Leesbevordering in Vlaanderen in kaart gebracht Masterproef voorgelegd met het oog op het behalen van de graad van Master in de Taal- en Letterkunde -Nederlands
Lore Mertens Promotor
Prof. dr. Katrien Vloeberghs Tweede lezer
Prof. dr. Vivian Liska
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte Academiejaar 2008-2009 Juni 2009
Faculteit Letteren en Wijsbegeerte Masterscriptie Taal- en Letterkunde Nederlands
LEESBEVORDERING IN VLAANDEREN IN KAART GEBRACHT Lore Mertens
Promotor: Prof. Dr. Katrien Vloeberghs Tweede lezer: Prof. Dr. Vivian Liska
Universiteit Antwerpen Academiejaar 2008-2009
Ondergetekende, Lore Mertens, student Taal- & Letterkunde, Nederlands, verklaart dat deze masterscriptie volledig oorspronkelijk is en uitsluitend door haarzelf geschreven is. Bij alle informatie en ideeën ontleend aan andere bronnen, heeft ondergetekende expliciet en in detail verwezen naar de vindplaatsen.
Bornem, 28 mei 2009
VOORWOORD
Mijn masterscriptie ‘Leesbevordering in Vlaanderen in kaart gebracht’ werpt enerzijds een licht op de evolutie van en de ‘problematiek’ rond leesbevordering, en anderzijds geeft het een overzicht van de verschillende leesbevorderende organisaties in Vlaanderen. Mijn onderzoeksvraag bestaat uit vier delen: -
‘Welke leesbevorderende organisaties zijn er in Vlaanderen?’
-
‘Wat is hun missie en visie?’
-
‘Welke projecten ontwikkelen zij? Voor welke doelgroep?’
-
‘Wat is hun drijfveer? Waar leggen zij hun klemtonen?’
Mijn onderzoeksopzet werd gebaseerd op een vraag gesteld door Stichting Lezen, gevestigd te Frankrijklei 130/4, 2000 Antwerpen, en vertegenwoordigd door Rune Buerman in de functie van projectmedewerker. Mijn onderzoek is ondergebracht bij de faculteit Letteren en Wijsbegeerte, departement Letterkunde, en staat onder wetenschappelijke begeleiding van Prof. Dr. Katrien Vloeberghs, mijn promotor. Dr. Mieke De Lathouwers trad tijdens mijn onderzoek op als bemiddelaar voor de Wetenschapswinkel Antwerpen, verbonden aan de Universiteit Antwerpen.
Lore Mertens
2
INHOUDSTAFEL
INLEIDING
13
VERANTWOORDING
14
Inhoudelijk
14
Praktisch
15
(R)EVOLUTIE
16
1. DE JAREN ‘8O
16
In den beginne was er… de Jeugdboekenweek
16
Lectuurbegeleiding
17
Boeken - juf en lesmodellen – moeder
17
1989
18
2. DE JAREN ’90
18
Steun van de overheid
18
Het belang van voorlezen
20
Mediatisering van de literatuur
20
3. EEN NIEUWE EEUW
21
Grote spelers
21
Kleine speler, grote initiatieven
21
Toekomst
22
LEESBEVORDERING
23
Boekpromotie wordt leesbevordering
23
Van ‘leesbeurt’ naar ‘leesbibliotheek’
23
Van niets in zich dragen tot alles omvatten
23
Heeft leesbevordering zin?
25
Leesbevordering in de bibliotheek
25
Leesbevordering in vraag gesteld
26
Leesbevordering, een eigen visie
27
ORGANISATIES
29
3
BOEK.BE
30
VAN VEREENIGING TER BEVORDERING VAN HET VLAAMSCHE BOEKWEZEN… … TOT BOEK.BE
30
HET HUIS VAN HET BOEK
31
DRIE TEAMS
32
1. Kenniscentrum
32
Opleiding
32
Innovatie
33
Onderzoek
33
Wetenschappelijk onderzoek i.s.m. de Wetenschapswinkel
33
Marktonderzoeken i.s.m. TNS Media en GfK Retail and Technology
33
-
TNS Media
33
-
GfK Retail and Technology
34
Juridisch en economische dienstverlening en advies
2. IT – Platformen
34 34
Boekenbank.be
34
Boekenbrief
34
BoekenCast.be
34
Website Boek.be
35
3. Promotie
35
ACTIVITEITEN TER PROMOTIE VAN HET BOEK
35
Gedichtendag
35
35
Herman de Coninckprijs
Jeugdboekenweek
36
Boekenbeesten
36
Jeugdboekenprijzen voor auteurs en illustratoren
36
Literaire Lente
37
Zogezegd in Gent
37
Literaire Lente – bijlage
37
Auteurs te gast in de boekhandels
37
Doe mei maar een Doeboek
37
Boek Begin
37
Zomer van het Spannende Boek
37 4
De Andere Strip
38
38
Vlaams Fonds voor de Letteren
Boekenbeurs
38
Debuutprijs
38
Onderzoek Plantijn Hogeschool Antwerpen
39
Van verkoopbeurs naar belevingsbeurs
39
Dag(en) van de Literatuureducatie
39
39
Beste Boekenjuf of Boekenmeester
Plantin-Moretus prijs voor de Best Verzorgde boeken
40
DE LUISTERLEZER
41
SELLE DE VOS
41
MEDEWERKERS
41
MISSIE
42
Een levenswijze
42
Groene filosofie
42
Geweldloos
42
Mensvriendelijk
42
Milieuvriendelijk
42
Humor
42
Naïviteit
42
Welzijn van alle mensen en rechtvaardigheid
43
Mundiaal perspectief
43
DE BUS
43
De Luisterlezerbus
43
De Boekenbeestenbus
43
PROJECTEN
44
Vertelvoorlezen
44
Jeugdboekenweek
44
Toontje en de Boekennoten – Toontje en de Boekenbeesten
44
De Toverknipsels van Sofie
44
Zo mooi als nooit tevoren
44
De energiek Duurman
45 5
UITEENLOPENDE ACTIVITEITEN
45
Erfgoeddag 2009
45
Kinderhoogdagen
45
Tuin- en plantenbeurs
46
VORMINGSAANBOD
46
LEESWEB
47
LEESWEB vzw
47
Korte geschiedenis
47
Marie-Jeanne’s web
47
Missie en visie
DE BOEKENKARAVAAN
48
Korte geschiedenis
48
Editie 2002
48
Edities 2003 en 2004
49
Editie 2005
49
Editie 2006
49
Edities 2007 en 2008
49
Gezinnen
49
Voorlezers
50
Actie
50
Voorlezen
50
Materiaal
50
Boekenfeesten
50
Peters
51
Aansluitende initiatieven
51
Voorlezen in kinderdagverblijf
51
Workshop voor allochtone moeders
51
Project voorlezen voor middelbare scholen
52
PUBLICATIES
52
Keuzelijsten
52
Moeilijke lezers
53
Lesmappen
53 6
Werkmappen
53
Poëzie
54
DOCUMENTATIECENTRUM
54
VORMING
54
Vormingscursussen
54
Specifieke personen
55
Specifieke perioden en stromingen in de geschiedenis
55
Specifieke plaatsen in de wereld
55
Specifieke feestdagen
55
Themacursussen
55
Specifiek over één bepaalde auteur
55
Thematisch
55
Workshops
56
Leesgroepen
56
LINC
57
LINC vzw
57
Korte geschiedenis
57
1981
57
1984
57
1995
57
1997
57
2005
57
2006
57
DRIE TEAMS
57
1. Leesbevordering
58
2. Digitale Kloof & Nieuwe Geletterdheid
58
3. Kennismaatschappij
58
GELINCT
59
DOCUMENTATIECENTRUM
59
Bibliotheekcatalogus
59
Pluizer
59
ACTIVITEITEN (VOOR)LEZEN
59 7
Lezingen en workshops
60
De prehistorie van het lezen
60
Het avontuur van het lezen
60
Voorlezen, durven en doen
60
Wijs maar niet uitgelezen
60
Yahoo, boeken in de klas!
61
Ondersteunings- en bijscholingsaanbod
61
Bijscholingsaanbod op maat
61
Boekenhoeve
61
VOORLEESPUNTEN
61
Alfapret
62
Laakdal
62
Leesfoor
62
Leeslekker
62
LOCUS
63
ALLES ONDER DE L VAN CULTUUR
63
VIER TEAMS
63
1. Lokaal Cultuurmanagement
63
2. Publiekswerking
63
Werkgroep Bibliotheekpromotie
64
Werkgroep Leesbevordering
64
3. Cultuur & Samenleving
64
Informatiegeletterdheid
64
Publieke ruimte
64
Interculturaliseren
64
Gemeenschapsvorming
64
4. Algemene Diensten
64
FOCUS
65
PROJECTEN
65
Bibliotheken
65
Bibdate
65
Bibliotheekweek
65 8
Leesgroepen
66
-
Ontmoetingsdag
66
-
De Boek Delenprijs
66
CultuurNet Vlaanderen
66
Vlieg
66
-
Lanceringactie Vlieg
67
-
De Bende van Vlieg
67
-
De zomer van Vlieg
67
-
SuperVlieg
67
Stichting Lezen
68
Boekbaby’s
68
Jeugdboekenweek
68
Gedichtendag
68
School en Bibliotheek
68
VORMING
68
Bibliotheken
68
Vormingsdag Jeugdboekenweek
69
Vormingsdag Bibliotheekweek
69
Juni-tour
69
CANON
69
Dag van de Cultuureducatie
69
Dag van de Literatuureducatie
70
UiTforum
70
Ontmoetingsdag
70
Discussieforum
70
STICHTING LEZEN VLAANDEREN
71
2000: EEN NIEUW MILLENIUM, EEN NIEUWE STICHTING
71
TWEE ONDER ÉÉN DAK
71
MISSIE
71
VIJF GOUDEN REGELS
72
1. Wat je vroeg leert, leer je voor het leven
72
2. Kinderen en volwassenen leven in dezelfde wereld
72 9
3. Je leert van wie je bewondert
73
4. De kunst van het verleiden
73
5. De gemiddelde lezer bestaat niet
73
FRANKRIJKLEI 130/4
73
KENNISCENTRUM
74
Vorming
74
Studiedagen en Congressen
74
-
Dag(en) van de Literatuureducatie
74
-
Vormingsavonden Voorlezen
74
-
Het Schoolvak Nederlands
74
Lerarenopleiding
75
Vorming op maat
75
Onderzoek
75
Wetenschappelijk onderzoek
75
Scriptieprijs
75
Bibliotheek
75
Collectie
75
Kinder- en jeugdboeken
76
Vakliteratuur
76
Bezoekers
FOCUSPUNT JEUGDLITERATUUR
76 76
Bibliotheek
76
Website
76
Boekentips
77
Kinderboek van de week
77
Boekenzoeker
77
IBBY
CAMPAGNES EN PROJECTEN
77 78
Boekbaby’s: 0 – 3 jaar
78
Voorleesweek: 0 – 6 jaar
78
Jeugdboekenweek: 4 – 12 jaar
78
Kinder- en Jeugdjury: 4 – 16 jaar
79
Fahrenheit451: 15 – 18 jaar
79
Iedereen Leest: 18 +
79 10
Auteurslezingen
80
Boekentips
80
Leesplekken
80
De Kinderconsul
81
DOORLICHTING LEESBEVORDERENDE ORGANISATIES
82
ORGANISATIE
82
Inhoudelijk
82
Praktisch
83
LEESBEVORDERING
84
DAT, WAT OF DATWAT?
85
Dat je leest, is belangrijker dan wat je leest
85
Wat je leest, is belangrijker dan dat je leest
86
Verandering
86
HET BELANG VAN VOORLEZEN
88
Moedermelk voor lezers (in spe)
88
Doelgroep: 0-6 jaar
89
ROND DE TAFEL
90
Eilanden
90
Casus: Voor nu en nog heel lang – Een kijk- lees- & voorleesboek
90
OVERKOEPELEND ORGAAN
93
Opgaan in één
93
Vlaamse overheid
93
OVER DE GRENS
94
Inspiratie
94
Nederland
95
Andere sectoren
96
TOEKOMST
97
Boek.be
97
De Luisterlezer
97
LOCUS
98
Leesweb
98
LINC
98
Stichting Lezen
99 11
BESLUIT
100
EINDNOTEN
101
BIBLIOGRAFIE
110
BOEKEN
110
TIJDSCHRIFTARTIKELS
110
ONDERZOEKSPUNLICATIES: Stichting Lezen Nederland
112
INFORMATIEBROCHURES
112
INTERNET
112
De Luisterlezer
112
Leesweb
112
LOCUS
117
LINC
120
Stichting Lezen
122
Doorlichting
123
CONTACT
124
BIJLAGEN
125
Bijlage 1: Mijlpalen
125
(R)Evolutie
125
Aanvullingen
126
Bijlage 2: Literatuurlijst
127
Bijlage 3: Paspoorten
128
DANKWOORD
130
12
INLEIDING
Leesbevordering. Ik wou iets schrijven over leesbevordering. Toen ik op zoek ging naar een geschikt onderwerp dat hiermee verband houdt, botste ik op twee Nederlandse onderzoeken: Zoveel lezen we (niet), een inventarisatie van Nederlandse onderzoeken naar lezen, van Karlijn Piek (1995) en Lezen we nog?, een inventarisatie van onderzoek op het gebied van lezen en leesbevordering, van Nienke de Vries (2006). Beide dames besteden in hun onderzoek aandacht aan dezelfde drie punten: 1. leesmateriaal: boeken, kranten en multimedia, 2. leesgedrag: trends (vrijetijdsbesteding) en determinanten (sekse, leeftijd, afkomst, opleidingsniveau, etc.) en 3. socialiserende instanties: gezin, school, bibliotheek en boekhandel. Wat mij telkens bij dit laatste puntje opviel, was de totale afwezigheid van leesbevorderende organisaties. In vergelijking met de vier vernoemde instanties stelt het aantal leesbevorderende organisaties niet veel voor. Toch zou ik durven stellen dat het aantal hier in dit geval geen rol speelt, maar wel de invloed die van deze organisaties uitgaat. Zij nemen elk op hun eigen manier een plaats in binnen het culturele veld. Wat er binnen de school of bibliotheek aan leesbevordering wordt gedaan, komt vaak voort uit of wordt ondersteund door deze organisaties. Moesten zij niet bestaan, dan zouden de projecten en initiatieven er misschien niet zijn, of toch niet in dezelfde hoedanigheid als nu. Toen was het onderwerp voor mijn masterscriptie een feit: ik schrijf over de bestaande leesbevorderende organisaties in Vlaanderen. Hierbij laat ik niets onaangeroerd: missie, korte geschiedenis, medewerkers, documentatiecentrum, activiteiten/projecten, vorming, etc. Ik heb mijn masterscriptie opgesplitst in twee delen. Het eerste (inleidende) deel gaat over leesbevordering. Ten eerste schets ik kort de geschiedenis van leesbevordering. Dit om aan te geven welke evolutie leesbevordering op een kleine 30 jaar tijd heeft doorgemaakt. Ten tweede wil ik even stil staan bij de term leesbevordering: wat betekende het vroeger, en wat betekent het nu? Ten derde geef ik een korte introductie op de andere socialiserende instanties, waarvan hierboven reeds sprake was. Het tweede deel gaat over het eigenlijke onderwerp van mijn masterscriptie: de verschillende leesbevorderende organisaties in Vlaanderen, namelijk Stichting Lezen, Locus, LINC, Leesweb, Boek.be, De Luisterlezer en de Leesfee aan bod. Ik licht de hele organisatie door, zowel inhoudelijk als praktisch. Daarop aansluitend plaats ik de organisaties naast en tegenover elkaar. Op die manier komen de gelijkenissen en verschillen naar boven, alsook de klemtonen en ideologie, die bij iedere organisatie anders zijn. 13
VERANTWOORDING
Inhoudelijk Voor dit werk ben ik niet moeten gaan snuisteren in archieven of heb ik geen boeken vanonder het stof moeten halen. Leesbevordering is een thema dat leeft en beweegt. Dagelijks gaan er talrijke medewerkers en vrijwilligers de baan op om lezingen en workshops te geven, leesgroepen te begeleiden of voor te lezen aan huis of in de bibliotheek. Maandelijks vinden er gevarieerde leesbevorderende acties en activiteiten plaats, telkens van een andere leesbevorderende instantie. Jaarlijks worden er vormings- en ontmoetingsdagen georganiseerd voor alle betrokken partijen, uit zowel de onderwijs- als de (brede) culturele sector, om onderling informatie uit te wisselen en ideeën op te doen. De afgelopen tien jaar heeft het culturele veld, inzake leesbevordering, een extreme gedaantewisseling ondergaan. Bij de start van het nieuwe millennium zijn er enerzijds een aantal nieuwe leesbevorderende organisaties in het leven geroepen en anderzijds hebben reeds bestaande organisaties een naamsverandering of fusie ondergaan. Alle namen en logo’s werden actueel gemaakt en onder handen genomen door moderne vormgevers. Een goed uitgebouwde webpagina met nieuws en informatie wordt met de nodige regelmaat up-to-date gehouden. Laat het duidelijk zijn dat de leesbevorderende organisaties hard werken (of gewerkt hebben) aan hun imago en de verspreiding ervan via de nieuwste technologische mogelijkheden (website, e-zine, etc.). Alles wijst erop dat zij willen meedraaien in deze moderne tijd door in en mee te gaan op de actuele tendensen. Mijn werk is ook actueel, aangezien het gaat over de leesbevorderende organisaties van 2009. Ik heb het natuurlijk in eerste instantie voor mijzelf geschreven, omdat ik geïnteresseerd ben in het thema leesbevordering en een gat ervoer in de bestaande onderzoeken, wanneer het over leesbevorderende organisaties ging. Daarnaast hoop ik dat mijn werk eveneens een praktische leidraad kan zijn, voor zowel geïnteresseerden als professionelen uit het vak (onderwijs, cultuursector, etc.). In handen kan het alleszins beter tot zijn recht komen dan in een boekenkast, laat staan in een archief onder het stof. Tenslotte hoop ik ook dat het een stimulans kan zijn voor de besproken organisaties om verder te blijven doen zoals ze bezig zijn, en zich nog verder te ontwikkelen en verbeteren in de toekomst bvb. door misschien af en toe iets meer naar elkaar kijken en van elkaar te leren, door te zoeken naar mogelijke samenwerkingsverbanden, etc.
14
Praktisch Uit beleefdheid en respect voor de andere organisaties ben ik ingegaan op de vraag om bepaalde spanningsvelden of conflicten niet aan te halen in mijn werk. Ik heb er bewust voor gekozen om de gesprekken, die ik gevoerd heb met de werknemers van de leesbevorderende instanties, niet letterlijk op te nemen in dit werk. De informatie die ik via deze weg verkregen heb, is opgenomen in mijn masterscriptie.
15
(R)EVOLUTIE
Dit onderdeel is gebaseerd op drie opeenvolgende artikels over ‘Leesbevordering in Vlaanderen’1 van Katrien Steyaert, medewerker Leesbevordering bij LINC. Het is het enige artikel dat inzoomt op de evolutie van leesbevordering met betrekking tot de inbreng van de leesbevorderende organisaties. Voor mijn masterscriptie was dit een uitstekend vertrekpunt om nadien een blik te werpen op de leesbevorderende organisaties in Vlaanderen, anno 2009.
1. DE JAREN ‘8O
In den beginne was er… de Jeugdboekenweek Naar het voorbeeld van de succesvolle Kinderboekenweek in Nederland, organiseerden Clara Haesaert van de Vereniging voor Vlaamse Letterkundigen (VVL) en Hendrik Jespers uit het Hasseltse onderwijsmilieu een eigen Vlaamse Jeugdboekenweek. Anno 2009 is de Jeugdboekenweek het grootste kinderboekenfestival van Vlaanderen, maar in 1972 was het een
klein
en
lokaal
project.
Na
hun
uren
boksten
de
twee
bezielers
een
bijscholingsprogramma voor bibliotheekmedewerkers en studenten lerarenopleiding in elkaar. Opnieuw geïnspireerd door Nederland nodigden ze hiervoor gasten als Willem Wilmink en Hans Dorrestijn uit. De festiviteiten vonden telkens op een afwisselende locatie plaats. Aangezien het project in eerste instantie een plaatselijke uitwerking kreeg, duurde het tien jaar vooraleer het tot in de grote steden (bvb. Leuven) doordrong.2 In 1986, toen Clara Haesaert op pensioen ging, werd de Jeugdboekenweek ondergebracht bij het Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur vzw (NCJ). Het NCJ werd in 1976 als archief-, documentatie- en promotiecentrum van Vlaamse Jeugdliteratuur opgericht op initiatief van minister van Cultuur Rika De Backer. “De organisatie van de Jeugdboekenweek maakte ons werk heel wat zichtbaarder”, laat Majo de Saedeleer, toenmalig directeur van NCJ, weten in De Leeswelp.3 Een grote doorbraak kwam er toen Gregie De Maeyer, illustrator en vaste kompaan van auteur Henri Van Daele, op dat ogenblik bestuurslid van NCJ, zijn werkgever kon overtuigen de Jeugdboekenweek te sponsoren. Tot 1993 zorgde de Spaarbank AN-HYP voor kleurrijk promotiemateriaal, grote openingsfeesten en gratis lessuggesties. Ook minister van Cultuur Patrick Dewael deed een duit in het zakje. Vanaf 1985 maakte hij geld vrij voor leesbevordering en studiedagen. Bijvoorbeeld de campagne ‘Vlaanderen leeft’ (1986) vestigde ook de aandacht op Jeugdliteratuur.4 16
Toen de Jeugdboekenweek een nationale zaak werd, verdween de persoonlijk touch van het project: het aantal leerkrachten, bibliothecarissen en auteurs die wilden meewerken aan deze inspirerende week werd té groot. Het comité was genoodzaakt om de verkleinen.5 Nu, twintig jaar later, wordt de Jeugdboekenweek georganiseerd door Stichting Lezen. Uiteraard kan de Stichting nog steeds rekenen op talrijke enthousiaste medewerkers en vrijwilligers.
Lectuurbegeleiding In 1981 zag de Pluralistische Organisatie voor Bibliotheekgebruik (PLOB) het levenslicht. PLOB werd opgericht als lectuurbegeleidingsorganisatie van de pluralistische koepel BVVO. In tijden van verzuiling had elke levensbeschouwing zijn eigen (papieren) vertegenwoordiger: het KCLB (Katholieke Centrum voor Lectuurinformatie en Bibliotheekwerk) van de christelijke zuil bracht onder meer ‘Jeugdboekengids’ op de markt en het Nationaal Bibliotheekfonds van de socialisten gaf op haar beurt ‘Lektuurgids’ uit. PLOB kon niet achterblijven en probeerde met ‘Bib-Krant’ en tal van andere projecten de deuren van de gemeentelijke bibliotheken open te gooien.6 Drie jaar later, in 1984, ging PLOB zich uitdrukkelijk toeleggen op leesbevordering. Dit bezorgde hun een officiële erkenning met bijbehorende (geringe) subsidiesom. Pas vijf jaar later werd hun eerste vaste kracht gesubsidieerd.7 Vanaf 1993 bereidt PLOB zich voor op de omschakeling naar dienst. In 1995 wordt het decreet uitgevaardigd en wordt PLOB omgedoopt tot LINC, Centrum voor Lezen en Informatie. Ook het tijdschrift ‘Bib-krant’ krijgt een nieuwe naam: ‘Klapper’.8 Tien jaar later, in 2005, volgt de erkenning als sociaal-culturele beweging. De C van LINC staat nu voor Communicatie. Anno 2009, vervult LINC nog altijd een belangrijke leesbevorderende rol met zijn lezingen, recensiedatabank, voorleespunten en andere projecten.9
Boeken - juf en lesmodellen - moeder In het kader van de Jeugdboekenweek van 1984 werden er ‘suggesties voor een klasprojekt’ uitgewerkt. Leerkrachten vonden in de deze aangeboden lesmodellen praktische suggesties om met boeken aan de slag te gaan. Op school moest het leesvuur immers ook aangewakkerd worden en liefst brandende blijven.10 PLOB verspreidde de mappen waarin de ideeën op stencils gebundeld werden. Vanaf 1986, toen NCJ zich erover ontfermde, werden ze in boekvorm uitgegeven. In het begin konden de
17
brochures voor leerkrachten in grote oplage gratis verspreid worden, later was dit financieel niet meer haalbaar en moesten ze verkocht worden.11 Het enthousiasme van de organisaties werkte inspirerend voor een groot aantal veldwerkers. Op deze manier werd de theorie daadwerkelijk omgezet in de praktijk. In dit verhaal spelen twee vrouwen een belangrijk hoofdrol: Tijdens de Jeugdboekenweek van 1982 raakte Annie Beullens, een leerkracht vijfde leerjaar, gebeten door het enthousiasme van de Nederlandse jeugdbibliothecaresse Jannie Daane. In Nederland was het thema leesbevordering in combinatie met grote projecten reeds bekend, maar in Vlaanderen was er, op dat ogenblik, nog geen sprake van. Pas aan het eind van de jaren ’80 raakte leesbevordering ingeburgerd.12 In 1983 stampte Annie een documentatiecentrum uit de grond in de Blandense school van haar kinderen, met als doel alle schoolkinderen in contact te brengen met boeken. Samen met bibliothecaresse Marij Van Doren richtte ze een leesgroep op voor jong en oud. Tijdens hun bijeenkomsten werd er van gedachten gewisseld over lectuur.13 Drie jaar later, in 1986, solliciteerde Annie als boekenjuf bij De Ark in Kessel-Lo. Het was een zelfbedachte en uitgewerkte functie waarvoor zij werd aangenomen. Zo werd Annie Beullens in 1987 de allereerste boekenjuf.14 Anita Wuestenberg, pedagoge aan de KH Leuven, mag beschouwd worden als de ‘moeder’ van de lesmodellen. Enerzijds werkte ze samen met haar studenten projecten rond jeugdboeken uit. Anderzijds coachte ze bvb. Annie Beullens bij het ontwerp van lesmodellen voor andere Leuvense leerkrachten.15
1989 Nederland was Vlaanderen sowieso een stap voor, maar in de jaren ’80 werd er in Vlaanderen zeker en vast aan leesbevordering avant la lettre gedaan. De benaming en definitie van ‘leesbevordering’ dook voor het eerst op in ‘Bib-Krant’, het tijdschrift van PLOB, in 1989.16
2. DE JAREN ‘90
Steun van de overheid Vanaf midden jaren ’80 beginnen de opeenvolgende ministers van Cultuur (Dewael, Weckx en Martens) oprecht interesse te tonen voor leesbevordering. Patrick Dewael zijn aandeel werd hierboven reeds beschreven, tijd om de investeringen van Hugo Weckx en Luc Martens uit de doeken te doen. 18
In de beginjaren ’90 was er in Vlaanderen nauwelijks wetenschappelijke belangstelling voor het boek en voor het lezen. Minister van Cultuur Hugo Weckx trachtte deze theoretische lacune in 1993 te vullen met zijn campagne ‘Ik zie wat ik wil … ik lees het wel!’. “Hij gaf het VBVB de opdracht een grootschaliger en breder opgezet onderzoek naar het koop- en leesgedrag van de Vlamingen uit te voeren.”, licht Annemie Vercruysse, ex-medewerkster van LINC, toe in De Leeswelp17. LINC, de VBVB1, het NCJ, het bestuur Volksontwikkeling en Openbaar Bibliotheekwerk, de dienst Letteren en Podiumkunsten en het departement Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap werden allen uitgenodigd om in de stuurgroep van dit onderzoek te zetelen. De campagne moedigde aan om het lezen bij het brede publiek te stimuleren. Hiertoe organiseerden meer dan 100 socio-culturele volwassenverenigingen een leesbevorderende activiteit uit, met amper 1500 frank budget. Deze eerste campagne mondde een jaar later, in 1994, uit in een heus ‘Leeslustweekend’ in de Vooruit in Gent.18 Amper drie jaar later, in 1997, maakte toenmalig minister van Cultuur Luc Martens 2,8 miljoen frank vrij voor vijf leesbevorderingsprojecten, o.a. Boekenboxen en Voorleesweek. Het boekenboxproject van LINC richtte zich tot kinderdagverblijven en opvangouders. Als zij een enthousiaste motivatiebrief naar LINC schreven, maakten zij kans op een boekenbox, een mooie kist met een 30-tal peuterboekjes, een werkboek en een aanvullende boekenlijst. Naar aanleiding van het project werden er ook lezingen en studiedagen gegeven over het belang van voorlezen en de omgang met boeken bij baby’s en peuters. “Toen de kinderboekenuitgevers brood zagen in werken met die leeftijd was de basis gelegd voor de Voorleesweek”, voegt Majo de Saedeleer eraan toe in De Leeswelp19. Het startschot van de campagne werd gegeven op een studiedag in UFSIA2 in november 1998. In de voormiddag benadrukte Helma Van Lierop-Debrauwer de positieve effecten van voorlezen, waarna Jan Van Coillie concrete tips gaf. In de namiddag werd er van gedachten gewisseld in werkgroepjes. Een jaar later, in oktober 1999, werd de campagne afgesloten met de eerste Voorleesweek.20
1 2
Vereeniging ter Bevordering van het Vlaamsche Boekwezen, sinds 2001 Boek.be Universitaire Faculteiten Sint-Ignatius Antwerpen, sinds 2003 Universiteit Antwerpen
19
Het belang van voorlezen Het boekenboxproject en de Voorleesweek waren niet de enige projecten die zich richten tot baby’s, peuters en kleuters. ‘De prehistorie van het lezen’, opnieuw een initiatief van LINC, was de titel van een lezing waarin de nadruk werd gelegd op de invloed van voorlezen op de (taal)ontwikkeling van jonge kinderen. Lesgeefster Lieve van Hilst probeerde met zo veel mogelijk vuur ouders, mensen in peutertuinen, diensten voor onthaalgezinnen en kleuterscholen warm te maken voor boeken en voorlezen voor de allerkleinsten. Ze haalde haar inspiratie uit het tijdschrift Pluizer, een uitgave van LINC.21 De vraag naar deze lezing werd alsmaar groter, met gevolg dat er freelance lesgevers in dienst werden genomen. De overheidssteun van ministers Weckx en Martens was erg welkom. Hierdoor konden er meer lesgevers opgeleid en meer boekenboxen uitgedeeld worden.22 Ook boekenjuf Annie Beullens besefte dat voorlezen een goede stimulans was om kinderen aan te zetten tot lezen. In haar klas vormde voorlezen telkens de aanzet voor haar lessen en later voor projecten. Naar haar goede voorbeeld stonden er nog enkele (bekende) boekenjuffen- en meesters op, o.a. Hedwige Buys, Ria Dorssemont, Wally de Doncker en Lieve Buyten. Doorheen de jaren zijn er nog een heleboel namen bijgekomen.23
Mediatisering van de literatuur In de jaren ’90 beginnen televisie en computer een steeds grote rol in de vrije tijd van jongeren te spelen. Leerkrachten, opvoeders en leesbevorderaars pikten dit op, en integreerden deze nieuwe media in hun projecten. In 1991 organiseerde PLOB de studiedag ‘Jeugdliteratuur in relatie tot andere media’ om veldwerkers te informeren over de mogelijkheden die deze media met betrekking tot Jeugdliteratuur te bieden hadden.24 In 1996 werd de eerste Jonge Gouden Uil, een jongereneditie van de Gouden Uil, georganiseerd, met de financiële hulp en stimulatie van minister Martens. De media werd nauw betrokken bij het project, waarbij jongeren via een uitgebreid jurysysteem hun oordeel mochten vellen over de genomineerde jeugdboeken.25 Aan het eind van de eeuw waren de pc en het wereldwijde web al goed ingeburgerd bij de leesbevorderaars. “LINC leverde de inhoud voor een website leesbevordering, waarop alle Vlaamse spelers en initiatieven gebundeld werden. Het in 1997 door LINC gemaakte ‘repertorium leesbevordering’ vormde daarvoor de basis, het geld kwam van Martens.”, verduidelijkt Annemie Vercruysse in De Leeswelp26. Anno 2009 bestaat de overkoepelende site niet meer, aangezien elke leesbevorderingsorganisatie zijn eigen webstek heeft.27
20
3. EEN NIEUWE EEUW
Grote spelers “Het opzetten van een centraal informatiepunt zou tot de opdrachten van een Stichting Lezen kunnen behoren.”, verkondigde Carlo Van Baelen (toen onderzoeker, nu voorzitter van het Vlaams Fonds voor de Letteren) reeds in 1996 in Klapper28. Pas vier jaar later, in 2000, geeft minister van Cultuur Bert Anciaux gehoor aan deze wens. Stichting Lezen Vlaanderen, opgericht naar het voorbeeld van de Nederlandse Stichting Lezen, is sinds juli 2002 actief. Majo de Saedeleer, directeur van Stichting Lezen Vlaanderen: “In tegenstelling tot onze noorderburen ondersteunen wij niet alleen het veld maar roepen wij zelf projecten in het leven, voor alle leeftijden.”29. In 2006 werd NCJ/Villa Kakelbont bij de organisatie ondergebracht.30 Verder werd in 2000 ook het Vlaams Centrum voor Openbare Bibliotheken (VCOB), als steunpunt voor de bibliotheken in Vlaanderen, opgericht. Voordien was er al sprake van enig samenwerken tussen de verschillende openbare bibliotheken, maar zo’n nationaal centrum zorgde toch voor een duidelijk aanspreekpunt. Het VCOB beschikte over de middelen om deze samenwerking tot een hoger niveau te tillen: ze konden de projecten veel grondiger aanpakken en een ruimer aanbod voor diverse doelgroepen uitwerken.31 In 2004 voerde het VCOB een uniek, grootschalig gebruiksonderzoek uit binnen de openbare bibliotheken. Het onderzoek leverde duidelijke gebruikersgegevens op, die het centrum inzicht gaven in hun beleid en werking. Hierdoor kon het VCOB haar missie verbeteren, op basis van de noden en verlangens van haar doelpubliek. Een inhoudelijk verrijking die de zender en de ontvanger alleen maar ten goede kon komen.32 In samenwerking met CANON, de Cultuurcel van het departement onderwijs, lanceerde het VCOB de website School en Bibliotheek (www.schoolenbibliotheek.be). De website dient als kennisplatform en inspiratiebron.33
Kleine speler, grote initiatieven In de jaren ’80 stond LINC mee aan de wieg van leesbevordering, in het nieuwe millennium is LINC nog steeds actief. Net voor de eeuwwisseling werd de Voorleesweek in het leven geroepen. In de jaren die daarop volgden ontplooide het project zich tot een ware klassieker, met een krantje vol boekentips, tal van activiteiten en bekende gezichten die hun stem lenen. De aanhang van
21
geïnteresseerde basisscholen en kinderopvangdiensten, die deel willen nemen aan de campagne, neemt ieder jaar toe.34 Voordat de Voorleesweek werd overgedragen aan de grote spelers (Stichting Lezen, VCOB en Boek.be) werkte LINC gedurende enkele jaren actief mee aan de voorbereiding en verspreiding van het project. Destijds werkte ze de workshop ‘Voorlezen, durven en doen’ uit, met als doel (groot)ouders en opvoeders in de praktijk kennis te laten maken met het boekenaanbod voor jonge kinderen en tips om het voorlezen gezellig en boeiend te maken. Vandaag
de
dag
wordt
de
workshop
nog
steeds
aangevraagd
door
scholen,
kinderdagverblijven en andere enthousiastelingen in het vak.35 Ria Swinnen, educatief medewerkster bij LINC, licht een andere project van LINC nader toe: “In 2004 mocht LINC de voorleesrugzakjes vullen die Streekgericht Bibliotheekbeleid Vlaams-Brabant aan zijn bibliotheken aanbood. Die konden de stoffen zakjes met het logo van de Voorleesweek aanvragen en op hun beurt uitlenen aan het publiek. We stopten er meer dan 40 verschillende boekenpakketten in voor de leeftijdsgroepen 0 tot 3, 3 tot 6 en 6 tot 8 jaar. Ook cd’s met liedjes, versjes en voorgelezen verhalen kregen een plaats.”.36
Toekomst Enkele betrokken dames geven hun toekomstvisie, binnen hun eigen organisatie of over literatuur in het algemeen. Ria Swinnen, LINC: “Vooral van onze voorleespunten verwachten we veel goeds, ze hebben nog zoveel potentieel. We hopen dat de bestaande projecten op volle toeren blijven draaien en andere inspireren om nieuwe voorleespunten uit de grond te stampen. Als het even kan, willen we ook nieuwe doelgroepen bedienen die nog niet of niet meer zelf aan lezen toekomen. Ik ben zeker dat ukjes in kinderdagverblijven of senioren in bejaardentehuizen met veel plezier in de boeken zouden duiken.”37 Majo de Saedeleer, Stichting Lezen: “In de toekomst willen ook wij inzetten op leesbevordering bij volwassenen, en willen we sociale groepen aanspreken die moeilijk aan onze geletterde maatschappij kunnen participeren. Daarnaast wil ik de kwaliteit en meerwaarde van literatuur in de verf blijven zetten. Literatuur verruimt je leven. Wie kan lezen, kan denken, hij kan goedkope, rondgestrooide meningen kritisch bekijken.”38 Frederika van Wing, LOCUS (voordien VCOB): “De wereld verandert, zo ook de boeken en zijn lezers. We moeten de vinger aan de pols houden.”39
22
LEESBEVORDERING
Wat is leesbevordering? Heeft leesbevordering zin? Wie doet er aan leesbevordering? Welke mening vertegenwoordigen voor- en tegenstanders? Wat zijn de suggesties voor de toekomst? In dit hoofdstuk tracht ik de grote vragen, die in een soort waas, rond leesbevordering hangen te verhelderen.
