Laat de Bijbel tot je spreken. Materiaal voor 13 weken geloofsopbouw. Winter Jaargang 13 Nummer 4 Prijs e 2,25

Geestelijke vorming, vernieuwing & missionaire gemeenteopbouw

Jaargang 13 | Nummer 4 | Prijs e 2,25

4

Winter 2009

Materiaal voor 13 weken geloofsopbouw

Laat de Bijbel tot je spreken

Van de redactie

Suggesties voor gespreksgroepen op basis van vier ontmoetingen 1. God is een sprekende God In het eerste blok, bestaande uit drie artikelen, wordt allereerst nagedacht over God, de Schepper, die ook een relationele God wil zijn. Een God die spreekt en verlangt dat we antwoord geven op zijn spreken en Hem leren vertrouwen. Wel wordt benadrukt dat dit inhoudt dat we dan apathie, trots en vooroordelen moeten afleggen en leren met verwachting Gods Woord te lezen. We mogen bidden voor oren die horen en ogen die zien.

van de verschillende bijbelvertalingen? Wat is belangrijk om te weten?

3. Het Oude en het Nieuwe Testament Het Oude en het Nieuwe Testament hebben met elkaar te maken maar hoe moeten we beide testamenten leren lezen? Waarom is Jezus degene die de verbinding legt en hoe kunnen we meer zicht krijgen op het meest belangrijke? Zie de artikelen 7-9.

2. Achtergronden van de Bijbel

4. Gods Woord in de praktijk

In dit tweede onderdeel (opnieuw drie artikelen) krijgt het ontstaan van de Bijbel aandacht en de vraag hoe wij persoonlijk de betrouwbaarheid hiervan kunnen ontdekken. Wat doen we bijvoorbeeld met ons wantrouwen? En wat is de geschiedenis

In de artikelen 10-13 wordt vooral ingegaan op de dagelijkse omgang met Gods Woord. Willen we erdoor veranderd worden en er tijd voor nemen zodat Gods Geest ons tot een ‘levende brief’ van Jezus kan omvormen?

Laat de Bijbel tot je spreken In de Bijbel komen we vaak de uitspraak tegen: ‘Zo zegt de Here…’ God spreekt en handelt met gezag. Ook blijkt dat Hij als sprekende God een vertrouwensrelatie wil, waarbij God de Schepper als een hemelse Vader met ons kan omgaan. In het Nieuwe Testament lezen we over Jezus, Gods Zoon, die ook wel het levende woord van God genoemd wordt. Hij liet zien wie God is en was volkomen aan het Woord van zijn Vader toegewijd.

P.S. Voor iedereen die meer zicht wil hebben op het aanbod van mogelijke hulpmiddelen, stelde de redactie een selectie samen, zie pagina 72.

Inhoudsopgave 4 God stelt zich aan ons voor Ds. O. Bottenbley

8 Als we niet zoeken, zullen we ook niet vinden Dr. John Stott

16 U hebt mijn oren voor U geopend

Drs. Yme Horjus

22 Het ontstaan van de Bijbel Leo en Rina van den Heuvel

28 Waar gaat de Bijbel over? Mr. drs. Timon Ramaker

32 Wegwijs in verschillende bijbelvertalingen

Drs. Nico van Velzen

38 Twee testamenten

Ds. Arenda Haasnoot

42 Jezus verbindt Oud en Nieuw Ds. Tim Vreugdenhil

48 Tijd nemen om te luisteren naar God

Herman van Wijngaarden

54 Groeien in geloof Dr. Billy Graham

In zijn spreken en zijn manier van leven. Hij deed niets zonder de Vader. Daarom heeft Hij het recht ons op te roepen om Hem en zijn Woord lief te hebben en te gehoorzamen. Daarbij belooft Hij zijn Geest die onze ogen en oren wil openen voor de waarheid. Een belangrijk gebed is dan: Heer, open onze ogen en oren, zodat we zien en horen.

60 Kijk eens wat vaker in de spiegel van Gods Woord Paul Abspoel

64 Ons leven: een levende brief van Christus?

Marleen Ramaker

68 De smaak te pakken krijgen Henk Binnendijk

Verder in dit nummer:

74 Overzicht hulpmiddelen bij het bijbellezen

80 Voor elke dag

NIEUW! Dit boek is voor iedereen die op zoek is naar een antwoord als het gaat om vragen die mensen God zouden willen stellen. (Ga voor informatie over dit boek naar pagina 78.) Het maakt deel uit van het materiaalpakket in het kader van de missionaire cursus Christianity Explored. Ark Media i.s.m. GROEI |166 pag. | E 12,95 | ISBN 9789033818981

90-dagen-dagboek

Naar Jezus kijken en luisteren

2

3

Overdenking Ds. Orlando Bottenbley

God stelt zich aan ons voor God spreekt, God is betrouwbaar, Gods woorden zijn betrouwbaar.

