Liturgie voor de dienst in de Doopsgezinde Gemeente Arnhem zondag 26 oktober 2014 om 10.00 uur Voorganger: Harrie Hekkema Organist: Wijnand Klaver Thema: Onze Vader Aansteken van de kaars Staand zingen Tussentijds lied 2 ‘Heer onze Heer, hoe zijt Gij aanwezig’ Bemoediging en groet Zingen LvdK 463 ‘O Heer die onze Vader zijt’ vers 1 en 2 Gebed Lezing: Mattheus 6: 1-15 Zingen LvdK lied 463 ‘O Heer die onze Vader zijt’ vers 3, 4 en 5 Lezing: 1 Timoteus 2: 1-3 Zingen LvdK lied 465 ‘Van U zijn alle dingen’ Overdenking Zusters en broeders Het Onze Vader. Een gebed dat we, zo uit het hoofd, bidden. Bidden, bij vele gelegenheden, aan tafel, bij het gaan slapen, en misschien zomaar tussendoor. Het gebed zit zo in onze ziel, dat we misschien wel gedachteloos de woorden bidden. We zeggen het bijna op. Maar is bidden in onze tijd nog zo vanzelfsprekend? En wat zeggen we eigenlijk met dit gebed? En de zinnen, die zo moeilijk zijn, hoe zit dat eigenlijk? Samen gaan we proberen het Onze Vader te ontdekken. --In het dagelijks leven ben ik o.a. geestelijk verzorger in een aantal zorghuizen in Friesland. In deze huizen ben ik op weg met de gebroken mens in haar of zijn laatste levensfase. Zo voer ik vele gesprekken over levensvragen die zich aandienen. Maar ook zitten we rond de tafel in een gespreksgroep. En in de gespreksgroepen komen deze vragen aan de orde. Zo’n gesprekgroep is een ochtend met emotie, herinnering. Ik lees uit de Bijbel, we luisteren naar een muziekstuk, een gedicht. We zingen psalmen en liederen , maar vooral, we praten met elkaar.
We denken met z’n allen na, wat een Bijbelstuk ons te vertellen heeft, en wat dit met ons doet. En ik kan u zeggen dat het verrassend is wat we met z’n allen bepraten, en wat me altijd weer verwonderd: vele mensen zingen liederen gewoon uit het hoofd en weten hele stukken Bijbel zo op te zeggen; inclusief commentaar. En zo raakten we op een gegeven moment aan de praat over het Onze Vader, en dat er zulke moeilijke zinnen in zitten. Zinnen over schuld en vergeven. ‘Dominee, hoe zit dat? --Het gebed is ontstaan op het moment dat de leerlingen aan Jezus vragen: ‘Heer, leer ons bidden’ Dit was een gekke vraag, want de leerlingen hadden een Joodse opvoeding gehad en juist daar staat bidden centraal. Maar die vraag kwam niet uit de lucht vallen. De leerlingen gingen al een tijdje met Jezus om, en ze voelden dat er iets aan het bidden verbonden was. Iets waar ze geen weet van hadden. Eigenlijk vroegen ze dus aan Jezus: ‘Heer, vertel ons van die geheime kennis’ en ‘vertel ons wat er nog meer aan verbonden is’ Als antwoord op deze vragen leerde Jezus hen bidden. Met andere woorden: in dit gebed, het Onze Vader, ligt de geheime kennis ontsloten. --- --In de loop der tijd is het gebed veranderd. Een voorbeeld hiervan is dat in dat in de eerste eeuwen, Vader en Moeder in het gebed werden genoemd. De kerk besloot al in de vroege eeuwen dat dit maar eens gebeurt moest zijn. Het was een tijd dat vrouwen geen rechten hadden en dat het vrouwelijke element uit het gebed moest. En niet alleen uit dit gebed, uit alle gebeden en verhalen. Godsdienst moest een mannenbolwerk worden en daar hadden vrouwen niets te zoeken. Gelukkig heeft de tijd dit denken ingehaald. --Velen van u zijn geboren in een tijd dat bidden heel gewoon was. Het is u als het ware met de paplepel ingegoten.
