LUCHTPOST DE MELBOURNE-RACE n 1934 v i e r d e n de A u s t r a l i s c h e s t a a t V i c t o r i a en haar h o o f d s t a d Melbourne het h o n d e r d j a r i g bestaan. T i j d e n s d i t j u b i l e u m w i l d e men i e t s b i j z o n d e r s doen. S i r Mac Pherson Robertson, een A u s t r a l i s c h e m i l j o n a i r schonk een g r o o t bedrag om een l u c h t r a c e te o r g a n i s e r e n Londen - Melbourne. De gedachte, d i e b i j Mac Robertson voorop s t o n d , was om t e z i e n , wie - b i j een maximum aan v e i l i g h e i d - de s n e l s t e v e r b i n d i n g t o t stand kon brengen tussen Engeland en Australië.
Propaganda 18
-
folder.
De "Uiver" en haar bemanning Moll, Parmentier en Prins.
v.l.n.r.
v.Brugge,
- DEELNEMERS De race bestond u i t een s n e l h e i d s - en een h a n d i c a p w e d s t r i j d . Het bekend worden van de te houden i n t e r n a t i o n a l e w e d s t r i j d i s met enorm enthousiasme in de gehele w e r e l d ontvangen. V l i e g e n op Melbourne was e i g e n l i j k datgene waar de KLM en de KNILM z i c h reeds op bezonnen. De e r v a r i n g van de KLM op de Indiëlijn was van g r o o t belang. Deze v l u c h t zou er s l e c h t s een v e r l e n g s t u k van z i j n . Plesman b e s l o o t t o t deelname met een geheel nieuw metalen v e r k e e r s v l i e g t u i g van Douglas, de DC 2, d i e de Nederlandse r e g i s t r a t i e t e k e n s PH-AJU kreeg en naar de l a a t s t e l e t t e r " U i v e r " werd gedoopt. De KLM koos a l s bemann i n g K.D.Parmentier, gezagvoerder, J . J . M o l l , tweede b e s t u u r d e r , C.v.Brugge, r a d i o - t e l e g r a f i s t en B.Prins, w e r k t u i g k u n d i g e . Er gingen d r i e passagiers mee, de D u i t s e j o u r n a l i s t e en a v i a t r i c e Thea Rasche en de Hollandse b a n k i e r s G i l l i s s e n en Domenie. Vervoerd werden 256.000 b r i e v e n . 19 I
Naast de " U i v e r " werd nog een ander Nederlands v l i e g t u i g ingeschreven de bekende " P o s t j a g e r " "Panderjager", d i e in 1933 zo o n f o r t u i n l i j k had d e e l genomen aan de p o s t v l u c h t naar B a t a v i a tegen de " P e l i k a a n " . Het v l i e g t u i g , dat v e e l b e l a n g s t e l l i n g t r o k , zou gevlogen worden door G.J.Geysendorffer van de KLM en D.L.Asjes a l s b e s t u u r d e r en P.Pronk a l s telegrafist.
De bemanning toestel. -
van
de
"Panderjager"
voor
het
WEDSTRIJD
Het een imponerende regelmaat en z e k e r h e i d v l o o g de " U i v e r " , de e e r s t e DC 2 in Europa, naar Melbourne. Het deed volgens het Franse b l a d Le M a t i n , met z i j n Nederlandse bemanning h e e l de w e r e l d verbaasd staan over de reeds b e r e i k t e graad van v o l m a a k t h e i d der vliegkunst. De "Panderjager" had weer pech. B i j de d a l i n g in Alahabad weigerde het l a n d i n g s g e s t e l , het w i l d e n i e t omlaag komen en v o o r de ogen van een a n g s t i g e menigte z e t t e Geysendorffer het v l i e g t u i g op één w i e l neer. 2n
Een van vervoerde
de
vete met brievien.
