Lestip 'Piraten in de straat' Over het boek Suf-aan-zee is een duf dorp. Er valt nooit iets te beleven. Tot Sanne nieuwe buren krijgt. Een hele piratenfamilie dan nog wel! Ze wapperen met zwaarden, stinken uit hun mond en zijn dol op ratten. Behalve Sanne dan houdt niemand in het dorp van de bonte piratenbende. Er wordt zelfs een petitie opgezet om de piraten het dorp uit te zetten. Maar na hun vertrek blijken ze minder vervaarlijk dan gedacht… Een stoer boek met animatiefilmachtige tekeningen. Auteur(s) Jonny Duddle, Bette Westera Uitgeverij De Fontein / 2013 Aantal pagina's 40 p. ISBN 9789026134203 Genre Fictie Doelgroep 1ste leerjaar Trefwoorden zeerovers, vooroordelen, roddel, buren, anders zijn Auteur lestip Sofie Daniëls
Aan de slag Aanzet Geef elk kind een rooster van minstens vier bij vier vakjes. In elk vakje staat een eigenschap: ‘Ik hou van voetbal’, ‘Mijn lievelingskleur is blauw’, ‘Ik eet graag ijsjes’, ‘Ik eet het liefst spaghetti’, ‘Mijn lievelingsfilm is Cars’, ‘Mijn lievelingsdier is een paard’… Zorg voor prenten of pictogrammen ter visuele ondersteuning van de belangrijkste woorden, zodat de kinderen de eigenschappen vlot begrijpen. Verdeel de klas nu in groepjes. Om beurten kiezen de kinderen een eigenschap en duiden een groepslid aan van wie ze denken dat het aan die eigenschap voldoet. Als Ella denkt dat Lea graag ijsjes eet, vraagt ze Lea: ‘Eet jij graag ijsjes?’ Is dat niet het geval, gaat de beurt naar de volgende. Is dat wel het geval, mag Ella die eigenschap aankruisen op haar rooster. Verzamelt een kind vier kruisjes op een rij – horizontaal, verticaal of diagonaal – dan is het spel afgelopen voor hem of haar. Wanneer iedereen een paar vakjes heeft aangekruist, leg je het spel stil. Is dit spel te hoog gegrepen voor de eerste lezers uit jouw klas? Verdeel de klas dan in een ‘ja-vak’ en een ‘neenvak’. Daarna stel je de klas vragen. Na elke vraag gaan de kinderen in het vak van hun keuze staan. Zorg ook voor een paar vragen waarvan je vermoedt dat er maar een enkeling in het ene dan wel het andere vak zal staan, bijvoorbeeld: ‘Ik ben dol op spruitjes’, ‘Ik lust geen cola’, ‘Ik durf alleen in de tuin te kamperen ’s nachts’… Alleen in
een vak staan is confronterend, maar dankzij de aard van de onschuldige vragen niet stigmatiserend. Voordeel van deze variant is dat de antwoorden meteen voor iedereen zeer duidelijk zijn. Onderstaand kringgesprek kan je perfect laten aansluiten. ● ● ● ● ● ● ● ● ●
Zijn jullie nieuwe dingen te weten gekomen over iemand? Was iemand anders dan je had ingeschat? Zijn er kinderen die je verbaasd hebben? Houden we allemaal van dezelfde dingen? Probeer het gesprek daarna meer filosofisch in te kleuren: Zijn vrienden kinderen die hetzelfde graag doen? Hoe weet je dat iemand je vriend zal worden? Ben je meteen goede vrienden of heb je daar tijd voor nodig? Kan je vrienden worden met iemand die niet van dezelfde dingen houdt? Is anders zijn slecht?
