Maasvlakte 2 : een duurzame haven Het mede mogelijk maken van de ambitie, de visie van het HbR op haar toekomst als (duurzame) haven.
Plan van Aanpak voor een duurzame ontwikkeling van Maasvlakte 2
Een duurzame haven: van een ambitie ‘naar een coherente aanpak’, een nadere uitwerking om de ambitie te verwezenlijken De ambitie sluit aan bij het primaire proces van het Havenbedrijf Rotterdam NV (HbR). De focus is daarmee voor Maasvlakte 2 en HbR gelegd op: - Duurzaam Ruimtegebruik; - Duurzame Bereikbaarheid; - Lucht en Klimaat (via 1 en 2).
Deze opdracht was gericht op voorbereiding daadwerkelijke uitvoering van duurzame maatregelen op Maasvlakte 2. Het accent lag niet primair op duurzaam ruimtegebruik en duurzame bereikbaarheid. Onderscheid is aangebracht in: - Wat nu in uitvoering genomen kan worden; - Waarvoor nu strategisch gereserveerd kan worden; - Waar gericht onderzoek plaats kan vinden.
Inventarisatie: keuze uit te diepen duurzame thema’s
De volgende duurzame thema’s zijn in deze opdracht, uitgediept:
Energie, in kaart is gebracht vraag en aanbod van (schone) energie; Het criterium is maximalisering productie (aanbod) en optimalisatie gebruik (vraag; schone) energie op Maasvlakte 2.
Afval, clustering afvalinzameling, verwerking en bewerking afval en co-siting; Het criterium is gesloten kringloop en maximalisering gebruik halfproducten in de productieprocessen van bedrijven op Maasvlakte 2.
Bouw, de toepassing van duurzame bouwstoffen en bouwmaterialen; Het criterium is optimalisatie milieuprestatie, opwekking energie, eisen ten aanzien van toepassing enkele producten, bij de bouw en inrichting van Maasvlakte 2. Zie ook het bijbehorende brondocument
Energie 1
Aanbod, 1
2
3
4
5 6
inventarisatie van (schone) energietechnieken die zich op MV2 zouden kunnen vestigen
H2-Technologie Een perspectiefvolle technologie, maar ontwikkeling op de korte termijn op Maasvlakte 2 niet te verwachten; Biologische brandstoffen Een perspectiefvolle technologie, die al op commerciële basis ontwikkeld wordt binnen het havenareaal; Wind De basis is aanwezig,kan worden uitgebreid, veel kennis en ervaring (met uitvoering) beschikbaar; Zonne-energie Een zich sterk ontwikkelende techniek, die binnen enkele jaren kan concurreren,rendement en kosten, met traditionele technieken; Koude warmte opslag Een bewezen techniek; kan op korte termijn gerealiseerd worden; Warmte krachtkoppeling Een bestaande techniek die op de korte termijn geen perspectief biedt omdat de techniek altijd gekoppeld is aan de aanwezigheid van een (traditionele elektriciteit)centrale.
Energie 2
Vraag, inventarisatie van bronnen die (schone) energie vragen en die daarmee kunnen presteren 1 2 3 4
5 6 7
Spoor, locomotieven Elektrische en/of hybride locomotieven; bovenleiding; Containerkranen Hybride kranen; Gebouwen: loodsen, magazijnen en kantoren Koude, warmte opslag, groene daken (energie uit daken), etc. ; Binnenvaart- en zee- en ferryschepen Walstroom ; Personenauto’s en bedrijfsauto’s Elektrische en/of hybride auto’s; AGV’s,ASC’s en Straddle carriers Elektrisch en/of hybride voertuigen; Verlichting en wegbewijzering openbare en bedrijfsterreinen LED verlichting en/of verlichting die nog zuiniger is, met een vergelijkbare of langere levensduur .