God spreekt. God heeft gesproken en Hij is nog steeds een sprekende God. Hij heeft gesproken in het verleden, we hebben zijn woorden die in de Bijbel gevat zijn. Maar hoe moeten we die Bijbel op zijn juiste waarde schatten? En een tweede vraag die minstens zo interessant is: spreekt God vandaag nog? Zo ja, hoe dan? Via een hoorbare stem, via intuïtie of uitsluitend via de Bijbel?

A

ls je je aan iemand voorstelt, begin je met je naam te noemen. Je schudt elkaar de hand, je noemt je naam en de ander noemt ook zijn naam. Als je langer met elkaar gaat optrekken, vertel je elkaar daarna vast ook wel je ‘geschiedenis’, je verleden. Waar kom je vandaan, waar ben je geboren, waar heb je gewoond, waar ben je naar school gegaan, wat heb je allemaal gedaan in je leven tot op heden? Zo weet je iets van elkaar en kun je elkaar een beetje ‘plaatsen’ en vertrouwen geven. Eigenlijk gebeurt hetzelfde in de Bijbel: God stelt zich aan het begin van de Bijbel aan ons voor. We moeten weten wie Hij is en wat Hij gedaan heeft. We moeten zijn geschiedenis leren kennen en we moeten vertrouwen krijgen in Hem.

Hij ons ook over ons eigen begin. Iedereen is nieuwsgierig naar zijn eigen begin. Wie ben ik, waar kom ik vandaan, wat doe ik hier. Dat zijn kernvragen die iedereen zich stelt. En God vertelt ons op bladzijde een van de Bijbel waar we vandaan komen en wie we zijn. God zei: “Laten wij mensen maken die ons evenbeeld zijn, die op ons lijken. God schiep de mens als zijn evenbeeld, als evenbeeld van God schiep Hij hem, mannelijk en vrouwelijk schiep hij de mensen” (Genesis 1: 26a en 27).

Schepping

Verderop in de Bijbel komt dit gegeven over de schepping vaker terug. “Zie ik de hemel, het werk van uw vingers, de maan en de sterren door U daar bevestigd, wat is dan de sterveling dat u aan hem denkt, het mensenkind dat U naar hem omziet? U hebt hem bijna een god gemaakt, hem gekroond met glans en glorie, hem toevertrouwd het werk van uw handen en alles aan zijn voeten gelegd” (Psalm 8:4-7). “De hemel verhaalt van Gods majesteit, het uitspansel roemt het werk van zijn handen” (Psalm 19:2). Als je soms geneigd bent om te vergeten wie je bent, wie God is en dat Hij aan het begin van alles staat, dan herinneren deze verzen je daar weer aan. Het is als het ware een herbevestiging; in de eerste plaats aan het volk van Israël, dat onderweg is en het spoor bijster raakt. Maar

Het voorstellen gebeurt in de hele Bijbel door, maar het begint in Genesis, het eerste boek van de Bijbel. God vertelt ons, eerbiedig gesproken, over zijn begin. “In het begin schiep God de hemel en de aarde. De aarde was nog woest en doods, en duisternis lag over de oervloed, maar Gods geest zweefde over het water” (Genesis 1:1 en 2) en “God keek naar alles wat Hij had gemaakt en zag dat het zeer goed was” (Genesis 1:31). Hij was er aan het begin. En Hij schiep de hemel en de aarde. Met deze woorden begint Gods introductie van Hemzelf en met deze woorden begint zijn spreken. Met deze eerste verzen uit het bijbelboek Genesis vertelt God ons ook over het begin van alle dingen. Hij vertelt ons dat Hij alles gemaakt heeft en daarmee vertelt

4

God vertelt ons op bladzijde een van de Bijbel waar we vandaan komen en wie we zijn.

5

Overdenking

ook een herbevestiging aan ons vandaag, wanneer we de Bijbel lezen: God heeft alles gemaakt!

