inhoud Voorwoord 13
Introductie 15 1
De zwangerschap
16
1.1 1.2 1.3
De moeder De placenta De foetus
16 17 17
2 Borstvoeding
19
2.1 2.2 2.3 2.4
1. 1
2
De opname van het geneesmiddel in de moeder De overgang van het moederplasma in de melk De overgang in het spijsverteringskanaal van de zuigeling Het metabolisme in het plasma van de zuigeling
19 20 20 21
Geneesmiddelen voor het hart- en vaatstelsel
23
Geneesmiddelen voor cardiale insufficiëntie
28
1.1 Digitalisglycosiden 1.2 De fosfodiësteraseremmers 1.3 Sympathicomimetica
28 28 28
Antianginosa: nitroverbindingen
29
3 Antiaritmica
30
4 Antihypertensiva
32
4.1 Bètablokkers 4.2 Calciumantagonisten 4.3 Angiotensineconversie-enzyminhibitoren 4.4 Angiotensin-II-receptor-antagonisten 4.5 Renine-inhibitoren 4.6 Vasodilatoren 4.7 Alfablokkers 4.8 Centraal werkende antihypertensiva 4.9 Combinatiepreparaten
5 Diuretica
6
32 33 34 35 35 36 36 36 36
37
5.1 Thiaziden en aanverwanten 5.2 Diuretica van de lus 5.3 Kaliumsparende diuretica 5.4 Koolzuuranhydrase-inhibitoren 5.5 Combinatiepreparaten van diuretica 5.6 Ionentekort na langdurig gebruik van diuretica
38 38 38 39 39 39
Middelen bij hypotensie
39
6.1 Middelen bij acute hypotensie 6.2 Middelen bij chronische hypotensie 6.3 Epinefrine
39 40 40
7
Middelen bij vaatlijden
40
8
Veno- en capillarotropica
41
9
Geneesmiddelen die inwerken op de bloedstolling
42
9.1 Antitrombotica 9.1.1 Antiaggregantia 9.1.2 Anticoagulantia 9.2 Antihemorragica 9.2.1 De stollingsfactoren 9.2.2 Heparineantidotum 9.2.3 Vitamine K 9.2.4 Antifibrinolytica 9.2.5 Aspecifieke hemostatica 9.2.6 Lokale hemostatische preparaten
42 42 44 45 45 46 46 46 47 47
Farmacologie voor vroedvrouwen | Inhoud
7
10
2. 1
Hypolipemiërende middelen
47
10.1 Fibraten 10.2 Anionenuitwisselaars 10.3 Acipimox 10.4 Statines 10.5 Ezetimibe 10.6 Essentiële vetzuren
47 47 48 48 48 48
Geneesmiddelen van het gastro-intestinaal stelsel
49
Geneesmiddelen van de maag- en duodenumpathologie
50
1.1 Maagzuursecretie-inhibitoren 1.1.1 H2-antihistaminica 1.1.2 Protonpompinhibitoren 1.1.3 Misoprostol 1.2 Antiacida 1.3 Specifieke antibiotica
53 53 53 53 54 54
2 Spasmolytica
3
55
2.1 Anticholinergica 2.2 Musculotrope spasmolytica
55 55
Geneesmiddelen voor de lever, galblaas en pancreas
55
3.1 De galzuren 3.2 Cholagoga, choleretica en hepatropica 3.3 Spijsverteringsenzymen
55 56 56
4 Anti-emetica
56
4.1 Gastrokinetica 56 4.2 5HT3-antagonisten 56 4.3 NK1-antagonisten 57
5 Laxativa 5.1 Zwelmiddelen 5.2 Vloeibare paraffine 5.3 Osmotische laxativa 5.4 Contactlaxativa 5.5 Varia
6 Antidiarreïca
57 57 57 57 58
58
6.1 Adsorbentia en adstringentia 6.2 Probiotica 6.3 Transitinhibitoren
58 59 59
7
Medicijnen bij inflammatoir darmlijden
59
8
Darmontsmettende middelen
59
9
Middelen bij hemorroïden
60
3.
Geneesmiddelen van het urogenitale stelsel
61
1
Geneesmiddelen gebruikt bij blaasproblemen
63
2
Geneesmiddelen bij benigne prostaathypertrofie
63
3
Geneesmiddelen bij impotentie
63
4.