Boekpromotie wordt leesbevordering In juli 1989 duikt de term ‘leesbevordering’ voor het eerst op in ‘Bib-Krant’, het tijdschrift van PLOB (de Pluralistische Organisatie voor Bibliotheekgebruik). De definitie die eraan gegeven wordt, luidt als volgt: “Leesbevordering is geen helder omlijnd idee, eerder een verzamelbegrip voor allerlei aktiviteiten die met lezen te maken hebben. Ze drukken de bekommernis uit van overheid, boekhandels, uitgevers, scholen, vormingsinstellingen en – uiteraard – bibliotheken om het lezen (van boeken) te bevorderen.” Vóór 1980 werd daarvoor nog de term boekpromotie gebruikt.
40
Leesbevordering verlegt de nadruk van het product
naar de consument.
Van ‘leesbeurt’ naar ‘leesbibliotheek’ Twintig jaar later, anno 2009, wordt de term ‘leesbevordering’ nog steeds gehanteerd, maar klinkt hij nog steeds even pompeus en vaag. Een woordenboek biedt in dit geval geen hulp, aangezien er geen enkel Nederlandstalig woordenboek (bvb. Prisma, Van Dale, Wolters, etc.) het woord ‘leesbevordering’ in zijn editie heeft opgenomen. Ze maken stuk voor stuk de rechtstreekse sprong van ‘leesbeurt’ naar ‘leesbibliotheek’. Het is blijkbaar onmogelijk om ‘leesbevordering’ in één woord of zelfs in één zin te definiëren. Of misschien is het wel mogelijk, maar durft niemand zich er aan te wagen. Aangezien mijn masterscriptie onrechtstreeks over leesbevordering gaat, is het echter wel gepast om aan te geven waar deze term juist voor staat of in ieder geval welke inhoud ik eraan geef en hoe hij dus zal gebruikt worden in mijn onderzoek.
Van niets in zich dragen tot alles omvatten Als de jaren ’90 aanbreken, is leesbevordering goed ingeburgerd. Onderzoekster Bieke Jongen hanteert de definitie: “Leesbevordering is het geheel van activiteiten waarbij men om principiële redenen planmatig het leesgedrag kwantitatief en/of kwalitatief tracht te beïnvloeden door het verhogen van de motivatie van de (potentiële) lezer.”41 23
Karlijn Piek (1995) zoekt enkele jaren later in haar inleiding op Zoveel lezen we (niet), een Nederlands onderzoek naar lezen, ook naar een omschrijving voor leesbevordering. Zij komt echter niet tot één allesomvattend antwoord, maar laat verschillende opties open: “Voor sommigen betekent leesbevordering de bevordering van het lezen van (fictieve) boeken, anderen denken aan de bevordering van het lezen van literair werk. Ook is het denkbaar dat leesbevordering zich richt op het lezen van alles wat gedrukt is: kranten, boeken en tijdschriften. Weer anderen beschouwen het als bevordering van het adequaat hanteren van verschillende media, waaronder audiovisuele media.”42 Dit zijn aannemelijke betekenissen voor leesbevordering, maar ze beogen wel uiteenlopende invalshoeken, wat het niet makkelijk maakt om tot een éénduidige definitie te komen. De meningen over de invulling van de term leesbevordering zijn duidelijk erg uiteenlopend – van niets in zich dragen tot alles omvatten. Enkele voorbeelden om dit te staven: De visie van Jef van Gool, een beleidsmedewerker leesbevordering bij het NBLC3: “Leesbevordering is niet alleen een boekje omhoog kunnen houden en prachtig kunnen voorlezen, het is ook netwerkvorming, beleidsplannen schrijven, met de ambtenaar van je gemeente of regio om de tafel gaan zitten, projectmanagement, het zit er allemaal in.”43 Volgens Gerard van der Bijl, consulent Gemeentelijk Onderwijs Achterstandenbeleid (GOA) van bibliotheek Amsterdam, betekent dit juist dat het woord ‘leesbevordering’ is verworden tot een nietszeggend begrip, een containerwoord. Hij voegt eraan toe dat er toch ook geen woord bestaat als rekenbevordering? Of ooit al gehoord van een Stichting Rekenen?44 Jan-Hendrik Bakker, filosoof en journalist, gaat hier verder op in. Hij is ervan overtuigd dat de totale afwezigheid van een omschrijving of karakterisering van wat lezen is, of behoort te zijn, leidt tot een zekere richtingloosheid. “Wélk lezen willen we bevorderen, of welk lezen verdient bevordering?”, vraagt hij zich af.45 “Lezen in algemene zin – het omzetten van lettertekens in betekenis – behoeft, evenmin als het rekenen, naast de inspanningen die in het onderwijs worden gedaan geen extra bevordering. Het lezen evolueert met de tijd mee. Nieuwe tijden produceren nieuwe lees- en verteltechnieken. Bovendien bedient de menselijke narrativiteit zich van vele media. Extra aandacht en zorg verdient wel het specifieke verzamelend karakter van het lezen, dat de menselijke geest een pas op de plaats laat maken en haar leert dat het woord meer te bieden heeft dan informatie. Dit reflectieve en tegelijk open ‘lezen met het hart’ wordt bedreigd door
3
Nederlands Bibliotheek en Lektuur Centrum
24
de informatisering van de samenleving die niet alleen het lezen zelf, maar ook de tekst en onze tijd, steeds meer in bezit neemt. Het verzamelend lezen constitueert een wereld, waar ruimte is voor een niet op zichzelf betrokken verwondering. Leesbevordering zou zich moeten richten op de vraag hoe dit verzamelend karakter van het lezen bewaard en verder ontwikkeld kan worden, in relatie tot het boek maar ook tot de andere media.”46
Heeft leesbevordering zin? Uit de hierboven geciteerde visies komt een belangrijke vraag naar boven: ‘Heeft leesbevordering zin?’. In mijn onderzoek over leesbevordering is dit een vraag waar zeker niet aan voorbij gegaan mag worden. “Leesbevordering heeft beslist zin, want zonder leesbevordering zou er nog minder gelezen worden.”, benadrukt Marc Verboord, postdoc onderzoeker aan de Universiteit van Tilburg.47 In maart 2003 verscheen zijn proefschrift Moet de meester dalen of de leerling klimmen? De invloed van het literatuuronderwijs en ouders op het lezen van boeken tussen 1975 en 2000. Centraal in dit proefschrift stond de vraag: Lezen mensen later minder, als hun ouders en leraren hen minder met lezen in aanraking brengen? Na een grootschalig onderzoek, waaraan bijna 700 ouders en oud-leerlingen meewerkten, kwam Verboord tot enkele opbeurende conclusies.48 Ondanks het feit dat de jongeren in de jaren ’90 minder lezen dan destijds de jongeren in de jaren ’70, is de kwaliteit van de leesopvoeding niet achteruit gegaan in de periode 1975-2000, maar juist verbeterd. “Ouders en scholen brachten hun kinderen méér in plaats van minder met lezen in aanraking. De ouders gingen hun kinderen steeds meer stimuleren om te lezen, bijvoorbeeld door ze mee te nemen naar de bibliotheek, over boeken te praten, ze boeken als verjaardagsgeschenk te geven of door zelf het goede voorbeeld te geven. Docenten zijn in de klas minder aandacht gaan besteden aan de traditionele literaire canon en meer rekening gaan houden met de smaak van de leerling.”49 Op de lange termijn leidt zulke kind- en leerlinggerichte benadering tot een hogere leesfrequentie en, tot op bepaalde hoogte, ook tot een hoger leesniveau. Nogmaals: Leesbevordering heeft dus beslist wel zin!50
Leesbevordering in de bibliotheek Onze noorderburen uit de bibliotheeksector hebben een uitgesproken mening over leesbevordering, vooral als het gaat over de integratie van leesbevordering in de bibliotheek.
25
Zij voeren hier levendige discussies over in BibliotheekBlad, een tweewekelijks dagblad voor openbare bibliotheken in Nederland. “Veel bibliotheken zeggen dat ze aan leesbevordering doen. Ik zeg dat bibliotheken niet aan leesbevordering doen. Preciezer geformuleerd: leesbevordering behoort niet tot de basistaken van de bibliotheek”, stelt Gerard van der Bijl.51 Hij verduidelijkt dat hij dit niet zelf heeft bedacht, maar dat dit is vastgesteld door de commissie Meijer4. Van der Bijl wijst op het onderscheid tussen de formulering van basistaken en aanvullende taken binnen het pakket van de bibliotheek en haar werknemers. Onder de basistaken wordt uitsluitend persoonlijke dienstverlening verstaan. Groepsgerichte dienstverlening, zoals dienstverlening aan het onderwijs, educatie, leesbevordering, bestrijding van achterstanden, cultuureducatie, etc. behoort tot de aanvullende taken, aangezien daar aanvullende financiering voor nodig is.52 Yvonne de Wandeler, werkzaam als educatief medewerker bij de Bibliotheek Groningen, merkt op dat leesbevordering vaak wordt uitgevoerd met incidentele gelden, waardoor het werk nooit structureel wordt en niet ingebed raakt in de organisatie.53 Albert Bull, OVGmedewerker van de Openbare Bibliotheek Tilburg, is het hierover niet eens met de Wandeler. Volgens hem zijn die extra (financiële) middelen juist bedoeld om het reguliere werk te beïnvloeden. “Het is vooral de bedoeling om voor een breder publiek te gaan werken. Die extra gefinancierde projectmedewerkers zouden evenveel aandacht moeten besteden aan de interne vertaling als aan de vertaling van het bibliotheekproduct naar de doelgroep. Je moet jezelf dus afrekenen op de inbedding van die activiteiten in je organisatie.”54
Leesbevordering in vraag gesteld De Nederlandse auteur en boekenliefhebber Marcel Möring neemt in BibliotheekBlad55 een duidelijk standpunt in: “Ik geloof niet in leesbevordering”. Möring zou liever zien dat het geld dat nu naar leesbevordering gaat, ten goede komt aan de bibliotheken. “Maak ze maar gratis voor iedereen tot twintig jaar en zorg dat het aantrekkelijker wordt om er te verblijven voor wie van boeken houdt.”56 Een Nederlandse tiener getuigt twee jaar later in BibliotheekBlad57 over de al dan niet werkende invloed van leesbevordering op hem. Hoewel hij vroeger werd voorgelezen en naar de bibliotheek ging, leest hij nu nog amper vijf boeken per jaar (de opgelegde werken voor school even buiten beschouwing gelaten). Hij concludeert dat leesbevordering bij hem dus niet echt geholpen heeft. Ook al weet hij niet direct wat ouders en docenten nog meer kunnen
4
Deze commissie baseert zich op het Beroepsprofiel bibliothecaris openbare bibliotheken.
26
doen om jongeren enthousiast te maken voor boeken. Na een suggestie over een grote mediatheek op school, komt hij tot het volgende besluit: “En bibliotheken moeten wellicht het leengeld en lidmaatschap afschaffen. Daarmee werpen ze een drempel op. Jongeren die toch al weinig lezen, zullen immers minder snel naar de bibliotheek gaan als ze ervoor moeten betalen.”58 Hiermee wordt de roep van Marcel Möring versterkt door iemand uit de betreffende doelgroep. Zij zullen hoogstwaarschijnlijk niet de enigen zijn die dit standpunt innemen. Wordt er geluisterd naar, nagedacht over en ingegaan op hun roep? Of gaat hij totaal verloren in de chaos van onze moderne kennismaatschappij?
Leesbevordering, een eigen visie Ik ben het niet eens met de personen die zeggen dat leesbevordering een leeg begrip is. Als je het woord letterlijk interpreteert, dan staat leesbevordering voor de bevordering van het lezen. Indien je een niet-lezer kan aanzetten tot lezen, is jouw doel, in deze definitie, reeds bereikt. In zekere zin is deze redenering volstrekt logisch en uiteindelijk ook het streefdoel van iedereen die aan leesbevordering doet. Leesbevordering is namelijk meer dan alleen een theorie, het komt pas tot zijn recht in de praktijk. “Leesbevordering is het geheel van activiteiten waarbij men om principiële redenen planmatig het leesgedrag kwantitatief en/of kwalitatief tracht te beïnvloeden door het verhogen van de motivatie van de (potentiële) lezer.”59 Ik kan mij volledig vinden in de definitie die onderzoekster Bieke Jongen aan leesbevordering geeft. Tot het geheel van activiteiten kunnen zowel activiteiten die zich richten tot het individu als tot een groep gerekend worden. Bvb. het mooiste kwartiertje van dag beleven met mama of papa versus deelnemen aan een (inter)actieve workshop tijdens de Jeugdboekenweek. Onder de ‘men’ in de definitie reken ik alle leesbevorderaars: (groot)ouders, leerkrachten, bibliotheekmedewerkers, boekhandelaars, leesbevorderende organisaties, … Iedereen die zich klein- of grootschalig inzet om het lezen te stimuleren. De ‘principiële redenen’ zijn voor ieder van deze leesbevorderaars verschillend. Planmatig: concrete doelen, duidelijkheid, structuur, … Wie aan leesbevordering wil doen, moet weten wat hij wil doen, hoe hij dat gaat aanpakken en vooral, wie hij wil bereiken. Binnen leesbevordering moet het leesplezier van de lezer centraal staan. Het mag om te beginnen niet voortkomen uit dwang, want dat heeft een averechts effect. Je moet proberen om de (potentiële) lezer op een positieve manier te benaderen en te stimuleren.
27
Om met de woorden van Helma van Lierop-Debrauwer te eindigen. “Ik denk dat je van leesbevordering ook niet te hoge verwachtingen moet hebben. Je kunt kinderen wijzen op een aantal dingen en samen een aantal activiteiten doen en ze duidelijk proberen te maken hoe leuk lezen is, maar iedereen maakt toch zijn eigen keuzes. En je wordt natuurlijk ook niet per definitie een slechter mens als je niet leest.”60
28
LEESBEVORDERENDE ORGANISATIES
In alfabetische volgorde: -
Boek.be
-
De Luisterlezer
-
Leesweb
-
LINC
-
LOCUS
-
Stichting Lezen
29
BOEK.BE
VAN
VEREENIGING
TER
BEVORDERING
VAN
HET
VLAAMSCHE
BOEKWEZEN… Op 13 januari 1929 kwamen de pioniers van het boekenvak in Vlaanderen samen in de ‘Vlaamsche Club’ te Brussel, met de bedoeling een ‘gemeenschappelijke werking voor stelselmatige propaganda’ te organiseren. Met grote vreugde werd op 10 april 1929 in het Belgisch Staatsblad de geboorte van hun eerste kind, de Vereeniging ter Bevordering van het Vlaamsche Boekwezen (VBVB), aangekondigd.61 De werking van de VBVB kende tot aan de Tweede Wereldoorlog twee duidelijke invalshoeken. Allereerst moest er een georganiseerd boekenvak tot stand komen dat de verkoop en de verspreiding van het boek in Vlaanderen zou bevorderen. Hier wordt de commerciële geest van de vakorganisatie duidelijk. Daarnaast stelde de VBVB zichzelf tot doel om het boek te verspreiden met het oog op een culturele heropleving van Vlaanderen. Het boek zou de mensen cultuur bijbrengen en daardoor zou de kracht van Vlaanderen duidelijk worden.62 De VBVB werd in de lente van 1940 niet alleen opgeschrikt door het uitbreken van de oorlog, maar ook door het overlijden van haar gewezen voorzitter Leo Kryn op 4 april 1940. Met de strijdlustige uitspraak: “Maar wij mogen niet bij de pakken blijven zitten. Wij moeten aanpakken.”, trok Maurits de Meyer, directeur van Standaard Boekhandel, de werking van de VBVB weer op gang.63 De verordeningen die de bezetter uitvaardigde en waar de VBVB en haar leden zich naar moesten schikken, werkten het optimisme van de Meyer echter tegen.64 De propaganda voor het boek werd – behalve via de Boekenbeurs en enkele sporadische initiatieven – op een lager pitje gezet, maar het tijdschrift Mededeelingen bleef men, samen met de bibliografie, uitgeven.65 Het einde van de Tweede Wereldoorlog betekende voor de VBVB een nieuwe start. Het bestuur koos voor een sectoriële opsplitsing van de verschillende belangengroepen (boekverkopers, importeurs en uitgevers) om het eigen functioneren te verbeteren. Diverse problemen teisterden echter het boekenvak en dat zorgde voor grote interne conflicten. Aan het einde van de jaren zestig was de toestand onhoudbaar geworden en besloot de VBVB het bestuursapparaat te herstructureren en haar statuten te herschrijven. In 1919 werden drie bonden opgericht: de Algemene Vlaamse Boekverkopersbond vzw, de Bond van alleenverkopers van Nederlandse boeken vzw en de Vereniging van Uitgevers van Nederlandstalige boeken vzw.66 30
Aan het begin van de 20ste eeuw opteerden de drie bonden elk voor een naamsverandering: de Algemene Vlaamse Boekverkopersbond (AVBB) werd omgedoopt tot de Vlaamse Boekverkopersbond (VBB), de Vereniging van Uitgevers van Nederlandstalige Boeken (VUNB) werd de Vlaamse Uitgevers Vereniging (VUV) en de Bond van Alleenverkopers van Nederlandse Boeken (BANB) kwam naar buiten als de Verenigde Boekimporteurs (VBI).67 Elke bond verdedigde de specifieke belangen van haar leden en ontplooide eigen activiteiten. De overkoepeling van de VBVB bleef bestaan voor de behartiging van de gemeen schappelijke belangen van het boekenbedrijf.68 Na enkele maanden al werden er binnen de VBVB maar ook binnen de drie bonden commissies en werkgroepen samengesteld om de taak van de respectievelijke besturen te verlichten. Bvb. Wetenschappelijke en Educatieve Boekhandels (WEB), Groep Educatieve en Wetenschappelijke Uitgevers (GEWU), etc.69 De herstructurering van de VBVB zorgde ervoor dat de drie sectoren – uitgevers, boekhandelaren en importeurs – meer zelfstandigheid kregen. De oprichting van kleinere groeperingen binnen de Boekverkopersbond en de Bond van de uitgevers wijst op een steeds verdergaande specialisatie.70 11 september 2001 was niet alleen een keerpunt in de Amerikaanse geschiedenis, maar ook in de geschiedenis van het Vlaamse boekenvak. Op die dag werd de oude naam Vereniging ter Bevordering van het Vlaamse Boekwezen vervangen door Boek.be. De oude lange naam werd ingeruild voor een korte, meer hedendaagse internetbenaming. ‘Vermits informatie en communicatie via elektronische kanalen steeds belangrijker wordt dachten wij dat deze keuze vandaag de juiste was’, aldus de reactie van Tijdingen.71
… TOT BOEK.BE Boek.be is de confederatie van de belangenverenigingen van het Vlaamse boekenvak. Zij groeperen de Vlaamse uitgevers (VUV), de Vlaamse boekverkopers (VBB) en de Vlaamse boekimporteurs (VBI).72 De importeurs zijn bedrijven die boeken importeren, voornamelijk vanuit Nederland, omdat ongeveer 60% van hetgeen in Vlaanderen op de markt is van Nederlandstalige boeken in Nederland wordt geproduceerd.73 Van de totale verkoop van nieuwe boeken in Vlaanderen vertegenwoordigen de leden van Boek.be zo’n 90% van de markt, en dit zowel aan producenten- als aan verkoopszijde. De kerntaak van Boek.be is het bevorderen van het boek in Vlaanderen door haar ledenverenigingen een optimale inhoudelijke en logistieke steun te verlenen.74 Boek.be organiseert hiertoe uiteenlopende boekenacties verspreid over het ganse jaar. Hun grootste promo-initiatief en tevens belangrijkste bron van inkomsten is de Boekenbeurs.75 31
HET HUIS VAN HET BOEK In het Huis van het Boek, gevestigd in de Te Boelaerlei in Borgerhout, zijn achttien mensen actief, waarvan vijftien full-time. Joris Geerts, directeur van Boek.be, leidt een groep van veertien medewerkers. Het Kenniscentrum wordt vertegenwoordigd door drie mensen. De ITPlatformen worden bestuurd door opnieuw drie mensen. De promotiecel wordt bezet door vijf mensen die zich conceptueel, organisatorisch en communicatief bezighouden met het in elkaar boksen van de verschillende promotieacties.76 Naast de organisatie van Boek.be zijn er ook drie medewerkers die respectievelijk de Vlaamse Uitgevers Vereniging (VUV), de Vlaamse Boekimporteurs (VBI) en de Vlaamse Boekverkopersbond (VBB) vertegenwoordigen in het huis.77
DRIE TEAMS 1. Kenniscentrum Boek.be is voortdurend begaan met het culturele en economische klimaat waarin boeken kunnen gedijen. Om alles in goede banen te leiden richtte Boek.be hiertoe in 2006 het Kenniscentrum op als centraal steunpunt voor het boekenvak. Van daaruit pleit zij bij beleidsmakers en administraties, voert zij overleg met andere instellingen en organisaties, vergaart zij kennis en biedt zij ondersteuning.78
Opleiding Boek.be heeft een interessant opleidingsaanbod voor professionals uit alle drie de vakdomeinen. Daarnaast is er een boeiende introductiereeks voor al wie in boeken of in het boekenvak geïnteresseerd is. Met deze cursussen komt Boek.be tegemoet aan de vraag naar (meer) professionele opleidingen voor het boekenvak.79 Bvb. In 2009 biedt Boek.be een in-company training auteursrecht, twee sessies ‘Web 2.0 voor de boekhandel’, een studievoormiddag ‘Bewegende boeken – nieuwe kansen voor bibliotheken, uitgevers en onderwijs’ en een studiedag ‘recessiemarketing’.80 In het voorjaar van 2010 doceert Boek.be een lessenreeks ‘Uitgeverij en boekhandel: actuele vraagstukken’ in de opleiding Informatie- en bibliotheekwetenschappen aan de Universiteit Antwerpen.81 Doorlopend biedt Boek.be ‘Mystery Shopper’ voor boekhandels aan.82 Sinds vorig jaar organiseert Boek.be in samenwerking met de Universiteit Antwerpen de Leerstoel, een conferentie rond een actueel thema in het boekenvak.83
32
Innovatie Radio Frequency Identification (RFID) is een technologie die door middel van radiosignalen de unieke identificatie van producten, dieren en mensen op afstand mogelijk maakt. Een RFID-tag is het onderdeel van een RFID-systeem dat wordt bevestigd op een object.84 In de boekensector zou deze RFID-tag gebruikt worden als vervanger van de barcode. Hiermee zou men enerzijds de boeken kunnen beveiligingen: voor het uitlenen van boeken in bibliotheken of tegen eventuele diefstal in zowel de bibliotheken als de boekhandels. Anderzijds zou deze nieuwe toepassing ook de verkoop van boeken kunnen registreren, in de boekhandels of evengoed op projecten als de Boekenbeurs.85 In mei vorig jaar organiseerde Boek.be het symposium ‘Boeken op dezelfde golflengte?’. Tijdens dit symposium konden ruim 80 deelnemers kennis maken met de mogelijkheden van RFID voor het boekenvak. Zowel bij de sprekers als bij de deelnemers was er intentie tot verder overleg.86 Boek.be is zich aan het verdiepen in deze technologie en haar mogelijkheden. Zij zijn zich echter wel bewust van de organisatie en de medewerking die RFID zal eisen van de verschillende sectoren. Daarnaast vraagt het systeem ook om een grote financiële ondersteuning. Eens RFID in omloop wordt gebracht, heeft het echter wel financiële en ecologische voordelen.87
Onderzoek Binnen Boek.be wordt er aan twee verschillende soorten onderzoek gedaan:
Wetenschappelijk onderzoek i.s.m. de Wetenschapswinkel Boek.be stelt verschillende wetenschappelijke onderzoeksvragen op, die zij openstellen naar studenten, van hogescholen en universiteiten in heel Vlaanderen, om onderzoek naar te doen.88
Marktonderzoeken i.s.m. TNS Media en GfK Retail and Technology -
TNS Media Boek.be deed in 2006 een beroep op TNS Media om de verkoopscijfers van uitgevers en distributeurs te verzamelen om meer inzicht te krijgen in de Vlaamse boekenmarkt. De resultaten waren op verschillende vlakken positief te noemen: het gaat goed met het boek in Vlaanderen! TNS Media blijft cijfers verzamelen voor Boek.be zodat zij op de hoogte blijven van de globale toestand van de markt.89 33
-
GfK Retail and Technology In december 2008 sloot Boek.be een overeenkomst GfK omtrent het inzamelen van de cijfers van de kassaverkoop in Vlaanderen. Het akkoord houdt in dat Boek.be toegang krijgt tot de boekenmonitor Vlaanderen die de cijfers van de boekenverkoop verzamelt. De omzetcijfers en het aantal verkochte boeken zijn gebaseerd op de verkoopcijfers van alle boeken in alle talen in Vlaanderen en Brussel min de verkoop van Franse boeken in Brussel.90
Juridisch en economische dienstverlening en advies Naast intern advies voor de ledenverenigingen geeft huisjurist Kurt Van Damme ook – tegen betaling – extern advies aan bedrijven en natuurlijke personen.91
2. IT – Platformen
Boekenbank.be, i.s.m. Bibnet De website www.boekenbank.be is begonnen als een website voor de uitwisseling van informatie over boeken tussen boekhandels en uitgevers. Sinds een aantal jaar is de site zich echter ook gaan oriënteren op het publiek.92 Anno 2009 is het een site waar je informatie vindt over meer dan 200.000 boeken in diverse genres. Stuk voor stuk online te bestellen bij uw favoriete boekhandel om de hoek.93
Boekenbrief Als abonnee ontvang je maandelijks een Boekenbrief van Boek.be. In deze Boekenbrief, die verstuurd wordt via mail, staat enerzijds informatie over de lopende activiteiten van Boek.be. Anderzijds wordt u als fervente lezer op de hoogt gehouden van de laatste publicaties, weergeven volgens interessegebied.94
BoekenCast.be In BoekenCast.be worden online broadcasting en een boekenkast samengebracht. Zo divers de boeken in de boekenkast kunnen zijn, zo divers is BoekenCast.be. Deze online literaire podcastzender herbergt bestaande en nieuwe podcasts rond lezen, boeken en literatuur in de brede zin van het woord. Noem BoekenCast.be dus gerust een ‘literaire audio-zender’, met verschillende programma’s. De luisteraar kan zijn/haar eigen shortlist aanmaken, of abonneert zich op de volledige BoekenCast via www.boekencast.be of via iTtunes.95 34
Website Boek.be De website www.boek.be is een nieuws- en informatiesite voor enerzijds de leden van Boek.be en anderzijds het grote publiek. Je vindt er alle informatie over de samenstelling en de werking van de organisatie, alsook over de talrijke boekenacties die zij organiseren. De huidige website van Boek.be wordt binnenkort in een nieuw kleedje gestoken. Voor de nieuwe versie zal (nog) meer aandacht worden besteed aan interactiviteit, contact met de lezers, etc.96
3. Promotie Boek.be wil in haar Vlaamse publiek de non-users overtuigen, de light-users motiveren en de heavy-users bedienen. Met de slogan ‘Zet je zinnen op een boek’ voert de organisatie het hele jaar door collectieve promotieacties voor boeken in Vlaanderen. Zij hanteren hierbij het principe: de juiste boeken onder de aandacht van de juiste mensen brengen op het juiste moment, en dat door middel van publieke campagnes. Een intense samenwerking met verschillende mediapartners en de pers maakt deze campagnes ieder jaar tot een groot succes. Hieronder een overzicht.97
ACTIVITEITEN TER PROMOTIE VAN HET BOEK Boek.be organiseert het hele jaar door uiteenlopende activiteiten, voor klein en groot. Ieder jaar opnieuw wordt er gekeken naar de behoeften en interesses van het doelpubliek om een nieuw thema te kiezen of een ander accent te leggen binnen het bestaande aanbod van activiteiten. Voor iedere actie wordt naar de meeste geschikte (media)partner gezocht om het project te verspreiden en te financieren.98
Gedichtendag, o.l.v. Stichting Poetry International (NL) en Stichting Lezen Vlaanderen Gedichtendag is hét poëziefeest van Vlaanderen en Nederland. Ieder jaar wordt op de laatste donderdag van januari de poëzie een dag lang in de schijnwerpers geplaatst.
