk aan Duin), W. van Dok (raadslid SDAP), J~W. Gabel (raadslid SDAP), Mr. A. Moens (notaris te Beverwijk), A. Wernke (raadslid SDAP), J.P. Melchers (raadslid Vrijzinnige Democratische Bond), H.C. van der Colk (raadslid Vrijzinnige Democratische Bond), J.P.N. van Doorn (raadslid Staatspartij Wijk aan Duin) en G. Bakkum (raadslid Staatspartij Wijk aan Duin). Aan de wand van de raadzaal (!) hangt vermoedelijk het geschenk van dhr. R. Sequeira jr. uit Amsterdam (foto: Museum Kennemerland, neg. 15~64).

-


18 -

BIJLAGE I Werken van Jacob London, architect te Haarleml

1900 1901-1902 1902 1903 ca. 1904 1904-1906 ca. 1906 1907 ca. 1907 1908-1909 ca. 1910 ca. 1910 ca. 1910 ca. 1912 ca. 1920

1

2

3

4

S

6 7

8

9

10 11

12 13 14

IS

16 17

18 19

Winkel en bakkerij in de Koningsstraat 37 te Haarlem2 ; Villa "'t Heem" te Aerdenhout 3 ; Dubbel landhuis, Van Heijdhuizenlaan te Haarlem4 ; Een Christelijk Tehuis voor Militairen, Jansweg 34 te Haarlems; Ontwerp voor de verbouwing van de schouwburg, in samenwerking met Rinkema en v.d. Ban 6 ; Raadhuis van Haarlemmerliede en Spaarnwoude onder Halfweg 7 ; Woon- en winkelhuis aan de Zijlstraat te Haarlem8 ; Gebouw van de Christelijke Jongelingsvereeniging aan de L. Margarethastraat te Haarlem9 ; Landhuis in Bentveld lO; Raadhuis van Wijk aan Zee en Duin, in samenwerking met J.J.L. Maaienschot; Landhuis te ZandvoortIl; Landhuis "Maria" te Lisse 1 2 ; Villa voor de kunstschilder Pieters te Noordwijk aan Zee 1 3 ; Plan voor een Schouwburg te Amsterdam 1 4 ; Ontwerpen voor een lichtstad van F. van Eeden ls; Herenhuis aan de Dreef te Haarlem 1 6 ; Landhuis "Sonnevanck" te Bentveld 1 7 ; Twee landhuizen te Hilversum, waarvan één voor hemzelf: Soestdijkerstraatweg 110 1 8 ; Dubbel herenhuis aan het Museumplein 13-15 te Amsterdam 1 9 ; Landhuis "De Viersprong" te Aerdenhout. Dit gebouw is reeds afgebroken;

Fanelli, p. 291. De Opmerker, 1901, p. 255; Bouwkundig Weekblad, 1902, p. 23 en De Opmerker, 1903, p. 95. Bouwkundig Weekblad, 1903, p. 154. Bouwkundig Weekblad, 1903, p. 154 ; Bouwkundig weekblad, 1904, p. 93 (eerste prijs gevelwedstrijd) en De Opmerker, 1904, p. 104. Bouwwereld, 1905, p. 117; Bouwwereld, 1906, p. 14 en Bouwkundig weekblad, 1906. De Opmerker, 1904, p. 175. Gemeente-archief Haarlem, archief gemeente Haarlemmerliede c.a., bouwen hinderwetdossiers 1879-1945, 1904, nr. 257 (tekeningen en bestek ter zake het raadhuis). De Opmerker, 1906, p. 112. Bouwkundig Weekblad, 1906, p. 146. Bouwkundig weekblad, 1907, p. 772; Bouwwereld, 1907, p. 371 en De Opmerker, 1907, p. 366. Leliman, 1916 en Bouwwereld, 1907, p. 179. Bouwwereld, 1910, p. 39 Leliman, 1916 en Bouwwereld, 1910, p. 181. Bouwwereld, 1910, p. 37. De Opmerker, 1912, p. 215. van Eeden. Tekeningen-archief van het Nederlands Architectuur Instituut te Amsterdam (tempel-architectuur). Lel iman, 1920. Leliman, 1916. Watt jes . Leliman, 1916, p. 59.