de
"Uiver" naar Melbourne
B i j het v e r t r e k van de "Pechjager", zoals het v l i e g t u i g door grappenmakers werd genoemd, manoevreerde een t r a c t o r b e s t u u r d e r over het v e l d en het s t a r t e n de t o e s t e l s t o o t t e tegen d i e machine. Even steeg het v l i e g t u i g , doch dan sloegen naar a l l e kanten de vlammen er u i t , de " P o s t j a g e r " brandde a l s een f a k k e l . G e y s e n d o r f f e r w i s t de machine op de grond te z e t t e n en de d r i e i n z i t t e n d e n konden het h a l s over kop v e r l a t e n . Asjes w i s t z e l f s nog de v e r b i j s t e r d e b e s t u u r d e r van de t r a c t o r te slepen. I n Nederland deed i n d i e dagen het volgende r i j m p j e de ronde: "Koop j e meubelen b i j Pander, maar ga voor j e v l i e g t u i g naar een ander". De " U i v e r " had i n m i d d e l s een p r a c h t p l a a t s in de handicaprace. Oe o v e r w i n n i n g kon Parmentier en M o l l v r i j w e l n i e t meer ontgaan. Op een uur a f s t a n d van het e i n d d o e l r a a k t e het t o e s t e l in een geweldige 21
Wat er van de eens zo fraaie bleef: as en drie verwrongen
"Panderjager" motoren.
over-
onweersstorm, zodat men moest b e s l u i t e n t o t een noodl a n d i n g te A l b u r y . Er was daar geen v l i e g v e l d , a l l e e n een renbaan. P l o t s e l i n g zag de Uiver-bemanning de s t a d s v e r l i c h t i n g van Albury u i t g a a n , s l e c h t s één r i j l i c h t e n b l e e f branden. D i t was de a a n w i j z i n g van de a u t o r i t e i t e n te A l b u r y om op het v e l d daar te landen.
Er was heel wat mankracht nodig om de "Uiver" na z i j n noodlanding u i t de drassigheid te trekken. 22
Parmentier gooide twee f a k k e l s u i t en w i s t onder zeer o n g u n s t i g e weersomstandigheden te landen op een t e r r e i n dat daarvoor volkomen o n g e s c h i k t was. Een A u s t r a l i s c h e l u c h t v a a r t d e s k u n d i g e h e e f t l a t e r v e r k l a a r d dat h i j met het k l e i n s t e s p o r t v l i e g t u i g j e n i e t had durven proberen, wat de Nederlandse p i l o t e n met hun g r o t e v l i e g t u i g v o l b r a c h t e n . De r e n baan van A l b u r y b l e e k een modderpoel, w a a r i n het v l i e g t u i g t o t over de as in wegzakte. Met de spontane hulp van A l b u r y ' s b e v o l k i n g , g e l u k t e het Parm e n t i e r om weer op t e s t i j g e n en z e l f s nog a l s tweede in de s n e l h e i d s r a c e , maar a l s e e r s t e in de handicaprace, t e e i n d i g e n .
Deze enveloppe is meegezonden naar Melbourne, met de bedoeling die als retourpost met de "Uiver" terug te zenden. Daar de "Uiver" geen post van Australië naar Nederland heeft vervoerd, heeft terugzending per zeepost plaatsgevonden. 23
- HULDE Het enthousiasme over de p r e s t a t i e van onze Nederlandse v l i e g e r s kunnen we n i e t b e t e r b e s c h r i j v e n , dan door het s l o t over t e nemen van een a r t i k e l van de bekende r a d i o r e p o r t e r Han H o l l a n d e r in een boekje genaamd: Het " U i v e r " Album, dat door hem werd geschreven in samenwerking met de bekende v l i e g e n i e r s c h r i j v e r A.Viruly. "Uniek i n d e geschiedenis z a l b l i j v e n d e g e e s t d r i f t , " d i e l o s b a r s t t e over de weergaloze p r e s t a t i e van onze "jongens, d i e M i l d e n h a l l - B a t a v i a gevlogen hadden i n "52 uren en d i e met een v e r k e e r s v l i e g t u i g , zo u i t "de gewone d i e n s t genomen, in een monstrueuze h a n d i "caprace, de g r o o t s t e , welke de i n t e r n a t i o n a l e " l u c h t v a a r t h i s t o r i e o o i t gekend had, z e g e v i e r d e n . "Dien nacht van dinsdag op woensdag z a l ik nimmer " v e r g e t e n . Zeker n i e t hoe in het h o l s t van de nacht "een menigte van honderden