Afval
1
2
Afval inzameling en bewerking en verwerking Het afvalaanbod (vast en vloeibaar) van de drie containerterminals, waarvan bekend is dat zij zich op Maasvlakte 2 vestigen, is te klein om een cluster daarvoor in te richten; dit zou kunnen veranderen als het aantal bedrijven op Maasvlakte 2 toeneemt en gedifferentieerder wordt (containerterminals en distributiecentra produceren relatief geringe hoeveelheden afval) en/of het cluster gecombineerd wordt met bedrijfsactiviteiten die samenhangen met energieproductie; Co-siting Vooralsnog is nog geen industrie gecontracteerd die zich zal vestigen op Maasvlakte 2, zodat deze aanpak, uitgesteld kan worden totdat industrieën zijn gecontracteerd
Bouw
De focus is op : 1 Bouwstoffen Gebruik duurzame bouwstoffen in bouwmaterialen, zoals betongranulaten in beton. 2 Bouwmaterialen Toepassing duurzame bouwmaterialen, zoals FSC hout, etc. 3 Energie Zelf energie opwekken Toepassing van duurzame grondstoffen en bouwmaterialen in de GWW en B&U sector is mogelijk bij: • • • • • • • • • • • • •
Grondwerken; Wegen; Kunstwerken; Spoorwerken; Verkeersregelinstallaties; Riolering; Kabels en leidingen; Groenvoorzieningen; Waterbouwkundige constructies; Openbare verlichting; Gebouwen; Bouw- en woonrijp maken; Etc.
Plan van aanpak 1 Korte termijn, HbR
1 Evalueer, op duurzaamheid, de contracten met het bouwconsortium en de drie gecontracteerde containerterminals. Onderzoek ,voor de (voor nu) relevante thema’s, energie en bouw en het criterium voor duurzaam ruimtegebruik, ruimteproductiviteit, in hoeverre de best beschikbare technieken zijn toegepast. Trek daaruit lessen voor de toekomst. Onderzoek hoe in de contracten de overeengekomen maatregelen zijn geborgd en hoe daarover verantwoording is/wordt /zou moeten worden afgelegd. 1 Start de dialoog* zoals bedoeld in de nota ‘Visie en Vertrouwen’ en bespreek de evaluatie (zie 1), de uitkomsten van deze opdracht en voornemens voor de toekomst. 3 Benut de uit 1 verkregen kennis, naast eigen (actuele) kennis bij de vorming van nieuwe contracten** voor de vestiging van nieuwe bedrijven en de bouw (terreinen, wegen, ondergrondse en bovengrondse infrastructuur, kunstwerken en havenvoorzieningen, zoals kademuren, steigers, remmingwerken, etc. en inrichting van Maasvlakte 2). Koop duurzaam (EMVI) in. Pas de prestatie eisen uit DuboCalc of vergelijkbare systemen toe. Laat een kosten/baten analyse opstellen voor de meest relevante duurzame keuzes. Optimaliseer (onderhandel), indien mogelijk, de bestaande contracten . *De intentie is in oktober 2009 een Periodiek overleg, zoals bedoeld in artikel 4.1 van ‘Visie en Vertrouwen’ te houden. **Een deel van de bouw en inrichting van MV 2 is aanbesteed, maar een flink deel moet nog gegund worden. Zo zullen ook nog (veel) bedrijven, industrieën, gecontracteerd worden.
Plan van aanpak 2 Schrijf in nieuwe contracten eisen voor toepassing van de Best Beschikbare Technieken (hybride kranen, elektrisch materieel) en inrichting containerterminals, voor. Schrijf voor de bouw en inrichting Maasvlakte 2 prestatie eisen voor en stel voor een aantal stoffen producteisen, eis in standhouding plannen en schrijf, indien realistisch , groene daken voor. 4 Eis in nieuwe en streef, in bestaande contracten naar optimale milieuprestaties kantoren, bedrijfsgebouwen en loodsen. Eis dat gebruik gemaakt wordt van koude, warmte opslag, verzoek in standhouding plan en stel aanvullende producteisen. 5 Maak gebruik van schone elektrische/hybride voertuigen voor personenvervoer, Vernieuw (zo nodig, mogelijk) het leasecontract. 6 Realiseer (en verplicht gebruik) walstroom voor binnenvaartschepen. Reserveer ruimte voor walstroom in te bouwen havenmeubilair (kademuren, steigers ed.). Werk samen met de Netbeheerder. Formuleer opdracht (en wijs uitvoerder aan) voor onderzoek naar walstroom voor Ferries en grotere zeeschepen (zie 11). Korte termijn, privaat
7 Dring aan op gebruik van schone elektrisch/hybride voertuigen voor personenvervoer door de bedrijven gevestigd op MV 2*. *Maak van Maasvlakte een euro-6 gebied, d.w.z. verschaf alleen toegang aan personenauto’s, bestelauto’s , bussen en vrachtauto’s die aan de euro-6 norm voldoen voor.