-


19 -

Kousenfabriek ftHin ft te Haarlem; Sigarettenfabriek te Maastricht; Landhuis ftRijnegem ft te Aerdenhout. Werken van J.J.L. Moolenschot, architect te Amsterdam1

ca. 1918 Woning in de Krommeniestraat te Amsterdam, nabij DHet OostenD 2 ; ca. 1921 Woning nabij DHet OostenD en bij het Stadion in Amsterdam3 ; ca. 1926 Rooms Katholieke School, Westzaanstraat te Amsterdam, bij de Magdalena Kerk 4 • werken van A.J.J. en J.J.L. Moolenschot, architecten te AmsterdamS

1916 1917

Winkelpui aan de Van Baerlestraat 16 te Amsterdam6 ; Woon- en winkelhuis aan de Vijzelgracht 29 te Amsterdam7 •

Bibliotheek van het Nederlands Architectuur Instituut te Amsterdam. 2 De Opmerker, 1918, p. 167. 3 Bouwkundig Weekblad, 1921, p. 299. 4 Bouwkundig Weekblad, 1926, p. 6. S Bibliotheek van het Nederlands Architectuur Instituut te Amsterdam. 6 Bouwwereld, l~l~, p. 191. 7 Bouwwereld, 1919, p. 190. 1

- 20 -


BIJLAGE 11 Chronologische lijst van uitbetaalde rekeningen aangaande de bouw van het raadhuis te Wijk aan Zee en Duin 1 •

datum

aan

oDl.Schrijving vergoeding voor de opstallen op het terrein De Ronde Boogaerdt. architectenhonorarium, eerste termijn. wedde voor de tijdelijk opzichter van de bouw van het raadhuis. Het bedrag werd in maandelijkse termijnen ter beschikking gesteld over de periode 08-07-1908 tjm 08-12-1908. aankoopprijs van de grond waarop het raadhuis is gebouwd.

08-07-1908

v

234

fl. 100,--

G. Tabak 3

01-08-1908 08-08-1908

b b

235

242

fl. 171,48 fl. 500,--

J.J.L. Moo1enschot A.J.J. Moolenschot

10-08-1908

v

244

fl. 2556,--

18-08-1908 09-10-1908

b b

238 245

fl. 171,48 fl. 4899,50

23-12-1908

b

249

fl. 100,--

07-01-1909

b

243

fl. 200,--

29-01-1909

250

fl.

36,--

29-01-1909

251

fl.

49,50 20,--

Doopsgezinde Gemeente te Beverwijk architectenhonorarium, eerste termijn. J. London Ph.B. schram eerste termijn aanneem.som. aannemer te Wijk aan Zee en Duin Zaanlandsche Water- leverantie van water voor de bouw van het leiding te Zaandam raadhuis. A.J.J. Moolenschot wedde voor de tijdelijk opzichter van de bouw van het raadhuis, in verband met verlenging voor de periode 08-12-1908 tjm 08-02-1909 4 • C.A. Zwager, in verband met de aanschaf van een vulregulaijzerhandel aar torkachel type Hunk. te Beverwijk J.J. Bodewes, onder meer in verband met de aanschaf van kachels van het type salemander. smid te Wijk aan Zee H. Blom aanleg van een waterleiding. loodgieter te Beverwijk C.H. Moens, kosten in verband met het opmaken en passeren notaris te van diverse aktes. Beverwijk

02-02-1909

b

253

fl.

03-03-1909

v

256

fl. 114,41

1

2

3

4

GAB, 'Rekeningen etc. bouw raadhuis aan het Westerhoutplein (1908/1909)' behorende bij de Suppletoire Gemeente begroting, hoofdstuk XI volgnr. 8Se. b = bouwkosten; i = inrichtingskosten, alsmede de bijkomende kosten. v = kosten die zijn gemaakt in verband met de voorbereidingen van de bouw; w = kosten in verband met de inrichting van de (directe) woonomgeving van het raadhuis. De heer Tabak was de huurder van het terrein dat werd aangekocht door de gemeente voor de bouw van het raadhuis. GAB, notulen B&W d.d. 09-12-1908; notulen B&W d.d. 08-01-1909 en brievenboek, nr. 74, d.d. 06-02-1909.

- 21 -


datum

(2) nr.

bedrag

aan

03-03-1909

b 257

fi.

06-03-1909

b 246

u.

7375,60

22-03-1909

254

fi.

76,85

22-03-1909

255

fi.

2,50

22-03-1909

258

fi.

62,15

27-03-1909

259

n.

1374,30

30-03-1909

260

fi.

31,25

14-04-1909

252

fi.

16,90

16,69~

14-04-1909

i

261

fi. 141,45

23-04-1909 23-04-1909 01-05-1909

b 236 b 239 262

fi. 236,06 fi. 236,06 fi. 114,50

01-05-1909

263

fi.

14,43~

10-05-1909

264

fi.

87,45

27-05-1909

w 265

fi.

84, --

27-05-1909

266

fi.

8,35

247 241 237 240 248

n.

