Lestip 'De boom van Anne' Over het boek Anne Frank woonde in de Tweede Wereldoorlog in een huis in Amsterdam. Niemand mocht weten dat ze daar met haar familie verstopt zat. De Duitsers waren de baas, en die hadden een hekel aan joodse mensen. En de familie Frank was joods. In de tuin van het Amsterdamse huis stond een reusachtige kastanjeboom. Die boom vertelt nu zijn verhaal. Hij vertelt wat hij gezien heeft... Auteur(s) Irène Cohen-Janca, Maurizio A.C. Quarello (illustrator) Uitgeverij Hoogland &Van Klaveren / 2012 Aantal pagina's 36 p. ISBN 9789089671134 Genre Fictie Prentenboek Doelgroep 4de leerjaar, 5de leerjaar Trefwoorden Auteur lestip Nathalie Serraris, Raf De Smedt
Aanzet –Opmerking vooraf Op www.annefrank.org/nl/Metanavigation/Voor-docenten/ vind je kant-en-klare digitale lessen over WO II en Anne Frank. Hou er wel rekening mee dat de lessen gemaakt zijn voor leerlingen in Nederland uit het vijfde en zesde leerjaar en dat de kinderen voldoende voorkennis moeten hebben over WO II en Anne Frank.
–WO II Voor je het boek voorstelt is het belangrijk dat de kinderen een goed beeld hebben van WO II. Die heeft zijn wortels in WO I, maar is uiteraard fundamenteel anders. Het is belangrijk dat de kinderen de twee wereldoorlogen goed uit elkaar houden. Je hoeft het verloop van WO II niet helemaal uit de doeken te doen om het boek te kunnen situeren. De volgende aspecten kan je wel aan bod laten komen : ––Na WO I wordt Duitsland gestraft voor zijn rol in WO I. In de jaren na WO I groeit het Duitse verzet tegen de zware sancties.
––In Duitland komt Hitler aan de macht. Hij wordt Führer (‘leider’) genoemd. Zijn ideologie heet ‘nazisme’. Hij geeft de Duitsers hun trots terug. Meer uitleg over Hitler op kindermaat vind je hier : www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20080926_hitler02. ––Een eerste vijand van het nazisme is het communisme in de toenmalige ussr met Stalin als leider. ––Een tweede vijand zijn de zogenaamde ‘Untermenschen’ : Arabieren, Aziaten, Afrikanen, Joden, Roma, Slavische volkeren, homoseksuelen en mensen met een aangeboren handicap. ––De Holocaust leg je uit met dit filmpje : http://player.omroep.nl/?aflID=12411137. Het gaat om een filmpje van de Nederlandse schooltelevisie, maar er is weinig verschil met de situatie in België. Vertel erbij dat de Joden in België moesten komen wonen in Antwerpen, Brussel, Luik en Charleroi.
–Prenten De boom van Anne is een prentenboek waarbij prenten en tekst elkaar aanvullen en ondersteunen. Lees het boek voor in de kring, terwijl je de prenten toont. Of, bij grotere groepen, scan de tekeningen in en projecteer ze terwijl je voorleest. Laat de kinderen naar de prenten kijken, zoals je hen naar kunst laat kijken. Mogelijke vragen zijn : ––Wat zie je ? ––Welke kleuren gebruikt de illustrator ? Waarom is dat, denk je ? ––Welke technieken gebruikt de illustrator ? ––Waarom maakt hij precies deze tekening bij dit fragment uit het boek ? ––Welke sfeer straalt deze illustratie uit ? ––Wat is de naam van de illustrator ? (‘Maurizio A.C. Quarello’) Merken ze iets grappigs op aan die naam als ze hem hardop voorlezen ?
–Anne Frank Hoewel er een klein fotootje van haar op de cover staat, wordt Anne Frank in het boek maar een paar keer bij naam genoemd. Voldoende voor het verhaal, maar omdat het niet zomaar een meisje is, mag het wat meer zijn. Volgend filmpje schetst een vrij volledig beeld van de bijzondere persoon die Anne Frank was, op kindermaat : www.ntr.nl/player?id=TELEA_1035313 (ongeveer de eerste 10 minuten). Zorg ook voor boeken over Anne Frank (en bij uitbreiding over WO II) in de boekenhoek (zie : Bibliografie).