Geneesmiddelen van het ademhalingsstelsel
65
Geneesmiddelen bij astma en COPD
68
1.1 Sympathicomimetica 1.2 Anticholinergica 1.3 Associatie van sympathicomimetica + anticholinergica 1.4 Theofylline en derivaten 1.5 Inhalatiecorticosteroïden 1.6 Associatie van sympathicomimetica + corticosteroïden
68 69 69 69 69 70
1
8
57
Farmacologie voor vroedvrouwen | Leidraad voor opleiding en dagelijkse praktijk
1.7 1.8 1.9
2
Inhibitor van de histaminevrijstelling Antagonisten van leukotriënreceptoren Monoklonale antilichamen
70 70 70
Antitussiva, mucolytica en expectorantia
71
2.1 Antitussiva 2.2 Mucolytica en expectorantia 2.3 Mucolytica, expectorantia en diverse combinatiepreparaten
71 71 72
3 Addenda
72
4
Geneesmiddelen voor rhinitis en sinusitis
72
4.1 4.2
72 73
5. 1
2
6. 1
Orale middelen Nasale middelen
Pijnstillers en ontstekings remmende middelen
75
Ontstekingsremmende middelen
78
1.1 Glucocorticoïden 1.2 Niet-steroïdale ontstekingsremmende middelen (NSAID’s) 1.2.1 Arylazijnzuurderivaten 1.2.2 Arylpropionzuurderivaten 1.2.3 Indoolderivaten 1.2.4 Oxicamderivaten 1.2.5 Fenylbutazon 1.3 COX2-selectieve NSAID’s 1.4 Analgetica en antipyretica 1.5 Diverse geneesmiddelen gebruikt bij osteo-articulaire aandoeningen
78 78 79 79 79 79 79 80 81 82
Narcotische analgetica
82
2.1 Opiumagonisten 2.2 Partiële agonisten 2.3 Antagonisten
83 84 84
Geneesmiddelen voor het zenuwstelsel
87
Hypnotica, sedativa, anxiolytica
92
1.1 Benzodiazepines 1.2 Middelen verwant aan benzodiazepines 1.3 Buspiron (beschikbaar in Nederland, niet in België) 1.4 Diverse middelen
92 95 95 95
2 Antipsychotica
96
2.1 Fenothiazines en thioxantenen 2.2 Butyrofenonen en difenylpiperidinen 2.3 Benzamides 2.4 Atypische antipsychotica
97 98 98 98
3 Antidepressiva
99
3.1
4
Tricyclische antidepressiva, aanverwante stoffen en selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) 3.2 Sint-Janskruid 3.3 Inhibitoren van monoamine-oxydase (MAOI’s) 3.4 Lithiumzouten
100 101 101 101
Centrale stimulantia
103
5 H1-antihistaminica 103 6 Cholinesteraseremmers
104
7
Specifieke medicijnen bij bepaalde zenuwziekten
105
7.1
105 105 105 105 105 105
De ziekte van Parkinson 7.1.1 Levodopa 7.1.2 Dopamine-agonisten 7.1.3 COMT-inhibitoren (catechol-O-methyltransferase) 7.1.4 MAO-remmers (monoamino-oxydase) 7.1.5 Anticholinergica
Farmacologie voor vroedvrouwen | Inhoud
9
7.
7.2 Epilepsie 7.3 Migraine 7.4 De ziekte van Alzheimer 7.5 Amyotrofische laterale sclerose 7.6 Multiple sclerose
106 108 109 109 110
Geneesmiddelen van de hormonale stelsels
113
1 Glucocorticoïden
114
2
Geneesmiddelen voor de schildklier
118
2.1 Schildklierhormonen 2.2 Thyrotrofine 2.3 Protireline 2.4 Antithyroïde geneesmiddelen 2.5 Jodium
121 121 121 121 121
3 Geslachtshormonen 3.1 Oestrogenen 3.2 Selectieve oestrogeenreceptormodulatoren (SERM) 3.3 Aromatase-inhibitoren 3.4 Progestativa 3.5 Antiprogestativa (SPRM) 3.6 Oestro-progestagene preparaten 3.6.1 O/PG-associaties als anticonceptie 3.6.2 O/PG-associaties als hormoonsubstitutie 3.7 Androgenen en anabolen 3.8 Antiandrogenen 3.9 Gonadotropinen 3.10 Gonadoreline, analogen en antagonisten 3.11 Danazol 3.12 Dopamine-agonisten
4 Antidiabetica
122 125 126 127 127 128 129 129 136 137 137 138 138 138 139
139
4.1 Insuline 4.2 Metformine 4.3 Hypoglykemiërende sulfamiden 4.4 Gliniden 4.5 Glitazonen 4.6 Acarbose 4.7 Glucagon
141 142 142 142 143 143 143
5
Diverse middelen i.v.m. het hormonale stelsel
143
8.