Plan van aanpak 3 8 Dring aan op bouw energieneutraal, toepassing koude, warmte opslag , stel milieuprestatie eisen,vermijdt gebruik in de bouw van enkele materialen, realiseer daar waar mogelijk groene daken, installeer daar waar mogelijk zonnepanelen, etc.*. 9 Stel contractueel, Keyrail**, eisen ten aanzien van het gebruik van hybride/elektrische locomotieven. Overweeg verschillende tarifering (prijsprikkel). Middellange termijn, HbR
10 Laat door dS+V, een ontwerp maken voor energiezuinige verlichting (LED) van openbare en bedrijfsterreinen en wegbewijzering. Werk daarbij samen met de Netbeheerder. 11 Optimaliseer ontwerp en uitvoering walstroom voor Ferries. Werk daarbij samen met de netbeheerder en/of energieleverancier. Richt het onderzoek op optimalisering van de kosten, door bijvoorbeeld het vermijden van relatief dure omvormers. *Laat een gekwalificeerd bureau een zogenaamd referentieontwerp maken voor een kantoor en een bedrijfshal. Organiseer een workshop met de gecontracteerde en eventueel geïnteresseerde bedrijven en enkele (geselecteerde en deskundige) stakeholders om dit referentievoorstel te bespreken en te optimaliseren. **HbR is samen met Prorail de beheerder van de havenspoorlijn en gaat contracten aan met vervoerders voor 1 jaar. Overweeg contracteren volgens het principe van de Economisch Meest Voordelige Inschrijving, waarin duurzaamheid, elektrisch voortstuwing in plaats van diesel, een beslissend onderdeel in vormt.
Plan van aanpak 4
12 Elektrificeer de spoorlijn op de buitenring. Laat een kosten baten analyse opstellen. 13 Neem bij contracteren van meer bedrijven op MV 2, het initiatief tot het realiseren van een centraal punt van afvalverzameling, ver- en bewerking. Geef opdracht een businessplan op te stellen*. Werk daarbij samen met een Afvalverwerkende industrie. Houdt rekening met samenvoeging van deze activiteit met een energiebedrijf dat verantwoordelijk is voor productie schone energie, koude, warmte opslag, zonnen en windenergie en energie uit asfalt op Maasvlakte 2**. Houdt de optie van co-siting open en plan (nu reeds) ruimtelijk deze locatie zo gunstig mogelijke ten opzichte van de geclusterde potentiële (chemische) industrieën. •
Er zijn tenminste twee argumenten die betrokkenheid van het HbR bij de realisering van een afvalcluster (tevens springplank voor co-siting) rechtvaardigen. Het eerste argument is dat het HbR verantwoordelijk is voor, samen met de gecontracteerde netbeheerders van de (ruimtelijke) van de bedrijven en de planning van de nutsvoorzieningen (onder meer afvalwater) en het tweede argument is dat het HbR een rol speelt bij het realiseren van leidingen (leidingstroken etc.).
**
Maasvlakte 2 wordt ontwikkeld voor grootschalige (industriële) activiteiten die afhankelijk zijn van diep water. Een schoon energiebedrijf en valt dus buiten deze categorie. Desondanks is het interessant de mogelijkheden van productie van schone energie uit wind en zon te stimuleren en een beroep te doen op de creativiteit, omdat het rendement van zonne-energie en de investeringskosten op korte termijn de kosten van traditionele energieproductie benaderen en de productie van schone energie kan bijdragen (mogelijk zelfs grotendeels kan voorzien) van de vraag naar energie van de op MV2 aanwezig bedrijven.