Herman de Coninckprijs, i.s.m. De Standaard, Canvas en Radio 1 In 2007 riep Boek.be de Herman de Coninckprijs in het leven om de poëzie in Vlaanderen een hart onder de riem te steken en de nodige waardering toe te kennen. Door de prijs op te splitsen in een professioneel luik (erkenning door vakjury) en een publiek luik (publieksprijs) wil Boek.be een dubbele injectie van appreciatie en promotie toedienen aan de dichtkunst in Vlaanderen.99 35
Jeugdboekenweek, o.l.v. Stichting Lezen Vlaanderen Binnen het kader van de jeugdboekenweek ontfermt Boek.be zich over de jeugdboekenprijzen: bekroning van boeken, auteurs en illustratoren. Sinds een aantal jaren zijn ook binnen het kader van de jeugdboekenactie de Boekenbeesten ontwikkeld.100
Boekenbeesten Boek.be riep negen Boekenbeesten in het leven: Axi ‘Ik kan moeilijk stilzitten en ben altijd in de weer met mijn hobby’s. Handen uit de mouwen!’101; Dwarrel ‘Ik ben een dromer. Ik hou van mooie woorden, van gedichten en gedachten.’102; Famil ‘Ik hou van verhalen met lieve broers, dappere zussen, en kranige opa’s – als alles maar goed komt op het einde!’103; Fantom ‘Ik heb een tomeloze fantasie. Ik ben de beste maatjes met draken, heksen en buitenaardse wezens.’104; Giechel ‘Ik hou van lachen. Ik voel me goed in het gezelschap van moppentappers, lolbroeken en lachebekken.’105; Griddle ‘Ik durf je de stuipen op het lijf jagen. Ik verslind alle avontuurlijke boeken, als het maar spannend en angstaanjagend is.’106; Histor ‘Ik vertel het liefst verhalen over vroeger én vandaag. Ik trek graag op met ridders en jonkvrouwen maar ben ook dol op de wereld van nu.’107; Knussel ‘Ik ben een echte knuffelaar. Ik nestel me het liefst in boeken over vriendschap en liefde.’108 en tenslotte Speur ‘Ik ben heel nieuwsgierig en zoek altijd het antwoord op allerlei levensbelangrijke vragen.’109. Boek.be organiseert ieder jaar beestige acties, via de negen Boekenbeesten, om de kinderen op een nieuwe en leuke manier kinderboeken te leren ontdekken.110 In chronologische volgorde: Boekentrommel (2005), Boekenbeestenlied i.s.m. de Ketnetband (2006), stickerboekje (2007), postkaarten en postzegels (2008) en boekensteunen en een exclusieve Boekenbeestenbus i.s.m. Selle de Vos van De Luisterlezer (2009).111
Jeugdboekenprijzen voor auteurs en illustratoren De Boekenleeuw is de prijs voor het beste Nederlandstalige kinder- of jeugdboek uit het afgelopen jaar van een Vlaamse auteur. Aan deze prijs is een bedrag van 2.500 euro en een gouden speld verbonden.112 De Boekenpauw gaat naar de illustrator van het best geïllustreerde kinder- of jeugdboek van het voorbije jaar. De winnaar ontvangt eveneens 2.500 euro en een gouden speld.113 De Boekenwelp en de Boekenpluim zijn eervolle vermeldingen die als aanmoediging dienen voor respectievelijk auteurs en illustratoren. Deze laureaten ontvangen geen geldprijs, maar wel een zilveren speld als attentie.114 36
Literaire Lente
Zogezegd in Gent, i.s.m. Radio 1 en De Standaard Het boekenfestival van Radio 1 vindt jaarlijks plaats in de Gentse Vooruit. Speciaal voor dit festival worden alle zalen voor het publiek geopend en ingepalmd door een schare binnen- en buitenlandse auteurs die in het literaire voorjaar hun nieuwe werk presenteren of die om een andere reden het mooie weer maken.115
Literaire Lente – bijlage, i.s.m. De Standaard De Standaard der Letteren wijdt een speciale editie aan de Literaire Lente. In deze bijlage worden de 24 titels van de Literaire Lente bekendgemaakt. U vindt er tevens ook de kortingsbonnen van € 2,5 per boek, die u kan opnemen in maar liefst 170 deelnemende boekhandels.116
Auteurs te gast in de boekhandels Naar aanleiding van de Literaire Lente nodigen een aantal boekhandels in Vlaanderen auteurs, wiens boek is opgenomen in de Literaire Lente – lijst, uit om hun boeken in levende lijve aan u voor te stellen.117
Doe mei maar een Doeboek, i.s.m. Libelle Mei is de maand bij uitstek om de handen uit de mouwen te steken. Daarom slaan Boek.be en Libelle sinds enkele jaren de handen in elkaar om een speciale bijlage met boeken uit te geven. Onder het motto ‘Doe mei maar een Doeboek’ selecteren ze 40 inspirerende en originele doeboeken, boordevol tips en info om actief mee aan de slag te gaan. Thema’s die aan bod komen: koken, huis en tuin, wellness en psycho, hobby en creatief, etc.118
Boek Begin Er wordt niet alleen aan de volwassenen gedacht als het aankomt op boekenbijlagen of brochures over de nieuwste boeken of promotieboeken. De Boek Begin – brochure licht alle ouders in over het recentste aanbod voorleesboekjes voor kinderen van 2-3 jaar.119
Zomer van het Spannende Boek, i.s.m. Humo Gedurende de acht zomerweken publiceert Humo een misdaadbijlage waarin ongeveer 50 spannende boeken, van nationale én internationale auteurs, worden voorgesteld en aangeprezen. Voor ieder boek is er eveneens een kortingsbon in de bijlage opgenomen, die je kan inruilen in één van de deelnemende boekhandels. De Zomer van het Spannende boek bezorgt je de hele zomer lang klamme handen en slapeloze nachten.120 37
De Andere Strip, i.s.m. Humo De Andere Strip is een gloednieuwe boekenactie van Boek.be die je wil laten proeven van minder bekende, maar niet minder boeiende stripgenres. De actie zal ieder jaar een ander stripgenre in de kijker zetten. In 2008 mocht de striproman – ook wel bekend als de graphic novel – de spits afbijten.121 Het is opnieuw Humo die een speciale uitneembare bijlage voorziet. Deze bijlage bevat onder meer interviews met bekende stripromanciers, een kennismaking met de uitverkoren titels en kortingsbonnen, voor elke titel één.122
Vlaams Fonds voor de Letteren Naast De Andere Strip – actie van Boek.be vergroot ook het Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL) zijn inspanningen om het Vlaamse striptalent in binnen- en buitenland te ondersteunen. Zo was de Vlaamse strip in januari nog eregast op het internationale stripfestival van Angoulême. In 2009 kent het VFL voor 153.600 euro aan werkbeurzen toe aan zeventien Vlaamse stripauteurs.123
Boekenbeurs De Boekenbeurs is de grootste en wellicht bekendste boekenactie van Boek.be. Ieder jaar opnieuw vindt de Boekenbeurs van 31 oktober tot en met 11 november plaats in Antwerp Expo (vroeger Bouwcentrum). Een honderdtal standhouders – uitgevers, boekhandels en andere organisaties – etaleren voornamelijk hun boeken, maar ook andere producten. Niet alleen boeken, maar ook auteurs zijn goed vertegenwoordigd. Zo geven honderden binnen- en buitenlandse auteurs acte de présence op de Boekenbeurs. Zij signeren hun boek(en) op de stand van hun uitgever of vertellen hun verhaal op de Boekenverdieping, een ontmoetingsplaats tussen lezers en schrijvers, gemodereerd door bekende Vlamingen.124
Debuutprijs, i.s.m. Provincie Antwerpen Jaarlijks reikt Boek.be de Debuutprijs voor het beste Vlaamse debuut uit in de categorieën proza, biografieën, essays, toneelteksten en filmscenario’s. De winnaar van de Debuutprijs wint een geldprijs van 6.200 euro, met de medewerking van de Provincie Antwerpen.125 Traditiegetrouw maakt Boek.be de winnaar bekend op de persconferentie van de Boekenbeurs, begin oktober. De prijs zelf wordt overhandigd op de officiële opening van de Boekenbeurs.126 38
Onderzoek Plantijn Hogeschool Antwerpen Om de twee jaar gaat een team van laatstejaarsstudenten aan de Plantijn Hogeschool via een grootschalige enquête op zoek naar het profiel van de Boekenbeursbezoeker en zijn koopgedrag. De onderzoeksresultaten zijn voor Boek.be en stad Antwerpen zeer interessant om de Boekenbeurs te evalueren en eventueel naar de toekomst toe te verbeteren. Het volledige onderzoeksrapport is beschikbaar op de website van Boek.be.127
Van verkoopbeurs naar belevingsbeurs Uit het vorige Plantijn - onderzoek was gebleken dat steeds meer mensen met vrienden en in gezinsverband naar de Boekenbeurs komen. Hierop inspelend voorzagen de organisatoren een grotere kinderopvang en een speciaal Kidz-programma, bestaande uit interviews met auteurs, voorleessessies, theater, knutselworkshops, etc. Ook voor volwassenen wordt het programma ieder jaar aangepast en uitgebreid.128 Twee jaar later, in 2008, kwam het onderzoeksteam tot de vaststelling dat 17% van de bezoekers
deelnam
aan
de aangeboden
activiteiten:
lezingen, uitreikingen,
themaroutes, etc. Hieruit blijkt dat de Boekenbeurs niet enkel een verkoopbeurs is, maar stilaan ontwikkelt tot een belevingsbeurs, voor groot en klein.129 In de toekomst wil Boek.be deze beleving nog meer stimuleren door de themadagen en de themaroutes nog meer toe te spitsen op de verlangens van de bezoekers. Zo staat het digitaliseren van de themaroutes op hun to do – lijstje.130
Dag(en) van de Literatuureducatie, o.l.v. CANON Cultuurcel Tijdens de Dagen van de Literatuureducatie wordt het belang van lezen en literatuur in het onderwijs benadrukt. Er wordt gewerkt vanuit een brede visie: literatuur op zichzelf, maar ook in combinatie met theater, woord, dans, muziek, beeld, film, etc. en in samenwerking met tal van partners: bibliotheken, auteurs en andere organisaties die zich inspannen om het lezen aantrekkelijk te maken.131
Beste Boekenjuf of Boekenmeester Sinds vier jaar wordt er op de laatste dag van de literatuureducatie de prijs voor de Beste Boekenjuf of Boekenmeester uitgereikt. Maar liefst drie juffen en/of meesters worden bekroond omwille van het feit dat zij boeken een prominente plaats in hun klas geven. De prijs die zij ontvangen, bestaat uit een boekenpakket van 100 boeken (1e plaats),
75
(2e
boeken
klas/schoolbibliotheek.
plaats)
of
50
boeken
(3e
plaats)
voor
de
132
39
Plantin-Moretus prijs voor de Best Verzorgde boeken, o.l.v. Vlaamse Uitgevers Vereniging (VUV) en het Plantin Genootschap De Plantin-Moretusprijzen bekronen de vormgeving, illustratie en grafisch - technische productie van de Best Verzorgde Boeken in Vlaanderen. Ze erkennen dus enerzijds de aandacht die u besteedt aan kwaliteitsvolle vormgeving, en willen anderzijds die aandacht in de bloemetjes zetten.133 De prijs wordt in negen verschillende categorieën uitgereikt: literatuur (proza, poëzie, theater), school- en studieboeken en wetenschappelijke uitgaven, kunst- en fotoboeken en catalogi van tentoonstellingen en musea, overige non-fictie, kinder- en jeugdboeken, private press en experimentele boeken, werk van Vlaamse vormgevers en buitenlandse uitgevers, debuutprijs voor jonge afgestudeerden en publieksprijs voor de beste cover.134
40
DE LUISTERLEZER
SELLE DE VOS Selle de Vos begon zijn carrière als medewerker bij uitgeverij Infodok (later overgenomen en uitgebreid tot Davidsfonds/Infodok). Toen hij na verschillende jaren de deur van de uitgeverij achter zich toetrok, zette hij de stap naar zelfstandig promotor van enkele auteurs.135 Tijdens zijn werkjaren was Selle de Vos steeds geboeid door kinder- en jeugdboeken, zodat er een dag kwam waarop hij daar zelf iets mee wou doen. Hij ging de uitdaging aan om spelen en lezen met elkaar te integreren, concreet wil dit zeggen: spelplezier opwekken in leesplezier.136 In 2001 werd De Luisterlezer geboren en ondergebracht in een vzw. Na twee jaar was het lied van de vzw echter al uitgezongen, aangezien er niet voldoende zangers waren… Maar De Luisterlezer bleef bestaan. Selle de Vos gaf zijn droom niet zomaar op en ging alleen door. Om het project nieuw leven in te blazen, ging hij op zoek naar een vernieuwende manier om zijn project aan de man te brengen. Hij kreeg het idee van een rondrijdend voertuig, waarin vertelactiviteiten konden georganiseerd worden… en niet veel later was de eerste Luisterlezerbus een feit.137 Sindsdien trekt Selle de Vos heel Vlaanderen rond met zijn Luisterlezerbus. Niet alleen scholen, bibliotheken en boekhandels, maar alle geïnteresseerden kunnen (tegen vergoeding) een beroep doen op De Luisterlezer (in- of exclusief bus). Selle de Vos wil binnen zijn project niet alleen organiseren en plannen, maar ook zélf voorlezen en vertellen. De programma’s die hij uitwerkt wil hij zelf ook aan de man brengen. Op die manier heeft hij contact met de kinderen en kan hij zien hoe zij het programma opnemen. Dit geeft hem inspiratie voor het herwerken van of het opstellen van nieuwe vertelprogramma’s.138
MEDEWERKERS Selle de Vos is de hoofdrolspeler van De Luisterlezer, maar hij wordt bijgestaan door een groep enthousiaste medewerkers. In de beginjaren waren dit een tiental mensen: studenten, leerkrachten, theatermakers, etc. Doorheen de jaren zijn er enkele onder hen vertrokken, maar is er ook wel eens iemand nieuw bijgekomen. Momenteel draait De Luisterlezer op een drietal gemotiveerde medewerkers, met Selle als centrale spilfiguur, die inhoudelijke werken aan de inhoud van de programma’s en de uitwerking ervan. Praktisch gezien, voor de bus of de site, krijgt Selle de Vos hulp van enkele vrienden.139 41
MISSIE Op de website www.luisterlezer.be wordt de missie en de basisfilosofie van De Luisterlezer gedetailleerd uitgeschreven. Kernwoorden als natuur, cultuur, kinderen, mensenrechten, etc. staan hier centraal.
Een levenswijze De Luisterlezer is een project met als utopie een levenswijze waar samen leven leuk is, omdat mensen van elkaar kunnen leren, ook al leven ze in totaal andere culturen. Een levenswijze waar kinderen echt zichzelf mogen zijn, waar ze groeiruimte en leefruimte krijgen, zoveel als ze nodig hebben. Een levenswijze waar ze groen achter de oren mogen zijn: naïef, kwetsbaar en speels de wereld zelf ontdekken, spelen om het spelplezier zelf… Een levenswijze dicht bij de natuur, bij het leven op aarde en bezorgd om de Aarde.140
Groene filosofie De basisfilosofie van De Luisterlezer bestaat uit zeven overtuigingen in verband met de mens en de wereld141:
Geweldloos, in de zin van respect voor elkaar. Daar actief aan meewerken is heel wat anders dan wat sommige media, simulatiespelen en computerspellen voor effect hebben: zij verhogen voortdurend de menselijke tolerantiegrenzen voor geweld alsof het best leuk kan zijn, bevorderen de gewenning aan geweld van oorlogssituaties, persoonlijk geweld, geweld op straat, geweldpleging op en misbruik van kinderen (en alle mensen).
Mensvriendelijk, zeker voor de kleine opgroeiende kinderen: geborgenheid, familiale context, nestwarmte. De mensenrechten vormen de algemene achtergrond, de rechten voor het kind een van de concrete werkterreinen.
Milieuvriendelijk: zorg voor de aarde, die ook voor ons zorgt (kringloop, of het zich opgenomen weten in een geheel dat gestimuleerd kan worden in haar evolutie naar harmonie).
Humor, het spel tussen ernst en grap, tussen regels en vrije ruimte. Dit is tegengesteld aan dogmatisme, dat alles denkt te kunnen vatten en regelen.
Naïviteit: sluit nauw aan bij de humor van kinderen. Hun onbevangen kijk waarmee ze vaak dingen reduceren tot hun essentie, waardoor ze creatief met alles kunnen omgaan… Zij hebben het recht naïef en groen achter hun oren te zijn. Humor en naïviteit zijn voor iedereen waarden om te koesteren. 42
Welzijn van alle mensen en rechtvaardigheid: het vechten voor de eigen lap grond en eigen macht kan slechts afnemen bij een gelijkmatige spreiding van de rijkdom en van bezittingen en als men erkent dat niemand zijn eigendom kan claimen over mensen, open ruimte, aarde, natuurlijke rijkdommen… want zij zijn eenieders bezit. Daaruit volgt ook het mundiale karakter.
Mundiaal perspectief: de problemen van verre (arme) landen liggen niet ver van ons bed. Andere volkeren en culturen zijn niet bedreigend, wanneer men elkaar met respect behandelt. Wederzijds, welteverstaan.
DE BUS
De Luisterlezerbus De kleurrijke Luisterlezerbus is het uithangbord van De Luisterlezer. De allereerste Luisterlezerbus heeft de geest al gegeven, de tweede bus rijdt nog steeds actief rond. De eerste Luisterlezerbus was een oude Bibliobus die nieuw leven werd ingeblazen. Langs de buitenkanten werd de bus geschuurd en geschilderd. Schoolkinderen zorgden voor inspirerende tekeningen rond de thema’s boeken, lezen, natuur en kinderrechten. De uiteindelijke vormgeving werd een compilatie van deze tekeningen. Kreakatau vzw zorgde voor de artistieke beschildering op de bus. Binnenin werd de bus nauwkeurig afgewerkt met een theatertje, boekenrekken en andere verrassende elementen. De tweede Luisterlezersbus is een afgedankte bus van De Lijn die Selle de Vos voor een symbolische prijs kon kopen. De Lijn steunt De Luisterlezer nog steeds door het onderhoud en de reparaties van de bus op zich te nemen. De versiering van de buitenkant en de inrichting van binnenkant van de tweede bus werd gelijkaardig aan de eerste aangebracht.142
De Boekenbeestenbus Een nieuwe, derde bus, is de Boekenbeestenbus. Naar aanleiding van de Vlaamse Jeugdboekenweek 2009 werd deze bus in het leven geroepen en gerealiseerd door Boek.be. De bus, inclusief de vertelactiviteiten, zijn eigendom van Selle de Vos, maar de Boekenbeesten zijn een bekend concept van Boek.be. De combinatie van deze twee projecten moest tijdens de Jeugdboekenweek zorgen voor een fantastische boekenactie. Selle de Vos reed, tussen februari en april, met deze bus naar een twintigtal scholen en een tiental boekhandels.143
43
Aangezien de Boekenbeestenbus voor beide partijen geen kleine investering is, zal ze de komende jaren opnieuw van dienst zijn tijdens de Jeugdboekenweek en misschien ook wel tijdens andere boekenacties.144
PROJECTEN
Vertelvoorlezen Vertelvoorlezen is een methodiek eigen aan en ontwikkeld door De Luisterlezer.145 In principe kunnen alle thema’s van A tot Z aan bod komen: avontuur, bos, familie, griezelen, grootouders, peuterpret, piraten, poëzie, seizoenen, sprookjes, water/zee en winterverhalen (Sinterklaas, Kerstmis).146 De Luisterlezer zorgt voor een uitgewerkte voorstelling, waarin enerzijds veel aandacht wordt besteed aan het inhoudelijke aspect: een selectie uit kwalitatieve prentenboeken, klassiekers en vergeten pareltjes; anderzijds aan het uiterlijke aspect: een aan het thema aangepaste en kleurrijke inkleding van de bus – zintuigprikkelend voor de luisteraars.147 Een vertelvoorleessessie duurt ongeveer 30-60 minuten, naargelang de leeftijd en de situatie. De doelgroep waar De Luisterlezer zich specifiek tot richt, zijn de 3-12 jarigen. Algemeen kan in feite iedereen, van jong tot oud, bij De Luisterlezer terecht.148
Jeugdboekenweek Iedereen kent de Jeugdboekenweek als het grootste project van Stichting Lezen. Naast de officiële startactiviteit (Het Grote Kinderboekenfeest) en het aangereikte werkmateriaal, kan de Jeugdboekenweek door iedere school, bibliotheek, boekhandel of organisatie naar eigen keuze ingevuld worden. De Luisterlezer doet ook mee!
Toontje en de Boekennoten – Toontje en de Boekenbeesten, 6-12 jaar
In navolging van de Boekenbeestenbus werd ‘Toontje en de Boekennoten’, een bestaand vertelvoorleesprogramma van De Luisterlezer, herwerkt en aangepast aan de Boekenbeesten van Boek.be. Tijdens de Jeugdboekenweek 2009 werd het nieuwe verhaal over ‘Toontje en de Boekenbeesten’ in de bus verteld.149
De Toverknipsels van Sofie, 4-12 jaar ‘Achter de spiegel’ was het thema van de Jeugdboekenweek 2009. De Luisterlezer maakte hier een geheel eigen programma ‘De Toverknipsels van Sofie’ rond.150
Zo mooi als nooit tevoren, 4-12 jaar Een jaar eerder, in 2008, ging het programma ‘Zo mooi als nooit tevoren’ in op het thema ‘Mooi!’ van de Jeugdboekenweek van dat jaar.151 44
De energiek Duurman In het kader van het schoolproject Milieuzorg Op School (MOS) organiseerde Selle de Vos een schrijfwedstrijd. Ter gelegenheid van het herdenkingsjaar van de ramp in Tsjernobyl (het smelten van een kernreactor met radioactiviteit tot gevolg) werden verschillende scholen aangespoord om hun klassen te motiveren om een verhaal te schrijven over duurzame energie of het milieu. Uit alle opgestuurde reacties werd één winnaar gekozen: een leerling uit een klas van een school in Oudenaarde. Selle de Vos had reeds een algemeen scenario vastgelegd, maar uit het verhaal van de winnaar werden ideeën en namen geplukt om het scenario te vervolledigen. Het uiteindelijke resultaat werd in een boekje gegoten, waarrond ook een programma werd uitgewerkt. ‘De energieke Duurman’ is bestemd om in de bus of in een jeugdtheater opgevoerd te worden.152
UITEENLOPENDE ACTIVITEITEN Selle de Vos stelt zijn vertelvoorleesprogramma’s en bus open voor een heel breed publiek. Hij beperkt zich niet tot de culturele sector, maar tot ver daarbuiten.
Erfgoeddag 2009, o.l.v. Erfgoedcel Leuven De negende editie van de Erfgoeddag had ‘vriendschap’ als centraal thema. Allerlei tentoonstellingen, rondleidingen, presentaties, … namen dit thema onder de loep. In Leuven lieten de erfgoedorganisaties zich op zondag 26 april 2009 van hun beste kant zien. Selle de Vos stond die dag met de Luisterlezerbus op de Grote Markt van Leuven. Tussen 10 en 18 uur kon je in de bus terecht voor erf-goede vertellingen over vriendschap, over ontmoetingen tussen mensen uit verschillende culturen, leeftijdsgenoten of tussen oud en jong. Iedere voorstelling duurde 10-15 minuten en was geschikt voor elke leeftijd.153
Kinderhoogdagen Vroeger werden er in Vlaams-Brabant de Kinderhoogdagen georganiseerd. Anno 2009 is het project uitgebreid naar andere Vlaamse provincies, en heeft er een naamsverandering in Vlaams-Brabant plaatsgevonden. De Rode Hond is nu een vijfdaagse rond kinderen en cultuur, aan het begin van de maand november. De Luisterlezer was in de vorige edities te gast als één van de vele cultuuractiviteiten.154
45
Tuin- en plantenbeurs Zelfs een tuin- en plantenbeurs vormt geen probleem als achtergrond voor De Luisterlezer. Zeker niet als er een specifiek Kinderdorp voor de kinderen voorzien is. Terwijl de ouders naar de tuinen en planten kijken, kunnen de kinderen terecht bij De Luisterlezer voor verschillende verhalen rond natuur en milieu, om in het thema te blijven.155
VORMINGSAANBOD De Luisterlezer biedt ook een vormingsaanbod over vertellen, voorlezen en leesoriëntatie: Voor peuters en (onthaal)ouders of crèches, Vertellen en spellen, Voorlezen en vertellen uit kinderboeken. De aanpak in de praktijk is op verschillende manieren mogelijk: informatieve vorming en kennismaking met boeken of workshop voorleestechnieken of workshop stemtechniek. De drie keuzemogelijkheden kunnen ook in één sessie gecombineerd worden, maar de uitwerking ervan is dan zeer compact.156 Doordat grotere organisaties als Stichting Lezen en LINC uitgebreide cursussen en workshops geven over dezelfde thema’s, zijn de aanvragen bij De Luisterlezer sterk teruggenomen. Hierdoor heeft Selle de Vos zijn focus verlegd naar het zelf in de praktijk brengen van de theorie.157
46
LEESWEB
LEESWEB vzw Leesweb bestaat ondertussen al een 85tal jaar, maar heeft wel verschillende naamswisselingen gekend. De werking heeft inhoudelijk echter geen grondige veranderingen ondergaan.158
Korte geschiedenis Het Katholieke Centrum voor Lectuurinformatie en Bibliotheekwerk (KCLB) was in de jaren ’80 de christelijke zuil binnen de lectuurbegeleidingsorganisaties. Bij het begin van het nieuwe millennium bleek de letter K een struikelblok te vormen, waarna de naam in 2005 veranderd werd in Leesweb. Het woorddeel web verwijst hier niet naar het World Wide Web, maar wel naar een weefsel. Leesweb wil elke dag opnieuw nieuwe mensen leren kennen en bereiken, alsook bestaande contacten onderhouden. De werking uitbouwen en hun naam verspreiden in Vlaanderen, is momenteel één van hun voornaamste doelen.
Marie-Jeanne’s web Marie-Jeanne Snoeks vormt als directeur het centrum van Leesweb. In totaal zijn er negen mensen actief bij Leesweb, waarvan drie fulltime en zes parttime. Van de drie fulltimers, houden er twee zich bezig met het organiseren en coördineren van leesgroepen en één met het opvolgen van de Boekenkaravaan, hun bekendste project. De zes parttimers wijden hun tijd aan het opstellen en maken van keuzelijsten, leesmappen en werkmappen, alsook aan het in elkaar steken van cursussen en workshops én aan administratieve taken.159
Missie en visie Op haar website www.leesweb.be doet Leesweb haar missie en visie uit de doeken. Klare woorden die tot heldere inzichten leiden: Leesweb heeft tot doel de liefde voor lezen en de kennis van literatuur op een veelzijdige manier te verspreiden, zeg maar: het leesklimaat en de leescultuur te bevorderen. Leesweb gelooft er immers in dat lezen en boeken een verrijking vormen voor de ontplooiing van elke mens, en dat ze bijdragen aan een maatschappij waarin ieder individu zich goed voelt. Leesweb kiest ervoor om dit te doen door kleinschalige en directe initiatieven te ontplooien, zoveel mogelijk in contact met andere actoren. Leesweb werkt bewust 47
interdisciplinair, zodat lezers ook in contact komen met andere media en andere kunsttakken. Echte lezers worden via aansprekende cursussen, via leesgroepen en andere activiteiten geprikkeld om te blijven lezen en steeds nieuwe facetten van het geschreven woord te ontdekken. Je kan niet vroeg genoeg beginnen met leesbevordering. Daarom besteedt Leesweb uitgebreid aandacht aan kleuters, kinderen en jongeren. Voor hen worden uitdagende activiteiten uitgedacht. In onze maatschappij zijn mensen op verschillende niveaus bekend met lezen en boeken. Niet voor iedereen is het vanzelfsprekend om een boek te lezen of je weg te vinden naar de bibliotheek. Deze kansengroepen wil Leesweb in contact brengen met boeken, zodat hun leesniveau verhoogt en hun leesplezier vergroot.
DE BOEKENKARAVAAN De Boekenkaravaan is het bekendste leesbevorderingsproject van Leesweb, omdat er heel veel mensen mee bereikt worden en bij betrokken zijn.
Korte geschiedenis Het begon allemaal met een artikel over Schaarbeek. In Schaarbeek loopt sinds 1996 ‘De Boekenbende aan Huis’. Voorlezers gaan gedurende een vijftal weken voorlezen bij gezinnen waar geen voorleestraditie bestaat. De bedoeling is om deze gezinnen via voorleesuurtjes in contact te brengen met de bibliotheek. Ondertussen werden in Anderlecht, Molenbeek, Hasselt, Gent ... gelijkaardige initiatieven opgezet.160 In Antwerpen bestond een gelijkaardig project nog niet. Tijd dus om ermee te beginnen. In 2002 kreeg Leesweb dankzij subsidies van de Vlaamse Gemeenschap de mogelijkheid om deze Boekenkaravaan in Antwerpen uit te bouwen. Klein starten, leek de boodschap. Een dergelijk project kent immers heel wat valkuilen, zeker in een stad als Antwerpen met een grote verscheidenheid aan culturen, buurten die sterk verschillen ...161 Anno 2009 heeft Leesweb reeds zeven geslaagde edities van de Boekenkaravaan achter de rug. Een overzicht:
Editie 2002, klein maar fijn Voor de eerste editie werkte Leesweb samen met basisschool ’t Spoor in AntwerpenDam en met kinderopvang Deugniet op Stuivenberg. Een 25-tal gezinnen stelden zich kandidaat om een voorlezer te ontvangen.162 48
Edities 2003 en 2004, de Boekenkaravaan wordt groot Voor de tweede en derde editie werkte Leesweb samen met drie scholen en een alfabetiseringsproject
voor
anderstalige
vrouwen.
Het
aantal
deelnemende
voorleesgezinnen steeg op twee jaar tijd van 25 tot 115.163
Editie 2005, de Boekenkaravaan blijft groeien Tijdens de vierde editie wordt er voor de eerste keer voorgelezen op AntwerpenLinkeroever. Ook op rechteroever nemen scholen deel.164
Editie 2006, ook de allerkleinsten komen aan bod In deze vijfde editie staat kinderdagverblijf Brabbel centraal. Op die manier brengt de Boekenkaravaan ook kinderen die nog te jong zijn om naar school te gaan in contact met boeken.165
Edities 2007 en 2008, de Boekenkaravaan is een vaste waarde In 2007 en 2008 blijft de Boekenkaravaan met dezelfde partners werken. Er willen zelfs meer scholen in de Boekenkaravaan stappen dan coördinatorisch mogelijk is (zie infra).166
Gezinnen Leesweb werkt samen met enkele Antwerpse scholen voor het bereiken van potentiële Boekenkaravaangezinnen. Ouders die geïnteresseerd zijn in het project kunnen zich via de school laten inschrijven. Op die manier komen een 200 à 250 gezinnen bij de Boekenkaravaan terecht. Gezien het succes van de vorige edities, willen steeds meer scholen (én gezinnen) in de Boekenkaravaan stappen. Aangezien dit qua organisatie en coördinatie niet mogelijk is, werd er een wachtlijst opgesteld.167 De Boekenkaravaan is er voor autochtone en allochtone gezinnen waar geen voorleestraditie bestaat. Zonder stigmatiserend te willen zijn, kunnen we stellen dat de deelnemende gezinnen overwegend behoren tot sociaal-economische en/of cultureel kansarme families. Voor de allochtone families komt daar de taalproblematiek bij. De ouders spreken vaak geen correct Nederlands, de kinderen leren Nederlands op school maar zijn veelal taalarm. Alle kinderen worden thuis niet of nauwelijks voorgelezen. Dankzij De Boekenkaravaan komen zij in contact met een rijke taal. Hopelijk zien de ouders dat hun kind geniet van voorlezen en proberen de ouders het nadien zelf eens, in de taal van hun keuze.168
49
Voorlezers De groep voorlezers van de Boekenkaravaan bestaat voornamelijk uit twee categorieën: studenten en vrijwilligers. De studenten zijn afkomstig uit verschillende afdelingen, hetzij toch het meest uit de specifieke lerarenopleiding (kleuter of lager onderwijs). Verschillende scholen uit het Antwerpse laten zelfs toe dat hun studenten als stage meewerken aan de Boekenkaravaan. De verscheidenheid binnen de vrijwilligers is zeer groot: van werkende mensen tot gepensioneerden, van zelf ouder of grootouder zijn tot (nog) geen kinderen hebben, etc.169 Met andere woorden: dé voorlezer van de Boekenkaravaan bestaat niet. Gelukkig maar.
Actie Hoe werkt de Boekenkaravaan in de praktijk? Wie staat er in voor de inhoudelijke en/of praktische ondersteuning van de Boekenkaravaan? Wordt er alleen maar gelezen of ook wel eens gefeest? Voorlezen Gedurende vijf weken gaan de voorlezers op leesbezoek bij een Boekenkaravaangezin. Iedere week lezen zij één uur voor aan de kinderen en binnen de vooropgestelde vijf weken proberen zij één keer een bezoek te brengen aan de plaatselijke bibliotheek. Samen een boek kiezen, kan zowel voor het kind als voor de lezer een leerrijke ervaring zijn. Een voorleessessie in de bibliotheek zelf kan ook verrijkend zijn. De boeken, waaruit wordt voorgelezen, zijn een persoonlijke keuze van de voorlezer. Leesweb heeft een uitgebreid aanbod aan keuzelijsten (zie infra) waar de voorlezers inspiratie uit kunnen halen.170 Materiaal Leesweb doet beroep op de goodwill van de Vlaamse uitgeverijen om gratis boeken te verkrijgen voor dit project. Wanneer de voorlezers aan het einde van hun laatste voorleesuurtje hun Boekenkaravaangezin een boek cadeau kunnen doen, is er sowieso al één voorleesboek in hun huis. Eén boek kan het begin zijn van een hele bibliotheek.171 Door middel van sponsoring en subsidies is Leesweb in staat om de deelnemende kinderen een rugzakje of een schoudertas van de Boekenkaravaan te geven.172 Boekenfeesten Een editie van de Boekenkaravaan wordt traditioneel afgesloten met een boekenfeest, voor (voorlees)kinderen, ouders, voorlezers en leerkrachten. Deze feesten gaan door 50
op een woensdagnamiddag eind november/begin december in de Nova op het Kiel, en in Het Oude Badhuis, aan het Stuivenbergplein.173 Ieder jaar wordt er een nieuw feestthema gekozen, bvb. ‘Sporen’ (2004) of ‘BOEK!’ (2005) of ‘Een huis met zeven kamers’ (2006)174, waarrond een creatieve boekennamiddag wordt uitgewerkt. Zowel voorleessessies als workshops (knutselen, dansen, …) komen aan bod.175 Peters André Sollie, auteur en illustrator van talrijke kinder- en jeugdboeken, was lange tijd peter van de Boekenkaravaan, tot hij in 2007 moest afhaken om gezondheidsredenen. Als illustrator zorgde hij voor het mooie logo van de Boekenkaravaan en als auteur schreef hij, speciaal voor het slotfeest, het Boekenkaravaanlied.176 In 2008 nam Geert De Kockere het peterschap van de Boekenkaravaan op zich. Geert De Kockere schrijft verhalen, gedichten en liedjes en weet met zijn werk jong en oud te bekoren. Hij experimenteert graag en zijn teksten getuigen van speelsheid en originaliteit.177 Na één jaar keerde André Sollie terug en nam hij het weer over.
Aansluitende initiatieven Naar het goede voorbeeld van de Boekenkaravaan zijn er nog enkele andere initiatieven in het leven geroepen. Voorlezen in kinderdagverblijf In januari 2009 ging Leesweb van start met een voorleesproject in kinderdagverblijf Brabbel, dat verbonden is aan de stad Antwerpen. Voorlezen in een kinderdagverblijf vereist enigszins een aparte aanpak. Naast boeken, komen ook popjes, liedjes en gedichtjes aan bod. Per groepje van vier à vijf kindjes zorgt de voorlezer voor het mooiste kwartiertje van de dag.178 Workshop voor allochtone moeders Leesweb wil via de Boekenkaravaan niet alleen voorlezers op pad sturen om te gaan voorlezen bij gezinnen, maar wil ook de ouders zelf stimuleren en hen de werktuigen aanbieden om aan de slag te gaan met verhalen en prentenboeken. Daartoe organiseert Leesweb een workshop voorlezen en vertellen voor allochtone moeders. Deze workshop is laagdrempelig: hij wordt aangepast aan het taalniveau van de cursisten en aan de gemiddelde leeftijd van hun kinderen én is zeer praktisch gericht: de uiteengezette theorie (het hoe en waarom van voorlezen, welke boekjes voor welke leeftijd, etc.) is makkelijk in praktijk om te zetten.179 51
Project voorlezen voor middelbare scholen Dit project is een uitbreiding van de Boekenkaravaan. Naast studenten van het hoger onderwijs, krijgen nu ook studenten van het middelbaar onderwijs de kans om te gaan voorlezen voor kinderen. Deze keer niet aan huis, maar in een klas van de kleuterschool of lagere school in de buurt van de school waar zij studeren. Via deze weg maken ze enerzijds kennis met het reilen en zeilen van een kleuter- of lagere school binnen een stad en anderzijds doen ze praktijkervaring op die hen kan helpen bij het maken van een verdere studie- of beroepskeuze. Vooraleer de studenten aan de slag mogen gaan, krijgen zij een infosessie rond vertellen en voorlezen, waarin veel praktische tips worden gegeven.180
PUBLICATIES Leesweb probeert jaarlijks één of twee publicaties per onderdeel (Keuzelijsten, Moeilijke lezers, Lesmappen, Werkmappen, Poëzie) uit te werken en uit te geven.