We leven in een tijd dat niet iedereen meer bid. Nu hoeft dat niet erg te zijn, want bidden kun je op vele manieren. En misschien heeft u het net opgemerkt, want toen we gingen bidden, zijn we eerst stil voor God geworden. Pas daarna kwam het gebed. --Bidden in stilte… Dit bidden in stilte is van alle tijden. Dit deden de vroegere mystici ook al. Zij wisten al dat bidden niet praten is. Bidden is vooral: stilte… In de stilte horen we God spreken. Pas dan komt Hij tot ons. Maar tijdens ons gebed, spreken we woorden uit, ook als we in stilte bidden. Woorden hebben altijd een lading. Denk er maar eens aan dat iemand iets onaardigs tegen u zei. Ook al is het jaren geleden, dat kunt u waarschijnlijk nog herinneren. Maar ook toen iemand iets aardigs zei. Ook dat kunt u zich nog herinneren. Een woord heeft dus een energie die in beweging zet. Een beweging die iets doet. En in deze tijd vinden we deze beweging weer terug. Iets terug van het begin, toen het Onze Vader ontstond, waarin de evangelist in zijn evangelie dat hoge Goddelijke wezen een bijnaam gaf: het Woord. ‘In den beginne was er het Woord, en het woord was God’ In het Grieks ‘Logos’ – het Woord van God. Met de logos zetten we dus iets in beweging. Het is als het ware een eretitel voor God. En zo nadenkend over wat ‘het woord’ met mensen doet, dacht ik aan de herdenkingsdiensten die op woensdag 23 juli, een dag van nationale rouw, werden gehouden. In deze diensten bleek ‘Het Woord’ van groot belang. Zorgvuldig gewogen en gekozen. Zorgvuldig in toon, ook in de zang, de gebeden en juist dat vele mensen hardop het Onze Vader meebaden, in kerken, op pleinen, thuis, Een volk dat de steun van de Eeuwige zoekt, door gezamenlijk het Onze Vader te bidden.
Een wereld ondergedompeld in verwarring, verbazing, boosheid en angst. In de zomer, nu nog steeds. Misschien moeten wij mensen gezamenlijk stil worden. Stil worden over de hele wereld. Stil worden om de liefde van God diep in ons te laten doordringen. --- --Stilte. Een stilte waar ook de mensen in de zorghuizen van weten, want ik ontdekte dat velen bidden in stilte. Ik ontdekte dat velen de kunst weten van het niet gebruiken van woorden. Zij laten het woord van God tot hun komen. In stilte of in weinig woorden. Diep in hun ziel. Het kan zijn dat deze manier van bidden typisch Fries is. En misschien herkent u zich in een manier van bidden. Ik ben straks benieuwd naar uw reacties. Maar in ieder geval, iedereen heeft een eigen manier van bidden. Passend bij de mens, passend bij het leven. --- --Het Onze Vader Jezus heeft met dit bijzondere gebed willen zeggen dat bidden met veel woorden niet nodig is. Daarnaast heeft Hij ons gezegd voor wie wij moeten bidden. Voor iedereen. Bidden voor hen die u lief zijn, bidden voor hen die u niet lief zijn. Laat ik het zo maar even zeggen. Jezus wil ons zeggen, dat we moeten bidden in liefde. Bidden uit het hart. Voor wie dan ook… Wees je bewust van de kracht die je met dit gebed in beweging zet. Als je dat beseft, gebeurt er iets met jezelf. Want bidden is geen verlanglijstje, want: ‘Niet mijn wil, maar Uw wil geschiede’ Als het gebed niet in het Goddelijke plan past, zal er niets gebeuren. Of anders gebeuren dan wij graag zouden willen.
Zo kunnen we bijvoorbeeld bidden en God vragen om hulp. Dit zullen dit vol overgave doen, maar dan kan blijken dat God wel hulp bied, maar niet zoals wij hadden bedoelt. --Het lijkt me goed dat we het gebed regel voor regel gaan bekijken. --Met de regel ‘Onze Vader die in de hemelen zijt’ maken we verbinding met de geestelijke wereld. --In de regel ‘Uw naam worde geheiligd’ vraagt u God om helder te denken. Om oprecht te denken, wat zich zal uiten in het eerbiedigen van Zijn naam. U vraagt dat de adem van God, de Roeach, bij u mag binnenkomen. --Met de woorden ‘U koninkrijk kome’ maakt u verbinding met het Woord Gods’. Laat de woorden heel maken, niet stuk, want als de woorden goed zijn, zal het Koninkrijk Gods’ komen. --En dan ‘Uw wil geschiede’: Hier maakt Jezus het ons al een beetje moeilijk, maar hij bedoelt dat we de Goddelijke wil met één woord kunnen beschrijven. En dat woord is liefde. Hier is de liefde die Hij ons in onze gebeden wil leggen. De liefde die voor alle mensen bestemd is. De liefde in het gebed die God welgevallig is. Niet de Valentijnsliefde, die trouwens best leuk is, maar een universele liefde vanuit God naar de mensen. Een universele liefde zodat Zijn wil gebeurt. Dat wat goed voor ons is, ook al begrijpen we het eerst niet altijd. --Bij ‘geef ons heden ons dagelijks brood’ denken we gelijk aan eten. En dat is ook een beetje terecht, maar niet alleen ons eten. Ook en vooral onze levenslessen. Jezus zegt ons dat God ons kan helpen uit de levenslessen te halen wat er in zit. En over dat eten is meer te zeggen, we bidden immers ‘dagelijks’. Maar toen Jezus dit gebed aan zijn leerlingen vertelde, was het normaal dat mensen van dag tot dag met hun eten bezig waren. Ze dachten niet aan hun eten voor morgen, want als ze dat nu kochten, zou het morgen bedorven zijn.