e n t h o u s i a s t e n de vrouwen "van de v i e r v l i e g e r s h u l d i g d e en t o e j u i c h t e , toen " z i j aan het dagbladbureau aankwamen, waar z i j o o k "'s middags op de hoogte waren gehouden en t o e n z u l "ke bange uren hadden doorgebracht na het S.O.S. van "de " U i v e r " , maar waar z i j nu de e e r s t e gelukwensen " i n o n t v a n g s t konden nemen. Die dappere vrouwen, " d i e steeds weer van hun echtgenoten a f s c h e i d moeten "nemen en dat doen met weemoed, doch ook met onbe" g r e n s d vertrouwen in hun mannen en in het o n v o l p r e " z e n KLM b e l e i d . "Dat a l l e s , d i t medeleven, deze spanning t o t de l a a t " s t e minuut b i j i e d e r Nederlander zonder o n d e r s c h e i d , "dat tekende voor m i j de s p o r t i e v e waarde van deze " h i s t o r i s c h e race over d r i e w e r e l d d e l e n . "Holland was e r steeds b i j . Holland h e e f t z i j n " U i v e r " "mannen van M i l d e n h a l l naar Melbourne z i e n v l i e g e n . "Bravo, KLM: Bravo, P a r m e n t i e r , M o l l , P r i n s en van "Brugge! Bravo, g i j r i d d e r s van de l u c h t en van Oran" j e - Nassau, d i e een s p o r t p r e s t a t i e hebt v e r r i c h t "van h i s t o r i s c h e b e t e k e n i s , a l ware het s l e c h t s , "omdat d i e p r e s t a t i e tevens h e e f t g e l e i d t o t een " s c h i t t e r e n d e m a n i f e s t a t i e van de eenheid van ons "volk: "Zo'n " U i v e r " t o c h " 24
14 november die alleen
1934. Ned.
De terugvlucht van de "Uiver", Indische post vervoerde.
- RAMPVLUCHT Na de g l o r i e u z e t e r u g k e e r en de p l e c h t i g e h u l d i g i n g van de v l i e g e r s werd de nu beroemd geworden " U i v e r " bestemd voor het u i t v o e r e n van een s n e l l e K e r s t v l u c h t naar Indië, waarvan het t o e s t e l nimmer t e r u g k e e r d e . De bemanning bestond b i j deze b i j z o n d e r e K e r s t v l u c h t u i t : gezagvoerder Beekman, tweede v l i e g e r van Steenbergen, r a d i o - t e l e g r a f i s t Z a d e l h o f f en b o o r d w e r k t u i g kundige W a a l e w i j n . Behalve deze bemanning waren 3 p a s s a g i e r s aan boord. Landingen werden u i t g e v o e r d t e M a r s e i l l e , Rome, Athene en C a i r o , vanwaar h e t v e r t r o k naar Bagdad, waar het n i e t aankwam. De R.A.F. werd de volgende morgen v e r z o c h t te gaan zoeken. E e r s t de volgende dag werd de " U i v e r " a l s wrak door een R.A.F. v l i e g t u i g 16 km t e n zuiden van Rutbah Wells gevonden. A l s het weer het t o e l a a t weten pantserwagens u i t Rutbah Wells de p l a a t s van de ramp te b e r e i k e n . De Douglas b l i j k t v o l s l a g e n v e r n i e l d en u i t g e b r a n d , a l l e e n het s t a a r t s t u k i s nog enigermate t e herkennen. 25
De laatste foto van de "Uiver" t e r w i j l deze op 19 december 1934 gereedstaat voor de Kerstvlucht, waarvan het toestel niet zou terugkeren.
Een door de overleefde. 26
"Uiver" vervoerde
brief,
die
de
ramp
Rond het wrak lopen Bedoeïenen, ze verzamelen de b r i e ven, d i e u i t de postzakken g e s l i n g e r d z i j n . Van de 350 kg post kan i n t o t a a l 208,5 kg gered worden.
Een beschadigd stuk, uitgereikt strookje met PTT mededeling.
via
Bandoeng
met
Het stond v r i j w e l d i r e c t v a s t , dat d e f i l a t e l i s t e n voor deze stukken b e l a n g s t e l l i n g zouden hebben. Een Amerikaan P.W.Ireland, d i e op het moment van het ongeluk in Ruthbah Wells was, s t e e k t een a a n t a l van de verzamelde stukken b i j z i c h en p r o b e e r t ze enkele maanden l a t e r i n Londen t e verkopen. Toen h i j daarmee tegen de lamp l i e p en g e a r r e s t e e r d werd had h i j nog 36 enveloppen i n z i j n b e z i t . I n het geheel moet h i j ongeveer 100 stukken ontvreemd hebben. A.Bosman
H.J.de Jager. 27