Keuzelijsten Bent u op zoek naar een goed boek over een bepaald onderwerp en/of voor een bepaalde leeftijdsgroep? Een keuzelijst biedt een thematisch overzicht van recente, aantrekkelijke en kwalitatief hoogstaande boeken. De keuzelijsten van Leesweb bieden meer dan een reeks titels en auteurs: elke titel wordt inhoudelijk en stilistisch besproken, voorzien van trefwoorden en een leeftijdsaanduiding. Registers op auteur, titel, trefwoord en/of illustrator vergemakkelijken het opzoeken. Elke keuzelijst wordt afgesloten met een overzicht van organisaties en websites die bij het thema aansluiten. Samen lekker lezen: baby-, peuter- en kleuterboekengids (2006)181; Het lezen zoals het is 16+: een selectie volwassen boeken voor jonge mensen (2006)182; Feesten het jaar rond: een selectie kinder- en jeugdboeken om multicultureel te feesten, thuis en in de kleuter- en basisschool (2005)183; Afscheid voor altijd – deel 1: boeken voor kleuters, kinderen en jongeren rond rouwen, verdriet en omgaan met verlieservaringen (2004)184; Afscheid voor altijd – deel 2: boeken voor volwassenen rond rouwen, verdriet en omgaan met verlieservaringen (2004)185; Prentenboeken (2003)186; Mijn gezin, anders dan anders: boeken met kleuters, kinderen en jongeren uit niet-traditionele gezinnen in de hoofdrol (2003)187 en Je bent jong en je leest wat – het vervolg: romans voor 14-plussers (2002)188.
52
Moeilijke lezers Als dienst voor leesbevordering weet Leesweb als geen ander dat niet iedereen graag leest en niet iedereen even goed leest. Leesweb heeft speciale aandacht voor deze doelgroep en realiseerde vijf publicaties voor ´moeilijke lezers´.189 In iedere publicatie werd ook een specifieke keuzelijst opgenomen. Makkelijk boek zoekt lezers: voor laaggeletterde jongeren en volwassenen (2008)190, Horen, zien en lezen: een selectie boeken voor kinderen tot ca. 12 jaar (2007)191, Makkelijk Lezen Mediagids – i.s.m. Biblion: leesmateriaal voor kinderen en volwassenen met een leesachterstand (2003)192, Fijne leeswaren: een uitgelezen selectie boeken voor ‘moeilijke lezers’ vanaf 12 jaar (2002)193 en Natuurlijk hebben wij ook voor jullie boeken: leesbevordering en bibliotheekinitiatie in het Technisch Secundair Onderwijs (2001)194.
Lesmappen Een thema behandelen en daarvoor vertrekken vanuit een boek: hoe kan onderwijs nog verrijkender zijn? Voor veel leerkrachten Nederlands een vanzelfsprekendheid, voor anderen niet. Daarom stelde Leesweb drie lesmappen samen: Soms dan moet ik huilen (2005), over afscheid nemen en de pijn die daarmee gepaard gaat; Zij en zij en hij en hij (2004), over seksuele geaardheid en De antimeid (2003), rond drugsproblematiek.195
Werkmappen, i.s.m. Davidsfonds Werkmappen vormen een uitgebreide inspiratiebron voor leerkrachten, bibliothecarissen, leesgroepbegeleiders, voor al wie meer wil weten over een boek. Een werkmap over een boek of een auteur bevat bio- en bibliografische informatie, en gaat dieper in op inhoudelijke en stilistische aspecten van het boek. Dit gebeurt vooral aan de hand van citaten en fragmenten uit artikels en recensies over het boek.196 De werkmap is een hulpmiddel voor wie een leesgroepbijeenkomst voorbereidt en/of in een klas de lectuur en interpretatie van een boek wil verdiepen. Ook leerlingen en studenten die een werkstuk over een boek of auteur maken, vinden in deze werkmappen veel informatie.197 Enkele voorbeelden van bestaande werkmappen: De Engelenmaker van Stefan Brijs (2006), De helaasheid der dingen van Dimitri Verhulst (2006), Een schitterend gebrek van Arthur Japin (2005) en Liefde in tijden van cholera van Garbiel Garcia Márquez.
53
Poëzie, i.s.m. Jeugd & Poëzie Directeur Marie-Jeanne Snoeks zetelt in de Raad van Bestuur bij Jeugd & Poëzie.198 Door haar persoonlijk engagement in deze vereniging, zijn er ook op professioneel vlak samenwerkingsverbanden ontstaan tussen Leesweb en Jeugd & Poëzie.199 Enerzijds stelt Leesweb poëziebrochures samen om leerkrachten te stimuleren en op weg te helpen met poëzie in de klas. Dingen die je niet kunt zeggen: werkmap mét dvd om jongeren te stimuleren zelf gedichten te schrijven (2008)200; Hoe onderhuids de lente wacht: poëzie leren kennen, waarderen en schrijven in het secundair onderwijs (2003)201; Losse blaadjes in een glazen doos: poëzie leren kennen, waarderen en schrijven in de tweede en derde graad van het basisonderwijs (2001)202 en Met veertjes van vrede: poëzie leren kennen, waarderen en schrijven in de derde graad van het basisonderwijs (1999)203. Anderzijds stelt Jeugd & Poëzie jaarlijks een aantrekkelijke bundel met gedichten, geselecteerd uit de ingezonden gedichten van Soetendaellepoëziewedstrijd (de grootste poëziewedstrijd voor jongeren in Vlaanderen, sinds 1980), samen.204
DOCUMENTATIECENTRUM Het documentatiecentrum van Leesweb is, na het maken van een afspraak, voor iedereen toegankelijk. In de bibliotheek is een uitgebreide collectie tijdschriften; boeken voor kinderen, jongeren en volwassenen; een collectie voor en over ‘moeilijke’ lezers; knipselmappen over auteurs; vakliteratuur voor (toekomstige) leerkrachten, bibliothecarissen; … aanwezig. Omwille van personeelstekort heeft het documentatiecentrum een kleine achterstand opgelopen, maar er wordt met mondjesmaat aan gewerkt om de informatie weer up-to-date te krijgen.205 Op hun website www.leesweb.be worden hun nieuwste aanwinsten volgens genre (prentenboeken, kinder- en jeugdboeken, fictie en non-fictie) voorgesteld en besproken.
VORMING Leesweb heeft een uitgebreid aanbod aan vormingsactiviteiten, onder de vorm van vormingscursussen, themacursussen, workshops en leesgroepen.
Vormingscursussen De vormingscursussen van Leesweb behandelen literatuur en aanverwante zaken in de breedste zin van het woord. Lezen, of beter graag lezen, hoeft niet altijd fictie te zijn, maar kan evengoed non-fictie. 54
De mens is leergierig: hij wil graag iets meer te weten komen over iets dat hem boeit of interesseert. Binnen deze vormingscursussen kan dit op een ontspannen, sociale en prettige manier.206 De lesgever vertelt, de cursist luistert. Leesweb biedt cursussen aan over … Specifieke personen: ‘Freewheelen met Freud’ (deel 1 en 2), de psychiater in theorie en praktijk207; ‘De laatste tsaar’, over de Romanov dynastie208; ‘Henrik Ibsen’, de vader van het moderne drama. Specifieke perioden en stromingen in de geschiedenis: ‘Op de thee bij Victoria’, over de Victorianen209; ‘De gouden Edwardianen’, over het Edwardiaanse tijdperk210; ‘Wenen en het fin-de-sciècle’211; ‘De 19e eeuwse roman’, over de romantiek in de West-Europese literatuur212; ‘Het huis uit 1900’, de levensloop van een Victoriaanse familie213; ‘De poëtische prerafaëlieten’, over de 19e eeuws Engelse prerafaëlieten214; ‘The house of Elliot: een stukje modegeschiedenis’215; Specifieke plaatsen in de wereld: ‘Een literaire wandeling door het Westen’, over de klassiekers uit de 19e- en 20ste-eeuwse werken uit de westerse wereld216 en ‘Engelse literatuur’, over de klassiekers uit het 19e-eeuwse Engeland217. Specifieke feestdagen: ‘Kerstmis met Poirot’ e.a., over het vieren van Kerstmis in de literatuur over de hele wereld218.
Themacursussen Met de themacursussen pikt Leesweb in op verschillende genres in de boekenwereld. Het gaat iedere keer over één sessie, waarin aan de liefhebbers, maar ook aan de schuchtere nieuwelingen, een brede achtergrond wordt geven van de klassiekers van het genre, de geschiedenis ervan, en natuurlijk de boeken.219 Het aanbod themacursussen op en rij: Specifiek over één bepaalde auteur: ‘Agatha Christie’, ‘Edgar Allan Poe’ en ‘In love with Shakespeare’220. Thematisch: ‘Rijke literatuur uit de derde wereld: een kennismaking’: een waaier aan bekende en minder bekende auteurs en boeken221, ‘Whodunit?’: evolutie, achtergrondgeschiedenis, auteurs en boeken van het genre222, ‘Griezelen en beven: hier vreest men voor zijn leven’: geschiedenis van de griezelroman en aanbod van klassiekers223, ‘Scandinavische hoofdbrekers’: de moderne whydunit224, ‘The truth is out there: scienceficion en fantasy’: het genre, de belangrijkste klassiekers en de nieuwste die-moet-je-gelezen-hebben225. 55
Workshops Leesweb organiseert workshops die erop gericht zijn om (inter)actief bezig te zijn met één specifiek thema. Onder het puntje ‘Aansluitende initiatieven’ bij de Boekenkaravaan (zie supra) werd reeds vermeld dat Leesweb een workshop voorlezen en vertellen voor allochtone moeders geeft. Daarnaast biedt Leesweb nog drie andere workshops aan, namelijk ‘Poëzie-atelier’ (jeugd): eerst gedichten lezen en bespreken, daarna zelf gedichten schrijven226; ‘Vertellen en voorlezen’ (volwassenen): eerst theorie, daarna praktijkoefeningen met aandacht voor taal- en lichamelijke expressie227 en ‘Workshop Foutloos!’ (volwassenen): eerst een theoretisch gedeelte waarin de spellingsregels uiteen worden gezet, gevolgd door oefeningen228.
Leesgroepen Iedereen die zelf een leesgroep wil opstarten of die begeleiding zoekt voor zijn/haar leesgroep, kan bij Leesweb terecht. Reeds een achttal jaar gaan medewerkers van Leesweb de baan op om in heel Vlaanderen leesgroepen te begeleiden.229 De leesgroepen, waarover sprake is, zijn enkel geschikt voor volwassenen en bestaan uit maximum 15 personen. Gemiddeld acht keer per jaar zitten de leesgroepen samen om telkens één, vooraf bepaald, boek te bespreken. Zowel klassieke als moderne boeken komen aanbod, naargelang de voorkeur van de lezers. Aangezien een leesgroep één vaste begeleider heeft, ontstaat er dikwijls een (h)echte band tussen de deelnemers. Hierdoor krijgt de begeleider, naarmate de bijeenkomsten vorderen, inzicht in hetgeen zijn lezers interesseren. In principe kan je alle boeken bespreken, maar niet alles is geschikt. Als begeleider kan je hierin jouw kennis en intuïtie raadplegen voor de keuze van een nieuw boek.230 Via leesgroepen biedt Leesweb leesbevordering op maat en op niveau (op het niveau van de lezers en op een kwalitatief niveau) aan. Rond de te bespreken boeken worden werkmappen (zie supra) uitgewerkt. Bij afronding van het jaar waarin een leesgroep actief is geweest, wordt er een evaluatie gehouden, waarbij bedenkingen en suggesties geuit kunnen worden. Leesweb probeert hier rekening mee te houden bij de start van een nieuw werkjaar.231 De voornaamste aanvragers voor het organiseren van een leesgroep zijn de volgende instanties of verenigingen: bibliotheken, Davidsfonds, KAV, KVLV, Markant, Vorming Plus, etc.232
56
LINC
LINC vzw LINC is een Leuvense vzw die actief is in heel Vlaanderen. Binnen het sociaal-culturele vormingswerk voor volwassen is LINC een beweging die ervoor ijvert om zo veel mogelijk mensen bij onze kennismaatschappij te betrekken. LINC doet dit door acties op te zetten rond leesplezier, maar ook door mensen vertrouwd te maken met de digitale wereld en hen door het doolhof van de burgerinformatie te loodsen.233
Korte geschiedenis Onder
(R)EVOLUTIE
(zie
supra)
werd
de
algemene
ontstaans-
en
ontwikkelingsgeschiedenis van leesbevordering uiteengezet. De geschiedenis van LINC werd daarin reeds grotendeels uit de doeken gedaan. De hoogtepunten van LINC even op een rij gezet: 1981: PLOB (Pluralistische Organisatie voor Bibliotheekgebruik) is geboren. 1984: PLOB wordt een lectuurbegeleidingsorganisatie. Zij ondersteunen projecten en lanceren nieuwe concepten in de bibliotheekwereld. 1995: PLOB kiest voor een nieuwe naam: LINC, Centrum voor Lezen en Informatie. 1997: LINC wordt een socio-culturele dienst. Zij werken projecten, lezingen, workshops en een tijdschrift uit. 2005: LINC wordt een socio-culturele beweging. De C in de naam staat nu voor communicatie. 2006: De champagnekurken knallen op LINC’s 25ste verjaardag. DRIE TEAMS Achter LINC staat een enthousiaste ploeg van veertien personen. Deze ploeg wordt niet geleid door een directeur, maar door een coördinator, zijnde Tom De Meester. Rond de drie grote pijlers van LINC – Lezen, INformatie en Communicatie – organiseren zich binnen de beweging drie teams: ‘Leesbevordering’ (drie personen), ‘Digitale Kloof & Nieuwe Geletterdheid’ (zes personen) en ‘Kennismaatschappij’ (twee personen). De algemene werking van LINC ligt in handen van opnieuw drie teams: ‘Boekhouding en administratie’ (twee personen), ‘ICT ondersteuning’ (één persoon) en ‘PR & Communicatie’ (één persoon).
57
1. Leesbevordering LINC wil dat er zoveel mogelijk voorgelezen wordt in Vlaanderen: thuis, in de kinderopvang, op school, … overal.234 Hiertoe organiseert LINC lezingen en workshops om geïnteresseerden (ouders, grootouders, leerkrachten, opvoeders, etc.) warm te maken om (meer) voor te lezen. Om dit (voor)lezen in een nog breder kader te stimuleren richt LINC op verschillende plaatsen in Vlaanderen Voorleespunten op (zie infra). Het documentatiecentrum van LINC (zie infra) bevat talrijke titels, zowel primaire als secundaire literatuur, om een voorlezer op weg te helpen.
2. Digitale Kloof & Nieuwe Geletterdheid LINC wil de nieuwe media (computer, GSM, digitaal fototoestel, etc.) en het gebruik ervan vertrouwd maken bij een groot publiek.235 Hiertoe richt LINC in heel Vlaanderen Centra Nieuwe Geletterdheid (CNG) op. In CNG bundelen openbare diensten zoals bibliotheken en vormingscentra hun krachten en expertise om de digitale kloof te overbruggen. In deze centra kunnen mensen terecht die (nog) niet vertrouwd zijn met nieuwe media zoals pc’s en bijbehorende toepassingen voor vormingen en publiek gebruik maken van de diensten en infrastructuur.236 De CNG-projecten zijn reeds actief onder de namen Zandletters (Oostende), ’t Klikt (Vlaams-Brabant en Herent) en Blikopener (Zoersel).237
3. Kennismaatschappij Elektronische identiteitskaart, internetbankieren, copmutervirussen, gemeentelijk i-loket, overheidsinformatie, … we worden er allemaal vroeg of laat mee geconfronteerd. Items zoals ICT-toegang, veilig internetten, ontlezing, … staan op de (inter)nationale politieke agenda. Regelmatig vang je hierover een berichtje op via de media.238 In haar infotheek houdt LINC je op de hoogte van beleidsstandpunten, -acties en – campagnes die de kansen om mee te kunnen in de kennismaatschappij vergroten, die ertoe bijdragen dat iedereen zich in deze maatschappij veiliger voelt. LINC schetst niet alleen wat er op Vlaams en federaal niveau gebeurt, maar ook op internationaal vlak. Omdat vele beslissingen voortvloeien uit engagementen die de overheden genomen hebben binnen de Europese Unie en daarbuiten, volgt LINC ook deze evoluties op.239
58
GELINCT LINC informeert haar abonnees via een nieuwsbrief. GeLINCt verschijnt maandelijks en is bestemd voor het brede publiek. GeLINCt+ verschijnt tweemaandelijks en richt zich tot de professionelen in het vak, zoals onthaalmoeders, kinderdagverblijven, scholen, bibliotheken, etc. Algemeen worden de twee groepen op de hoogte gebracht van nieuwigheden, websites, evenementen en projecten. Specifiek verschillen de oproepen (bvb. vrijwillige voorlezers versus vrijwillige lesgevers ) en de tips.240
DOCUMENTATIECENTRUM Binnen haar kennisgebied beschikt LINC over twee online databanken boordevol titels. Een gouden bron van informatie, raad te plegen zonder lidmaatschap of inschrijving.
Bibliotheekcatalogus Het documentatiecentrum van LINC bestaat uit een uitgebreide bibliotheekcatalogus, aangaande de onderwerpen ‘Cultuur’, ‘Informatie(maatschappij)’ en ‘Leesbevordering & (voor)lezen’. LINC beschikt niet over een eigen privé-bibliotheek. De catalogus dient enkel als een hulpmiddel voor het vinden van boeken (of eindwerken) binnen/over één van de drie aangegeven thema’s. Indien u echter een boek zou willen ontlenen, dient u zich te wenden tot een openbare bibliotheek in uw buurt.241
Pluizer Pluizer, de online databank van LINC, kan ook enigszins tot het documentatiecentrum gerekend worden. Centraal binnen deze databank staan de recensies van kinder- en jeugboeken, die ondertussen de kaap van 3000 recensies reeds overschreden heeft. In de databank kan je gemakkelijk en op verschillende manieren (op datum, leeftijdscategorie of titel/auteur/illustrator of themawoord) opzoekingen doen.242
ACTIVITEITEN (VOOR)LEZEN Bij de voorstelling van het eerste team ‘Leesbevordering’ (zie supra) werd reeds kort aangestipt welke activiteiten LINC organiseert inzake leesbevordering (algemeen) en voorlezen (specifiek). De informatiebrochure Doe eens een boekje open… Kleine handleiding bij het voorlezen geeft informatie en praktische tips over hoe je moet beginnen aan voorlezen (bvb. ‘Hoe kies ik een goed voorleesboek?’) en hoe je het moet aanpakken (bvb. ‘Wat als ik onderbroken word?’). Iedereen kan in deze brochure zijn licht opsteken voor hij een boekje opendoet.243 59
Lezingen en workshops Op haar website www.linc-vzw.be stelt LINC haar gamma aan lezingen en workshops voor, die (groot)ouders, opvoeders en andere geïnteresseerden zin moet geven in (voor)lezen.
De prehistorie van het lezen Opvoeders en ouders staan er vaak niet bij stil: de basis voor het latere leesgedrag wordt al heel vroeg gelegd. Baby's, peuters en kleuters kan je laten genieten van verhalen, prenten en taal. Wil een kind vanaf zes jaar goed en met plezier (leren) lezen, dan moet er al op peuter- en kleuterleeftijd veel aandacht besteed worden aan de omgang met taal en boeken. Deze lezing geeft je zin in prentenboeken, liedjes, versjes en verhalen. De vele praktische tips leren je een omgeving creëren waarin jonge kinderen plezier krijgen in woorden en verhalen.244
Het avontuur van het lezen Zes- tot twaalfjarigen krijgen niet zomaar plezier in lezen. Ze hebben de hulp nodig van hun leerkrachten én (groot)ouders. Speciaal voor hen biedt LINC deze lezing aan. Niet alleen het belang van boek- en leesplezier staat centraal, ook de rol van het gezin en de klas wordt uitgebreid besproken. LINC's medewerker toont de deelnemers de weg in het rijke kinderboekenlandschap en geeft daarbij heel wat praktische tips om een omgeving te creëren waarin boeken en lezen vanzelfsprekend zijn.245
Voorlezen, durven en doen Wil je starten met voorlezers in jouw school, kinderdagverblijf, bibliotheek, opvanggezin of buurthuis? Deze workshop biedt de voorlezers de nodige bagage. Heel wat mensen moeten hun schroom overwinnen om een kring van ukken, kleuters of scholieren voor te lezen. De workshop helpt hen over de drempel en biedt praktische tips over voorlezen aan groepen.246
Wijs maar niet uitgelezen Je bent nooit te oud om voorgelezen te worden maar hoe verleid je senioren met boeken? Wil je voorlezen aan ouderen in een rusthuis, een dagcentrum of op een andere voorleesplek? Deze workshop biedt voorlezers de nodige bagage en helpt hen om hun schroom te overwinnen. We staan ook stil bij de voorleesomgeving, de keuze van een goed voorleesboek en de verschillende werkvormen die je kunt gebruiken bij het voorlezen. Iedere deelnemer krijgt een uitgebreide boekenlijst.247 60
Yahoo, boeken in de klas! Deze lezing inspireert leerkrachten in het basisonderwijs om vakoverschrijdend te werken met boeken. In de klas kan je creatief en op een verantwoorde manier aan de slag met verhalen en boeken, zelfs in de les wiskunde of wereldoriëntatie. De lezing, boordevol praktische lees- en boekentips, biedt voor elke graad een onmiddellijk bruikbaar en aangepast boekenpakket aan. De deelnemers ontvangen, naast de uitgebreide boekenlijst, ook een overzicht van handige en actuele internetlinks rond (voor)lezen.248
Ondersteunings- en bijscholingsaanbod Naast algemene lezingen en workshops (zie supra) gaat LINC ook in op specifieke aanvragen van scholen, bibliotheken en andere organisaties. Vorming op maat dus!
Bijscholingsaanbod op maat Gezien haar kennis, zowel inhoudelijk als praktisch, wordt LINC meermaals door derden gevraagd om een lezing te geven of een studiedag in te vullen. In het verleden deed LINC dit o.a. voor Stichting Lezen (Voorleesweek), bibliotheek Antwerpen en VBJK, een expertisecentrum in opvoeding en kinderopvang249.250 Daarnaast geeft LINC tal van bijscholingen aan zowel vrijwilligers als professionelen.251
Boekenhoeve De boekenhoeve is een vertel-, lees-, en doetentoonstelling, bestaande uit vijf tweezijdig beschilderde panelen, voor jonge kinderen (< vier jaar) die opgebouwd is rond het thema van de boerderij. Het zet peuters aan tot vertellen over wat ze horen, zien en voelen. Bij de tentoonstelling hoort een (prenten)boekenkist waaruit de kinderen kunnen putten om boekjes te ontdekken.252 LINC stelt deze boekenhoeve, tegen betaling, ter beschikking.
VOORLEESPUNTEN In een voorleespunt lezen de vrijwilligers voor aan één kind of aan een klein groepje van kinderen, in een kleuterklas, een kinderdagverblijf, een buurthuis, een opvanggezin, de bibliotheek of gewoon thuis. De vrijwilligers staan er niet alleen voor: LINC zorgt voor een korte opleiding en nuttige bagage.253 Alle Voorleespunten werden gerealiseerd door een samenwerking tussen LINC en de plaatselijke bibliotheken en mogelijk gemaakt door talrijke enthousiaste vrijwilligers.254
61
Alfapret, i.s.m. de stad Leuven en de Koning Boudewijnstichting In november 2005 ging het pilootproject Alfapret in Leuven van start. Op regelmatige tijdstippen werd er aan kleuters voorgelezen in een soort voorleestheater in de jeugdafdeling van Tweebronnen, de hoofdbibliotheek van Leuven. Het project kende in 2006 een uitbreiding naar het buurthuis van Sint-Maartensdal en in 2007 naar de tweede kleuterklassen van Sint-Jan en Pee & Nel.255
Laakdal, met de steun van de Provincie Antwerpen Tijdens de Voorleesweek van 2008 lanceerde LINC een nieuw Voorleespunt in Laakdal. Gedurende een volledig schooljaar werd er elke woensdagnamiddag voorgelezen aan kleine groepjes peuters en kleuters. Op die manier worden kinderen langdurig met verhalen geconfronteerd en is er meer kans dat de voorleesmicrobe aanslaat.256
Leesfoor, i.s.m. Arch’educ5 Leesfoor is een project waarbij negen bibliotheken uit het Pajottenland en de Druivenstreek een eigen voorleespunt oprichten. In een eerste fase van het project werd er tussen januari en juni 2007 voorleesmomenten georganiseerd in Affligem, Beersel, Dilbeek, Halle, Hoeilaart, Lennik, Liederkerke, Pepingen en Roosdaal. In een tweede fase sprongen alle dertien bibliotheken van de Noordrand op de kar. Zij organiseerden voorleesmomenten van januari tot juni 2009.257
Leeslekker Leeslekker is het voorleesproject van de negen openbare bibliotheken in Antwerpen258: Antwerpen (centraal), Berchem, Berendrecht, Borgerhout, Deurne, Ekeren, Hoboken, Merksem en Wilrijk. Elke tweede woensdag en derde zaterdag kunnen luistergierige kinderen in één van de verschillende vestigingen van het Antwerpse bibliotheeknetwerk terecht (min. 1x/maand in elk district) voor één uurtje voorlezen in de bib.259
5
Arh’educ is één van de 13 volkshogescholen in Vlaanderen. Zij zorgen voor een aantrekkelijk en gevarieerd vormingsaanbod in de regio Halle-Vilvoorde.
62
LOCUS
ALLES ONDER DE L VAN CULTUUR Vanaf 1 januari 2009 is LOCUS het nieuwe steunpunt voor bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentra en lokaal cultuurbeleid in Vlaanderen. Vlaams cultuurminister Bert Anciaux nam het initiatief voor dit nieuwe steunpunt dat de krachten van VCOB, het vroegere steunpunt voor bibliotheken, en Cultuur Lokaal, vroeger steunpunt voor lokaal cultuurbeleid en cultuur- en gemeenschapscentra, bundelt.260 LOCUS staat voor Lokaal, Cultureel en Steunpunt, maar ook voor de plaats, de gemeente, de huizen, de organisaties waar het cultuurbeleid vorm krijgt.261
VIER TEAMS Jan Braeckman en Miek De Kepper waren directeur van respectievelijk VCOB en Cultuur Lokaal. Wanneer twee organisaties versmelten tot één, is het aangeraden om niet beide directeurs aan het hoofd te laten staan, want zo zou er in plaats van een nieuwe eenheid opnieuw een tweedracht ontstaan, maar ervoor te kiezen om één persoon de dagelijkse leiding op zich te laten nemen. Zo heeft sinds 1 januari 2009 Miek De Kepper de touwen van LOCUS in handen, terwijl Jan Braeckman het bestuur van Bibnet, een projectorganisatie van de Vlaamse overheid die ervoor moet zorgen dat bibliotheken ook in een digitale omgeving een meerwaarde kunnen betekenen voor hun publiek262, op zich heeft genomen.263 Miek De Kepper is aanvoerster van vier teams. Ieder team beschikt over een eigen coördinator en vier of vijf medewerkers.
1. Lokaal Cultuurmanagement Onder het motto ‘Goed bestuur, ook in cultuur!’ strijdt het Lokaal Cultuurmanagement binnen LOCUS voor een professionele aanpak van het lokale cultuurbeleid: juist gemanaged en conform met de bestuurlijke context.264
2. Publiekswerking De publiekswerking van LOCUS danst op de lijnen tussen aanbod en publiek. Het juiste aanbod op de juiste manier bij de juiste mensen krijgen, daar draait het om. En om dat goed te kunnen doen, is het belangrijk te weten wie dat publiek is, wat hen aanspreekt en waar ze zich zoal ophouden, alsook na te gaan welke drempels er moeten weggewerkt worden.265 63
LOCUS wil bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentra ondersteunen in hun publiekswerking: met onderzoek en analyse, met campagnes en methodieken.266
Werkgroep Bibliotheekpromotie LOCUS houdt graag de vinger aan de pols van het werkveld. Op geregelde tijdstippen komt de werkgroep Bibliotheekpromotie samen om de Bibliotheekweekcampagne uit te denken en uit te werken. De werkgroep zorgt voor een praktijkgerichte aanpak, en focust op de lokale inzetbaarheid van de campagne.267
Werkgroep Leesbevordering De werkgroep Leesbevordering is zowel klankbord als adviesgroep voor het leesbevorderingsbeleid van LOCUS. Daarnaast worden de leden van de werkgroep ook uitgenodigd om zelf voorstellen voor projecten, knelpunten of mogelijke acties aan te reiken die hen relevant lijken voor de gehele bibliotheeksector.268
3. Cultuur & Samenleving Er zijn vier belangrijke factoren waar je aandacht aan moet besteden, vooraleer je cultuur en samenleving onder één noemer kan brengen.
Informatiegeletterdheid: informatie vinden en toepassen, en daardoor je leven makkelijker en hanteerbaarder maken269
Publieke ruimte: een plaats voor ontmoeting, interactie en dialoog270
Interculturaliseren: integratie van een grote én toenemende etnische diversiteit271
Gemeenschapsvorming: mensen bijeen brengen door middel van cultuur272
LOCUS stelt deze vier factoren centraal om de werking van de bibliotheken en van de cultuur- en gemeenschapscentra te integreren in het lokaal cultuurbeleid dat een gemeente of een stad kleurt.273
4. Algemene Diensten Geen goed draaiende organisatie zonder een goede ondersteuning. Het team ‘Algemene Diensten’ is verantwoordelijk voor de interne organisatie, verzorgt het onthaal, beheert de vergaderingen en ondersteunt de andere teams.274
64
FOCUS FOCUS is de naam van het e-zine van LOCUS en Bibnet samen. Deze nieuwsbrief bevat nieuws over de werking en de projecten van beide organisaties. Als bibliotheekmedewerker, cultuurfunctionaris, cultuurbeleidscoördinator, schepen van cultuur of geïnteresseerde in het lokaal cultuurbeleid is deze nieuwsbrief de geschikte bron van informatie omtrent uw vakgebied of interesse.275
PROJECTEN Aangezien LOCUS een steunpunt is, organiseert zij zelf geen activiteiten, maar geeft wel ondersteuning aan projecten van andere organisaties. Zo heeft LOCUS een aantal vaste partners, waarmee zij regelmatig samenwerkt voor leesbevorderende projecten binnen cultuur en onderwijs.
Bibliotheken Onder de vorm van bibliotheken bestaan er al 300 leesbevorderende instanties in het Vlaamse land. Naast hun dagelijkse werking, waarin zij enerzijds werken aan leesplezier en leesbevordering en anderzijds aan bibliotheekpromotie, worden er ook enkele extra activiteiten georganiseerd binnen de bibliotheek. De manier waarop en de intensiteit ervan hangen natuurlijk af van het enthousiasme en de input van uw bibliotheek.276
Bibdate Babbelen over lievelingsboeken met mensen die dezelfde belangstelling hebben: boeken. Dat is het concept van een Bibdate. In de bib worden mensen gedurende een korte tijd tegenover elkaar geplaatst voor een eerste kennismaking. De deelnemers hebben meestal snel in de gaten wie ze boeiend genoeg vinden voor een diepgaander gesprek of een volgende ontmoeting.277 De Bibdate is echter meer dan koppeltjesvorming. Het is een prettige formule om communicatie over lezen te stimuleren. Want de beste reclame voor een boek, is nog altijd de mond-aan-mond-reclame.278
Bibliotheekweek De bibliotheekweek is een campagne die de bibliotheek als een modern informatiecentrum in de kijker plaatst. De laatste drie jaar was het doel van deze week: ‘Hoe krijgt u jonge gezinnen warm voor de bib? En verwent u tegelijk de trouwe leden?’. Door extra financiële middelen kon dit project gesteund worden door een begeleidende mediacampagne.279 65
Leesgroepen Lezen wordt nog intenser wanneer u het kan delen. Over heel Vlaanderen komen mensen samen in leesgroepen rond telkens weer een ander boek. De bib treedt vaak op als organisator of als locatie en/of biedt logistieke ondersteuning.280 -
Ontmoetingsdag In 2007 werd er voor de (voorlopig) laatste keer een Ontmoetingsdag Leesgroepen georganiseerd. Daarop waren zowel de lezers als hun begeleiders, die in de bibliotheken werkzaam zijn met leesgroepen, welkom. Enkele belangrijke vragen vormden de rode draad doorheen deze ontmoetingsdag: ‘Hoe gaat het eraan toe in leesgroepen?’, ‘Welke boeken werden bijzonder gesmaakt door andere leesgroepen?’, ‘Waar moet u aan denken als je wil starten met een leesgroep?’ en ‘Hoe zorgt u voor goede begeleiding?’.281
-
De Boek-delenprijs In Nederland en Vlaanderen zijn duizenden literatuurliefhebbers actief in leesclubs. Kritische en enthousiaste lezers die graag discussiëren over boeken. Deze bevlogen lezers hebben sinds 2006 ook een stem in de wereld van de literaire prijzen: met de Boek-delenprijs bekronen zij het Leesclubboek van het Jaar.282 www.boekdelenprijs.nl
CultuurNet Vlaanderen CultuurNet Vlaanderen (°2002) is een specialist in cultuurmarketing. Op vraag van de Vlaamse overheid trachten ze (meer) mensen (meer) goesting in (meer) cultuur te geven.283 www.cultuurnet.be
Vlieg Onderzoek wijst uit dat cultuurparticipatie een kwestie is van ‘jong geleerd, oud gedaan’.284 Niet alleen jongeren en volwassenen, maar ook kinderen hebben nood aan een cultuurbeleid, zowel in de vrije tijd als in de schooltijd. Daarom riep CultuurNet Vlaanderen in oktober 2005 ‘Vlieg’ in het leven. Vlieg wijst kinderen (tot 12 jaar) en hun vrienden ouders, grootouders, etc. de weg naar cultuur in de brede zin. In
samenwerking met partners wil Vlieg zo goed mogelijk informeren,
enthousiasmeren en activeren om aan cultuur te doen.285 Door laagdrempelige ingangen te creëren laat Vlieg kinderen voelen dat cultuur ook iets voor hen is. Hiervoor organiseert Vlieg jaarlijks één à twee ludieke acties.286 66
-
Lanceringactie Vlieg In oktober 2005 vond de lanceringactie van Vlieg ‘Kras de code en win een vliegreis’ plaats. Via deurhangers en stickers werden alle kinderen aangespoord om te surfen naar www.vliegjemee.be, daar verder kennis te maken met Vlieg én deel te nemen aan een wedstrijd met als hoofdprijs een vliegreis voor het ganse gezin naar een cultuurstad naar keuze binnen Europa.287 De jongeren televisiezender Ketnet was ook een belangrijke schakel in de communicatieverspreiding. Via Vlieg-reportages in de wrap en Karrewiet maakten heel wat kinderen kennis met het maffe insect.288 www.vliegjemee.be
-
De Bende van Vlieg In 2006 is Vlieg met een nieuw concept gestart: de Bende van Vlieg. Dit is een toffe cultuurbende voor kinderen. Iedereen die gek is op filmgenieten, boekverslinden, kunstkijken of muziekliefhebben kan bij de Bende van Vlieg komen. De Bende van Vlieg lanceert jaarlijks een drietal kleurrijke missies. De Groene missie ging in de lente door, in de zomer was er de Oranje missie en tijdens de winter organiseerde Vlieg de inpakactie.289
-
De zomer van Vlieg Ieder jaar wordt er tijdens de zomer van Vlieg rond een nieuw thema gewerkt, bvb. ‘Vlieg Vermist’ (2007), ‘Vlieg op wereldreis’ (2008) en deze zomer (2009) ‘Vlieg feest!’.290 Meer dan 200 Vlaamse cultuurhuizen stellen hun deuren open om kinderen, ondanks de soms warme temperaturen in de zomer, warm te maken voor cultuur.