God spreekt rechtstreeks tot de mens In het Oude Testament lees je regelmatig dat de Heer zich sprekend richt tot de

Profeten hadden vaak vermanende boodschappen, maar ook regelmatig woorden van bemoediging en troost.

mensen. Hoorde Abraham een innerlijke stem of hoorde hij God echt spreken? We weten het niet zeker, maar je krijgt wel de indruk dat het om een hoorbare stem ging. “Toen God zag dat de aarde door en door slecht was, dat iedereen een verderfelijk leven leidde, zei hij tegen Noach…” (Genesis 6:13). “De HEER zei tegen Abram: Trek weg uit je land, verlaat je familie, verlaat ook je naaste verwanten, en ga naar het land dat ik je zal wijzen” (Genesis 12:1). “Toen sprak God deze woorden…” (Exodus 20:1). “De HEER sprak persoonlijk met Mozes, zoals een mens met een ander mens spreekt” (Exodus 33:11).

God spreekt door middel van leefregels Als je met God kennisgemaakt hebt en weet dat Hij alles geschapen heeft en ook aan het begin van jouw leven staat, is dat belangrijke informatie voor je. Maar het is niet voldoende om ook te weten hoe je leven moet en hoe je met God moet omgaan. Daarvoor is meer kennis nodig. Al vroeg lees je in de Bijbel dat God zich voorstelt als een betrouwbare, machtige en grote God. En je leest over de leefregels die Hij de mens voorhoudt. Ten tijde van Mozes krijgt het volk een uitgebreid pak-

6

ket van leefregels. De God die ons geschapen heeft, gaat ons vertellen hoe dit leven geleefd moet worden. Bij ‘leefregels’ of ‘geboden’ moet je niet alleen denken aan do’s en don’ts, maar meer aan afspraken over een relatie. God wil allereerst een relatie aangaan met zijn volk (let eens op de eerste vijf leefregels) en daarna vertelt Hij hun hoe ze het beste kunnen leven en tot hun recht kunnen komen.

God spreekt door middel van profeten Halverwege de geschiedenis van het volk van Israël zien we profeten optreden. Het volk is doof geworden voor de woorden van God en voor zijn uitstekende leefregels. Ze leven naar hun eigen goedvinden en lijden nederlaag op nederlaag. Maar God laat hen niet vallen. Zijn liefde brengt Hem ertoe om zich op een andere manier tot hen te richten: de profeten, mannen uit het midden van het volk, staan op en spreken woorden van God. “Maar”, zo sprak de HEER bij monde van de profeet Haggai, “is de tijd dan wel gekomen om zelf in mooi afgewerkte huizen te wonen? En dat terwijl mijn huis nog een ruïne is! Dit zegt de HEER van de hemelse machten: Welke weg zijn jullie eigenlijk ingeslagen? Ga naar de bergen, haal daar hout en bouw mijn huis weer op. Met vreugde zal ik het aanvaarden en er Mij in al mijn luister tonen – zegt de HEER” (Haggai 1:3,4,7,8). Deze profeet heeft een waarschuwing voor het volk. Profeten hadden vaak vermanende boodschappen, maar ook regelmatig woorden van bemoediging en troost.

God spreekt door zijn Zoon In het Nieuwe Testament zie je het hoogtepunt in het spreken van God: Hij stuurt zijn Zoon. “Op velerlei wijzen en langs velerlei wegen heeft God in het verleden tot de voorouders gesproken door de profeten, maar nu de tijd ten einde loopt heeft Hij tot ons gesproken door zijn Zoon” (Hebreeën 1:1 en 2).

De Here Jezus heeft ruim dertig jaar op aarde rondgewandeld en Hij heeft in die tijd veel gesproken en geleerd. Dit is allemaal opgetekend in de evangeliën. Maar niet alleen zijn woorden vormden het spreken van God. Zijn daden waren eveneens een heel krachtig spreken.

ontmoeten bovendien een God die woord houdt en die betrouwbaar is. Zijn ja is ja, zijn neen is neen.

God spreekt vandaag

kortgeleden kennis hebt gemaakt. Hoe verliep die kennismaking? Wat weet je van je nieuwe kennis en wat weet hij/ zij van jou? Hoe is het contact verdergegaan, heeft het zich verdiept en zo ja, langs welke weg? 2. Verdiept je relatie met God zich? Maakt Hij zich verder aan je bekend? Hoe? Lees bijvoorbeeld Psalm 119. Valt het je op dat de psalmist zich niet alleen naar theoretische kennis over God richt, maar dat hij zielsgraag God wil dienen en zich wil houden aan Gods woord?