Modulatoren van de uteriene contractie
145
1 Oxytocica
2
148
1.1 Oestrogeen 1.2 Mifepriston 1.3 Methylergometrine 1.4 Prostaglandines 1.5 Oxytocine
148 148 150 150 153
Geneesmiddelen voor weeënremming of tocolytica
154
2.1 Progesteron 154 2.2 β-mimetica 155 2.3 Niet-steroïdale ontstekingsremmende middelen (NSAID’s) 156 2.4 Atosiban 156 2.5 Inhibitoren van de calciumkanalen 157 2.6 Andere tocolytica 158
10
Farmacologie voor vroedvrouwen | Leidraad voor opleiding en dagelijkse praktijk
9. 1
Geneesmiddelen tegen infecties
161
Antibacteriële middelen
162
1.1 Bèta-lactamantibiotica 1.1.1 Penicillines 1.1.2 De overige penicillines 1.1.3 Cefalosporines 1.1.4 Carbapenems en monobactams
165 165 165 167 167
1.2 Macroliden 1.2.1 Erythromycine 1.2.2 Neomacroliden 1.2.3 De overige macroliden 1.3 Tetracyclines 1.4 Aminoglycosiden 1.5 Diverse antibiotica 1.5.1 Fusidinezuur 1.5.2 Glycopeptiden 1.5.3 Oxazolidinones 1.5.4 Thiamfenicol 1.5.5 Rifamycines 1.5.6 Lincosamiden 1.5.7 Colistimethaatnatrium 1.6 Chinolonen 1.7 Sulfamiden 1.8 Urinaire antibacteriële middelen 1.8.1 Nitrofurantoïdes 1.8.2 Trimethoprime 1.8.3 Fosfomycine 1.9 Tuberculostatica 1.9.1 Isoniazide 1.9.2 Rifampicine 1.9.3 Pyrazinamide 1.9.4 Ethambutol
168 168 168 168 169 169 170 170 170 170 171 171 171 172 172 172 173 173 173 173 174 174 174 175 175
2 Antimycotica
3
4
176
2.1 Polyenen 2.2 Caspofungine 2.3 Azoolderivaten 2.4 Schimmeldodende middelen voor ernstige mycose
176 176 176 177
Antiparasitaire middelen
177
3.1 Antihelminthica 3.2 Antimalariamiddelen 3.2.1 De preventieve behandeling 3.2.2 Behandeling van een aanval 3.3 Andere antiprotozoaire middelen
177 178 178 178 179
Antivirale middelen
180
4.1 4.2 4.3 4.4
180 180 182 182
Middelen tegen herpesvirussen Middelen tegen retrovirussen Middelen tegen respiratoire virussen Middelen tegen hepatitis B en hepatitis C
10. Geneesmiddelen betreffende de immuniteit
183
1 Vaccins
185
1.1 1.2
Antivirale vaccins Antibacteriële vaccins
185 187
2 Immunoglobulinen
187
3 Immunomodulatoren
188
4 Immunosuppressiva
188
Farmacologie voor vroedvrouwen | Inhoud
11
11. Vitamines en mineralen
191
1 Vitaminen
192
2 Mineralen
193
2.1 IJzer 2.2 Fluoride 2.3 Calcium 2.4 Magnesium 2.5 Selenium
12. Geneesmiddelen voor uitwendig gebruik
197
1
Antiseptica en ontsmettingsmiddelen
198
2
Corticosteroïden en NSAID’s
198
3
Diverse middelen voor dermatologische aandoeningen
198
4
Medicijnen voor vulvo-vaginale aandoeningen
199
1.1 1.2 1.3
199 199 199
5
Vulvo-vaginale mycose Bacteriële vaginose Preventie
Lokale anesthetica
199
13. Diverse geneesmiddelen voor specifiek gebruik
201
1
202
Antitumorale middelen
2 Contrastmiddelen
202
3
Geneesmiddelen als hulp bij ontwenning van alcohol en tabak
203
4
Geneesmiddelen van het botmetabolisme
203
5
Systemische behandelingen van bepaalde dermatologische aandoeningen
203
Lexicon van de stoffen geciteerd als stofnaam
12
193 193 193 193 193
Farmacologie voor vroedvrouwen | Leidraad voor opleiding en dagelijkse praktijk
205