-
SuperVlieg SuperVlieg, een bruisende familiehappening vol kunsten en kunstjes, zoeft doorheen het Vlaamse land. In elk van de 17 landingsplaatsen van SuperVlieg kan je met het hele gezin gedurende een dag of een weekend heerlijk smullen van een uitgebreid kinderkunstenbuffet!291 Elke SuperVliegstad of –gemeente bekokstooft een eigen cultureel mindermenu met theater, film, muziek en dans op smaak gebracht met allerlei workshops en randanimatie. Zo is elke SuperVlieg telkens weer een unieke belevenis!292 www.supervlieg.be
67
Stichting Lezen Stichting Lezen werkt aan een beter leescultuur in Vlaanderen. LOCUS kan zich goed vinden in de projecten van Stichting Lezen, zowel wat de filosofie erachter als wat de uitwerking ervan betreft. Stichting Lezen is één van hun grootste partners op het vlak van literatuureducatie.293
Boekbaby’s Boekbaby’s is het gezamenlijke project van LOCUS en Stichting Lezen. Alles wat er over boekbaby’s geschreven en uitgegeven wordt, is afkomstig uit de inspiratie van beide organisaties.294
Jeugdboekenweek Om van de Jeugdboekenweek een echt jeugdboekenfeest te maken, verzorgt LOCUS samen met de werkgroep Leesbevordering jaarlijks een goed gestoffeerde inspiratiegids, steken ze een leuk bibspel in elkaar en zorgen ze voor extra promotiemateriaal waarmee de bib zijn activiteiten kan aankondigen.295
Gedichtendag Iedere jaar, met Gedichtendag, zorgt LOCUS voor een leuke, poëtische attentie.296 Onder de vorm van kaarten of posters tracht LOCUS, via de bibliotheken, de poëzie onder aandacht van lezers te brengen.297
School en Bibliotheek, i.s.m. CANON Cultuurcel De website www.schoolenbibliotheek.be wil een brug slaan tussen het onderwijs en de bib, twee natuurlijke partners die niet zonder elkaar kunnen maar niet altijd helemaal vertrouwd zijn met doelstellingen en werkcontext van de partnerorganisatie. De basis voor een vruchtbare samenwerking wordt gelegd met vlot leesbare, maar goed onderbouwde achtergrondartikels die een stevig fundament leggen en houvast bieden. Om echt aan de slag te gaan is er een databank met praktijkvoorbeelden uit het werkveld.298
VORMING
Bibliotheken Naast ondersteuning biedt LOCUS de bibliotheken ook inhoudelijke en praktische informatie aan. Ter voorbereiding op een project wordt er een vormingsdag georganiseerd voor de betrokken personen in het veld: bibliotheekmedewerkers of bibliothecarissen, naargelang het project.299 68
Vormingsdag Jeugdboekenweek De opzet van deze opleidingsdag is altijd heel praktisch: ‘Hoe zit de Jeugdboekenweek in elkaar? Wat is het spel van dit jaar?’. Naast de praktische kant van zaken probeert LOCUS toch ook iets breder te gaan, en de aanwezige medewerkers op een bepaalde manier een boodschap mee te geven. Inhoudelijk wordt de klemtoon hier op leesplezier en leesbevordering gelegd.300
Vormingsdag Bibliotheekweek De opzet van deze opleidingsdag is opnieuw praktisch gericht: ‘Hoe zit de Bibliotheekweek in elkaar? Welke activiteiten kunnen er georganiseerd worden?’. Tijdens de Bibliotheekweek staat bibliotheekpromotie centraal. Inhoudelijk wordt er uitgebreid op dit aspect ingegaan: ‘Wat is de filosofie achter de Bibliotheekweek? Welke rol kan de bibliotheek spelen in een gemeentelijke beleid in het algemeen (informatie, cultuur, etc.)?’.301
Juni-tour Wat in de LOCUS-mond de ‘juni-tour’ heet, is een combinatie van een ontmoetingsdag en een studiedag. LOCUS gaat op tournee door Vlaanderen en houdt halt bij een (groep) plaatselijke openbare bibliothe(e)k(en). Zeker dit jaar, bij de start van een nieuwe organisatie, is het nodig om alle betrokken partijen te informeren. ‘Wat is er hetzelfde gebleven en wat is veranderd tegenover het vroegere VCOB?’302
CANON, de cultuurcel van het Vlaamse onderwijsministerie “CANON wil bruggen slaan tussen cultuur en onderwijs. Daarom investeert CANON in onderzoek, overleg en studiedagen. CANON wil een breed publiek wegwijs maken in cultuureducatie. Daarom stimuleert CANON de creatieve schoolpraktijk. Met verhalen uit scholen en met geld voor concrete projecten. En met een eigen, welgekozen aanbod van publicaties en methoden.”303 www.canoncultuurcel.be
Dag van de Cultuureducatie, i.s.m. Cultuurnetwerk Nederland De dag van de Cultuureducatie richt zich tot iedereen die betrokken is bij cultuureducatie in het onderwijs in Vlaanderen én Nederland: leerkrachten, begeleiding,
inspectie,
programmatoren,
publieksbemiddelaars,
educatieve
medewerkers, etc. Ieder jaar komt een ander thema of een andere doelgroep aan bod, waarrond een boeiend programma, met zowel inhoudelijke (lezingen, discussies, …) als praktische (workshops) sessies, uitgewerkt wordt.304 69
Dag van de Literatuureducatie, i.s.m. Boek.be of Stichting Lezen De Dag van de Literatuureducatie gaat door op een locatie (bvb. Het Paleis in Antwerpen, de Vooruit in Gent, het Congres- en erfgoedcentrum Lamot in Mechelen) waar er plaats is voor een grotere ontmoetingsruimte en een grotere visibiliteit van alle spelers in de lectuureducatie. Centraal op deze dag staan de (recente) ontwikkelingen binnen de bibliotheken en de cultuur- en gemeenschapscentra. Het is een uitwisseling die volledig past binnen het brede school-denken, waartoe ook andere actoren worden uitgenodigd.305 www.dagvandeliteratuureducatie.be
UiTforum, i.s.m. CultuurNet Vlaanderen Het UiTforum is één naam voor twee initiatieven:
Ontmoetingsdag: Op 26 januari 2009 vond het eerste UiTforum plaats. UiTforum wordt de jaarlijkse ontmoetingsdag voor al wie in de praktijk bezig is met collectieve cultuurcommunicatie
en
publiekswerving.
Alle
UiTpartners
zijn
welkom:
cultuurbeleidcoördinatoren, cultuurdiensten, cultuurcentra, bibliotheken en andere culturele organisaties.306
Discussieforum: Vanaf medio 2009 wordt het UiTforum ook een online discussieforum waar je heel het jaar door van gedachten kunt wisselen met je collega’s.307
70
STICHTING LEZEN VLAANDEREN
2000: EEN NIEUW MILLENIUM, EEN NIEUWE STICHTING Eind 2000 vatte Vlaams minister van Cultuur Bert Anciaux het plan op om, in het spoor van onze Nederlandse buren, een Stichting Lezen op te richten. “In oktober 2001 installeerde de minister een raad van bestuur met experten uit de media, het onderwijs, de academische wereld, de bibliotheeksector en het boekenvak.”308 Sinds juli 2002 is Stichting Lezen actief.
TWEE ONDER ÉÉN DAK Stichting Lezen werkt aan een betere leescultuur in Vlaanderen. Daartoe organiseert zij, in samenwerking met partners in de openbare bibliotheken, het onderwijs, het boekenvak, de media en de brede culturele sector, leesbevorderingscampagnes en projecten voor alle leeftijden.309 Stichting Lezen stimuleert onderzoek naar lezen en leescultuur en wil bovendien haar kennis en ervaring delen met professionelen uit binnen- en buitenland.310 Het Focuspunt Jeugdliteratuur maakt sinds januari 2006 deel uit van Stichting Lezen. Voorheen was het Focuspunt Jeugdliteratuur gekend als Villa Kakelbont en het Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur (NCJ).311 Dit unieke kenniscentrum beschikt over een vakbibliotheek over jeugdliteratuur en ondersteunt allen die hun deskundigheid ter zake willen vergroten.312
MISSIE Stichting Lezen werkt op vier domeinen en heeft eveneens vier belangrijke taken te vervullen. Ten eerste is Stichting Lezen coördinator/initiator van een aantal projecten, zowel voor kinderen, jongeren als volwassenen (maar in de praktijk ligt de focus toch iets meer op kinderen en jongeren)313 (zie infra). Het tweede kernpunt is de buitenlandwerking. Stichting Lezen is met een aantal organisaties verbonden in een Europees platform voor leesbevordering, EU*Read. Die organisaties (afkomstig uit Nederland, Frankrijk, Duitsland, Engeland, Italië, Zwitserland, Portugal, etc.) komen op regelmatige basis samen en praten dan over het leesbevorderingsbeleid, onderzoek en hun concrete projecten, om zo ervaringen uit te wisselen en elkaar eventueel te helpen.314 Een hechtere samenwerking is er, een beetje vanzelfsprekend, met de Nederlandse collega’s van Stichting Lezen, omdat zij hetzelfde taalgebied bedienen en een aantal parallelle activiteiten hebben. (zie infra) De Nederlandse Taalunie treedt hierbij vaak als coördinator op.315 71
Ten derde is Stichting Lezen ook een kennis- en informatiecentrum. (zie infra) Het hart van dit centrum is de bibliotheek, bestaande uit een uitgebreide collectie primaire en secundaire werken. De kennis die Stichting Lezen opbouwt in haar bibliotheek en via haar medewerkers, gebruikt zij deels om haar projecten aan te sturen, maar daarnaast is zij ook aanwezig om haar contacten of inzichten op te voeren op congressen of studiedagen.316 Ten slotte is Stichting Lezen het aanspreekpunt voor de Vlaamse overheid wanneer het over leesbevordering gaat. Wanneer de Vlaamse overheid advies nodig heeft of een actie plant, komt zij bij Stichting Lezen terecht. Er zijn bvb. subsidies, die niet bij Stichting Lezen horen, maar die door de Vlaamse overheid verdeeld worden over andere leesbevorderingsprojecten. Stichting Lezen kan daar advies over uitbrengen. Op voorhand wordt er ook gevraagd, wanneer je zo’n project wil indienen, om samen te werken met Stichting Lezen. Daarnaast vormt Stichting Lezen ook het aanspreekpunt voor haar natuurlijke partners, zoals scholen en bibliotheken, alsook voor de pers.317
VIJF GOUDEN REGELS Stichting Lezen (informatie over leesbevordering) en Focuspunt Jeugdliteratuur (informatie over jeugdliteratuur): een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten.318 Hun gezamenlijke inspiratie bestaat uit vijf Gouden Regels:
1. Wat je vroeg leert, leer je voor het leven “Onderzoek heeft uitgewezen dat de meeste volwassenen die van cultuur genieten er in gezinsverband al heel vroeg mee in aanraking zijn gekomen. Zij herinneren zich boeken en muziek in huis, theater- en museumbezoeken die ze prettig vonden. Trouw aan haar missie wil Stichting Lezen kinderen dan ook al op heel jonge leeftijd positieve leeservaringen bezorgen. De Amerikaanse sociologe Shirley Brice Heath stelt dat je een lezer wordt als je opgroeit in een omgeving waar boeken zijn en als je bovendien ook nog iemand hebt met wie je over boeken kan praten.”319
2. Kinderen en volwassenen leven in dezelfde wereld “Veel
leesbevorderingsprogramma’s
richten
zich
tot
kinderen.
Dat
lijkt
heel
vanzelfsprekend en het ís ook goed. Maar als kinderen nooit een volwassene zouden zien die met veel plezier leest, dan lijkt lezen alléén iets voor kinderen. Iets dat je ontgroeit zo gauw je volwassen bent. 72
Stichting Lezen werkt aan een positief leesklimaat voor kinderen én volwassenen en wil samen met het Focuspunt Jeugdliteratuur de jeugdliteratuur ook onder de aandacht brengen van volwassenen.”320
3. Je leert van wie je bewondert “Als men kinderen vraagt wie ze bewonderen, noemen ze in de eerste plaats hun ouders. Op de tweede plaats komen leraren. Voor ouders en leerkrachten, bewonderde voorbeelden, is dat een mooie kans om de kinderen die hun zijn toevertrouwd bij te brengen wat ze zélf belangrijk vinden: waarden, normen, cultuur. Naarmate ze ouder worden dringen andere idolen de wereld van jongeren binnen. Ook die kunnen een rol spelen bij het overbrengen van boekenliefde.”321
4. De kunst van het verleiden “Verleiden doe je met het beste dat je in huis hebt. Of het nu over een liefdesrelatie gaat of over boekenliefde. Daarom horen bij alle projecten van Stichting Lezen boekentips en keuzelijsten. Bovendien is verleiden tot lezen niets eens zo moeilijk, want kinderen en volwassenen zijn gek op verhalen. Verleiden tot lezen doe je met de pakkendste verhalen, je haalt de mooiste boeken tevoorschijn en je leest er uit voor, je zoekt de aantrekkelijkste personages, de prachtigste tekeningen, gedrukt op mooi papier, fraai in letters gegoten.”322
5. De gemiddelde lezer bestaat niet “De ene mens is de andere niet, de ene achtjarige is de andere niet, geen twee lezers zijn gelijk. Gelukkig maar. Een leeftijdsaanduiding op een boek zegt niet alles. Het ene kind kijkt gefascineerd in een atlas. Een ander houdt van gedichten. Een oud Amerikaans bibliotheekadvies luidt: Het juiste boek voor het juiste kind op het juiste ogenblik. Om een adequaat leesadvies te kunnen geven, moet je als leraar, bibliothecaris of leesbevorderaar niet alleen de persoon die voor je staat kennen, maar ook op de hoogte zijn van de rijkdom van het boekenaanbod. Stichting Lezen helpt daar graag bij.”323
FRANKRIJKLEI 130/4 Majo de Saedeleer is de eerste en tot hier toe enige directeur van Stichting Lezen Vlaanderen. Zij heeft de leiding over veertien medewerkers, waarvan acht fulltime. Binnen Stichting Lezen zijn er geen specifieke teams, maar iedere medewerker heeft uiteraard wel zijn specifieke functie. 73
Voor de leeftijd 0-18 jaar heeft Stichting Lezen zes projecten, die elk in handen zijn van één hoofdprojectmedewerker. Vijf andere medewerkers hebben de verantwoordelijkheid over de dagelijks leiding, de zakelijke leiding, de administratie, het onthaal en pers en communicatie. De bibliotheek van het Focuspunt Jeugdliteratuur draait op drie medewerkers. Buiten hun hoofdfunctie werken alle medewerkers mee aan de uitwerking van de Stichting.324
KENNISCENTRUM Een uitgebreid informatie- en documentatiecentrum vormt het vertrekpunt van alle projecten en acties van Stichting Lezen.
Vorming Stichting Lezen speelt in op vragen uit de sector over leesbevordering en tracht die zo grondig mogelijk te beantwoorden. In de praktijk gebeurt dat o.a. door het organiseren van of het actief meewerken aan studiedagen of congressen.325
Studiedagen en Congressen -
Dag(en) van de Literatuureducatie, o.l.v. CANON Cultuurcel Tijdens de dagen van de literatuureducatie wordt het belang van lezen en literatuur in het onderwijs benadrukt. Er wordt gewerkt vanuit een brede visie: literatuur op zichzelf, maar ook in combinatie met theater, woord, dans, muziek, beeld, film, etc. en in samenwerking met tal van partners: bibliotheken, auteurs en andere organisaties die zich inspannen om het lezen aantrekkelijk te maken.326
-
Vormingsavonden Voorlezen, i.s.m. bibliotheken Voorlezen is plezier voor kinderen én volwassenen. Daarom wordt er tijdens de Voorleesweek niet alleen aandacht besteed aan degene aan wie voorgelezen wordt, maar ook aan de voorlezers. Stichting Lezen organiseert vijf Vormingsavonden Voorlezen, in vijf verschillende gemeenten. Tijdens zo’n Vormingsavond kan je kennismaken met de nieuwste en mooiste (voorlees)boeken voor baby’s en peuters tot drie jaar, je laten inspireren door het verhaal van een kinderboekenillustrator en ervaringen uitwisselen met collega’s uit de bibliotheek of het kinderdagverblijf.327
-
Het Schoolvak Nederlands Het Schoolvak Nederlands is een conferentie met parallelle programmakolommen: er vinden een tiental presentaties tegelijk plaats waartussen u vrijelijk kan kiezen. Bovendien kan u op beide dagen de informatiebeurs bezoeken waarop Vlaamse en Nederlandse voorstellen.
(educatieve)
uitgevers
en
vakverenigingen
hun
publicaties
328
74
Lerarenopleiding Toekomstige leerkrachten zijn de geschikte doelgroep voor een (eerste) kennismaking met de Stichting Lezen, haar missie en haar campagnes. Tijdens het academiejaar 2007-2008 bood Stichting Lezen hiervoor een Studiedag Leesbevordering aan voor tweede- en derdejaarsstudenten van de Lerarenopleiding. Afhankelijk van de specifieke opleiding kon er gekozen worden voor een programma voor kleuter en lager onderwijs of voor secundair onderwijs, vak Nederlands. De inhoud van dit programma (4u) bestond uit een kennismaking met het boekenaanbod, een kennismaking
met
het
leesbevorderingsaanbod
van
Stichting
Lezen,
praktijkvoorbeelden en een bezoek van een auteur/illustrator.329
Vorming op maat Stichting Lezen biedt vorming op maat aan voor organisaties, verenigingen, instellingen of bedrijven. Een verkennend gesprek moet uitwijzen welke thema’s interessant zijn om op zo’n vormingsmoment aan bod te laten komen, afhankelijk van de voorkennis en de behoeften van de deelnemers.330
Onderzoek
Wetenschappelijk onderzoek, i.s.m. de Wetenschapswinkel Stichting Lezen stimuleert derden tot wetenschappelijk onderzoek met betrekking tot lezen, de leescultuur en de bevordering van het lezen. Daartoe brengt Stichting Lezen in
kaart
waar
verder
onderzoek
dient
te
gebeuren
en
biedt
mogelijke
onderzoeksthema’s aan via haar website.331
Scriptieprijs, i.s.m. Stichting Lezen Nederland De Scriptieprijs Stichting Lezen ter waarde van 2.250 euro is een gezamenlijk initiatief van Stichting Lezen Vlaanderen en Stichting Lezen Nederland. De prijs wordt uitgereikt aan de auteur van de beste afstudeerscriptie over onderwerpen met betrekking tot lezen. Bedoeld worden domeinen van leesgewoonte, functies van lezen, leesattitude, leesbevordering, leescultuur, lezen in relatie tot media…332
Bibliotheek
Collectie De bibliotheek van het Focuspunt Jeugdliteratuur is een gespecialiseerde bibliotheek. Enerzijds bestaat zij uit een collectie kinder- en jeugdboeken, anderzijds uit een collectie vakliteratuur. 75
-
Kinder- en jeugdboeken De bibliotheek biedt een volledig overzicht van alle publicaties van Vlaamse auteurs, illustratoren en vertalers sinds 1995. U vindt er ook een selectie van recente Nederlandse en vertaalde jeugdliteratuur. Deze collectie kinder- en jeugdboeken is vooral een instrument voor de interne werking van Stichting Lezen, maar evengoed staat ze ter beschikking van onderzoekers.333
-
Vakliteratuur De collectie vakliteratuur omvat informatie over kinder- en jeugdliteratuur, over leesbevordering en over jeugdbibliotheekwerk bekeken vanuit verscheidene disciplines. U vindt er naslagwerken, monografieën, vaktijdschriften, scripties, thesissen en knipselmappen uit binnen- en buitenland. Er worden voornamelijk publicaties in het Nederlands, Engels, Frans en Duits verzameld. Deze collectie vakliteratuur vertoont hier en daar overlappingen met andere bibliotheekcollecties, maar in haar geheel is ze uniek in Vlaanderen. Het is de enige bibliotheek met een focus op jeugdliteratuur en leesbevordering, en bovendien zijn grote delen van de collectie nergens anders beschikbaar.334
Bezoekers De bibliotheek is een referentiepunt voor mensen die op zoek zijn naar informatie over jeugdliteratuur en leesbevordering, meestal in het kader van hun studie (55%) of hun beroep (45%).
FOCUSPUNT JEUGDLITERATUUR
Bibliotheek Stichting Lezen en Focuspunt Jeugdliteratuur werken niet afzonderlijk, maar gezamenlijk. De bibliotheek behoort dan ook aan hen beiden toe. Alle informatie hierover werd reeds in het bovenstaande puntje ‘Bibliotheek’ opgenomen.
Website Op www.villakakelbont.be vindt u portretten van jeugdauteurs en illustratoren, informatie over nieuwe boeken, prijzen en actuele ontwikkelingen. De website is een belangrijk instrument om de kennis die in de bibliotheek van het Focuspunt Jeugdliteratuur aanwezig is te verspreiden naar het brede publiek.335
76
Boekentips
Kinderboek van de week, i.s.m. Ketnet Een heel jaar lang zetten de Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen (KJV) en Ketnet wekelijks een kinderboek in de kijker. Het Focuspunt selecteert de titels, waarna Ketnet iedere maandag het (kinder)boek van de week voorstelt.336 Op hun website geven ze ook enkele exemplaren weg – hiervoor moet je één wedstrijdvraag oplossen. De tips vind je later terug op www.kjv.be, www.ketnet.be, www.bibliotheek.be en op www.cultuurweb.be.
Boekenzoeker, i.s.m. Stichting Lezen Nederland en de Nederlandse Vereniging voor Openbare bibliotheken (VOB) “De Boekenzoeker is een boekenadviessite voor kinderen en jongeren van 8 tot 18 jaar. Opgedeeld in 3 leeftijdsgroepen (8 tot 12, 12 tot 15 en 15 tot 18) helpt de site de jonge gebruiker een keuze uit het boekenaanbod te maken. Doel is aarzelende lezers te overhalen door hen nieuwe of minder voor de hand liggende boeken en genres te laten ontdekken. Om hun belangstelling voor boeken te wekken vragen ze naar hun interesses, hun stemming, hun favoriete bezigheden.”337 www.boekenzoeker.org
IBBY “Vanuit het Focuspunt Jeugdliteratuur bouwt Stichting Lezen een internationaal netwerk rond jeugdliteratuur uit. We zijn een actief lid van de belangrijkste internationale jeugdliteratuurorganisatie IBBY. IBBY staat voor International Board on Books for Young People. Het is een internationaal netwerk van kinderboekenspecialisten, een non-profit organisatie waarvan het hoofdkantoor zich bevindt in Zwitserland. Elk land kan zich aansluiten door de oprichting van een nationale afdeling. IBBY-België bestaat uit twee secties: IBBY-Vlaanderen en IBBY-Belgique francophone.”338 Meer informatie over de missie van IBBY Vlaanderen of IBBY Internationaal vind je respectievelijk op www.stichtinglezen.be onder Focuspunt Jeugdliteratuur > IBBY of op de officiële website http://www.ibby.org/.
77
CAMPAGNES EN PROJECTEN Vanaf hun prille kindertijd brengt Stichting Lezen mensen in contact met goede boeken. Van baby tot volwassene, van nieuwsgierige niet-lezer tot doorwinterde veel-lezer: Stichting Lezen wil iedereen tot lezen verleiden. Daarom zetten ze gerichte campagnes en projecten op voor alle leeftijden.339
Boekbaby’s: 0 – 3 jaar, met de steun van Locus en i.s.m. Kind & Gezin “In het spoor van het Britse Bookstart moedigt Stichting Lezen jonge ouders aan om samen met hun kinderen van boeken te genieten. Het project Boekbaby’s loopt voorlopig in 10 gemeentes. De openbare bibliotheek is hun eerste partner bij de realisatie van dit initiatief. Jonge gezinnen krijgen in de loop van de drie eerste levensjaren van hun kind drie keer een pakket met boeken, boekeninformatie en boekencheques.”340 Onderzoeksgroepen van de universiteiten Gent en Antwerpen volgen het verloop van het project en interviewen de ouders. Na de onderzoeksfase wordt het project geëvalueerd en wordt er gekeken naar de mogelijkheden om het project landelijk te implementeren.341 www.boekbabys.be
Voorleesweek: 0 – 6 jaar, met de steun van Locus en Kind & Gezin “Voorlezen is het begin van levenslang boekenplezier. Ieder jaar zet Stichting Lezen in de laatste week van november het grote aanbod van mooie voorleesboeken in de kijker. De campagne spitst zich toe op kinderen in de peuter- en kleuterleeftijd, maar het plezier in voorlezen houdt natuurlijk niet op als een kind zélf kan lezen. Elk jaar proberen ze in de Voorleesweek een andere, bijzondere doelgroep te bereiken. Bvb. in 2006 waren dat kinderen in ziekenhuizen, in 2007 richtten ze zich tot kinderen voor wie het Nederlands niet hun moedertaal is.”342 www.voorlezen.be
Jeugdboekenweek: 4 – 12 jaar “Jeugdboekenweek is het jaarlijkse festival van de jonge lezers. Ieder jaar in de lente vieren ze onder een ander thema de mooiste kinderboeken. Alle bibliotheken zijn in feeststemming, de boekhandel ruimt de vloer voor de jeugd. En ook in de klas borrelt het leesplezier. In samenwerking met uitgevers en boekhandels kunnen zij de scholen tegen een vriendelijke prijs boekenpakketten aanbieden. Zij vinden het immers van vitaal belang dat er in elke klas aantrekkelijke, nieuwe boeken voorhanden zijn.”343 78
De voorbije jaren (2004-2009) kwamen thema’s als ‘Horen & Zien’, ‘Wie Weet Waarom? Woops!’, ‘Mijn Familie’, ‘Avontuur!’, ‘Mooi!’ en ‘Achter de spiegel’ aan bod.344 www.jeugdboekenweek.be
Kinder- en Jeugdjury: 4 – 16 jaar “De Kinder- en Jeugdjury is de grootste leeskring van het land. Het engagement van de kinderen is groot. Om mee te mogen stemmen moeten ze een lijst van 10 boeken lezen. Ondersteund door een uitgebreid netwerk van volwassenen en vrijwilligers praten zij met hun leeftijdsgenoten over hun leeservaringen. De jonge lezers verwerven een steeds grotere competentie om een oordeel te vormen over hun boeken en ontwikkelen hun literaire smaak. Op die manier is de prijs van de Kinder- en Jeugdjury, die ieder jaar in mei wordt uitgereikt, méér dan een populariteitsprijs.”345 www.kjv.be
Fahrenheit451: 15 – 18 jaar Fahrenheit451 is het project waarin 15-plussers uit het beroeps- en technisch onderwijs centraal staan. Om deze jongeren, vaak aarzelende lezers, tot lezen te verleiden vertrekt Stichting Lezen vanuit hun eigen leefwereld en interesses.346 Door gebruik te maken van nieuwe media en Bekende Lezers wil Fahrenheit451 het imago van boeken en lezen aanpakken. En van lezen een waardig alternatief maken voor andere vrijetijdsbestedingen bij een doelgroep die doorgaans moeilijk tot lezen komt.347 www.fahrenheit451.be
Iedereen Leest: 18 +, i.s.m. NMBS “Iedereen Leest verwent iedereen en in het bijzonder treinreizigers met inspiratie voor lectuur. Op de bijhorende website vinden bezoekers honderden boekentips, enthousiaste leesverhalen en positieve ervaringen. Geen strakke recensies, wél aanbevelingen van lezers voor lezers. Iedereen Leest duikt altijd weer op in de stations en in de trein met ludieke acties: Iedereen verliefd (ter gelegenheid van Valentijnsdag), Iedereen voetbalt (ter gelegenheid van het Wereldkampioenschap voetbal), Iedereen onderweg (met de Nationale Maatschappij van Belgische Spoorwegen als sponsor) en Iedereen rock ’n roll (ter gelegenheid van de grote muziekfestivals in de zomer). En natuurlijk horen daar altijd boeken bij!”348 www.iedereenleest.be 79
Auteurslezingen “Scholen, bibliotheken of socio-culturele verenigingen kunnen een auteur of een illustrator uitnodigen voor een lezing. Dergelijke auteurslezingen brengen auteurs, illustratoren, lezers en boeken op een bijzondere manier dichter bij elkaar. Stichting Lezen beschouwt literaire auteurslezingen als een uitstekend middel tot leesbevordering. Daarom steunt Stichting Lezen de organisatie van literaire auteurslezingen, zowel inhoudelijk als financieel.”349 http://auteurslezingen.stichtinglezen.be/html/alg.asp
Boekentips “De gratis treinkrant Metro en Culturweb [UiTinVlaanderen] maken plaats voor Het Boek van de Week, de leestip van Stichting Lezen. Voortaan stellen ze ook jaarlijks een Leeslijst van 12 literaire aanraders samen voor de laatstejaars van het ASO. Of voor ieder die op zoek is naar boekentips. Wekelijks zetten ook www.ketnet.be, www.cultuurweb.be en
www.jeugdbib.be
een
Kinderboek
van
de
week
in
de
kijker.
Op
www.allemaalanders.be, de webstek voor kinderen en jongeren over diversiteit, vult Stichting Lezen de leesrubriek. Dat doen ze ook op www.maks.be, de webstek van het Vlaamse onderwijs voor 12-plussers. En vanzelfsprekend staan er leestips op al de websites van [hun] eigen projecten.”350 www.deleeslijst.be
Leesplekken “Lezen kan (bijna) overal. Daarom richt Stichting Lezen op onverwachte plaatsen Leesplekken in, aangename plekken waar boeken een bijzondere plaats krijgen. Leesplekken vind je op plaatsen waar je moet wachten of pauzeert, waar kinderen en volwassenen samenkomen… Kortom: op plaatsen waar je even van een boek kan genieten. Op deze manier wil Stichting Lezen mensen niet alleen aanzetten tot het lezen van goede boeken, maar hen ook bewust maken van de verschillende omstandigheden waarin je kan lezen.”351 Op dit moment zijn er zeven Leesplekken, verspreid in Vlaanderen. Stichting Lezen zorgt voor de opbouw, een meter of peter zorgt voor de verdere begeleiding.352
80
De Kinderconsul, i.s.m. CultuurNet “In 2007 stelde Stichting Lezen voor het eerst een Kinderconsul aan. De Kinderconsul neemt het in alle omstandigheden en omgevingen op voor de kinderen. Hij/zij is een auteur die kinderen aanspreekt én volwassenen aan het denken zet. Deze kindervriend en ambassadeur stelt de vigerende kindercultuur in vraag en wakkert het debat over boeken, cultuur en onze volwassen omgang met kinderen aan. De Kinderconsul treedt op bij evenementen van Stichting Lezen en is aanwezig bij andere interessante activiteiten in theaters, musea, bibliotheken en in de media. De eerste Kinderconsul is Gerda Dendooven, illustrator, auteur en theatermaker. Zij werd aangesteld voor twee jaar.”353
81
DOORLICHTING LEESBEVORDERENDE ORGANISATIES
Om een goed en juist beeld te krijgen van de verschillende leesbevorderende organisaties, heb ik een gesprek gehad met telkens één afgevaardigde ervan. Wanneer je naar mensen hun persoonlijke ervaring kan luisteren, leer je veel meer dan wanneer je enkel informatie haalt uit brochures of van sites. De manier waarop ze vertellen en de passie die hiermee uit hun woorden vloeit, geven je een oprecht beeld van de persoon die voor jou zit. Ik moet eerlijk toegeven dat ik zes zeer interessante en boeiende gesprekken gehad heb. Of ik nu tegenover een directeur of een medewerker zat, dat maakte niets uit, het waren één voor één enthousiaste mensen, die met veel toewijding en overtuiging over hun werk, drive en droom wouden praten. Ik stel mijn zes gesprekspartners graag even aan u voor: Rune Buerman, de enige mannelijke projectmedewerker van Stichting Lezen, Chris De Bremme, (ex)medewerker Publiekswerking van LOCUS, Selle de Vos, duivel-doet-al van De Luisterlezer, Jef Maes, hoofd van het Kenniscentrum van Boek.be, Marijke Schout, medewerker Leesbevordering van LINC, en Marie-Jeanne Snoeks, directeur van Leesweb.