Met Gods spreken in het Oude en het Nieuwe Testament is de openbaring afgesloten. We weten nu wie God is, Hij heeft zich uitvoerig voorgesteld: Hij heeft ons verteld dat Hij aan het begin van de wereld staat, dat Hij alles geschapen heeft. Hij heeft ons lessen over zichzelf geleerd door de geschiedenis van het volk van Israël. Hij heeft ons zijn onweerstaanbare liefde getoond in de komst en de rondwandeling van Jezus op deze aarde. En Hij heeft ons in de overige nieuwtestamentische brieven en boeken gesproken over de manier waarop wij moeten leven als christen. En last but not least: al dit bovenstaande is voor ons op schrift gesteld. We hebben het totale spreken van God vervat in één boek: de Bijbel. Schepping, leefregels van Mozes, profeten, komst en leven van Jezus, het staat voor ons te lezen in dit boek van God: voor ons de allerbelangrijkste bron en gids en handleiding voor dit leven. In het bovenstaande heb je in grote lijnen gelezen dat God in het verleden gesproken heeft en dat Hij nog altijd spreekt, meestal door middel van de Bijbel, zijn Woord. In dit artikel is niet dieper ingegaan op de inhoud van Gods spreken. Dat gaat in de komende artikelen wel gebeuren. Maar als je regelmatig Gods Woord leest, kom je daarin een liefdevolle God tegen, die door alles heen niets anders zoekt dan het welzijn van zijn volk. De God die spreekt blijkt een liefhebbende Vader te zijn, die ondanks veelvuldig falen en blunderen van zijn volk, toch weer opnieuw begint, hen vergeeft en hen bijstaat op de weg door dit leven. We

Om over na te denken / gespreksvragen: 1. Denk eens na over iemand met wie je

GROEI – JAARGANG 2009 – NR. 4

Info Ds. Orlando Bottenbley is voorganger van de Vrije Baptistengemeente in Drachten, een snelgroeiende gemeente, die het Woord van God en de prediking daarvan centraal heeft staan. Hij heeft een sterke gemeentevisie. Daar waar mogelijk worden de ervaringen die hij in Drachten opdoet, met andere gemeenten en voorgangers gedeeld. Orlando is getrouwd en heeft vier kinderen, in de leeftijd tussen de 21 en 30 jaar.

Citaat

De zonde kan alleen worden gebagatelliseerd wanneer de heiligheid van God luchtig wordt opgevat; wanneer van God minder gemaakt wordt dan Hij werkelijk is. Prof. Dr. Paul Wells Uit: De ergernis van het kruis, De Banier – Bunnik

7

God leren vertrouwen Dr. John Stott

Als we niet zoeken, zullen we ook niet vinden “In den beginne schiep God”. De eerste vijf woorden van de Bijbel zijn meer dan een inleiding tot het scheppingsverhaal of het boek Genesis. Zij vormen de sleutel tot het verstaan van de Bijbel in zijn totaliteit. Zij vertellen ons dat de religie van de Bijbel de religie van het initiatief van God is.

U

kunt God nooit overrompelen. U kunt Hem nooit voor zijn. Hij doet altijd de eerste stap. Hij is er altijd ‘in den beginne’. Voordat de mens zelfs maar bestond, heeft God gehandeld. Voordat de mens aanstalten maakt God te gaan zoeken, heeft God de mens al gezocht. In de Bijbel zien we niet de mens tastend zoeken naar God, maar zien we God zijn handen uitstrekken naar de mens. Veel mensen stellen zich God voor als Iemand die heel ver weg op een comfortabele troon zit, gereserveerd, ongeïnteresseerd en onverschillig ten opzichte van de nood van de stervelingen, en die misschien alleen na lang aandringen ertoe gebracht kan worden iets voor hen te doen. Dat is een volkomen verkeerd beeld. In de Bijbel openbaart God zich als Iemand die, lang voordat de mens zelfs maar op de gedachte komt zich tot God te wenden en nog steeds in zonde en diepe duisternis is, het initiatief neemt, opstaat van zijn troon, zijn glorie aflegt en afdaalt om de mens net zolang te zoeken totdat Hij hem vindt.

ken. God heeft gehandeld. Deze uiteenzetting van Gods initiatief op drie verschillende gebieden geeft in het kort de godsdienst van de Bijbel weer. (…) God heeft gesproken en gehandeld in Jezus Christus. Hij heeft iets gezegd. Hij heeft iets gedaan. Dat houdt in dat christen-zijn geen vroom gekwezel is. Het is niet een verzameling religieuze ideeën, noch een opsomming van voorschriften. Het is een evangelie (blijde boodschap) om met Paulus te spreken: “Het evangelie van God … aangaande zijn Zoon Jezus Christus, onze Heer” (Romeinen 1:1-4). Het is niet in de eerste plaats een uitnodiging aan de mens iets te doen, maar bovenal een proclamatie van datgene wat God in Christus gedaan heeft voor mensen zoals wij.