Plan van aanpak 5 14 Beschouw zonne- en windenergie als een industriële activiteit. Stimuleer de oprichting van een ‘schoon energiebedrijf’ op Maasvlakte 2*. Neem het initiatief tot het opstellen van een businessplan voor een schoon energiebedrijf door een consortium van energiebedrijven en andere mogelijk geïnteresseerde bedrijven. Breng in dat op te richten bedrijf, de realisatie, de exploitatie en het beheer en onderhoud van de hardware voor warmte, koude opslag onder. 15 Start een studie naar dubbel grondgebruik (ondergrondse opslag bulkstoffen)**. Geef twee opdrachten, één aan een onafhankelijk onderzoeksbureau gespecialiseerd in ontwerp en uitvoering ondergrondse opslag en één gespecialiseerd in het maken van een kosten baten analyse. Algemeen
A B
Rapporteer over de bereikte resultaten in een bestaande informatiedrager, bijvoorbeeld het MEP. Kwantificeer het bereikte resultaat door de winst uit te drukken in de afname CO2*** uitstoot.
*Deelname van het HbR in een afvalcluster, co-siting, een schoon energie bedrijf etc. , is niet voor de handliggend omdat het niet past in de doelstelling en visie van het HbR. Wel is denkbaar dat het HbR betrokken is op een nog nader te bepalen wijze om de start mogelijk te maken. ** Voer in de dialoog de economische haalbaarheid van dubbel grond gebruik (ondergrondse opslag Bulkstoffen) aan de hand van inhoudelijke argumenten ontleend aan studies die onder gezamenlijke Verantwoordelijkheid op basis van een samen opgesteld programma zijn uitgevoerd. *** Het HbR heeft een in het kader van het MVO jaarverslag een CO 2 footprint opgesteld.
Opbrengst Door in de hiervoor genoemde onderzoeken, projecten, voorstellen te investeren en de dialoog te starten
wordt de relatie met de stakeholders, versterkt. Er is dan namelijk daadwerkelijk sprake van het realiseren van een duurzame haven, de ambitie van het HbR. Geleidelijk ontstaat ook de showcase waarmee het HbR naar buiten kan treden.
1
2 3
4
5
Aanbevolen wordt: Het aandeel transport over water en spoor kan hoger en het transport over de weg kan efficiënter en beter over de beschikbare 24 uur gespreid worden! Ga een tandje dieper . Organiseer dat als een project, met een doel, een planning en een budget (delegeer dat indien mogelijk) aan een staande organisatie (bv. de Verkeersonderneming ).Kies voor een open planproces met alle stakeholders. Ga daarvoor in overleg met alle direct betrokkenen en laat het overleg aanvangen met het benoemen van suggesties waarmee het resultaat is te bereiken. In het periodiek overleg in oktober de aanpak van Duurzaam ruimtegebruik tot dusverre, toepassing van principes Milieu Op zijn Plek, clustering functies, co-siting, utility sharing, bundeling activiteiten buitenring, etc., toe te lichten. Neem bij nieuwe ‘’bouwcontracten’, ketenintegratie, nieuwe contractvormen, die zich baseren op een duurzame, lange relatie met bouwpartijen met een andere risicoverdeling in overweging. Deze aanpak leidt tot een betere beheersing proces, informatie en de prijs. De haalbaarheid van een prijsvraag voor duurzame initiatieven, ondernemingen op Maasvlakte 2, uit te schrijven, in overweging te nemen. De prijsvraag kan gezamenlijk door HbR en (enkele) Stakeholders worden voorbereid en uitgeschreven. Fysiek de ruimte te bieden in ‘overhoeken’ voor bedrijven die duurzame technieken ontwikkelen, toepassen en/of duurzame materialen ontwikkelen of toepassen.