ORGANISATIE
Inhoudelijk Het feit dat Boek.be, De Luisterlezer, Leesweb, LINC, LOCUS en Stichting Lezen in dit werk opgenomen zijn, betekent dat zij een leesbevorderende tak in hun organisatie hebben. Vergelijk je de organisaties met een boom, dan zijn deze organisaties een verzameling van kleine, middelgrote en grote bomen. Bomen met soms weinig tot geen vertakkingen, bomen met soms heel veel vertakkingen. De Luisterlezer is au fond éénmansprojecten. De ideeën en activiteiten komen uit het creatieve brein van één man. Een gepassioneerde man die zijn droom najaagt, namelijk verhalen vertellen en voorlezen voor kinderen, uit liefde voor boeken en uit liefde voor kinderen. Tot de middelgrote organisaties zou ik Leesweb en LINC rekenen. Beide organisaties streven gelijkaardige doelen na en ontplooien hierdoor ook gelijkaardige projecten.
82
De overige drie organisaties, Boek.be, LOCUS en Stichting Lezen, zou ik grote organisaties durven noemen. Aangezien ze andere doelen behartigen en hierdoor een eigen plaats innemen in het culturele veld, is er geen sprake van concurrentie onder elkaar. LOCUS is een steunpunt. “Wij hangen vast aan een sector: bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentra, cultuurbeleidcoördinatoren, … Dat zijn de instrumenten waarmee wij werken. Wij spreken nooit het grote publiek aan. Wij werken ook op alle doelstellingen die al die organisaties waarvoor wij werken zich moeten inzetten. Dat wordt dus eigenlijk bepaald door wat zij moeten doen, en dat is heel veel, omdat dat verschillende organisaties zijn, en omdat zij een heel breed takenpakket hebben. In die zin is literatuureducatie één van de vele opdrachten.”, verklaart De Bremme. Bij Stichting Lezen is leesbevordering de enige opdracht. Voor haar projecten heeft zij een vrije keuze om te bepalen met wie zij wil samenwerken: bibliotheken, boekhandels, scholen, etc.
Praktisch Iedere organisatie is op quasi dezelfde manier opgebouwd. Aan het hoofd van het organogram staat een directeur of een coördinator. Daaronder komen tal van medewerkers met ieder hun eigen specifieke functie, gaande van projectmedewerker tot administratiemedewerker. De grotere organisaties beschikken over een kennis-, informatie- of documentatiecentrum. Meestal is hier ook een bibliotheek aan verbonden. De activiteiten zijn gelijkaardig: lezingen, workshops en projecten. De projecten krijgen een eigen invulling, naar gelang de visie van de organisaties. Ieder project wordt verbonden met een specifieke leeftijdscategorie. De organisaties streven naar een doorgaande leeslijn.
83
LEESBEVORDERING In het eerste deel ben ik reeds uitgebreid ingegaan op de ‘problematiek’ rond de term leesbevordering. Welke invulling geven mijn gesprekspartners eraan? “Wij zien leesbevordering in eerste instantie als koopbevordering”, stelt Jef Maes. “Doorheen de jaren hebben studies uitgewezen dat slechts 60 à 70% van de gekochte boeken ook effectief worden gelezen door hun kopers.” Hieruit heeft Boek.be haar conclusie getrokken: hoe meer boeken er worden verkocht, hoe meer boeken er worden gelezen.354 Chris De Bremme heeft het liever over literatuureducatie dan over leesbevordering. Door de term literatuureducatie te gebruiken, kan leesbevordering gekaderd worden binnen het grotere geheel van cultuureducatie. Leesbevordering op zich klinkt heel algemeen, met een heel lage instap. “Wat je eigenlijk doet met leesbevordering is het lezen bevorderen, dus eigenlijk ben je geslaagd in je missie vanaf wanneer iemand leest.” Literatuureducatie is in die zin breder, het geeft meer uiting aan wat je nu uiteindelijk doet met het lezen en het effect ervan. “Dat je dat ook nog kan sturen en meenemen vanaf het begin van het verhaal.”355 Enerzijds kan literatuureducatie kwalitatiever als je het inbedt in het groter geheel van cultuureducatie. Anderzijds kan cultuureducatie alleen maar groeien als je daar literatuur in meeneemt. Het werkt langs twee kanten. Via de literatuureducatie zou leesbevordering ook echt kunnen doordringen naar de cultuursector. Dit zou vele nieuwe kansen openleggen.356 Stichting Lezen Nederland heeft een duidelijke visie over leesbevordering versus literatuureducatie: “Literatuureducatie verwijst naar literaire competentie, wat inhoudt dat kinderen en jongeren in staat zijn te praten over literatuur, een vorm van geletterdheid dus. Daarvoor moet iemand zijn weg weten te vinden in het brede aanbod van boeken en kennis hebben van kenmerken van literaire teksten en poëzie. […] De waardering van literaire teksten die daardoor mogelijk wordt, moet iemand vervolgens ook nog onder woorden kunnen brengen. Leesbevordering verwijst naar leesplezier, en dat is veel minder een zaak van cognitieve vaardigheden. Bij leesbevordering gaat het veel meer om beleving en identificatie. Leesbevordering is de sleutel tot leesmotivatie.”357 Leesbevordering én literatuureducatie moeten ingebakken zitten in het dagprogramma van kinderen – vanaf hun geboorte tot het verlaten van de middelbare school (0-18 jaar). De overgang tussen de verschillende levensfases moet soepel verlopen: een doorgaande leeslijn.358 Binnen elke organisatie wordt er in eerste instantie gewerkt aan opeenvolgende projecten per leeftijd. In een tweede stap wordt er gekeken naar specifieke doelgroepen binnen een bepaalde leeftijdscategorie bvb. moeilijke lezers, allochtone lezers, etc.
84
DAT, WAT OF DATWAT? ‘Dat je leest, is belangrijker dan wat je leest’ en ‘Wat je leest, is belangrijker dan dat je leest’, zijn twee straffe uitspraken. Welk motto verkondingen de organisaties, gezien de invulling die ze geven aan leesbevordering en de klemtonen die ze leggen binnen hun alledaagse werking?
Dat je leest, is belangrijker dan wat je leest Boek.be is de enige organisatie die deze overtuiging in de mond neemt. Jef Maes vergelijkt de discussie over het lezen van al dan niet kwalitatieve jeugdboeken met het lezen van strips. In de jaren ’70 werd er uitvoerig gediscussieerd over de vraag: ‘Heeft het lezen van strips een bevordering op het lezen van jongeren algemeen?’. Zoals de meningen toen verdeeld waren, zijn ze dat nu nog steeds.359 Helma van Lierop, bijzonder hoogleraar kinder- en jeugdliteratuur aan de Rijksuniversiteit Leiden, pleit voor variatie: “Het is goed dat er een scala is aan kinderboeken om uit te kiezen.”. Van Lierop heeft zelf ook veel voorgelezen aan haar kinderen. Toen haar oudste, die meer een leeskind is dan de jongste, in groep 3 Donald Ducks begon te lezen, vond zij dat in het begin best erg en kon ze het niet nalaten om er voortdurend iets van te zeggen. “Nu heb ik zoiets van: nou ja, het is eigenlijk onzin, hij leest en hij leest goed en veel.” Wat de kinderen uit Donald Duck en Asterix halen vergoot ook op een bepaalde manier hun kennis van de wereld. Van Lierop beseft nu dat je het niet moet forceren. “Door kinderen het lezen van stripboeken te verbieden, maak je hen het lezen juist tegen. Het is nuttig hen te blijven wijzen op andere boeken. Op een gegeven moment krijgen ze misschien genoeg van de kretologie van de strips en willen ze iets anders.”.360 Jef Maes deelt de mening van Helma van Lierop. “Na Geronimo Stilton, Harry Potter, etc., kan je je kinderen aanmoedigen andere boeken te lezen.”361 Ondanks het feit dat LINC niet volledig achter dit motto staat, kan het enigszins akkoord gaan met bovengenoemde uitspraken. Volgens Marijke Schout moet lezen een leerproces zijn. Net zoals kinderen erwtjes en boontjes moeten leren eten, om hun smaak te ontwikkelen, moeten kinderen verschillende soorten boeken aangereikt krijgen. Wanneer Schout workshops geeft, verkondigt zij zelfs dat kinderen een Geronimo Stilton móeten gelezen hebben, vooraleer ze iets anders gaan lezen. Het is de enige manier om uit te maken wat ze graag lezen, redeneert Schout.362 “Plop schaadt als je dat alleen leest. Je mag dat in huis hebben, maar dat niet alleen. Je moet soms ook eens een slecht boek lezen om je smaak te ontwikkelen. Het zou spijtig zijn als een kind alleen maar Plopboeken zou krijgen!”363
85
Leesweb sluit zich niet aan bij de denk- en werkwijze van Boek.be. “Wij zijn niet te vergelijken met Boek.be in de zin van mensen mogen alles lezen. Bij ons mogen de mensen ook wel alles lezen, maar liefst toch de kwalitatieve dingen. Wij willen mensen zeker niet aanzetten tot het kopen van boeken. Wij willen ook wel een beetje bibliotheekbezoek promoten.”, legt Marie-Jeanne Snoeks uit.364
Wat je leest, is belangrijker dan dat je leest Stichting Lezen wilt tijdens al haar projecten het aanbod van goede kinderboeken onder de aandacht brengen, een gevarieerd aanbod voor iedereen. Waar Boek.be afhankelijk is van haar uitgeverijen, is Stichting Lezen vrij om te kiezen welke boeken zij willen promoot. Niet de medewerkers van Stichting Lezen, maar een redactie van mensen uit het boekenvak, het onderwijs en andere professionelen die thuis zijn in de kinder- en jeugdliteratuur selecteren de boeken die naar voren geschoven worden in de projecten van Stichting Lezen.365 “Stichting Lezen is eigenlijk meer een stichting voor het literaire lezen”, vindt Jef Maes. Zij gaan echt naar kwaliteitslezen, terwijl Boek.be zegt van: wat je leest, mag je zelf kiezen.”.366 “Wij zijn ook weer niet vergelijken met Stichting Lezen”, zegt Marie-Jeanne Snoeks, “want Stichting Lezen heeft soms zo de exclusieve kwaliteit, heb ik zo de indruk. En wij willen wel kwaliteit, maar niet zo de exclusieve.” Leesweb wilt ook een stukje kijken naar wat de mensen zelf aankunnen, en dat heeft grotendeels te maken met hun algemene manier van werken: contact en voeling met de mensen. De leesgroepen die Leesweb begeleidt zijn daar het beste voorbeeld van. De boeken die daar aanbod komen, behoren over het algemeen toch tot de iets betere boeken. “Je kan dan wel alles lezen, maar niet alles is geschikt om te bespreken.” Ook de titels die in hun keuzelijsten staan, werden ‘goedgekeurd’ door de twee samenstellers, medewerkers van Leesweb. Daar sluiten ze dan toch enigszins aan bij Stichting Lezen.367
Verandering Aidan Chambers, jeugdauteur en expert op het vlak van leesbevordering, verklaart dat de grootste verandering, doorheen de jaren dat hij bezig is, in het aanbod van boeken voor kinderen en jongeren zit.368 “Tot de jaren tachtig werden boeken in de eerste plaats beoordeeld op hun kwaliteit. Nu viert het populisme hoogtij. De literaire kwaliteit van een boek lijkt nu op de laatste plaats te komen. De allesoverheersende aanblik is er nu een van easy fun, makkelijk vermaak. Harry Potter bevestigde deze ontwikkeling op een ontstellende manier. Ik zeg niet dat Harry Potter 86
slecht is, ik geloof dat het goed is in zijn genre, maar het heeft wel de idee bevestigd dat het beste datgene is wat de meeste mensen willen lezen. En daar moeten we vanaf.”369 In de jaren tachtig vond een positieve en negatieve evolutie, inzake jeugdliteratuur plaats. Enerzijds werden, met het oog op generalisatie, de specifieke opleidingen tot jeugdbibliothecarissen afgeschaft. Anderzijds groeide er vanuit de universiteiten een academische interesse voor jeugdliteratuur. Het verdwijnen van de jeugdbibliothecarissen betekende eveneens het verdwijnen van een belangrijke bron aan gespecialiseerde kennis. Leerkrachten waren onvoldoende voorbereid om deze taak over te nemen, aangezien zij in hun opleiding geen kennis hadden gemaakt met kinderliteratuur en dus niet op de hoogte waren van het bestaande boekenaanbod.370 Bijscholingscursussen, lezingen, workshops, etc. vonden (en vinden nog steeds) hun weg naar deze verloren doelgroep. De leesbevorderingsorganisaties gaan zichzelf om te beginnen introduceren in opleidingen waar boeken en lezen kan geïntegreerd worden, voornamelijk bij de specifieke lerarenopleidingen, maar evengoed bij een opleiding personenzorg. Daarnaast gaan ze de studenten informeren over het boekenaanbod voor hun specifieke doelpubliek en geven ze handige tips voor het gebruik ervan in de praktijk. In het artikel ‘Dynamisch, creatief en grotendeels onontgonnen’371 geven Vanessa Joosen en Katrien Vloeberghs, beiden verbonden aan de Universiteit Antwerpen, hun kijk op de academische studie van jeugdliteratuur. Ten opzichte van Amerika, Engeland, Duitsland en zelfs Nederland is Vlaanderen nog steeds aan een inhaalbeweging bezig. “Het probleem is niet zozeer dat er geen potentiële onderzoekers zijn, maar wel dat de structurele mogelijkheid ontbreekt om binnen een universiteit of hogeschool onderzoek te doen naar jeugdliteratuur en onderwijs te geven.”, getuigt Vanessa Joosen.372 Wat de literaire kritiek betreft, zijn de jonge onderzoeksters het met elkaar eens dat de jeugdliteratuur het verdient om puur op zijn literaire kenmerken en kwaliteiten beoordeeld en onderzocht te worden en dat dat ook moet kunnen los van leesbevordering.373 De toekomst van de academische jeugdliteratuurstudie lijkt niet bepaald rooskleurig, stelt Helma van Lierop-Debrauwer vast. “IBBY Nederland en Vlaanderen, Stichting Lezen Nederland en Vlaanderen en tal van andere instellingen zijn stuk voor stuk organisaties die overtuigd zijn van het belang van de jeugdliteratuur en de jeugdliteratuurstudies, en die bereid zijn erin te investeren.”374 Enkel het ontbreken van een academische verankering werpt een schaduw op de groei en bloei van jeugdliteratuur.
87
HET BELANG VAN VOORLEZEN Elke besproken organisatie heeft een eigen missie, eigen projecten en legt eigen klemtonen, maar toch hebben ze, anno 2009, één ding gemeen met elkaar: de aandacht die ze besteden aan en de nadruk die ze leggen op het belang van voorlezen. Moedermelk voor lezers (in spe)375 Eveline Coppin schreef in 2006 haar licentiaatsverhandeling ‘Beste voorlezer, houdt u ook rekening met wat ik wil?’ (KU Leuven). Voor De Leeswelp schreef ze op basis van haar onderzoek ‘Moedermelk voor voorlezers (in spe)’. In dat artikel gaat Coppin in op de vraag waarom voorlezen zo belangrijk is. Daarnaast gaat ze dieper in op het onderzoek dat al rond voorlezen is gevoerd.376 Ik neem de belangrijkst punten uit haar uiteenzetting ‘Het belang van voorlezen’ over om de positieve voordelen van voorlezen op een rij te zetten. “Voorlezen heeft een positieve invloed op de taalontwikkeling van kinderen. Goed geschreven voorleesboeken verruimen de woordenschat op een ongedwongen manier en het taalgebruik van kinderen wordt verrijkt door gevarieerde zinsbouw, beeldspraak, woordspelingen en expressieve stijlmiddelen. Dat vergroot hun taalvaardigheid. […] Voorlezen bevordert ook de luistervaardigheid, omdat luisteren naar een goed voorgelezen tekst de luisterconcentratie bevordert. […] Daarnaast wordt ook de spreekvaardigheid bevorderd, want kinderen kunnen zich door de grotere woordenschat die ze verwerven vlotter uitdrukken. Voorlezen is ook goed voor de literaire ontwikkeling, omdat voorlezen de kinderen laat ontdekken we ze zelf zouden kunnen lezen. Het speelt dus een wezenlijke rol bij ontluikende geletterdheid. […] Niet alleen de conventies van geschreven taal (ontluikende geletterdheid), maar ook die van de beeldtaal (visuele geletterdheid) kunnen kinderen uit boeken, meerbepaald prentenboeken, afleiden. […] Daarnaast is voorlezen ook een efficiënt middel om boeken te promoten. Kinderen willen de tekst die ze hebben beluisterd vaak zélf lezen. Ze nemen ook een positieve houding aan tegenover boeken en lezen, omdat ze ervaren dat woorden tot mooie vertellingen kunnen leiden. […] Voorlezen bevordert niet alleen de taal- en literaire ontwikkeling, maar ook de sociale en emotionele. Aangezien kinderen erg kunnen opgaan in het verhaal, bieden verhalen een kanaal waarlangs ze hun emoties kunnen uiten. […] Daarnaast stimuleert voorlezen ook de creativiteit en de verbeelding. […]
88
Zowel uit verhalende als uit informatieve boeken kunnen kinderen heel veel bijleren. Leerstof blijft zelfs veel langer hangen wanneer ze door of in verhalen wordt aangebracht. Daar komt nog eens bij dat legendes, mythes, fabels en sprookjes kinderen in contact brengen met het cultuurgoed uit het verleden. Omdat verhalen gericht zijn op wezenlijke menselijke ervaringen én normen, waarden en denkbeelden in verhalen vervat zitten, geeft voorlezen vorm en zin aan het leven. Voorlezen vraagt bovendien creatief denkwerk van de kinderen. […] Een voorlaatste voordeel van voorlezen is dat het esthetisch gevoel wordt ontwikkeld. De illustraties staan niet steeds ten dienste van de tekst, maar zijn soms ook pareltjes op zichzelf. Voorlezen is het leukste kwartiertje van de dag, want de voorlezer geeft een geschenk aan zijn luisteraars, het is een intieme aangelegenheid, door de fysieke toenadering, maar ook omdat de voorlezer iets van zichzelf in het verhaal legt en zich daardoor een beetje bloot geeft.”377
Doelgroep: 0-6 jaar Het kan niet anders of alle leesbevorderende organisaties hebben al van deze melk geproefd… en het heeft hen gesmaakt ook! De organisaties bedienen de allerlkleinsten (en hun ouders) met een grote pollepel. Boekbaby’s wil ouders met hun kinderen laten genieten van boeken. In de praktijk willen Stichting Lezen en LOCUS ouders van jonge kinderen op verschillende momenten tijdens de voorschoolse leeftijd een boekenpakket en informatie over voorlezen en de bibliotheek cadeau doen. Zo kan boekbaby’s ouders aanmoedigen om hun kinderen zo vroeg mogelijk boekjes én de bibliotheek te laten ontdekken.378 Onder het motto ‘zo vroeg mogelijk’ startte de Boekenkaravaan in 2006 met een pilootproject ‘werken met boeken bij peuters en kleuters’. De Boekenkaravaan richt zich in het kinderdagverblijf vanzelfsprekend tot elk kind, maar er wordt extra aandacht besteed aan kinderen die de Nederlandse taal niet zo goed spreken en/of thuis niet met boeken in contact komen.379 Leesweb besteed nog op andere manieren aandacht aan deze doelgroep, d.m.v. de keuzelijsten Prentenboeken (2003) en Samen lekker lezen: baby-, peuter- en kleutergids (2006) en de workshop ‘Vertellen en voorlezen’. Bij LINC focust leesbevordering enkel op voorlezen. Specifiek: de lezingen ‘De prehistorie van het lezen’ en ‘Het avontuur van het lezen’, de workshop ‘Voorlezen, durven en doen’, alsook de boekenhoeve (een vertel-, lees- en doetentoonstelling voor kinderen tot vier jaar). De Luisterlezer biedt ook een vormingsaanbod over vertellen, voorlezen en leesoriëntatie. Daarnaast kunnen kinderen vanaf vier jaar ook participeren in zijn sessies vertelvoorlezen.
89
ROND DE TAFEL Samen praten, samen zitten, samen denken, samen werken, samen evalueren, … het gebeurt allemaal rond de tafel, indien alle partijen bereid zijn om aan te schuiven.
Eilanden Elke leesbevorderende organisatie vormt een eiland en samen vormen ze een eilandengroep, zou je kunnen stellen. Op ieder eiland heersen er andere regels en wetten, en worden er andere klemtonen gelegd, maar ze blijven met elkaar verbonden door éénzelfde rode draad. Tijdens mijn gesprekken werd meermaals het idee geopperd om eens samen met (een afgevaardigde van) alle betrokken organisaties rond de tafel te zitten. In het verleden werden er wel eens tafelgesprekken georganiseerd tussen een heel gevarieerde groep actoren, afkomstig uit organisaties, onderwijs, pers, etc. De bedoeling was om te praten over de eigen werking en over eventuele samenwerking met anderen. Zulke overlegrondes zouden vandaag de dag nog steeds hun nut bewijzen, maar helaas vinden deze niet meer plaats (tot spijt van velen, zo blijkt). Hoe meer partners er participeren, hoe trager de gespreken verlopen (want iedereen moet aan bod komen om zijn zeg te doen), hoe meer rekening er moet gehouden worden met ieders specifieke wensen en verlangens. De informatie-uitwisseling tussen de verschillende partijen moet ook op een eerlijke manier verlopen: ‘ik zeg jou wat ik weet, als jij mij ook zegt wat jij weet’. In de praktijk blijkt dat er van de grote instanties wordt verwacht dat zij al hun kennis delen met de kleine(re) instanties, terwijl die informatiestoom omgekeerd meestal niet plaatsvindt.380 Op die manier ontbreekt er van bij het begin een onevenwichtige samenwerking.
Casus: Voor nu en nog heel lang – Een kijk- lees- & voorleesboek Bert Anciaux, Vlaams minister van Cultuur, Jeugd, Sport en Brussel, had dit jaar een som van 250.000 euro ter beschikking om uit te besteden aan een extra leesbevorderingsproject. Stichting Lezen werd, als vaste partner van de Vlaamse overheid, aangesproken om een uniek project te realiseren. In samenspraak met de minister ontwierp Stichting Lezen het boek Voor nu en nog heel lang – Een kijk-, luister- & voorleesboek. Het werd een kwalitatief boek met meer dan 20 verhalen, versjes, prenten, raadsels en zelfs liedjes381, geschreven en getekend door maar liefst 51 auteurs en illustratoren (afkomstig uit Vlaanderen en Nederland).382 Op het einde van het boek vind je meer informatie over deze auteurs en illustratoren en een greep uit hun werk voor eerste lezers.383 90
Voor nu en nog heel lang is allesbehalve een leerboek om te leren lezen. Zoals de ondertitel al aangeeft, is het een boek om in te kijken, om zelf in te lezen en om uit te laten voorlezen. De filosofie die hier achter schuilgaat, is de volgende: de verhalen die voor de kinderen nog te moeilijk zijn om zelf te lezen, moeten ze laten voorlezen door hun (groot)ouders, of die moeten ze een jaartje overslaan, totdat ze die wel zelf kunnen lezen. De titel van het boek verklapte het eigenlijk al: het is niet alleen een boek voor nu, maar voor nog heel lang. Indien er nog jongere broertjes of zusjes zijn in het gezin, kunnen deze ook meegenieten van dit boek. Afgaand op het aantal (toekomstige) zevenjarigen in Vlaanderen, werden er maar liefst 68.000 exemplaren gedrukt. De openbare bibliotheken werden aangesteld als distributeurs. Elke bib ontving een aantal bedrukte dozen met achttien boeken, een brief en een poster.384 De dozen en de posters konden dienen als decor en aantrekkingsfactor in de bib. De opgestelde brief konden de bibliotheken gebruiken om hun zevenjarigen in de gemeente te verwittigen. Sommige bibliotheken deelden hun boeken echter iets te gul uit bvb. aan kinderen die op dat moment zeven waren, maar in 2009 al acht werden. Dit zorgde voor een algemeen tekort waardoor Stichting Lezen verplicht was om 15.000 extra exemplaren te laten drukken.385 Wanneer er vroeger geld over was, werd dat verdeeld onder de verschillende leesbevorderende organisaties, vang ik op in de wandelgangen van de andere organisaties. “Voor dit project is minister Anciaux volledig solo gegaan.” Dat Bert Anciaux juist aan het begin van een verkiezingsjaar komt aanzetten met zoveel geld voor één nieuwe actie, lijkt mij een goede stunt om zich zichtbaar en populair te maken als minister. Los daarvan kan het als leesbevorderingsproject wel tellen! “Maar waarom is Anciaux alleen in zee gegaan met Stichting Lezen? Hij had toch evengoed eens met alle partners kunnen samen zitten?”, werpt Marijke Schout op. Rune Buerman, medewerker van Stichting Lezen, vertelt dat het project top secret was. Enkel de minister (de bedenker), Stichting Lezen (de uitvoerder) en de openbare bibliotheken (de distributeurs) waren op de hoogte. In zekere zin was het dus niet mogelijk om overleg te plegen met andere organisaties, aangezien de minister hen opdracht had gegeven om het project geheim te houden, tot de algemene persconferentie.386 Marijke Schout, medewerker van LINC, had het helemaal anders aangepakt indien haar gevraagd was om mee te werken aan dit project. Om te beginnen had Marijke voor een totaal andere verspreiding van informatie gekozen. Indien zij minister was geweest, had zij een persoonlijke brief gestuurd naar elke zevenjarige. 91
De brief had gewoon het voorwoord van Bert Anciaux uit het boek mogen zijn, waarbij zij een extra kaartje zou gestoken hebben met daarop de uitnodiging om in de plaatselijke bibliotheek een cadeautje (het boek) te komen afhalen. Hiermee zou je, volgens haar, tenminste zeker kunnen zijn dat alle kinderen en ouders op de hoogte waren van de actie. Indien je nu, als ouder van een zevenjarige, geen krant in huis hebt of toevallig het betreffende artikel niet gelezen had of geen lid was van de bibliotheek, dan had je niet geweten dat je kind in aanmerking kwam voor een gratis leesboek.387 Indien de scholen als partner waren gekozen om de boeken aan de man te brengen, dan had elke zevenjarige er sowieso één gekregen, aangezien zij op die leeftijd leerplichtig zijn.388 Maar Bert Anciaux is en blijft natuurlijk wel minister van Cultuur en niet minister van Onderwijs. In die zin is het wel logisch dat Anciaux zijn partners in het culturele veld zoekt, en niet in het onderwijs.
92
OVERKOEPELEND ORGAAN
Opgaan in één “Het ideaal zou eigenlijk zijn, als LINC een onderdeel zou worden van Stichting Lezen.” Niet alleen Marijke Schout van LINC, maar ook De Luisterlezer en Leesweb zouden deze opname helemaal zien zitten. Ze benadrukten wel dat dit enkel mogelijk zou zijn, indien de eigenheid van hun organisatie bewaard zou blijven. Stichting Lezen zou binnen dit idee dus een overkoepelende organisatie worden, waaronder een project Leesweb, een project LINC en een project De Luisterlezer zouden huizen. Zowel de medewerkers als de inhoudelijke werking zouden geïntegreerd worden in het ‘project’. Als coördinator zou Stichting Lezen aandacht kunnen besteden aan onderzoek om na te gaan op welk gebied er nog lacunes zijn.389 Bij de oprichting van Stichting Lezen heeft men even getwijfeld om er een steunpunt van te maken, maar uiteindelijk heeft men om allerlei redenen toch beslist om dat niet te doen.390 Het feit dat Stichting Lezen in haar huidige werking geen steunpunt is en in de toekomst ook niet zal worden, acht ik het zeer onwaarschijnlijk dat de andere leesbevorderende organisaties ooit zouden opgenomen worden binnen Stichting Lezen. Tenzij het een echter overname zou zijn, zoals met het NCJ gebeurd is in 2006. Dit zou wel betekenen dat de naam en mogelijk nog andere kenmerken van de organisatie zouden opgaan in het geheel. En daar waren de ideehebbers nu net geen voorstander van…
Vlaamse overheid Volgens Rune Buerman is het weinig vanzelfsprekend dat er nog een hoger niveau zou worden bij gecreëerd. “Het culturele veld is al zo versnipperd… Wat zou die organisatie dan nog moeten doen?”391 In zeker zin zou de Vlaamse overheid als overkoepelend orgaan kunnen optreden, aangezien zij reeds verschillende organisaties in logistieke en financiële steun voorziet: Stichting Lezen en LOCUS zijn zelfstandige, autonome organisaties die gefinancierd worden door de Vlaamse overheid. Het Focuspunt Jeugdliteratuur, binnen Stichting Lezen, krijgt subsidies van het Vlaams Fonds voor de Letteren, dat op haar beurt gesubsidieerd wordt door de Vlaamse overheid.392 De kleinere organisaties bvb. LINC en Leesweb kunnen rekenen op projectsubsidies. Ondanks deze helpende hand, ontbreken hen vaak de middelen (en de mensen) om hun projecten breed te verspreiden, hoewel ze hun inhoudelijk boodschap graag aan heel Vlaanderen zouden willen verkondigen.393
93
OVER DE GRENS Over de grens van België, van de culturele sector, van de eigen organisatie, … Overal steken de leesbevorderende organisaties in Vlaanderen de grens over. Ze gaan steeds weer op zoek naar originele invalshoeken, betere uitwerkingstechnieken, bredere verspreidingsmiddelen en nieuwe partners om hun werking zo goed mogelijk af te stemmen op hun publiek.
Inspiratie In 2000 werd door minister van Cultuur Bert Anciaux het plan gesmeed om in het spoor van onze Nederlandse buren een Stichting Lezen in Vlaanderen op te richten.394 Stichting Lezen Nederland werd in 1988 opgericht en bestond op het ogenblik van de Vlaamse plannen dus al twaalf jaar.395 De organisaties dragen dezelfde naam, maar zijn zowel inhoudelijk als structureel totaal anders opgebouwd. Het grote verschil zit hem al in de verschillende overheidssystemen: Stichting Lezen Nederland valt onder het beleid van het ministerie van Cultuur én Onderwijs, terwijl Stichting Lezen Vlaanderen enkel onder het ministerie van Cultuur valt, maar ook kan rekenen op de steun van het onderwijs voor het verspreiden van haar boodschap en materialen. Waar Stichting Lezen Nederland alles uit handen geeft, organiseert Stichting Lezen Vlaanderen al haar projecten zelf. Dit is een keuze die bepaald werd door ieders beleid. 396 Stichting Lezen is het aanspreekpunt inzake leesbevordering, voor zowel nationale als internationale organisaties. Tijdens bijeenkomsten worden ideeën en informatie uitgewisseld, wat in sommige gevallen kan leiden tot het oprichten van een nieuw project, naar het voorbeeld van een ander land. Op de site van Boekbaby’s (www.boekbaby’s.be) wordt het internationale project Bookstart, dat al meer dan tien jaar succesvol in Groot-Brittannië loopt, voorgesteld als inspiratiebron. “In 1994 startte Bookstart als pilootproject. Tien jaar later groeide het project uit tot een nationale campagne. Alle kinderen in Groot-Brittannië krijgen sindsdien op drie momenten tijdens de voorschoolse leeftijd een pakket met boeken en informatie. Bibliotheken en gezondheidscentra delen de pakketten uit. Als kinderen van het lager naar het middelbaar onderwijs gaan, krijgen ze een vervolgpakket. Het project wordt gefinancierd door de Britse overheid en kan rekenen op een grote steun van uitgevers en sponsors.” Wereldwijd hebben al heel wat landen een gelijkaardig project opgericht.397 Vlaanderen zoekt niet alleen inspiratie bij buitenlandse organisaties, maar vormt soms ook zelf een inspiratiebron voor anderen. De oorspronkelijk Vlaamse zoekrobot Boekenzoeker is sinds kort in handen van een Vlaamse én Nederlandse redactie.398 94
Nederland In Vlaanderen en Nederland wordt dezelfde taal gesproken. Het Nederlands zou een versterkende factor kunnen zijn voor het aangaan van samenwerkingverbanden tussen Vlaamse en Nederlandse organisaties, aangezien taal in geen geval een struikelblok kan zijn. Toch bestaat er een zeker mentaliteitsverschil tussen deze twee gebieden, waardoor samenwerken niet altijd een optie is. Stichting Lezen Vlaanderen en Boek.be vinden in respectievelijk Stichting Lezen Nederland en CPNB een gelijk(w)aardige Nederlandse organisatie. “Stichting Lezen Nederland organiseert of coördineert zelf geen projecten. Wat zij doen is: zij merken dat er ergens een lacune is in een bepaald segment, als het over leesbevordering gaat. Zij beslissen dat er daar iets moet gebeuren en geven de opdracht aan een andere organisatie om dat aan te pakken. Zij geven subsidie aan deze derde organisatie.”399 Stichting Lezen Vlaanderen geeft géén subsidies aan andere organisaties. Uiteraard werken ze wel samen met andere organisaties, zowel logistiek als financieel. Maar hier gaat het dan enkel over een samenwerking, waarin iedere partner een evenwaardig deel/bedrag bijdraagt.400 Het enige discussiepunt inzake subsidie of geen subsidie zijn de auteurslezingen. Organisaties, scholen of bibliotheken die een auteur willen uitnodigen om te komen spreken voor een groep mensen, m.a.w. een auteurslezing willen organiseren, kunnen bij Stichting Lezen Vlaanderen terecht. Stichting Lezen Vlaanderen ondersteunt de organisatoren zowel logistiek, onder de vorm van een uitgewerkt draaiboek rond het organiseren van een auteurslezing, als financieel, onder de som van 100 euro. Het geld dat de organisatoren krijgen is niet zomaar een cadeautje. Er wordt ook nog een bijdrage vanuit de eigen instantie verwacht, als blijk van hun eigen engagement.401 Ondanks het feit dat de promotiecel bij CPNB vier maal zo groot is als bij Boek.be, is de output evenwaardig. Het verschil tussen beide ligt in het feit dat CPNB een organisatie is die zich enkel en alleen toelegt op de promotie van het boek. Terwijl het bij Boek.be enkel hun promotiecel is die deze functie op zich neemt. Met andere woorden: wat de promotiecel van Boek.be in Vlaanderen doet, is CPNB voor Nederland.402 Het énige grote verschil tussen beide werkingen is dat in Nederland de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) sinds enkele jaren lid is van CPNB. Dit is in Vlaanderen niet realiseerbaar aangezien de gemeentelijke autonomie van de bibliotheken erg speelt in Vlaanderen. Voor verschillende campagnes (vb. Literaire Lente, Zomer van het Spannende boek)
werkt
Boek.be
wel
samen
met
bibliotheken,
voor
het
verspreiden
promotiemateriaal. Maar van structurele samenwerking binnen één cel is geen sprake.
van
403
95
“De boekensector heeft de promotie van het Nederlandse boek in een aparte stichting ondergebracht, hier maakt de promotiecel eigenlijk deel uit van Boek.be, dat is een beetje het verschil, maar in feite zou je kunnen zeggen: onze promotie is de CPNB. Het enige verschil is dat een aantal jaren geleden het VOB lid is geworden van CPNB, dus dat in Nederland de bibliotheken een onderdeel uitmaken van de promotie. Maar door allerlei omstandigheden in Vlaanderen is dat eigenlijk niet mogelijk, omdat de bibliotheken in Nederland veel meer centraal georganiseerd zijn, terwijl in Vlaanderen de gemeentelijke autonomie heel erg sterk speelt tijdens de bibliotheekweek.”, verduidelijkt Jef Maes.404 Bij Leesweb en LINC uit de grensoverschrijdende samenwerking zich in het schrijven van artikels voor tijdschriften uit het buurland. Marie-Jeanne Snoeks, directeur van Leesweb, maakt deel uit van de redactie van Boekdelen, een tijdschrift voor leesgroepen.405 Ria Swinnen, medewerker Leesbevordering van LINC, verzorgt de eindredactie van Klapper en Pluizer.406 De Luisterlezer werkt op een kleinere schaal. Selle de Vos heeft geen ambitie om zich bij onze noorderburen populair te maken, aangezien hij al hard moet werken om enige bekendheid in Vlaanderen te verwerven.407
Andere sectoren Politiek bekeken wordt er over het algemeen te vaak in hokjes en vakjes gedacht. Dit geldt ook voor het sociaal-culturele veld van Vlaanderen. Iedereen die denkt dat leesbevordering enkel en alleen thuishoort in de culturele sector, heeft het fout. Leesbevordering is van alle markten thuis. Voor hun project Boekbaby’s werken Stichting Lezen en LOCUS samen met Kind en Gezin. Kind en Gezin wil kansen creëren voor elk kind, waar en hoe het ook geboren is of opgroeit.408 De missie van Boekbaby’s strookt met de hierboven beschreven missie van Kind en Gezin. Om dus alle kinderen gelijke kansen te geven, koos Boekbaby’s ervoor om haar boodschap en materialen te verspreiden via de consultatiebureaus van Kind en Gezin en de bibliotheken.409 Voor hun lezingen en workshops komen Leesweb en LINC dikwijls bij KAV (Kristelijke Arbeiders
Vrouwenbeweging)410,
KVLV (Katholiek
Vormingswerk
van
Landelijke
Vrouwen)411, Vormingplus (roepnaam voor de ‘regionale volkshogescholen’)412 en andere sociale organisaties terecht. LINC heeft ook een project voorlezen voor ouderen, waarbij er voorgelezen wordt in bejaardentehuizen en serviceflats, opnieuw twee plaatsen uit de sociale sector.