God heeft gesproken De mens heeft een niet te bevredigen nieuwsgierigheid, zijn verstand is zo gemaakt, dat het niet kan rusten. Het gluurt altijd in het onbekende. De mens jaagt met enorme energie naar kennis. Zijn leven is een ontdekkingsreis. Hij is altijd

God nam het initiatief Dit soevereine handelen van God openbaart zich op vele manieren. Hij was het die het initiatief nam in de schepping, toen Hij het heelal en al wat daarin is tot aanzijn riep. “In den beginne schiep God de hemel en de aarde” (Genesis 1:1). Hij was het die het initiatief nam in de openbaring, door zowel zijn wezen als zijn wil aan de mensheid kenbaar te maken: “Nadat God eertijds vele malen en op vele wijzen tot de vaderen gesproken had in de profeten, heeft Hij nu in het laatst der dagen tot ons gesproken in de Zoon” (Hebreeën 1:1-2). Hij was het die het initiatief nam in de verlossing, door in de persoon van Jezus Christus mannen en vrouwen te komen verlossen van hun zonden: “God… heeft omgezien naar zijn volk en heeft verlossing gebracht” (Lucas 1:68). God heeft geschapen. God heeft gespro-

8

In de Bijbel zien we niet de mens tastend zoeken naar God, maar zien we God zijn handen uitstrekken naar de mens.

aan het speuren, ontdekken, onderzoeken, navorsen. Hij zal het eeuwig ‘waarom?’ van een kind nooit ontgroeien. Als het menselijk verstand zich bezig gaat houden met God, is het echter verbijsterd. Het tast in het donker. Het ploetert hulpeloos en machteloos rond. (…) En de situatie zou zo gebleven zijn als God niet het initiatief had genomen er verbetering in te brengen. De mens zou voor altijd agnostisch zijn gebleven en inderdaad

9

God leren vertrouwen

met Pontius Pilatus gevraagd hebben: “wat is waarheid?” zonder ooit te wachten op een antwoord, omdat hij niet zou durven hopen er één te krijgen. Hij zou aanbidden, omdat dat in zijn aard ligt; maar al zijn altaren zouden, net zoals dat in Athene, het opschrift dragen: “Aan een onbekende God.” Maar God heeft gesproken. Hij heeft het initiatief genomen om zichzelf te openbaren. Het christelijk dogma van de openbaring is in wezen redelijk. God heeft voor ons verstand ‘ontsluierd’ wat anders een geheimenis zou zijn gebleven. Hij heeft zich gedeeltelijk geopenbaard in de natuur: “De hemelen vertellen Gods eer, en het uitspansel verkondigt het werk zijner handen” (Psalm19:2). “Hetgeen van God gekend kan worden, is in hen openbaar, want God heeft het hun geopenbaard. Want hetgeen van Hem niet gezien kan worden, zijn eeuwige kracht en goddelijkheid, wordt sedert de schepping

God heeft gesproken. God heeft gehandeld. Van deze goddelijke woorden zijn het verslag en de verklaring in de Bijbel te vinden. En voor de meeste mensen blijft het daarbij.

der wereld uit zijn werken met het verstand doorzien, zodat zij geen verontschuldiging hebben” (Romeinen 1:19-20). Dit wordt gewoonlijk Gods ‘algemene’ openbaring genoemd (omdat ze overal aan alle mensen geschiedt) of ‘natuurlijke’ openbaring (omdat ze in de natuur geschiedt). Maar dat is niet genoeg. Zij maakt zeker zijn bestaan bekend, en ook iets van zijn goddelijke macht, glorie en trouw. Maar als de mens God persoonlijk wil leren kennen, zijn zonden vergeven