EINDTERMEN ● ● ● ● ● ●
Lager - Nederlands - Lezen 3.2 Lager - Muzische vorming - Drama 3.1 Lager - Muzische vorming - Media 5.5 Lager - Wereldoriëntatie - Tijd (historische tijd) 5.6 Lager - Wereldoriëntatie - Tijd (historische tijd) 5.8 Lager - Wereldoriëntatie - Tijd (historische tijd) 5.9
–Opdracht Vooraan dit boek staat een opdracht : “Ter nagedachtenis aan Ilan Halimi”. Ga daar dieper op in. Zagen ze dat al vaker, dat auteurs hun boek opdragen aan iemand ? Haal er eventueel enkele voorbeelden bij. Waarom staat er
‘ter nagedachtenis’ ? Wie is Ilan Halimi ? Laat hen dat opzoeken. (Ter info : Ilan Halimi was een 23-jarige Fransman van Joods-Marokkaanse origine die in 2006 ontvoerd en mishandeld werd door een bende moslimimmigranten. Hij overleed aan zijn verwondingen.) Daarna zet je de kinderen verder aan het denken. Heeft de auteur Ilan Hamili persoonlijk gekend ? Waarom is net dit boek aan hem opgedragen ?
EINDTERMEN ● ●
Lager - ICT - 1 Lager - Wereldoriëntatie - Tijd (historische tijd) 5.9
Verwerkingsactiviteiten –Anne Frankboom Het verhaal van de kastanjeboom gaat door ! Uit de kastanjes werden vooraf zaailingen gekweekt. Later zal één van die zaailingen als nieuwe Anne Frankboom dienen. Ook de 263 Anne Frankscholen uit 14 verschillende landen in verschillende werelddelen hebben een zaailing gekregen. Er bestaat een virtuele Anne Frankboom (www.annefrank.org/nl/Subsites/AnneFrankBoom/) waarop je een blaadje met je eigen boodschap kan achterlaten. Die boodschappen gaan over vrijheid, menselijkheid, geluk, moed, geven en goedheid. Maak je eigen Anne Frankboom voor in de klas. Teken, schilder en knip een boom op een groot stuk karton. Knip blaadjes uit die je in een bakje onderaan de boom legt, het hele schooljaar lang. Telkens als de kinderen iets positiefs ervaren, iets meemaken wat hen of anderen gelukkig maakt, schrijven ze het op een blaadje dat ze daarna op de boom prikken.
EINDTERMEN ● ● ● ● ●
Lager - Wereldoriëntatie - Tijd (historische tijd) 5.6 Lager - Wereldoriëntatie - Tijd (historische tijd) 5.8 Lager - Wereldoriëntatie - Tijd (historische tijd) 5.9 Lager - Sociale vaardigheden - domein relatiewijzen 1.2 Lager - Muzische vorming - Media 5.5
–Dagboek Anne Franks vader besloot, na lang twijfelen, om het dagboek van zijn dochter openbaar te maken. Via haar dagboek weten we veel over Anne Franks leven in het Achterhuis. Breng het dagboek mee naar de klas, lees eventueel enkele fragmenten voor. Vraag de kinderen daarna om zelf een dagboek te beginnen, een fijn document voor later als ze ouder zijn en het herlezen. In dat dagboek schrijven ze wat ze gedaan hebben en hoe ze zich voelden. Voorzie tijdens de Jeugdboekenweek elke dag een vast moment waarop kinderen in hun dagboek mogen schrijven. Het dagboek is strikt persoonlijk – zelfs jij leest het niet – en dat moeten de andere kinderen respecteren.