Hierbij doet het andere tijdsbeeld en perspectief, dat wij anders naar deze zin in het gebed kijken. --Over de volgende regel is veel te doen: ‘Vergeef ons onze schulden’ Wanneer kan ik of u niet vergeven? Wanneer heeft u moeite met vergeven? Waarom laat u het niet gaan? Want na het verdriet zal openheid volgen. Deze zin, deze moeilijke zin, vraagt om vergeving bij God. Zodat we opnieuw kunnen beginnen. Vooruit kijken. --En moeiteloos komt de volgende moeilijke zin: ‘Leidt ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze’ Ook een zin die stof doet opwaaien. Hier speelt vooral het vertalen uit het Hebreeuws een grote rol. In het Aramees staat namelijk: ‘God, begeleid ons als we beproefd worden’ En deze zin werpt een heel ander licht, dan de zin die wij gebruiken. Eigenlijk zegt deze zin: ‘God, geef ons de kracht nee te zeggen als het moet, als het zich aandient. Deze regel gaat over de toekomst en zegt ons: ‘Heer, vervul ons van Uw liefde, zodat we verder kunnen’. --- --Dit zijn de zeven beden die Jezus aan zijn leerlingen leerde. De beden die Hij ons, ons mensen, heeft geleerd. Nu we dit weten, zouden we volgens mij anders moeten bidden. We zouden de regels stuk voor stuk moeten laten doordringen. En juist dat doordringen hebben we verleerd, want eeuwen geleden hoorden de mensen de priester een zin bidden, waarna ieder in stilte de gebedszin liet doordringen in de ziel. En hij bad weer een zin en weer waren de mensen stil. Net zo lang tot het hele gebed was gebeden.
Door de stilte kreeg het gebed de kans zich als het ware te beklijven in de ziel. En bij de één na laatste regel van het gebed viel de gemeente gezamenlijk in met de laatste regel van het gebed: ‘Want van U is het koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid, tot in eeuwigheid’. Om de laatste regels van het gebed is veel te doen. Zoals bij katholieken. Zij baden deze regel vroeger niet, nu wel, maar ouderen nog steeds niet. Ook wij bidden deze laatste regel. Hoe lastig kan het zijn… Maar het bidden van deze laatste regel werd een gewoonte en belandde op een gegeven moment in ons gebed, ondanks dat het niet in de Bijbel staat. Er is ook nog een andere versie. De versie van de bijschrijvende monnik. Eeuwen geleden, en ook eeuwen lang werden alle teksten overgeschreven en weer overgeschreven en weer overgeschreven. En het kan zo maar zijn dat een ijverige monnik er een regel bijschreef, zodat het gebed in zijn ogen mooi was afgerond. En al die monniken die na hem kwamen, schreven deze zin mee over. Tja, waar ligt de grens van het geloven… Het Onze Vader. Een gebed met een groot verhaal, een grote geschiedenis. Na deze ochtend hoop ik dat u een beetje zicht hebt op wat u bid als u het Onze Vader bid. Dat het helemaal geen gebed is met zware woorden. Het is een gebed vol liefde. Liefde vanuit de Heer naar U toe. De liefde van de Eeuwige die zich in alle overvloed aan U toont. En u hoeft het alleen maar tot u door laten dringen. En u niet laten verleiden, of van de wijs brengen, door de woorden. Want achter de woorden zit, zoals u nu weet, een betekenis van louter liefde. Laat uw ziel, uw binnenste, het werk doen. Uw hoofd heeft het al zo druk. Laat deze woorden, zinnen van Goddelijke liefde, diep bij u naar binnen dringen Laat de Roeach, de adem van God, zijn werk doen.
Dat dit zo mag zijn.
Amen Harrie Hekkema 26 oktober 2014
Muziek Open ruimte Gebed en Onze Vader Collecte Staand zingen LvdK lied 255 ‘Ere zij aan God, de Vader’ Zegen Zingen als antwoord ‘Gezegend gaan wij nu van hier’ De kaars wordt gedoofd Orgelspel na de dienst