Dit boek illustreert erg mooi dat mensen die je op het eerste gezicht gevaarlijk lijken en je schrik aanjagen, ook vrienden kunnen worden, als je je vooroordelen aan de kant hebt geschoven. Probeer ook dat thema te verwerken in het gesprek. EINDTERMEN ● ● ● ● ● ●
Lager - Nederlands - Spreken 2.5 Lager - Nederlands - Spreken 2.6 Lager - Nederlands - Lezen 3.1 Lager - Nederlands - Taalbeschouwing (overkoepelende attitudes) 6.1 Lager - Nederlands - Taalbeschouwing (taalsysteem) 6.5 Lager - Wereldoriëntatie - Mens (ik en de ander) 3.4
Vertel dat er morgen een nieuw kindje in de klas komt: ‘Hij heet Sammie. Ik heb horen zeggen dat hij heel vaak vecht. Hij draagt kleurrijke kleren en hij praat heel snel. Zijn papa en mama zijn ook wat vreemd, ze zijn zelfs een beetje gevaarlijk. Zijn handen en haren wast hij nooit met zeep. Hij ruikt dus niet echt lekker.’ Laat uitschijnen dat je de jongen zelf ook maar wat vies en ongewoon vindt. Vraag daarna wie er graag naast hem wil zitten. Op zo’n eerste dag is het best fijn als iemand hem uitleg geeft over hoe het er in de klas aan toe gaat. Wacht geduldig op een reactie. Laat negatieve reacties en ook stilte toe. Spreek op voorhand met een collega of de directeur af dat hij of zij een boodschap brengt van Sammie, vlak na je vraag wie er zich over de nieuwe klasgenoot wil ontfermen. De boodschapper brengt een fles met een brief in. Lees de brief voor: Ahoi klasgenootjes, Ik ben Sammie. Ik ben 6 jaar oud en ik ben een piraat. Ik vaar met mijn familie op een echt piratenschip over zee. Ik heb een klein zusje, ze heet Pien. Ik heb een hond die Bob heet. Normaal kwam ik voor een korte tijd bij jullie op school. Maar ons schip is al hersteld en we varen terug uit. Jammer, ik had echt graag met jullie gespeeld. Ik heb toch nog een kleine verrassing voor jullie achtergelaten op school. Zo kom je wat meer over mij te weten. Nog veel plezier! Sammie Verstop vooraf een doos of kist op school met het boek in. Eventueel kan je er ook wat snoepjes in stoppen, zodat
het een echte schat wordt. Maak een plan waarop staat aangeduid waar de schat verstopt ligt, en ga samen met de kinderen op zoek. Boek gevonden? Vraag dan wat ze nu van Sammie vinden? Denken ze positiever over hem dan daarvoor? Wie zou er nu naast Sammie willen zitten? Kennen ze Sammie eigenlijk al echt? Maak duidelijk dat ‘anders zijn’ niet slecht is, dat mensen misschien te snel raar opkijken van ‘het onbekende’, en dat het de moeite loont om de tijd nemen om anderen echt te leren kennen. Daarna lees je het boek voor. Als afsluiter vergelijk je de opmerkingen van de kinderen uit de aanzet met de opmerkingen van de inwoners uit Suf-aan-Zee. EINDTERMEN ● ● ● ● ● ● ● ●
Lager - Nederlands - Luisteren 1.6 Lager - Nederlands - Luisteren 1.9 Lager - Nederlands - Spreken 2.5 Lager - Nederlands - Spreken 2.6 Lager - Nederlands - Lezen 3.1 Lager - Nederlands - Taalbeschouwing (overkoepelende attitudes) 6.1 Lager - Nederlands - Taalbeschouwing (taalsysteem) 6.5 Lager - Wereldoriëntatie - Mens (ik en de ander) 3.4
Verwerkingsactiviteiten Kleikop Ga naar een ruimte waar alle kinderen recht kunnen staan achter een grote tafel, of rond meerdere tafels. Probeer de groepen zo groot mogelijk te houden. Elk kind krijgt twee hompen klei voor zich. Van de ene maken een hoofd zonder ogen, oren, haren en mond. (De andere homp klei gebruiken ze om later gezichtsonderdelen te maken.) Iedereen schuift hierna een plaats door. Op het hoofd dat ze nu voor zich hebben, maken de kinderen twee ogen. Ze doen dat op de manier zoals zij dat willen. Belangrijk is dat ze niet te veel naar de vriendjes of vriendinnetjes kijken. Bij de volgende doorschuifrondes maken ze achtereenvolgens een neus, ogen, oren, haren, een mond en wenkbrauwen. Sommige kinderen hebben het misschien moeilijk met het feit dat anderen aan hun kleikop gewerkt hebben, dat het anders geworden is dan zij voor ogen hadden. Laat die gevoelens toe en gebruik die om terug te komen op ‘anders zijn’. Iedereen heeft een eigen mening, gevoel, smaak… Dat maakt het net zo boeiend. Stel dat alle kleikoppen er hetzelfde zouden uitzien… Wat zouden ze daarvan vinden? Vooraf heb je de kinderen van thuis een blokje hout laten meebrengen en een grote nagel. Het blokje moet enkel goed kunnen rechtstaan of liggen – je geeft bewust geen afmetingen of andere voorwaarden mee. Vergelijk de houtblokjes en koppel ook hier terug naar het thema ‘anders zijn’. Ondanks het feit dat ze dezelfde opdracht meekregen, zal er een grote variatie aan houtblokjes zijn. Nadat het kleiwerk af is, slaan de kinderen de nagel in hun stukje hout. Help waar nodig! Gebruik de nagel om de kleikop vast te zetten op het houtblokje. Tot slot bedenken ze een toepasselijke naam voor hun kleikop: elke naam kan! Bekijk de resultaten en geniet ervan dat elke kop weer anders blijkt te zijn. EINDTERMEN ● ● ●