96
Boek.be heeft voornamelijk partners binnen de geschreven en de gesproken media: De Standaard, Humo, Libelle, Radio 1, Canvas, etc.413
TOEKOMST Alle organisaties streven ieder jaar naar vernieuwing. Zo worden er steeds nieuwe klemtonen gelegd binnen elk project: nieuwe thema, nieuwe doelgroep, … maar ook tussen de verschillende projecten: het ene jaar wordt er meer geïnvesteerd in project x, terwijl het andere jaar meer aandacht wordt besteed aan project y. Soms dromen zij ook van iets nieuws, iets moois, iets veraf, iets (on)realistisch?
Boek.be Boek.be merkte op dat er interesse is in de Boekenbeurs vanuit Nederland, specifiek ZuidNederland. Zij zouden de Vlaamse Boekenbeurs willen opentrekken tot over de landsgrenzen. Dus dezelfde Boekenbeurs, in dezelfde periode en op dezelfde plaats, maar promotioneel niet langer enkel op Vlaanderen gericht, maar ook op Nederland. Tijdens de beurs zou dit zich algemeen kunnen uiten in een aandachtsverhoging voor Nederlandse auteurs of specifiek in een Nederlandse themadag.414 De samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland hieromtrent staat echter nog niet helemaal op punt. Het is dus nog even wachten op een Boekenbeurs der Lage Landen.415
De Luisterlezer Aangezien De Luisterlezer een éénmansproject is, zijn de mogelijkheden – op alle vlakken – beperkt. Vlaanderen is op zich al een groot werkgebied, waarin De Luisterlezer zijn positie in het leesbevorderingsveld wil bevestigen en versterken. Uitbreiden over de landsgrenzen heen is geen optie, maar ook geen droom of groot verlangen. In het verleden had Selle de Vos de droom om een databank over kinder- en jeugdboeken op te starten. De Boekenzoeker, een samenwerking tussen Stichting Lezen Vlaanderen en Nederland, heeft deze functie ondertussen reeds op zich genomen. Een droom die in de toekomst wel nog in vervulling zou kunnen gaan, is De Luisterlezer onderbrengen binnen een andere, al bestaande, leesbevorderende organisatie. Hierbij zou het dan wel de bedoeling zijn om zowel Selle de Vos als zijn Luisterlezerbus op te nemen in de werking van de organisatie. De Luisterlezer wil zich bekend maken op grotere manifestaties. Het doel dat Selle de Vos hier voor ogen houdt: nieuwe mensen, nieuwe wereld, nieuwe mentaliteit.416 97
LOCUS LOCUS bestaat nog maar vijf maanden. Volgens Chris De Bremme staat de organisatie echter niet meer in haar kinderschoenen, maar functioneert zij als volwaardig. Er is veel aandacht besteed aan de versmelting van VCOB en Cultuur Lokaal tot LOCUS. In 2008 werkten de twee organisaties al onder één dak, maar ieder wel op zijn eigen vertrouwde manier. Tijdens dat jaar werd LOCUS, de nieuwe organisatie, volledig uitgewerkt en op punt gesteld. Na een goed training, sprong LOCUS op 1 januari 2009 vlot uit de startblokken. Nu komt het er op aan om zich, naar de buitenwereld, bekend te maken en als vaste waarde te vestigen in het culturele veld.417
Leesweb Leesweb heeft juist een moeilijke periode achter de rug. Aangezien zij als organisatie niet erkend worden en dus geen subsidies krijgen van de Vlaamse overheid, is het vaak hard werken voor weinig geld. “We hebben de periode gehaald. We zijn erover geraakt zonder kleerscheuren.”, getuigd Marie-Jeanne Snoeks. Via een participatiedecreet krijgt Leesweb nu wat financiering: onvoldoende om te overleven, maar wel voldoende om even adem te halen. Hetgeen dat ze allemaal wanhopig hebben proberen in stand houden, willen ze nu eens gaan bekijken. Over volgende vragen wordt nagedacht: Zijn we goed bezig?, Waar moeten we nieuwe accenten leggen?, Waar moeten we nieuw personeel, als we dat zouden aanwerven, plaatsen?, etc. “We gaan zeker geen gekke dingen doen!”, besluit Marie-Jeanne Snoeks.418
LINC Marijke Schout droomt van een grote poel van (vrijwillige) lesgevers, verspreid over heel Vlaanderen. LINC maakt op haar lezingen en workshops altijd gebruik van een boekenkist. Deze boekenkist bevat een greep uit het aanbod van kinder- en jeugdliteratuur, ter waarde van 400 euro. Vorig jaar kreeg LINC maar liefst tien boekenkisten van de Vlaamse gemeenschap. Aangezien er verschillende lesgevers mee aan de slag moeten, worden de boekenkisten bijgehouden in een depot, waar ze kunnen afgehaald worden. “Indien we nog eens tien kisten zouden krijgen/kunnen aankopen, zou elke lesgever nog gemakkelijker en sneller bediend worden.” Met tien extra boekenkisten en een grote groep lesgevers, kan LINC aan de slag.419 Voorlezen staat bij LINC enkel centraal binnen hun tak leesbevordering. “Het zou een keuze van LINC kunnen zijn, om het digitale ook volledig in te zetten op voorlezen.”, denkt Marijke Schout luidop.
98
Stichting Lezen Naast LINC wil ook Stichting Lezen verder bouwen aan contacten buiten de eigen culturele sector. Een andere sector kan nieuwe inzichten en mogelijkheden bieden. Ideaal om mee samen te werken voor het organiseren en verspreiden van een project. Nu Stichting Lezen van een samenwerking met Kind en Gezin, uit de welzijnssector, heeft mogen proeven, is er honger naar meer. In de toekomst willen ze op zoektocht gaan in wat tot hiertoe een ontgonnen gebied was voor hen. Rune Buerman: “Er is al samenwerking met partners uit de sector. Maar nu willen we ook de sector verlaten en een andere partner onder de arm nemen om nog meer mensen te bereiken.”. Naast de samenwerking met partners buiten het veld, gaat Stichting Lezen ook op zoek naar meer samenwerking met onderzoeksgroepen om een beter overzicht van het leesklimaat te krijgen.420
99
BESLUIT
Niemand weet bij de aanvang van zijn onderzoek waar hij zal uitkomen. Ook voor mij was de weg onzeker. Ik kende Stichting Lezen van mijn stage, maar met de andere organisaties was ik niet zo vertrouwd. Het was een boeiende zoektocht, waarbij ik stap voor stap mijn weg vond. Onderweg had ik goede gidsen die boeiend vertelden en me de weg wezen, doorheen heel het culturele veld. De organisaties openden, letterlijk en figuurlijk, hun deuren voor mij. Hun projectenaanbod was heel gevarieerd, alsook hun misse en visie. Zo kreeg ik een duidelijk beeld over leesbevordering in Vlaanderen, en tevens een antwoord op mijn vragen. Iedere organisatie draagt op zijn eigen manier een steentje bij aan de ontwikkeling en de verspreiding van leesbevordering. Ik hoop dat ik door dit werk te schrijven, ook het mijne heb kunnen bijdragen. Ik hoop dat mijn scriptie een naslagwerk kan zijn voor iedereen die ook maar iets met leesbevordering te maken heeft: kinderdagverblijven, scholen, bibliotheken. Ook voor de genoemde organisaties wordt heel het aanbod duidelijk in kaart gebracht. Alle leeftijdscategorieën komen aan bod. Binnen leesbevordering wordt de nadruk vaak gelegd op de 6-12 jarigen, maar het algemene aanbod is veel breder: bij baby’s en peuters wordt er een kiem gelegd en bij ouderen is het misschien een lichtpuntje in lange dagen. Leesbevordering is in beweging, is dynamisch en heeft nog veel potentieel om te groeien. Mijn werk schetst leesbevordering in Vlaanderen anno 2009. Ik ben benieuwd waar we over pakweg tien jaar staan: welke projecten, welke organisaties en welke streefdoelen er dan voorop gesteld worden. Lang leve leesbevordering!
Lore Mertens, 28 mei 2009
100
EINDNOTEN 1
De Leeswelp, nummers 7, 8 en 9 van het jaar 2007 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. p. 243. 3 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. p. 243. 4 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. p. 243. 5 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. p. 244. 6 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. p. 242. 7 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. p. 242. 8 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. p. 242. 9 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. p. 242. 10 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. p. 244. 11 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. p. 244. 12 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. p. 244. 13 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. p. 244. 14 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. p. 244. 15 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. p. 244. 16 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. p. 242. 17 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 2. Vleugelversterking in de jaren ’90.’, in: De Leeswelp 8, 2007. p. 282. 18 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 2. Vleugelversterking in de jaren ’90.’, in: De Leeswelp 8, 2007. p. 282. 19 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 2. Vleugelversterking in de jaren ’90.’, in: De Leeswelp 8, 2007. p. 283. 20 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 2. Vleugelversterking in de jaren ’90.’, in: De Leeswelp 8, 2007. p. 283. 21 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 2. Vleugelversterking in de jaren ’90.’, in: De Leeswelp 8, 2007. p. 282. 22 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 2. Vleugelversterking in de jaren ’90.’, in: De Leeswelp 8, 2007. p. 282. 23 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 2. Vleugelversterking in de jaren ’90.’, in: De Leeswelp 8, 2007. p. 283. 24 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 2. Vleugelversterking in de jaren ’90.’, in: De Leeswelp 8, 2007. p. 284. 25 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 2. Vleugelversterking in de jaren ’90.’, in: De Leeswelp 8, 2007. p. 284. 26 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 2. Vleugelversterking in de jaren ’90.’, in: De Leeswelp 8, 2007. p. 284. 27 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 2. Vleugelversterking in de jaren ’90.’, in: De Leeswelp 8, 2007. p. 284. 28 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 2. Vleugelversterking in de jaren ’90.’, in: De Leeswelp 8, 2007. p. 282. 29 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 3. Een hoge vlucht na 2000.’, in: De Leeswelp 9, 2007. p. 335. 2
101
30
Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 3. Een hoge vlucht na 2000.’, in: De Leeswelp 9, 2007. p. 335. 31 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 3. Een hoge vlucht na 2000.’, in: De Leeswelp 9, 2007. p. 334. 32 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 3. Een hoge vlucht na 2000.’, in: De Leeswelp 9, 2007. p. 335. 33 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 3. Een hoge vlucht na 2000.’, in: De Leeswelp 9, 2007. p. 335. 34 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 3. Een hoge vlucht na 2000.’, in: De Leeswelp 9, 2007. p. 333. 35 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 3. Een hoge vlucht na 2000.’, in: De Leeswelp 9, 2007. p. 333. 36 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 3. Een hoge vlucht na 2000.’, in: De Leeswelp 9, 2007. p. 333. 37 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 3. Een hoge vlucht na 2000.’, in: De Leeswelp 9, 2007. p. 335. 38 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 3. Een hoge vlucht na 2000.’, in: De Leeswelp 9, 2007. p. 335. 39 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 3. Een hoge vlucht na 2000.’, in: De Leeswelp 9, 2007. p. 335. 40 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. p. 242. 41 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 2. Vleugelversterking in de jaren ’90.’, in: De Leeswelp 8, 2007. p. 282. 42 Piek, Karlijn, Zoveel lezen we (niet). Stichting Lezen Nederland, Amsterdam, 1995. p. 8. 43 Hottenhuis, Anne, ‘Jef van Gool: leesbevorderaar op alle fronten’, in: BibliotheekBlad 9/10, 2002. p. 29. 44 Bijl, Gerard van der, ‘Leesbevordering geen basistaak’, in: BibliotheekBlad 19, 2000. p. 32. 45 Bakker, Jan-Hendrik, ‘Welk lezen willen we bevorderen? Leesbevordering in filosofisch perspectief’, in: Leesgoed 4, 2001. p. 194. 46 Bakker, Jan-Hendrik, ‘Welk lezen willen we bevorderen? Leesbevordering in filosofisch perspectief’, in: Leesgoed 4, 2001. p. 196. 47 Berg, Femke van den, ‘Heeft leesbevordering zin?’, in: Bibliotheekblad 5/6, 2004. p. 24. 48 Berg, Femke van den, ‘Heeft leesbevordering zin?’, in: Bibliotheekblad 5/6, 2004. p. 24. 49 Berg, Femke van den, ‘Heeft leesbevordering zin?’, in: Bibliotheekblad 5/6, 2004. p. 24. 50 Berg, Femke van den, ‘Heeft leesbevordering zin?’, in: Bibliotheekblad 5/6, 2004. p. 24. 51 Bijl, Gerard van der, ‘Leesbevordering geen basistaak’, in: BibliotheekBlad 19, 2000. p. 32. 52 Bijl, Gerard van der, ‘Leesbevordering geen basistaak’, in: BibliotheekBlad 19, 2000. p. 32. 53 Bull, Albert, ‘Leesbevordering is onderdeel van media-educatie’, in: BibliotheekBlad 16/17, 2000. p. 38. 54 Bull, Albert, ‘Leesbevordering is onderdeel van media-educatie’, in: BibliotheekBlad 16/17, 2000. p. 38. 55 Schulz, Cile, ‘Marcel Möring: ‘Ik geloof niet in leesbevordering’’, in: BibliotheekBlad 17, 2002. pp. 34-36. 56 Schulz, Cile, ‘Marcel Möring: ‘Ik geloof niet in leesbevordering’’, in: BibliotheekBlad 17, 2002. p. 35. 57 Berg, Femke van den, ‘Heeft leesbevordering zin?’, in: Bibliotheekblad 5/6, 2004. pp. 24-26. 58 Berg, Femke van den, ‘Heeft leesbevordering zin?’, in: Bibliotheekblad 5/6, 2004. pp. 25-26. 59 Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 2. Vleugelversterking in de jaren ’90.’, in: De Leeswelp 8, 2007. p. 282. 60 Janssen, Bart, ‘Helma van Lierop: ‘Van leesbevordering moet je niet te hoge verwachtingen hebben’, in: BibliotheekBlad 18, 2000. p. 29. 61 Beeusaert, Katrien en Evelien Kayaert, Van Vereeniging ter Bevordering van het Vlaamsche Boekwezen tot boek.be. Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2004. p. 13. 62 Beeusaert, Katrien en Evelien Kayaert, Van Vereeniging ter Bevordering van het Vlaamsche Boekwezen tot boek.be. Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2004. p. 23. 63 Beeusaert, Katrien en Evelien Kayaert, Van Vereeniging ter Bevordering van het Vlaamsche Boekwezen tot boek.be. Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2004. p. 35. 64 Beeusaert, Katrien en Evelien Kayaert, Van Vereeniging ter Bevordering van het Vlaamsche Boekwezen tot boek.be. Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2004. p. 35-36. 65 Beeusaert, Katrien en Evelien Kayaert, Van Vereeniging ter Bevordering van het Vlaamsche Boekwezen tot boek.be. Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2004. p. 36. 66 Beeusaert, Katrien en Evelien Kayaert, Van Vereeniging ter Bevordering van het Vlaamsche Boekwezen tot boek.be. Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2004. p. 59.
102
67
Beeusaert, Katrien en Evelien Kayaert, Van Vereeniging ter Bevordering van het Vlaamsche Boekwezen tot boek.be. Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2004. pp. 77-78. 68 Beeusaert, Katrien en Evelien Kayaert, Van Vereeniging ter Bevordering van het Vlaamsche Boekwezen tot boek.be. Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2004. p. 78. 69 Beeusaert, Katrien en Evelien Kayaert, Van Vereeniging ter Bevordering van het Vlaamsche Boekwezen tot boek.be. Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2004. p. 88. 70 Beeusaert, Katrien en Evelien Kayaert, Van Vereeniging ter Bevordering van het Vlaamsche Boekwezen tot boek.be. Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2004. p. 89. 71 Beeusaert, Katrien en Evelien Kayaert, Van Vereeniging ter Bevordering van het Vlaamsche Boekwezen tot boek.be. Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2004. pp. 90-91. 72 http://www.boek.be/Nederlands/Home/page.aspx/950 73 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 74 http://www.boek.be/Nederlands/Home/page.aspx/950 75 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 76 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 77 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 78 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Kenniscentrum/page.aspx/1035 79 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Opleidingen/page.aspx/1043 80 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Opleidingen/page.aspx/1043 81 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Opleidingen/page.aspx/1043 82 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Opleidingen/page.aspx/1043 83 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Leerstoel-2009/page.aspx/1112 84 http://www.rfidnederland.nl/index.php?link=RFID 85 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 86 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Symposium+over+RFID/page.aspx/1020 87 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 88 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 89 http://www.boek.be/Nederlands/Diverse/Nieuws/Boekenverkoop_Vlaanderen_/page.aspx/954?xf_itemId=207 90 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Boeken-top-10-en-top-100/page.aspx/1094 91 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Kenniscentrum/page.aspx/1035 92 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 93 http://www.boekenbank.be/boekenbank-web/boekenbank/public/home 94 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 95 http://www.boekencast.be/news_detail.php?id=1 96 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 97 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Promotie/page.aspx/1046 98 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 99 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Activiteiten/Herman+de+Coninckprijs/page.aspx/980 100 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 101 http://www.boekenbeesten.be/axi.html 102 http://www.boekenbeesten.be/dwarrel.html 103 http://www.boekenbeesten.be/famil.html 104 http://www.boekenbeesten.be/fantom.html 105 http://www.boekenbeesten.be/giechel.html 106 http://www.boekenbeesten.be/griddle.html 107 http://www.boekenbeesten.be/histor.html 108 http://www.boekenbeesten.be/knussel.html 109 http://www.boekenbeesten.be/speur.html 110 http://www.boekenbeesten.be/ 111 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Activiteiten/Boekenbeesten/Wie+zijn+Boekenbeesten/page.aspx/1059 112 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Activiteiten/Boekenleeuw+en+boekenpauw/page.aspx/981 113 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Activiteiten/Boekenleeuw+en+boekenpauw/page.aspx/981 114 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Activiteiten/Boekenleeuw+en+boekenpauw/page.aspx/981 115 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Activiteiten/Literaire-lente/page.aspx/982 116 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Activiteiten/Literaire-lente/page.aspx/982 117 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Activiteiten/Literaire-lente/page.aspx/982 118 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Activiteiten/Doeboekenactie/page.aspx/983 119 Gesprek Jef Maes, 2 april 2009 120 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Activiteiten/Zomer+van+het+Spannende+Boek/page.aspx/986
103
121
http://www.boek.be/Nederlands/Home/Activiteiten/De-andere-strip/page.aspx/1068 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Activiteiten/De-andere-strip/page.aspx/1068 123 http://www.fondsvoordeletteren.be/nl/press/91/vfl-vergroot-inspanningen-voor-vlaamse-strip.html 124 http://www.boekenbeurs.be/ 125 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Activiteiten/Debuutprijs/page.aspx/948 126 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Activiteiten/Debuutprijs/page.aspx/948 127 http://www.boek.be/Nederlands/Diverse/Nieuws/De_Boekenbeursbezoeker_wo/page.aspx/954?xf_itemId=33 6 128 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 129 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 130 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 131 http://www.canoncultuurcel.be/home/7851 132 http://www.boek.be/Nederlands/Home/Uitgevers+(VUV)/page.aspx/952 133 http://www.plantinmoretusprijzen.be/ 134 http://www.plantingenootschap.be/pmp.html 135 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 136 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 137 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 138 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 139 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 140 http://www.luisterlezer.be/volwassenen/index.htm 141 http://www.luisterlezer.be/volwassenen/index.htm 142 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 143 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 144 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 145 http://www.luisterlezer.be/volwassenen/index.htm 146 http://www.luisterlezer.be/volwassenen/index.htm 147 http://www.luisterlezer.be/volwassenen/index.htm 148 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 149 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 150 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 151 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 152 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 153 Informatiebrochure Erfgoeddag: uit vriendschap!, editie Leuven. p. 12-13. 154 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 155 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 156 http://www.luisterlezer.be/volwassenen/index.htm 157 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 158 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 159 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 160 Informatiebrochure Samen lekker lezen – de Boekenkaravaan 2007. Syllabus voor de voorlezers. p. 17. 161 Informatiebrochure Samen lekker lezen – de Boekenkaravaan 2007. Syllabus voor de voorlezers. p. 17. 162 http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id=17&Itemid=35 163 http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id=17&Itemid=35 164 http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id=17&Itemid=35 165 http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id=17&Itemid=35 166 http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id=17&Itemid=35 167 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 168 http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id=15&Itemid=34 169 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 170 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 171 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 172 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 173 Informatiebrochure Samen lekker lezen – de Boekenkaravaan 2007. Syllabus voor de voorlezers. p. 12. 174 Informatiebrochure Samen lekker lezen – de Boekenkaravaan 2007. Syllabus voor de voorlezers. p. 12. 175 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 176 http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id=19&Itemid=38 177 http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id=37&Itemid=67 178 http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id=45&Itemid=82 122
104
179
http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id=44&Itemid=83 http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id=44&Itemid=83 181 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=13&Itemid=28 182 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=14&Itemid=29 183 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=15&Itemid=30 184 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=16&Itemid=31 185 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=17&Itemid=32 186 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=18&Itemid=33 187 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=19&Itemid=34 188 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=20&Itemid=35 189 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=119&Itemid=11 190 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=128&Itemid=145 191 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=12&Itemid=37 192 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=23&Itemid=38 193 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=21&Itemid=39 194 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=24&Itemid=40 195 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=36&Itemid=12 196 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=35&Itemid=13 197 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=35&Itemid=13 198 http://www.jeugdenpoezie.be/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=63&Itemid=98 199 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 200 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=38&Itemid=51 201 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=39&Itemid=52 202 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=43&Itemid=53 203 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=45&Itemid=54 204 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=37&Itemid=14 205 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 206 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=115&Itemid=98 207 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=40&Itemid=104 208 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=50&Itemid=110 209 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=44&Itemid=108 210 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=52&Itemid=111 211 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=55&Itemid=112 212 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=58&Itemid=113 213 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=60&Itemid=114 214 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=62&Itemid=115 215 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=64&Itemid=116 216 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=68&Itemid=118 217 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=72&Itemid=120 218 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=66&Itemid=117 219 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=116&Itemid=100 220 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=116&Itemid=100 221 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=49&Itemid=121 222 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=53&Itemid=123 223 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=54&Itemid=124 224 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=57&Itemid=126 225 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=59&Itemid=127 226 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=67&Itemid=131 227 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=69&Itemid=132 228 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=70&Itemid=133 229 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 230 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 231 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 232 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 233 http://www.linc-vzw.be/images/stories/pdf/Kennismakingsbrochure%20LINC.pdf 234 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=74&Itemid=63 235 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=75&Itemid=94 236 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=860&Itemid=174 237 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=860&Itemid=174 180
105
238
http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=76&Itemid=101 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=76&Itemid=101 240 http://www.linc-vzw.be/charts/main.php?page=nieuwsbrief&thema=3&titel=opzet%20nieuwsbrief 241 http://www.linc-vzw.be/DC/documentatiecentrum.html 242 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_wrapper&Itemid=243 243 Informatiebrochure Doe eens een boekje open… Kleine handleiding bij het voorlezen. p.2 244 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=791&Itemid=85 245 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=791&Itemid=85 246 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=791&Itemid=85 247 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=791&Itemid=85 248 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=791&Itemid=85 249 http://www.vbjk.be/nl/over-vbjk 250 http://www.linc-vzw.be/charts/main.php?page=voorlezen_oba&thema=5&titel=ondersteunings%20en%20bijscholingsaanbod%20intermediairen 251 http://www.linc-vzw.be/charts/main.php?page=voorlezen_oba&thema=5&titel=ondersteunings%20en%20bijscholingsaanbod%20intermediairen 252 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=790&Itemid=86 253 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=789&Itemid=87 254 Gesprek met Marijke Schout, 24 april 2009 255 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=865&Itemid=178 256 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=867&Itemid=179 257 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=1215&Itemid=238 258 http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=1293&Itemid=242 259 http://www.linc-vzw.be/images/stories/voorleespunten/flyer.pdf 260 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Over%20Locus 261 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Over%20Locus/De%20naam%20LOCUS/ 262 http://www.bibnet.be/portaal/Bibnet/Over_Bibnet 263 Gesprek met Chris De Bremme, 15 april 2009 264 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/LokaalCultuurmanagement 265 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking 266 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking 267 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Werkgroep%20Bibliotheekpromotie/ 268 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Werkgroep%20Leesbevordering/ 269 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Cultuur_en_Samenleving/Informatiegeletterdheid/ 270 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Cultuur_en_Samenleving/Publieke%20ruimte/ 271 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Cultuur_en_Samenleving/Interculturaliseren/Intercultureel_lokaal_cultu urbeleid/ 272 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Cultuur_en_Samenleving/Gemeenschapsvorming/ 273 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Cultuur_en_Samenleving 274 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Over%20Locus/Wie%20is%20wie 275 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Over%20Locus/FOCUS/ 276 Gesprek met Chris De Bremme, 15 april 2009 277 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Bibdate/ 278 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Bibdate/ 279 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Bibliotheekweek/ 280 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Leesgroepen/ 281 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Leesgroepen/Activiteiten/ 282 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Leesgroepen/De%20Boek-delenprijs/ 283 http://www.cultuurnet.be/over-ons 284 http://www.cultuurnet.be/kinderen/over-vlieg 285 http://www.cultuurnet.be/kinderen/over-vlieg 286 http://www.cultuurnet.be/kinderen/over-vlieg 287 http://www.cultuurnet.be/kinderen/voorbije-vliegacties 288 http://www.cultuurnet.be/kinderen/voorbije-vliegacties 289 http://www.cultuurnet.be/kinderen/voorbije-vliegacties#Bende 290 http://www.cultuurnet.be/kinderen/voorbije-vliegacties#Bende 291 http://www.cultuurnet.be/kinderen/superVlieg%20%20 292 http://www.cultuurnet.be/kinderen/superVlieg%20%20 293 Gesprek met Chris De Bremme, 15 april 2009 239
106
294
http://www.boekbabys.be/new/project/partners.php http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Jeugdboekenweek/ 296 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Gedichtendag/ 297 Gesprek met Chris De Bremme, 15 april 2009 298 http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Kunst%20en%20Cultuureducatie/School%20en%20Bibliotheek/ 299 Gesprek met Chirs De Bremme, 15 april 2009 300 Gesprek met Chris De Bremme, 15 april 2009 301 Gesprek met Chris De Bremme, 15 april 2009 302 Gesprek met Chris De Bremme, 15 april 2009 303 http://www.canoncultuurcel.be/canon/is 304 http://www.ond.vlaanderen.be/canon/cultuureducatie2008/ 305 http://www.dagvandeliteratuureducatie.be/ 306 http://www.cultuurnet.be/dossiers/uitforum-26012009 307 http://www.cultuurnet.be/uitnetwerk/uitforum 308 http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=001.001 309 Informatiebrochure: Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. p. 19. 310 http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=001.002.009 311 Informatiebrochure: Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. p. 19. 312 http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=001.002.009 313 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 314 Informatiebrochure: Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. p. 17. 315 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 316 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 317 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 318 Informatiebrochure Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. p. 1. 319 Informatiebrochure Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. p. 7. 320 Informatiebrochure Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. pp. 7-8. 321 Informatiebrochure Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. p. 8. 322 Informatiebrochure Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. p. 8. 323 Informatiebrochure Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. p. 9. 324 Stage bij Stichting Lezen, voorjaar 2008 325 http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=006.001.001 326 http://www.canoncultuurcel.be/home/7851 327 http://www.voorlezen.be/2008/vorming.htm 328 http://www.hetschoolvaknederlands.org/ 329 http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=006.001.002 330 http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=006.001.003 331 http://sl.webfabriek.be/content.aspx?l=006.002.002 332 http://sl.webfabriek.be/content.aspx?l=006.002.001 333 Informatiebrochure De bibliotheek van het Focuspunt Jeugdliteratuur: een unieke collectie over kinder- en jeugdliteratuur en leesbevordering. p. 7. 334 Informatiebrochure: De bibliotheek van het Focuspunt Jeugdliteratuur: een unieke collectie over kinder- en jeugdliteratuur en leesbevordering. p. 8. 335 http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=007.003 336 http://www.ketnet.be/content/het-boek-van-de-week 337 Informatiebrochure Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. p. 12. 338 http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=007.009 339 http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=004 295
107
340
Informatiebrochure Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. p. 10. 341 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 342 Informatiebrochure Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. p. 11. 343 Informatiebrochure Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. p. 11. 344 http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=004.002.004 345 Informatiebrochure Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. p. 11. 346 Informatiebrochure Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. p. 12. 347 http://www.fahrenheit451.be/info/index.html 348 Informatiebrochure Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. p. 12. 349 http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=004.006.001 350 Informatiebrochure Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. p. 13. 351 http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=004.006.003 352 http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=004.006.003 353 Informatiebrochure Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. pp. 15-16. 354 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 355 Gesprek met Chris De Bremme, 15 april 2009 356 Gesprek met Chris De Bremme, 15 april 2009 357 http://www.lezen.nl/index.html?spsearch=&age_group_id=0&menu_item_id=1 358 http://www.lezen.nl/index.html?spsearch=&age_group_id=0&menu_item_id=1 359 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 360 Janssen, Bart, ‘Helma van Lierop: ‘Van leesbevordering moet je niet te hoge verwachtingen hebben’, in: BibliotheekBlad 18, 2000. p. 29. 361 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 362 Gesprek met Marijke Schout, 24 april 2009 363 Gesprek met Marijke Schout, 24 april 2009 364 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 365 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 366 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 367 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 368 Kustermans, Karin, ‘Interview met Aidan Chambers. ‘Als je dit kunt lezen, heb je dat aan een leerkracht te danken.’’, in: Leesgoed 7, 2008. p. 253. 369 Kustermans, Karin, ‘Interview met Aidan Chambers. ‘Als je dit kunt lezen, heb je dat aan een leerkracht te danken.’’, in: Leesgoed 7, 2008. p. 253. 370 Kustermans, Karin, ‘Interview met Aidan Chambers. ‘Als je dit kunt lezen, heb je dat aan een leerkracht te danken.’’, in: Leesgoed 7, 2008. p. 253-254. 371 Groeve, Jen de, Dynamisch, creatief en grotendeels onontgonnen. Joosen en Vloeberghs over de academische studie van jeugdliteratuur.’, in: De Leeswelp 6, 2008. pp. 234-239. 372 Groeve, Jen de, Dynamisch, creatief en grotendeels onontgonnen. Joosen en Vloeberghs over de academische studie van jeugdliteratuur.’, in: De Leeswelp 6, 2008. p. 235. 373 Groeve, Jen de, Dynamisch, creatief en grotendeels onontgonnen. Joosen en Vloeberghs over de academische studie van jeugdliteratuur.’, in: De Leeswelp 6, 2008. p. 236. 374 Lierop-Debrauwer, Helma van, ‘Groeien en bloeien tegen de verdrukking in. Het academische jeugdliteratuuronderzoek.’, in: De Leeswelp 6, 2008. p. 234. 375 Gebaseerd op het gelijknamig artikel: Coppin, Eveline, ‘Moedermelk voor lezers (in spe), in: De Leeswelp 6, 2007. pp. 202-205. 376 Coppin, Eveline, ‘Moedermelk voor lezers (in spe), in: De Leeswelp 6, 2007. p. 202. 377 Coppin, Eveline, ‘Moedermelk voor lezers (in spe), in: De Leeswelp 6, 2007. pp. 202-203. 378 http://www.boekbabys.be/new/project/basisfilosofie.php 379 Gielis, Kathleen en Ilona Plichart, ‘Voorlezen in kinderdagverblijven’, in: De Leeswelp 9, 2006. p. 340. 380 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 381 http://www.voornu.be/waarom.html
108
382
Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 http://www.voornu.be/werktenmee.html 384 http://www.voornu.be/voorbibs.html 385 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 386 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 387 Gesprek met Marijke Schout, 24 april 2009 388 Gesprek met Marijke Schout, 24 april 2009 389 Gesprekken met leesbevorderende organisaties 390 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 391 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 392 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 393 Gesprekken met leesbevorderende organisaties 394 http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=001.001 395 http://lezen.nl/index.html?spsearch=&age_group_id=0&menu_item_id=1 396 Gesprek met Daan Beeke, 24 maart 2009 397 http://www.boekbabys.be/new/project/inspiratie_uit_GB.php 398 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 399 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 400 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 401 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 402 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 403 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 404 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 405 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 406 Gesprek met Marijke Schout, 24 april 2009 407 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 408 http://www.kindengezin.be/Algemeen/Over_Kind_En_Gezin/Wat_doet_kind_en_gezin/Missie.jsp 409 http://www.boekbabys.be/new/project/basisfilosofie.php 410 http://www.kav.be/nl/home.asp 411 http://www.kvlv.be/Default.aspx?tabid=322 412 http://www.vormingsplus.be/content.aspx?l=003 413 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 414 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 415 Gesprek met Jef Maes, 2 april 2009 416 Gesprek met Selle de Vos, 14 april 2009 417 Gesprek met Chris De Bremme, 15 april 2009 418 Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks, 16 april 2009 419 Gesprek met Marijke Schout, 24 april 2009 420 Gesprek met Rune Buerman, 24 april 2009 383
109
BIBLIOGRAFIE
BOEKEN -
Beeusaert, Katrien en Evelien Kayaert, Van Vereeniging ter Bevordering van het Vlaamsche Boekwezen tot boek.be. Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 2004. 223 p.