10

wil zien, en wil komen tot een persoonlijke relatie met God, heeft hij meer uitgebreide en praktische openbaring nodig. In Gods openbaring van zichzelf moeten ook zijn heiligheid, liefde en macht om te verlossen van de zonde zichtbaar worden. Het heeft God behaagd ook dit te geven. Het is een ‘bijzondere’ openbaring, omdat ze gegeven werd aan één volk in het bijzonder (Israël), door middel van speciale boodschappers (de profeten in het Oude en de apostelen in het Nieuwe Testament). Het is ook een ‘bovennatuurlijke’ openbaring, omdat ze kwam door middel van een proces dat over het algemeen ‘inspiratie’ wordt genoemd; en ze kwam voornamelijk tot uiting in de persoon en het werk van Jezus. De manier waarop de Bijbel deze openbaring uitlegt en beschrijft is zeggen dat God ‘gesproken’ heeft. De eenvoudigste manier om contact met elkaar te hebben is door middel van het gesprek. In onze woorden onthullen we wat er in ons omgaat. Dat geldt nog veel meer voor God, die zijn oneindige Geest aan onze begrensde geest heeft willen openbaren. (…)

Openbaring De mens leert God niet kennen door zijn eigen wijsheid, maar door Gods Woord. Niet door middel van het menselijk verstand, maar door de goddelijke openbaring. Omdat God zichzelf in Christus geopenbaard heeft, kan de christen vrijmoedig naar agnostici en bijgelovigen gaan en tegen hen zeggen zoals Paulus tegen de Atheners op de Areopagus, “Wat gij dan, zonder het te kennen vereert, dat verkondig ik u” (Handelingen 17:23-24). Het geschil tussen wetenschap en religie komt hieruit voort dat men dit belangrijke punt niet heeft ingezien. De empirische methode is voor het grootste gedeelte niet te hanteren op het gebied van de religie. De wetenschappelijke kennis neemt toe door observatie en experiment. Dit is mogelijk door waarnemingen van de vijf

zintuigen. Maar als we het bovennatuurlijke onderzoeken, zijn er niet onmiddellijk gegevens voorhanden. God is noch tastbaar, noch zichtbaar, noch hoorbaar. Toch is er een tijd geweest dat Hij verkoos te spreken en een lichamelijke gestalte aan te nemen die gezien en betast kon worden. Daarom begon Johannes zijn brief met de verklaring: “Hetgeen was van den beginne, hetgeen wij gehoord hebben, hetgeen wij gezien hebben met onze eigen ogen, hetgeen wij aanschouwd hebben en onze handen getast hebben... verkondigen wij ook u...” (1 Johannes 1:1 en 2).

God heeft gehandeld De blijde boodschap van het christendom beperkt zich niet tot een verklaring dat God gesproken heeft. Zij bevestigt ook dat God gehandeld heeft. God heeft in beide gevallen het initiatief genomen vanwege de aard van de nood van de mens. Want we zijn niet alleen onwetend; we zijn zondig. Daarom is het niet voldoende dat God zich aan ons openbaart om een einde te maken aan onze onwetendheid. Hij moest ook iets doen om ons van onze zonden te verlossen. Hij begon daarmee in de tijd van het Oude Testament. Hij riep Abraham weg uit Ur, maakte hem en zijn afstammelingen tot een volk, verloste hen van de slavernij in Egypte, sloot een verbond met hen op de Sinaï, bracht hen door de woestijn naar het beloofde land, en leidde en onderwees hen als zijn uitverkoren volk. Maar dit alles was slechts een voorbereiding op zijn veel grotere daad, namelijk de verlossing in Christus. De mens moest bevrijd worden, niet uit de Egyptische slavernij, of uit de Babylonische ballingschap, maar uit de ballingschap en de slavernij der zonde. Dit was Jezus’ belangrijkste doel hier op aarde. Hij kwam als Verlosser. “Gij zult Hem de naam Jezus geven. Want Hij is het die zijn volk zal redden van hun zonden” (Matteüs 1:21). “Dit is een getrouw woord en alle aanneming waard, dat Christus Jezus in de wereld

gekomen is om zondaren te behouden...” (1 Timoteüs 1:15). “Want de Zoon des mensen is gekomen om het verlorene te zoeken en te redden” (Lucas 19: 10). Hij was als de herder die het ene schaap dat de kudde kwijt was geraakt miste, en die eropuit ging om het te zoeken totdat Hij het vond (Lucas 15:3-7). Het christendom is een verlossingsgeloof, en in de niet-christelijke godsdiensten is er niets wat vergeleken kan worden met deze boodschap van een God die liefhad en die kwam tot een wereld van verloren zondaren, en ervoor stierf.

Het antwoord van de mens God heeft gesproken. God heeft gehandeld. Van deze goddelijke woorden zijn het verslag en de verklaring in de Bijbel te vinden. En voor de meeste mensen blijft het daarbij. Wat hen betreft hoort wat God gezegd en gedaan heeft thuis in de geschiedenis; de Bijbel leeft niet voor hen. God heeft gesproken, maar hebben wij naar Hem geluisterd? God heeft gehandeld, maar hebben wij daar iets aan gehad? (…)

We moeten bereid zijn Gods wil te doen als Hij deze openbaart.

