Democratie een introductie Democratie, een introductie Anne Marit I. Dannijs, Anne‐Marit I. Dannijs, Lerarenopleider Maatschappijleer Hogeschool Rotterdam
Inhoud • • • • •
Wat is democratie? Democratie: ‘demos’ en ‘kratos’ Rechtstaat Dil Dilemma's democratie ' d ti Voordelen van democratie
Wat is democratie? Wat is democratie? “Democracy has been discussed off and on for about twenty‐five hundred years, enough time to provide a tidy set of ideas about democracy on which everyone, or nearly everyone, could agree. y y y g For better or worse, that is not the case.” Robert Dahl, politicoloog
D Democratie in klassiek Grieks ti i kl i k G i k δήμος = volk = volk 1. het gemeenschappelijk land, dat in erfpacht verdeeld wordt en dan met gemeenschappelijke d ld dt d t h lijk hulp ontgonnen wordt (common fields) 2. Land en het volk, dat het land bewoont […] 3. Gemeente, volksafdeling, district 4. Volk als politieke eenheid 5 Specifiek: het vrije, soevereine volk in de 5. Specifiek: het vrije soevereine volk in de democratie van Athene en elders: democratie, ook: de volksvergadering ook: de volksvergadering
Democratie in klassiek Grieks Democratie in klassiek Grieks κρατος = macht macht 1. Sterkte, kracht, geweld, macht (algemeen tot Nieuwe Testament) 2. Machtsuitoefening; gezag, bewind, opperbevel, heerschappij p ; 3. Van personen; een autoriteit 4. Wonder (NT) 5 Intensieve kracht (NT) 5. Intensieve kracht (NT)
De basis van democratie De basis van democratie • Bestuur van het volk, door het volk en voor h lk d h lk het volk (Lincoln) • Gelijkheidsprincipe: ieder mens is gelijk en g g begiftigd met verstand • Zekere mate van vrijheid + • Rechtstaat
Artikel 1 UVRM Artikel 1 UVRM “Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te g p gedragen.” Verenigde Naties: Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948) h d (19 8)
Rechtstaat Bescherming van burgers tegen de willekeur van de Bescherming van burgers tegen de willekeur van de overheid. Het staatsoptreden dient gebaseerd te zijn op wet en recht t ht (legaliteitsbeginsel). (l lit it b i l)
Kenmerken van een rechtstaat Kenmerken van een rechtstaat ‐ er is sprake van klassieke grondrechten p g ‐ er is een grondwet, met klassieke en sociale grondrechten en een regeling van het grondrechten en een regeling van het staatsbestel ‐ er is een formele scheiding van de verschillende machten ‐ het bestuur van het land berust op de wetten, het legaliteitsbeginsel ‐ er is openbaarheid van bestuur
Aanvulling op definitie democratie Aanvulling op definitie democratie Daarnaast een politieke cultuur nodig: verschillen tussen mensen in achtergronden, g , opvattingen en belangen moeten erkend worden en niet onderdrukt (bescherming van de en niet onderdrukt (bescherming van de minderheden en tolerantie) Het mensbeeld is gematigd optimistisch: redelijke, begiftigde wezens (optimistischer dan autoritaire, g antidemocratische stromingen)
Verschillende democratieën Verschillende democratieën Verschillen in verdere invulling per democratisch land: • directe of indirecte inspraak? • burgers: mannen of ook vrouwen, buitenlanders, vanaf welke leeftijd? • kiesstelsels: meerderheidstelsel of evenredige vertegenwoordiging • presidentieel stelsel met president die veel bevoegdheden heeft, parlement met koning/ president of ander stelsel? • minder of meer uitgewerkt stelsel van sociale zekerheid • etc.
Modellen van democratie Modellen van democratie A. Lijphart 2 modellen: consensus en meerderheidsdemocratie FF. Hendriks (2006) H d ik (2006) 4 modellen:
Dilemma’ss rondom democratie Dilemma rondom democratie 1. Democratie of aristocratie 2. Vrijheid of gelijkheid j g j 3. Vrijheid of veiligheid 4 E h id f 4. Eenheid of verscheidenheid h id h id 5. Meerderheid of minderheid 6. Meerderheid of rechtsstaat 7 Toestaan of verbieden antidemocratische 7. Toestaan of verbieden antidemocratische stromingen
Ad 1 Citaten over democratie Ad. 1 Citaten over democratie "Het beste argument tegen democratie is een conversatie van vijf minuten met een gemiddelde stemgerechtigde. ” Winston Churchill Winston Churchill "Democratie is de wil van het volk. Elke morgen lees ik "D i i d il h lk Elk l ik stomverbaasd in de krant wat ik nou weer wil." Wim Kan
Ad 2 Citaat over democratie Ad 2. Citaat over democratie “Tyranny is the rule of one man to the advantage of the ruler, oligarchy to the advantage of the rich, democracy to the advantage of the poor.” Aristoteles
Ad 3 Citaat over democratie Ad 3. Citaat over democratie “Men vervoert democratie niet in een pantservoertuig.” “On On n n'exporte exporte pas la démocratie pas la démocratie dans un dans un fourgon blindé.” Jaques q Chirac in discussie met Silvio Berlusconi over de invasie van Irak, 11 maart 2007.
Ad 5 Citaat over democratie Ad 5. Citaat over democratie “Geen enkele democratie kan lang bestaan als zij “G k l d ti k l b t l ij niet, als fundament voor haar bestaan, de erkenning van de rechten van minderheden erkenning van de rechten van minderheden accepteert.” “No democracy can long survive which does not accept as fundamental to its accept as fundamental to its very existence the the recognition of the rights of minorities.” Franklin D. Roosevelt
Voordelen van democratie Voordelen van democratie 1. 2. 3. 4 4. 5.
Tiranniepreventie Rechtsbeschermingg Vrijheidsgarantie Z lfb h Zelfbescherming i Zelfbeschikking
Robert Dahl Robert Dahl
6. Human development 7. Human resources 8. Ongelijkheidsbeperking 9 Peace‐keeping 9. P k i 10.Welvaartscreatie
Citaat over democratie Citaat over democratie "Democracy is never a thing done. Democracy is y somethingg that a nation must be always doing." Archibald Macleish