EINDTERMEN ● ●
Lager - Wereldoriëntatie - Tijd (historische tijd) 5.9 Lager - Muzische vorming - Attitudes 6.1
●
Lager - Muzische vorming - Attitudes 6.5
–Helden Hou een klasgesprek over ‘helden’. Vraag de kinderen waaraan ze denken bij ‘held’ of ‘helden’ en laat ze drie begrippen of namen noteren. Om beurt geven ze één begrip of naam. Noteer die zodat je een klassikale mindmap krijgt. Op basis daarvan start je een gesprek : ––Hoe ziet een held eruit ? ––Welke eigenschappen moet een held hebben ? ––Is een held beroemd ? ––Wanneer ben je een held ? ––Kan je officieel een held zijn ? (bijvoorbeeld door geridderd te worden of door een medaille voor uitzonderlijke moed opgeprikt te krijgen door de kroonprins) Aansluitend kan je vertellen over oorlogshelden en verzetslieden. Tijdens oorlogen komt het slechtste en het beste in mensen naar boven. De meeste mensen durfden niks tegen de Duitsers te beginnen en pasten zich aan. Ze hielpen de bezetter niet, maar gingen ook niet actief in het verzet. Later werd het verzet beter georganiseerd. Verzetsmensen hielpen onderduikers, vervalsten papieren en maakten illegale kranten om de bevolking een hart onder de riem te steken. Sommigen pleegden overvallen om voedselbonnen in handen te krijgen. Anderen bevrijdden gevangengenomen verzetsstrijders. Elk jaar ter gelegenheid van de nationale feestdag beloont de koning verdienstelijke Belgen met een ereteken. In 2012 werd bijvoorbeeld Andrée Geulen onderscheiden met het ereteken ‘Commandeur in de Kroonorde’. Mevrouw Geulen (°1921) werd in 1941 lid van het ‘Comité voor de verdediging van de Joden’ en zorgde ervoor dat Joodse kinderen konden onderduiken in Belgische opvanggezinnen. Zo redde ze 300 Joodse kinderen in ons land. Zoveel jaren later wordt ze daar nog steeds voor gewaardeerd. Wie dieper op dit thema wil ingaan, vindt veel inspiratie in Helden, mensen die de wereld mooier maakten (zie : Bibliografie, waar je nog meer suggesties vindt over helden in boeken).
EINDTERMEN ● ●
Lager - Wereldoriëntatie - Mens (ik en mezelf) 3.1 Lager - Wereldoriëntatie - Tijd (historische tijd) 5.9
En verder –Oorlogssporen In elke gemeente vind je sporen terug van de oorlog : straatnamen, (koperen) gedenkborden aan gebouwen, monumenten, toeristische borden … Stippel een route uit langs die oorlogssporen in eigen gemeente en zoek het verhaal erachter op. Toeristische diensten of heemkundige kringen helpen graag. Ga daarna op pad met de klas en speel zelf voor gids.
–Oorlogskinderen
Kinderen beleefden de oorlog op verschillende manieren. De meeste kinderen bleven gewoon thuis bij hun ouders, maar andere kinderen moesten onderduiken. Sommige kinderen zaten bij de Hitlerjugend, andere kinderen hadden ouders in het verzet. Veel boeken over WO II zijn geschreven voor oudere kinderen, maar op www.boekenzoeker.org of www.pluizer.be vind je er ook voor jongere kinderen. Bied geen boeken over WO I en II samen aan om verwarring te vermijden.
EINDTERMEN ● ●
Lager - Wereldoriëntatie - Tijd (historische tijd) 5.9 Lager - Wereldoriëntatie - Brongebruik 7
–Wat ziet Anne? Laat de kinderen kijkdozen maken waarin ze laten zien wat Anne door het zolderraampje ziet: de Westertoren, de kastanjeboom doorheen de verschillende seizoenen …
EINDTERMEN ●
Lager - Muzische vorming - Beeld 1.6
Bibliografie Anne Frank Anne Frank, haar leven – Marian Hoefnagel (Eenvoudig Communiceren, 2008) Anne Frank – Josephine Poole (De Eekhoorn, 2005) De laatste reis. Het verhaal van de Holocaust – Aline Sax en Stijn Felix (ill.) (Clavis, 2010) De wereld van Anne Frank – Carol Ann Lee (Piramide, 2000) Het verhaal van Anne Frank – Menno Metselaar (Anne Frank Stichting, 2004) (veel fotomateriaal) Het achterhuis – Anne Frank (Prometheus, 2012)
Helden Beroemde verhalen over schurken & superhelden – Tony Bradman (Bakermat, 2006) Helden en boeven – Tony Bradman ( Zirkoon, 2008) Hoe word ik een superheld? – Gideon Samson (Leopold, 2011) Mijn papa is een held – Berti Persoons (Clavis, 2012) Querido’s poëziespektakel 4 : vijf draken verslagen – Ted van Lieshout (Querido, 2011) Wie heeft dat gedaan ? Over heldhaftige helden en hun heldendaden – Aby Hartog (Moon, 2011)