Toch heeft Jezus beloofd: “Zoekt en gij zult vinden.” Als we niet zoeken, zullen we ook niet vinden. De herder zocht totdat hij het verloren schaap gevonden had. De vrouw zocht totdat ze haar verloren penning gevonden had. Waarom zouden wij er minder voor moeten doen? God verlangt ernaar gevonden te worden, maar alleen door diegenen die Hem zoeken. We moeten ijverig zijn in het zoeken. “De mens is zo lui als hij durft te zijn,” schreef Emerson. Maar het gaat hier om een zo

11

God leren vertrouwen

ernstige zaak dat we onze aangeboren luiheid en lusteloosheid moeten overwinnen en op onderzoek uitgaan. God heeft weinig geduld met beuzelaars, maar “Hij beloont hen die Hem ernstig zoeken” (Hebreeën 11:6).

Apathie en trots afleggen We moeten nederig zijn in het zoeken. Apathie is voor sommigen misschien een struikelblok, trots is een nog veel groter en vaker voorkomend struikelblok. We moeten erkennen dat onze geest, omdat deze beperkt is, niet in staat is God uit eigen kracht te ontdekken zonder dat Hij zichzelf openbaart. Dit wil niet zeggen dat we moeten ophouden rationeel te denken. Integendeel, we worden door

Stel u dus open voor de mogelijkheid dat u het bij het verkeerde eind zou kunnen hebben en Christus het bij het juiste.

het is een onderwerp te benaderen met vooropgezette ideeën. Toch staan veel vragenstellers klaar met hun oordeel over de Bijbel. Maar Gods belofte geldt alleen voor wie Hem oprecht zoekt: “Dan zult gij Mij zoeken en vinden, wanneer gij naar Mij vraagt met uw ganse hart” (Jeremia 29:13). We moeten ons vooroordeel dus opzijzetten en ons openstellen voor de mogelijkheid dat er in het christelijk geloof toch wel iets waars zon kunnen zitten. We moeten in gehoorzaamheid zoeken. Dat is de moeilijkste opdracht die we hebben. We moeten er tijdens het zoeken op bedacht zijn niet alleen onze ideeën te moeten herzien, maar ook ons leven te moeten veranderen. De bijbelse boodschap bevat een morele uitdaging. Als die boodschap waar is, moet de uitdaging aangenomen worden. U kunt God niet vrijblijvend aan een nauwkeurig onderzoek onderwerpen. U kunt Hem niet onder een microscoop leggen of een telescoop op Hem richten en zeggen: ‘Wat interessant!’ God is niet interessant. Hij brengt iets in je teweeg. Hetzelfde geldt voor Jezus Christus.

Kleur bekennen de psalmist gemaand niet te zijn als een paard of een muildier zonder verstand, We moeten ons verstand gebruiken, maar we moeten ook de beperkingen ervan erkennen. Jezus heeft gezegd: “Ik dank U, Vader, Heer van hemel en aarde, dat Gij deze dingen voor de wijzen en verstandigen verborgen hebt, doch aan kinderen hebt geopenbaard.” Dat is een van de redenen waarom Jezus van kinderen hield. Je kunt hun iets leren. Ze zijn niet trots, verwaand en kritisch. Wij hebben de open, nederige en ontvankelijke geest van een klein kind nodig. We moeten eerlijk zijn in het zoeken. We moeten naderen tot datgene wat zegt de openbaring van God zelf te zijn, niet alleen zonder trots, maar ook zonder vooroordelen; niet alleen nederig, maar ook open. Elke student weet hoe gevaarlijk

12

We hadden gedacht Hem intellectueel te kunnen onderzoeken; en we komen tot de ontdekking dat Hij ons geestelijk onderzoekt. De rollen zijn omgedraaid... we bestuderen Aristoteles en worden daardoor intellectueel verrijkt; we bestuderen Jezus en worden op de meest radicale wijze in geestelijke verwarring gebracht... We worden gedwongen innerlijk een moreel standpunt in te nemen ten opzichte van Jezus… Een mens kan Jezus misschien bestuderen met intellectuele objectiviteit, maar hij kan dit niet doen vanuit een moreel neutraal standpunt. We moeten kleur bekennen. Daar komen we na onze ontmoeting met Jezus niet meer onderuit. We zijn begonnen in de rust van de studeerkamer; we worden opgeroepen naar het veld van de morele beslissing. Dat bedoelde Jezus toen Hij, zich richtend

tot enkele ongelovige Joden, zei: “indien iemands diens wil doen wil, zal hij van deze leer weten, of zij van God komt, dan of Ik uit Mijzelf spreek.” De belofte is duidelijk: we kunnen te weten komen of Jezus Christus de waarheid sprak of niet, of wat Hij leerde uit de mens was of niet. Maar aan die belofte is een morele voorwaarde verbonden. We moeten bereid zijn niet alleen te geloven maar ook te gehoorzamen. We moeten bereid zijn Gods wil te doen als Hij deze openbaart. (…)