-
Coillie, Jan van, Leesbeesten en boekenfeesten – Hoe werken (met) kinder- en jeugdboeken? Davidsfonds/Infodok, Leuven, 1999. 424 p.
-
Ghesquiere, Rita, Het verschijnsel Jeugdliteratuur. Acco, Leuven/Amersfoort, 2000.
-
Lierop-Debrauwer, Helma van, Piet Mooren en Hanny Bekkering (Red.), Dat moet je gelezen hebben. Biblion Uitgeverij, Leidschendam, 2004. 226 p.
-
Pennac, Daniel, In een adem uit…Het geheim van het lezen. De Brink, Amsterdam, 1993. 176 p.
-
Spelbrink, Hanny, e.a., De wereld van het kinderboek. Wolters-Noordhoff, Groningen, 1997.
-
Sterck, Marita De, Lees je mee? Een gids voor wie boeken en kinderen wil samenbrengen. Lannoo, Tielt, 1997. 208 p.
TIJDSCHRIFTARTIKELS -
Bakker, Jan-Hendrik, ‘Welk lezen willen we bevorderen? – Leesbevordering in filosofisch perspectief’, in: Leesgoed 4, 2001. pp. 194-196.
-
Berg, Femke van den, ‘Heeft leesbevordering zin?’, in: Bibliotheekblad 5/6, 2004. pp. 2426.
-
Bijl, Gerard van der, ‘Leesbevordering geen basistaak’, in: BibliotheekBlad 19, 2000. p. 32.
-
Bull, Albert, ‘Leesbevordering is onderdeel van media-educatie’, in: BibliotheekBlad 16/17, 2000. p. 38.
-
Coppin, Eveline, ‘Moedermelk voor lezers (in spe), in: De Leeswelp 6, 2007. pp. 202-205.
-
Decorte, Mady, ‘Leesbevordering in Vlaanderen anno 2000’, in: Klapper 2, 2000. pp. 3-8.
-
Geyskens, Emy, ‘Voorlezen’, in: Klapper 3, 2002. pp. 4-10.
-
Gielis, Kathleen en Ilona Plichart, ‘Voorlezen in kinderdagverblijven’, in: De Leeswelp 9, 2006. pp. 340-341.
-
Groeve, Jen de, ‘Dynamisch, creatief en grotendeels onontgonnen. Joosen en Vloeberghs over de academische studie van jeugdliteratuur.’, in: De Leeswelp 6, 2008. pp. 234-239.
110
-
Hottenhuis, Anne, ‘Jef van Gool: leesbevorderaar op alle fronten’, in: BibliotheekBlad 9/10, 2002. pp. 28-30.
-
Janssen, Bart, ‘Helma van Lierop: ‘Van leesbevordering moet je niet te hoge verwachtingen hebben.’’, in: BibliotheekBlad 18, 2000. pp. 28-29.
-
Kustermans, Karin, ‘Interview met Aidan Chambers. ‘Als je dit kunt lezen, heb je dat aan een leerkracht te danken.’’, in: Leesgoed 7, 2008. pp. 252-256.
-
Lierop-Debrauwer, Helma van, ‘Groeien en bloeien tegen de verdrukking in. Het academische jeugdliteratuuronderzoek.’, in: De Leeswelp 6, 2008. pp. 231-234.
-
Schrijnemakers, John, ‘Blijde boodschapper of zondebok’, in: Lierop-Debrauwer, Helma van, Piet Mooren en Hanny Bekkering (Red.), Dat moet je gelezen hebben. Biblion Uitgeverij, Leidschendam, 2004. pp. 189-193.
-
Schulz, Cile, ‘Marcel Möring: ‘Ik geloof niet in leesbevordering’’, in: BibliotheekBlad 17, 2002. pp. 34-36.
-
Selhorst, Karolien, ‘Speellezen op de bus. Gesprek met Selle de Vos van De Luisterlezer.’, in: De Leeswelp 2, 2006.
-
Stalpers, Cedric, ‘Jongeren geen verloren groep voor leesbevordering’, in: BibliotheekBlad 5, 2001. pp. 28-29.
-
Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 1. De jaren ’80 als startbaan.’, in: De Leeswelp 7, 2007. pp. 242-244.
-
Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 2. Vleugelversterking in de jaren ’90.’, in: De Leeswelp 8, 2007. pp. 282-284.
-
Steyaert, Katrien, ‘Leesbevordering in Vlaanderen 3. Een hoge vlucht na 2000.’, in: De Leeswelp 9, 2007. pp. 333-335.
-
Welmer, Ingrid, ‘Leesbevordering en bibliotheken: een perfecte combinatie?’, in: BibliotheekBlad 14, 2000. p. 31.
-
Willemsteijn, Astrid, ‘Hoe jongeren tot lezen brengen. Lees mij!’, in: Leesgoed 2, 2008. pp. 52-53.
111
ONDERZOEKSPUNLICATIES: Stichting Lezen Nederland -
Piek, Karlijn, Zoveel lezen we (niet). Stichting Lezen Nederland, Amsterdam, 1995. 95 p. [online raadpleegbaar op:] http://www.lezen.nl/index.html?spsearch=&age_group_id=0&menu_item_id=2001&sp1= 17 [25/05/2009]
-
Vries, Nienke de, Lezen we nog? Een inventarisatie van onderzoek op het gebied van lezen en leesbevordering. Stichting Lezen Nederland, Amsterdam, 2007. 187 p. [online raadpleegbaar op:] http://www.lezen.nl/files.php?file_id=291 [25/05/2009]
INFORMATIEBROCHURES -
Informatiebrochure Erfgoeddag: uit vriendschap!, editie Leuven. Denise Vandevoort, schepen van cultuur, Leuven. 36 p.
-
Informatiebrochure Samen lekker lezen – de Boekenkaravaan 2007. Syllabus voor de voorlezers. Leesweb vzw, 2007. 48 p.
-
Informatiebrochure Stichting Lezen en het Focuspunt Jeugdliteratuur, een gedeelde passie voor boeken, verhalen en mooie teksten. Stichting Lezen, 2007. 20 p.
-
Informatiebrochure Doe eens een boekje open… Kleine handleiding bij het voorlezen. LINC. 23 p.
INTERNET De Luisterlezer, www.deluisterlezer.be -
De Luisterlezer, Programma’s > Overzicht > Programma’s http://www.luisterlezer.be/volwassenen/index.htm (25/05/2009)
-
De Luisterlezer, Programma’s > Overzicht > Vormingsaanbod http://www.luisterlezer.be/volwassenen/index.htm (25/05/2009)
-
De Luisterlezer, Wie zijn we? http://www.luisterlezer.be/volwassenen/index.htm (25/05/2009)
Leesweb, www.leesweb.be -
De Boekenkaravaan, De Boekenkaravaan > Aansluitende initiatieven http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id= 44&Itemid=83 [25/05/2009]
112
-
De Boekenkaravaan, De Boekenkaravaan > André Sollie http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id= 19&Itemid=38 [25/05/2009]
-
De Boekenkaravaan, De Boekenkaravaan > Geert De Kockere http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id= 37&Itemid=67 [25/05/2009]
-
De Boekenkaravaan, De Boekenkaravaan > Geschiedenis http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id= 17&Itemid=35 [25/05/2009]
-
De Boekenkaravaan, De Boekenkaravaan > Gezinnen http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id= 15&Itemid=34 [25/05/2009]
-
De Boekenkaravaan, Nieuws http://www.leesweb.org/karavaan/index.php?option=com_content&view=article&id= 45&Itemid=82 [25/05/2009]
-
Jeugd en Poëzie, Home > thuis > j&p http://www.jeugdenpoezie.be/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id =63&Itemid=98 [25/05/2009]
-
Leesweb, Documentatiecentrum http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=140& Itemid=153 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Keuzelijsten > Afscheid voor altijd deel 1 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=16&It emid=31 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Keuzelijsten > Afscheid voor altijd deel 2 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=17&It emid=32 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Keuzelijsten > Feesten het jaar rond http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=15&It emid=30 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Keuzelijsten > Het lezen zoals het is: 16+ http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=14&It emid=29 [25/05/2009]
113
-
Leesweb, Publicaties > Keuzelijsten > Je bent jong en je leest wat http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=20&It emid=35 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Keuzelijsten > Mijn gezin anders dan anders http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=19&It emid=34 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Keuzelijsten > Prentenboeken http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=18&It emid=33 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Keuzelijsten > Samen lekker lezen http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=13&It emid=28 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Lesmappen > De antimeid http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=27&It emid=43 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Lesmappen > Soms dan moet ik huilen http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=25&It emid=41 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Lesmappen > Zij en zij en hij en hij http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=26&It emid=42 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Moeilijke lezers > Fijne leeswaren http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=21&It emid=39 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Moeilijke lezers > Horen, zien en lezen http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=12&It emid=37 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Moeilijke lezers > Makkelijk boek zoekt lezers http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=128& Itemid=145 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Moeilijke lezers > Makkelijk lezen Mediagids http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=23&It emid=38 [25/05/2009]
114
-
Leesweb, Publicaties > Moeilijke lezers > Natuurlijk hebben wij ook voor jullie boeken http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=24&It emid=40 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Poëzie > Bundels Soetendaelle wedstrijd http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=46&It emid=55 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Poëzie > Dingen die je niet kunt zeggen http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=38&It emid=51 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Poëzie > Hoe onderhuids de lente wacht http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=39&It emid=52 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Poëzie > Losse blaadjes in een glazen doos http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=43&It emid=53 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Poëzie > Met veertjes van vrede http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=45&It emid=54 [25/05/2009]
-
Leesweb, Publicaties > Werkmappen http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=35&It emid=13 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Themacursussen > Foutloos schrijven (volwassenen) http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=70&It emid=172 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Themacursussen > Griezelen en beven: hier vreest men voor zijn leven http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=54&It emid=124 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Themacursussen > Rijke literatuur uit de derde wereld: een kennismaking http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=49&It emid=121 [25/05/2009]
115
-
Leesweb, Vorming > Themacursussen > Scandinavische hoofdbrekers http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=57&It emid=126 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Themacursussen > The truth is out there: scienfiction en fantasy http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=59&It emid=127 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Themacursussen > Whodunit? http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=53&It emid=123 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Themacursussen http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=116& Itemid=100 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Vormingscursussen > De 19e eeuwse roman http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=58&It emid=113 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Vormingscursussen > De gouden Edwardianen http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=52&It emid=111 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Vormingscursussen > De laatste tsaar http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=50&It emid=110 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Vormingscursussen > De poëtische prerafaëlieten http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=62&It emid=115 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Vormingscursussen > Een literaire wandeling door het Westen http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=68&It emid=118 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Vormingscursussen > Engelse literatuur http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=72&It emid=120 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Vormingscursussen > Freewheelen met Freud http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=40&It emid=104 [25/05/2009]
116
http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=41&It emid=106 [25/05/2009] -
Leesweb, Vorming > Vormingscursussen > Henrik Ibsen http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=71&It emid=119 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Vormingscursussen > Het huis uit 1900 http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=60&It emid=114 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Vormingscursussen > Kerstmis met Poirot e.a. http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=66&It emid=117 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Vormingscursussen > Op de thee bij Victoria http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=44&It emid=108 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Vormingscursussen > The House of Elliot: een stukje modegeschiedenis http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=64&It emid=116 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Vormingscursussen > Wenen en het fin-de-sciècle http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=55&It emid=112 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Workshops > Poëzie-atelier (jeugd) http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=67&It emid=131 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Workshops > Vertellen en voorlezen (volwassenen) http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=69&It emid=132 [25/05/2009]
-
Leesweb, Vorming > Workshops > Wokshop Foutloos! http://www.leesweb.org/lees/index.php?option=com_content&view=article&id=70&It emid=133 [25/05/2009]
LOCUS, www.locusnet.be -
Bibnet, Home > Over Bibnet > Bibnet http://www.bibnet.be/portaal/Bibnet/Over_Bibnet [25/05/2009] 117
-
Boekbaby’s, project > partners http://www.boekbabys.be/new/project/partners.php [25/05/2009]
-
CANON Cultuurcel, CANON > is http://www.canoncultuurcel.be/canon/is [25/05/2009]
-
CultuurNet, Home > Over ons http://www.cultuurnet.be/over-ons [25/05/2009]
-
CultuurNet, Home > Projecten > Kinderen en cultuur > Over Vlieg http://www.cultuurnet.be/kinderen/over-vlieg [25/05/2009]
-
CultuurNet, Home > Projecten > Kinderen en cultuur > Vliegacties en projecten > Voorbije Vliegacties http://www.cultuurnet.be/kinderen/voorbije-vliegacties [25/05/2009]
-
CultuurNet, Home > Projecten > Kinderen en cultuur > Vliegacties en projecten > SuperVlieg http://www.cultuurnet.be/kinderen/superVlieg%20%20 [25/05/2009]
-
CultuurNet, Home > Projecten > Kinderen en cultuur > Vliegacties en projecten > Voorbije Vliegacties > 2006: het jaar van de Bende van Vlieg http://www.cultuurnet.be/kinderen/voorbije-vliegacties#Bende [25/05/2009]
-
CultuurNet, Home > Projecten > UiTnetwerk > UiTforum http://www.cultuurnet.be/uitnetwerk/uitforum [25/05/2009]
-
CultuurNet, Home > UiTforum, 26.01.2009 http://www.cultuurnet.be/dossiers/uitforum-26012009 [25/05/2009]
-
Dag van de Literatuureducatie, INFO http://www.dagvandeliteratuureducatie.be/ [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Cultuur & Samenleving > Gemeenschapsvorming http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Cultuur_en_Samenleving/Gemeenschapsvormin g/ [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Cultuur & Samenleving > Informatiegeletterdheid http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Cultuur_en_Samenleving/Informatiegeletterdhe id/ [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Cultuur & Samenleving > Interculturaliseren http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Cultuur_en_Samenleving/Interculturaliseren/ [25/05/2009]
118
-
LOCUS, Locus > Cultuur & Samenleving > Publieke ruimte http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Cultuur_en_Samenleving/Publieke%20ruimte/ [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Cultuur & Samenleving http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Cultuur_en_Samenleving [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Lokaal Cultuurmanagment http://www.locusnet.be/portaal/Locus/LokaalCultuurmanagement [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Over Locus > De naam LOCUS http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Over%20Locus/De%20naam%20LOCUS/ [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Over Locus > FOCUS http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Over%20Locus/FOCUS/ [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Over Locus > Wat is LOCUS? http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Over%20Locus [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Over Locus > Wie is wie? http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Over%20Locus/Wie%20is%20wie/ [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Publiekswerking > Kunst- en Cultuureducatie > School en bibliotheek http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Kunst%20en%20Cultuureducatie/School%20en%20Bibliotheek/ [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Publiekswerking > Werkgroep Bibliotheekpromotie http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Werkgroep%20Bibliotheekpro motie/ [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Publiekswerking > Werkgroep Leesbevordering http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Werkgroep%20Leesbevorderi ng/ [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Publiekswerking http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Publiekwerking > Bibdate http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Bibdate/ [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Publiekwerking > Bibliotheekweek http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Bibliotheekweek/ [25/05/2009] 119
-
LOCUS, Locus > Publiekwerking > Gedichtendag http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Gedichtendag/ [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Publiekwerking > Jeugdboekenweek http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Jeugdboekenweek/ [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Publiekwerking > Leesgroepen > Activiteiten http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Leesgroepen/Activiteiten/ [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Publiekwerking > Leesgroepen > De Boek-delenprijs http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Leesgroepen/De%20Boekdelenprijs/ [25/05/2009]
-
LOCUS, Locus > Publiekwerking > Leesgroepen http://www.locusnet.be/portaal/Locus/Publiekswerking/Leesgroepen/ [25/05/2009]
-
Onderwijs.Vlaanderen.be, Onderwijs en Vorming > CANON > Dag van de cultuureducatie http://www.ond.vlaanderen.be/canon/cultuureducatie2008/ [25/05/2009]
LINC, www.linc-vzw.be -
LINC, activiteiten (voor)lezen > ondersteunings- en bijscholingsaanbod > aanbod http://www.lincvzw.be/charts/main.php?page=voorlezen_oba&thema=5&titel=ondersteunings%20en%20bijscholingsaanbod%20intermediairen [25/05/2009]
-
LINC, documentatiecentrum http://www.linc-vzw.be/DC/documentatiecentrum.html [25/05/2009]
-
LINC, Home > digitale wereld > CNG projecten http://www.lincvzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=860&Itemid=174 [25/05/2009]
-
LINC, Home > digitale wereld http://www.lincvzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=75&Itemid=94 [25/05/2009]
-
LINC, Home > kennismaatschappij http://www.lincvzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=76&Itemid=101 [25/05/2009] 120
-
LINC, Home > voorlezen > boekenhoeve http://www.lincvzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=790&Itemid=86 [25/05/2009]
-
LINC, Home > voorlezen > lezingen http://www.lincvzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=791&Itemid=85 [25/05/2009]
-
LINC, Home > voorlezen > pluizer http://www.linc-vzw.be/index.php?option=com_wrapper&Itemid=243 [25/05/2009]
-
LINC, Home > voorlezen > voorleespunten > Alfapret http://www.lincvzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=865&Itemid=178 [25/05/2009]
-
LINC, Home > voorlezen > voorleespunten > Laakdal http://www.lincvzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=867&Itemid=179 [25/05/2009]
-
LINC, Home > voorlezen > voorleespunten > Leesfoor http://www.lincvzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=1215&Itemid=238 [25/05/2009]
-
LINC, Home > voorlezen > voorleespunten > Leeslekker http://www.lincvzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=1293&Itemid=242 [25/05/2009]
-
LINC, Home > voorlezen > voorleespunten http://www.lincvzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=789&Itemid=87 [25/05/2009]
-
LINC, Home > voorlezen http://www.lincvzw.be/index.php?option=com_content&task=view&id=74&Itemid=63 [25/05/2009]
-
LINC, Kennismakingsbrochure http://www.linc-vzw.be/images/stories/pdf/Kennismakingsbrochure%20LINC.pdf [25/05/2009]
121
-
LINC, nieuwsbrief > opzet http://www.lincvzw.be/charts/main.php?page=nieuwsbrief&thema=3&titel=opzet%20nieuwsbrief [25/05/2009]
Stichting Lezen, www.stichtinglezen.be -
CANON Cultuurcel, Home > Dagen van de literatuureducatie 2009 http://www.canoncultuurcel.be/home/7851 [25/05/2009]
-
Fahrenheit451, Home > Info > Wat is F451? http://www.fahrenheit451.be/info/index.html [25/05/2009]
-
Het Schoolvak Nederlands, Programma http://www.hetschoolvaknederlands.org/ [25/05/2009]
-
Ketnet, Home > Doe mee > Boekentips http://www.ketnet.be/content/het-boek-van-de-week [25/05/2009]
-
Stichting Lezen, Home > Focuspunt Jeugdliteratuur > IBBY http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=007.009 [25/05/2009]
-
Stichting Lezen, Home > Focuspunt Jeugdliteratuur > Website http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=007.003 [25/05/2009]
-
Stichting Lezen, Home > Kenniscentrum > Onderzoek > Overzicht http://sl.webfabriek.be/content.aspx?l=006.002.001 [25/05/2009]
-
Stichting Lezen, Home > Kenniscentrum > Onderzoek > Scriptieprijs http://sl.webfabriek.be/content.aspx?l=006.002.001 [25/05/2009]
-
Stichting Lezen, Home > Kenniscentrum > Vorming > Lerarenopleiding http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=006.001.002 [25/05/2009]
-
Stichting Lezen, Home > Kenniscentrum > Vorming > Studiedagen & Congressen http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=006.001.001 [25/05/2009]
-
Stichting Lezen, Home > Kenniscentrum > Vorming > Vorming op maat http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=006.001.003 [25/05/2009]
-
Stichting Lezen, Home > Projecten > 6-12 jaar > Jeugdboekenweek http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=004.002.004 [25/05/2009]
-
Stichting Lezen, Home > Projecten > Alle leeftijden > Auteurslezingen http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=004.006.001 [25/05/2009]
-
Stichting Lezen, Home > Projecten > Alle leeftijden > Leesplekken http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=004.006.003 [25/05/2009] 122
-
Stichting Lezen, Home > Projecten > Alle leeftijden > Leesplekken http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=004.006.003 [25/05/2009]
-
Stichting Lezen, Home > Projecten http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=004 [25/05/2009]
-
Stichting Lezen, Home > Stichting Lezen > Opdracht http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=001.002.009 [25/05/2009]
-
Voorleesweek, Home > Vorming http://www.voorlezen.be/2008/vorming.htm [25/05/2009]
Doorlichting -
Boekbaby’s, home > project > basisfilosofie http://www.boekbabys.be/new/project/basisfilosofie.php [25/05/2009]
-
Boekbaby’s, home > project > internationaal http://www.boekbabys.be/new/project/inspiratie_uit_GB.php [25/05/2009]
-
KAV, Home > KAV > Wie zijn we? http://www.kav.be/nl/home.asp [25/05/2009]
-
Kind en Gezin, Ouder/Professional > Wie zijn wij? > Over Kind en Gezin > Wat doet Kind en Gezin? http://www.kindengezin.be/Algemeen/Over_Kind_En_Gezin/Wat_doet_kind_en_gezi n/Missie.jsp [25/05/2009]
-
KVLV, Home > Wie zijn wij? > Historiek http://www.kvlv.be/Default.aspx?tabid=322 [25/05/2009]
-
Stichting Lezen Nederland, Home > Stichting Lezen > Historie http://lezen.nl/index.html?spsearch=&age_group_id=0&menu_item_id=1 [25/05/2009]
-
Stichting Lezen Nederland, Home > Stichting Lezen > Literatuureducatie en leesbevordering http://www.lezen.nl/index.html?spsearch=&age_group_id=0&menu_item_id=1 [25/05/2009]
-
Stichting Lezen Nederland, Home > Stichting Lezen > Werkwijze http://www.lezen.nl/index.html?spsearch=&age_group_id=0&menu_item_id=1 [25/05/2009]
-
Stichting Lezen, Home > Stichting Lezen > Historiek http://www.stichtinglezen.be/content.aspx?l=001.001 [25/05/2009] 123
-
Voor nu en nog heel lang, home > voor bibs http://www.voornu.be/voorbibs.html [25/05/2009]
-
Voor nu en nog heel lang, home > waarom? http://www.voornu.be/waarom.html [25/05/2009]
-
Voor nu en nog heel lang, home > werkten mee http://www.voornu.be/werktenmee.html [25/05/2009]
-
Vormingplus, Home > Over Vormingplus > Wat doet Vormingplus? http://www.vormingsplus.be/content.aspx?l=003 [25/05/2009]
CONTACT -
Telefonisch contact met Grietje Schepers (De Inktaap) op vrijdag 20 maart 2009
-
Telefonisch contact met Marijke Schout (LINC) op dinsdag 24 maart 2009
-
Gesprek met Daan Beeke (Stichting Lezen Nederland) na de uitreiking van De Inktaap (deSingel) te Antwerpen op dinsdag 24 maart 2009
-
Gesprek met Martijn Nicolaas (Nederlandse Taalunie) na de uitreiking van De Inktaap (deSingel) te Antwerpen op dinsdag 24 maart 2009
-
Gesprek met Jef Maes (Boek.be) te Te Boelaerlei, 2140 Borgerhout (Antwerpen) op donderdag 2 april 2009
-
Gesprek met Selle de Vos (De Luisterlezer) te Martelarenplein, 3000 Leuven op dinsdag 14 april 2009
-
Gesprek met Chris De Bremme (LOCUS) te Priemstraat 51, 1000 Brussel op woensdag 15 april 2009
-
Gesprek met Marie-Jeanne Snoeks (Leesweb) te Louis Frarynlaan 75/3, 2050 Antwerpen op donderdag 16 april 2009
-
Gesprek met Marijke Schout (LINC) te Maria-Theresiastraat 20, 3000 Leuven op vrijdag 24 april 2009
-
Gesprek met Rune Buerman (Stichting Lezen Vlaanderen) te Frankrijklei 130/4, 2000 Antwerpen op vrijdag 24 april 2009
124
BIJLAGEN
BIJLAGE 1: MIJLPALEN
(R)Evolutie 1972 eerste Jeugdboekenweek 1976 NCJ1 wordt opgericht 1981 PLOB2 wordt opgericht 1984 KCLB3 en PLOB worden erkend als lectuurbegeleidingsorganisatie 1986 NCJ organiseert Jeugdboekenweek 1987 Annie Beullens, de eerste boekenjuf 1989 de term ‘leesbevordering’ wordt gelanceerd 1991 Studiedag ‘Jeugdliteratuur in relatie tot andere media’ 1993 PLOB schoolt zich om tot dienst en wordt LINC4 1994 minister Weckx zet leesbevorderingscampagne op 1996 LINC organiseert adviesgroep leesbevordering leesbevordering als speerpunt in beleidsbrief Letteren van Luc Martens LINC ontwikkelt nieuwe vorming Boekgeno(o)t pionierseditie Jonge Gouden Uil 1997 start Boekenboxproject LINC maakt repertorium leesbevordering eerste Jonge Gouden Uil 1998 start website leesbevordering Luc Martens subsidieert de voorleescampagne 1999 eerste Voorleesweek (oktober) 2000 VCOB5 en Stichting Lezen opgericht 2004 VCOB voert gebruikersonderzoek uit website www.schoolenbibliotheek.be gelanceerd 2005 de Pluizerdatabank gaat online LINC publiceert Doe eens een boekje open (met Sebastiaan Van Doninck) 1
Nationaal Centrum voor Jeugdliteratuur Pluralistische Organisatie voor Bibliotheekgebruik 3 Katholieke Centrum voor Lectuurinformatie en Bibliotheekwerk 4 Centrum voor Lezen en Informatie 5 Vlaams Centrum voor Openbare Bibliotheken 2
125
LINC richt zijn eerste voorleespunten op Stichting Lezen start met Boekbaby’s 2006 LINC maakt de groeimeter Boekbeetjes NCJ/Villa Kakelbont gaat op in Stichting Lezen 2007 LINC enthousiasmeert Brusselse bibliotheken voor Leesfoor
Aanvullingen 2001 Vereniging ter Bevordering van het Vlaamse Boekwezen wordt Boek.be De Luisterlezer wordt opgericht 2002 start Boekenkaravaan: een voorleesproject aan huis 2005 KCLB wordt Leesweb LINC6 wordt erkend als een sociaal-culturele beweging Boek.be roept negen Boekenbeesten in het leven CultuurNet bedenkt Vlieg: een logo dat kinderen de weg naar cultuur moet wijzen 2007 Stichting Lezen stelt eerste Kinderconsul aan 2009 VCOB en Cultuur Lokaal veranderen in LOCUS7
6 7
Lezen, INformatie en Communicatie Lokaal, Cultuur en Steunpunt
126
BIJLAGE 2: LITERATUURLIJST Over leesbevordering, (voor)lezen en jeugdliteratuur, een greep uit de bestaande … Boeken -
Chambers, Aidan, Vertel eens: kinderen, lezen en praten. Davidsfonds/Infodok, Leuven, 2002.
-
Chambers, Aidan, De Leesomgeving. Hoe volwassenen kinderen kunnen helpen van boeken genieten. Querido, Amsterdam, 2002.
-
Coillie, Jan van, Leesbeesten en boekenfeesten – Hoe werken (met) kinder- en jeugdboeken? Davidsfonds/Infodok, Leuven, 1999.
-
Ghesquiere, Rita, Het verschijnsel Jeugdliteratuur. Acco, Leuven/Amersfoort, 2000.
-
Joosen, Vanessa en Katrien Vloeberghs, Uitgelezen jeugdliteratuur. Ontmoetingen tussen traditie en vernieuwing. LannooCampus, Leuven, 2008.
-
Letterie, Martine en Elly van der Linden, Waar kijken ze naar? Deel I en II. Zwijsen, Tilburg, 2000.
-
Lierop-Debrauwer, Helma van, Piet Mooren en Hanny Bekkering (Red.), Dat moet je gelezen hebben. Biblion Uitgeverij, Leidschendam, 2004.
-
Mooren, Piet, Het prentenboek als springplank. Cultuurspreiding en leesbevordering door prentenboeken. Uitgeverij SUN, Nijmegen, 2000.
-
Peeters, Carel, Het ABC van het voorlezen. De Harmonie, Amsterdam, 1999.
-
Pennac, Daniel, In een adem uit… Het geheim van het lezen. De Brink, Amsterdam, 1993.
-
Riet, Jelle Van, e.a., Voorlezen kan iedereen. Handboek met tips, interviews, voorbeelden en klassiekers. Davidsfonds/Infodok, Leuven, 2005.
-
Sterk, Marita De, Lees je mee? Een gids voor wie kinderen en boeken wil samenbrengen. Lannoo, Tielt, 1997.
Tijdschriften -
BibliotheekBlad, tweemaandelijks vakblad voor de openbare bibliotheken (NL)
-
Klapper, tijdschrift over lezen en informatiegebruik (NL)
-
Leesgoed, een tijdschrift over boeken, sites en meer voor kinderen van 4-14 jaar (VL/ NL)
-
Leeskraam, een tijdschrift over boeken, sites en meer voor kinderen van 0-6 jaar (VL/ NL)
-
Leeswelp, een maandelijks boekentijdschrift dat zich volledig wijdt aan jonge mensen, van peuters tot adolescenten (VL)
-
Leeswolf, een maandelijks boekentijdschrift voor een breed maar kritisch publiek (VL)
127
BIJLAGE 3: PASPOORTEN
BOEK.BE
Boek.be Te Boelaerlei 37 B - 2140 Antwerpen (Borgerhout) +32 (0)3 230 89 23 +32 (0)3 281 22 40 www.boek.be
DE LUISTER LEZER
De Luisterlezer Borstelsstraat 44 B - 3010 Leuven (Kessel-Lo) +32 (0)16 25 85 93 +32 (0)16 25 38 09 www.luisterlezer.be
LEESWEB
Leesweb vzw Louis Frarynlaan 75/3 B - 2050 Antwerpen +32 (0)3 272 21 46 +32 (0)3 773 34 66 www.leesweb.be 128
LINC vzw
LINC
Maria – Theresiastraat 20 B - 3000 Leuven +32 (0)16 31 66 00 +32 (0)16 31 66 01 www.linc-vzw.be
LOCUS
LOCUS
Priemstraat 51 B - 1000 Brussel +32 (0)2 213 10 40 +32 (0)2 213 10 39 www.locusnet.be
Stichting Lezen
STICHTING LEZEN
Frankrijklei 130/4 B - 2000 Antwerpen +32 (0)3 204 10 00 +32 (0)3 204 10 09 www.stichtinglezen.be 129
DANKWOORD Dit werk kon slechts tot stand komen dankzij de steun en hulp van vele mensen. Ik denk dat een woordje van dank hier wel op zijn plaats is. Bijzondere dank gaat uit naar Prof. Dr. Katrien Vloeberghs, mijn promotor, voor het aanreiken van het onderwerp en het geven van inzicht in de materie. Mijn promotor, Rune Buerman van Stichting Lezen en Mieke De Lathouwers van de Wetenschapswinkel Antwerpen, wil ik bedanken voor het aanreiken van ideeën, het opvolgen van mijn werkzaamheden en hun steun en begeleiding in het algemeen. Speciale dank gaat naar onderstaande personen, die één voor één tijd hebben willen en kunnen vrijmaken voor een inhoudelijk diepgaand gesprek over hun organisatie, alsook voor het meegeven van zeer bruikbaar materiaal, zoals folders, informatiebrochures, boeken en eigen werkmateriaal. -
Rune Buerman, projectmedewerker van Stichting Lezen
-
Chris De Bremme, (ex)medewerker Publiekswerking van Locus
-
Selle de Vos, De Luisterlezer
-
Jef Maes, hoofd van het Kenniscentrum van Boek.be
-
Marijke Schout, medewerkerster Leesbevordering van LINC
-
Marie-Jeanne Snoeks, directeur van Leesweb
Aanvullend op bovenstaande lijst, wil ik ook de volgende drie personen bedanken voor de tijd die ze hebben willen vrijmaken tijdens de voorbereiding van en na de uitreiking van De Inktaap in deSingel te Antwerpen. -
Daan Beeke, projectleider voortgezet onderwijs (havo/vwo) van Stichting Lezen Nederland, voor een kort gesprek
-
Martijn Nicolaas, projectleider van de Nederlandse Taalunie, voor een kort gesprek
-
Grietje Schepers, medewerkerster van De Inktaap, voor het in contact brengen met Daan Beeke en Martijn Nicolaas
Tenslotte wil ik ook mijn ouders, broer en zus, vriend, beste vriendinnen en anderen bedanken voor hun steun en luisterend oor tijdens deze drukke, soms toch wel moeilijke, periode.
DANKUWEL ALLEMAAL !
130