Lager - Nederlands - Spreken 2.6 Lager - Muzische vorming - Beeld 1.4 Lager - Muzische vorming - Beeld 1.5
● ● ● ●
Lager - Muzische vorming - Attitudes 6.1 Lager - Muzische vorming - Attitudes 6.2 Lager - Muzische vorming - Attitudes 6.4 Lager - Muzische vorming - Attitudes 6.5
Illustraties Bekijk samen met de kinderen de tekeningen in het boek. Ze lijken wel uit een animatiefilm te komen. Geen toeval, want auteur-illustrator Jonny Duddle tekent ook voor tekenfilms. Toon hen volgend YouTube-filmpje waarop je hem aan het werk ziet: www.youtube.com/watch?v=bymtUJKyl8&list=PLP5hHTWL8cB69Q5ercw0ruBJQuwetfKMr. Het filmpje is in het Engels, je zal dus moeten vertalen. Leg de nadruk op het feit dat er naast teken- ook computerwerk aan te pas komt. Wanneer je het filmpje laat doorlopen, krijg je een trailer te zien van de film The Pirates. Hierin zie je hoe de tekeningen van Jonny Duddle kleifiguren worden en gaan bewegen. Laat de kinderen een gewone film vergelijken met deze animatiefilm. Geef zelf bijkomende uitleg over ‘clay motion movies’ en ‘stop motion movies’. Laat je het filmpje nog langer doorlopen, dan krijg je tal van boeiende voorbeelden over ‘clay motion’ of ‘stop motion’ te zien. Maak daarna een kort stop motion-filmpje. Bedenk een kort scenario. Zoek de nodige attributen, de juiste achtergrond en een goede portie geduld. Neem een foto van een eerste opstelling, met piratenfiguurtjes van Playmobil bijvoorbeeld. Voor je de volgende foto neemt verander je de opstelling minimaal en ga zo maar door. Via een computerprogramma als iMovie, WindowsMovieMaker of Take 5 Animation kan je de foto’s omzetten in een filmpje. De overgangen tussen de foto’s hou je via die programma’s zo kort dat de beelden lijken te bewegen. Korter alternatief is de kinderen met speelgoed een ‘tableau’ laten maken ze hiervan een foto laten nemen. Zorg voor een mooie achtergrond achter de scène, en zorg ervoor dat er daadwerkelijk iets gebeurt. EINDTERMEN ● ● ● ● ●
Lager - ICT - 1 Lager - ICT - 5 Lager - Muzische vorming - Media 5.5 Lager - Muzische vorming - Attitudes 6.1 Lager - Muzische vorming - Attitudes 6.2
En verder Strokenfoto’s Neem een foto van elk kind uit de klas – het fototoestel steeds op dezelfde plaats, elk kind laat je ook op eenzelfde plek plaatsnemen. Print elke foto uit op een A4. Je niet ze aan de linkerzijde aan elkaar, zoals bij een boek. Met een cuttermes snij je daarna alle vellen van het fotoboek door, één keer net onder de ogen door, en één keer net onder de neus door. Snij door tot net voor de nietjes. Zo krijg je steeds drie stroken: met ogen, neuzen, monden. Leg het fotostrookboek in de zithoek. Tussendoor kunnen kinderen steeds nieuwe gezichten samenstellen. Hoe ziet Ella eruit als ze de ogen van Louis krijgt? EINDTERMEN ●
Lager - Muzische vorming - Beeld 1.4
Anders durven te zijn Laat kinderen die dat willen, vertellen waar ze zich een beetje anders in voelen. Nouria is altijd heel druk, zij heeft ADHD; Tom houdt niet van voetbal, veel andere jongens wel; Till kan aan zijn neus likken, de meeste anderen niet; Marit heeft blond haar en toch donkerbruine ogen… Durf de verschillen te benoemen, zonder te oordelen. Soms is ‘anders durven te zijn’ goed. Het is belangrijk om je eigen mening te kunnen bepalen, zonder je door anderen te laten beïnvloeden. Probeer hen elkaars ‘anders zijn’ te laten respecteren, maar leg er de nadruk op dat dat soms moeilijk kan zijn, zoals bij Sammie de Piraat uit het verhaal. EINDTERMEN ● ●
Lager - Nederlands - Spreken 2.6 Lager - Wereldoriëntatie - Mens (ik en de ander) 3.4
Van school tot school Elk kind is anders, elke klas is anders, elke school is anders. Zoek een school in de buurt of juist net ver weg, aan de andere kant van de wereld. Stuur met de hele klas een brief of een mailtje. Je kan als onderwerp eventueel de Jeugdboekenweek nemen. De klas stelt zichzelf voor en stelt eventueel enkele vragen. Hoe vieren jullie de Jeugdboekenweek? Hoe viert de andere school de Jeugdboekenweek? Wat is hetzelfde? Wat is anders? Je kan ook postpakketten uitwisselen met tekeningen, het klasboek, het fotostrokenboek uit een eerdere verwerkingsactiviteit… Op http://www.scholenbanden.be/files/expeditie_exchange.pdf vind je een handleiding voor het opzetten van een uitwisselingsproject met het zuiden. EINDTERMEN ● ● ● ●
Lager - Nederlands - Schrijven 4.4 Lager - Nederlands - Schrijven 4.8 Lager - ICT - 1 Lager - ICT - 8