02-06-1909 17-06-1909 18-06-1909 18-06-1909 21-06-1909

b b b b b

1548,38~

fi. 48,28~ fi. 48,28~ fi. 120,-n. 1119,90

omschrijving

Commissie van Toe- kosten in verband met de aansluiting van het zicht op het beraadhuis. heer der gasfabriek te Beverwijk tweede termijn aanneemsom inclusief meerwerk Ph.B. Schram vergoeding in verband met de vergroting van het raadhuis. leverantie ten behoeve van het raadhuis. H. Blom loodgieter te Beverwijk leverantie ten behoeve van de conciërgewoning. H. Blom loodgieter te Beverwijk leverantie van diverse gasornamenten voor de D. Honig inpandige verlichting. loodgieter te Beverwijk leverantie van linoleum, vitrage en meubilair. J. Pander meubelfabrikant te Haarlem C. Admiraal aanleg telefoonverbinding. winkelier te Beverwijk J. J. Bodewes leverantie van kachelplaten. smid te Wijk aan Zee J.W. Veerbeek werkzaamheden ten behoeve van het aansluiten smid te Beverwijk van kachels. J.J.L.Moolenschot architectenhonorarium, tweede termijn. J. London architectenhonorarium, tweede termijn. leverantie van meubilair. J.J. de Casseres meubelmaker te Beverwijk leverantie van een trapje, brits en privaat Jb. Hart &Zonen timmerlieden met bril voor het arrestantenlokaal. te Beverwijk J. Visser leverantie van brandstoffen, kolen type handelaar in brand- anthraciet. stoffen te Wijk aan Zee en Duin W. van Zutphen leverantie van grind, schipper te Beverwijk M.D. Mello leverantie van kussens, dekens en stromameubelfabrikant trassen. te Beverwijk Ph.B. Schram meerwerk. J. London afrekening honorarium. J.J.L. Moolenschot afrekening honorarium. J. London kosten detailtekeningen. Ph.b. Schram derde termijn aanneemsom en verrekening bijkomende kosten.

- 22 -


datum

(2) nr.

bedrag

26-06-1909

w 267

fl.

15,40

26-06-1909

w 268

fl.

79,88

30-06-1909

w 269

fl. 225,u

30-06-1909

w 270

fl.

56,70

aan

omschrijving

C. Hilbers 1 vrachtrijder te Wijk aan Zee en Duin fa. W. van der Colk boomkweker te Wijk aan Duin fa. P. Langendijk aannemer te Beverwijk Blaauw schilder te Beverwijk

vergoeding in verband met het transport van grind. leverantie van graszoden en koemest. in verband met het maken van een hekwerk met draaipoorten. in verband met het schilderen van het 47 meter lange houtenhekwerk.

OVERZICHT VAN DE FINANCIEN

Krediet dat door de gemeenteraad werd verleend: bouwkosten (incl. hon. arch.) fl. 14.400,-fl. 3.000,-inrichtingskosten 2.000,-voorbereidingskosten fl. 820,-fl. onvoorzien opbrengst grondverkoop -/_fl. 720,--

(later 1500,-)

-------------- +

fl. 19.500,--

De aanbesteding: inschrijving Ph.B. Schram aanbesteed meerwerk

fl. fl.

9.799,-3.594,--

-------------- +

fl. 13.393,-fl. 13.000,--

Begroting van J. London Overzicht van de uitgaven: voorbereidingskosten bouwkosten inrichtingskosten kosten woonomgeving

fl. 2.770,41 fl. 16.811,73 fl. 2.015,63~ fl. 461,03 -------------- +

totaal

1

fl. 22. 058, 80~

C. Hilbers had een transportonderneming, benevens exploiteerde hij de zandafgraving 'Het Zandgat' .

-


23 -

LITERATUUR Claudemans, C.N.W.M. 'Het raadhuis in Halfweg, de wensdroom van burgemeester Teding van Berkhout.', Jaarverslag 1982, gemeente Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Eeden, F. van Het Godshuis in de Lichtstad. Amsterdam, 1921. Fanelli, G. Moderne architectuur in Nederland, 1900-1940. 's-Gravenhage, Staatsuitgeverij, 1978. Leliman, J.H.W. en Sluyterman, K. Het Moderne Landhuis in Nederland. Den Haag, Martinus Nijhoff, 1916. Leliman, J.H.W. Het Stadswoonhuis in Nederland gedurende de laatste25 jaren. Den Haag, Martinus Nijhoff, 1920. Tummers, N.H.M. "Van Eeden en Architectuur". Wonen-TA/BK, 1973, nr. 15, p. 223. Venetien, Drs. J. van Hart van Kennemerland. Wormerveer, Meijer Pers B.V., 1968. Watt jes, J.G. Moderne Nederlandse villa's en landhuizen. Amsterdam, 1931.

-


24 -

EEN 'NIEUW' MUSEUM IN EEN 'OUD' RAADHUIS

Recommend Documents