Zoeken ongeacht consequenties We moeten alle apathie, trots, vooroordeel en zonde afleggen, en God zoeken, ongeacht de consequenties. Van alle hindernissen die we, als we gericht zoeken, op onze weg tegen kunnen komen, zijn de laatste twee het moeilijkst te nemen: intellectueel vooroordeel en morele koppigheid. Het zijn beide uitingen van angst, en angst is de grootste vijand van de waarheid. Angst werkt verlammend op het zoeken. We weten dat het een onwelkome ervaring zou zijn als we God zouden vinden en Jezus Christus zouden aannemen. Het zou betekenen dat we onze levensbeschouwing en onze levenswijze geheel zouden moeten herzien. En een mengeling van intellectuele en morele lafheid doet ons aarzelen. We vinden niet, omdat we niet zoeken. En we weten dat de enige zekere manier om niet te vinden is: niet zoeken. Stel u dus open voor de mogelijkheid dat u het bij het verkeerde eind zou kunnen hebben en Christus het bij het juiste. En als u eerlijk, nederig en gehoorzaam God wilt zoeken, ga dan naar het boek dat pretendeert zijn openbaring te zijn. Ga dan in het bijzonder naar de evangeliën, die het verhaal van Jezus Christus vertellen. Geef Hem de kans een ontmoeting met u te hebben en te bewijzen dat Hij echt is. Kom met volledige openheid van hart en geest, bereid om God te geloven en te gehoorzamen als Hij u overtuigt. Lees het Evangelie van Marcus of dat van

Johannes. U zou zo’n evangelie in een ruk moeten lezen, bij voorkeur in een moderne vertaling, om het ten volle op u te laten inwerken. Dan zou u het langzaam kunnen herlezen, een hoofdstuk per dag. Voor u gaat lezen, bid dan ongeveer in deze trant: “God, als u bestaat (wat ik niet weet) en dit gebed kunt horen (wat ik ook niet weet), wil ik U zeggen dat ik eerlijk op zoek ben naar de waarheid. Laat me zien of Jezus uw Zoon is en de Verlosser van de wereld. En als U me overtuigt, wil ik me aan Hem toevertrouwen, als mijn Heiland, en Hem volgen als mijn Heer”. Niemand kan zoiets bidden en dan teleurgesteld worden. God is aan niemand nog iets verschuldigd. Hij antwoordt allen die oprecht en eerlijk zoeken. Christus’ belofte is duidelijk genoeg: “Zoekt en gij zult vinden.” Om over na te denken / gespreksvragen: 1. Welke struikelblokken kunnen in ons denken en gevoelsleven een belemmering zijn in het zoeken van de waarheid? 2. Wat is mijn ervaring met Jezus’ belofte ‘Zoekt en gij zult vinden?’ en met zijn uitspraak in Johannes 7:17? GROEI – JAARGANG 2009 – NR. 4

Info Dit fragment uit het boek De basis van het bijbelse geloof van dr. John Stott is met toestemming van de uitgever (Novapres – Hoenderloo, 188 pag., € 6,90, ISBN 9789063187033) overgenomen. Lezing van het hele boek is van harte aanbevolen.

13

Accent

Boeksignalement

Een pleidooi voor eerlijkheid Als je met vragen over religie op de proppen komt en iemand antwoordt: “O, maar alle godsdiensten leiden naar God.”, tien tegen een dat hij bijna niets over zijn eigen religieuze achtergrond weet, en nog minder over andere. Als hij zegt: “Ik ben niet zo’n godsdienstig type”, kun je er gerust van uitgaan dat hij er zich helemaal niet in verdiept heeft of er wel een godsdienstig type bestaat en hoe zo iemand eruit zou moeten zien. Als hij zegt: “Jezus was gewoon een fantastische leraar, maar ook niet meer dan dat”, denk dan niet dat hij ooit onderzocht heeft wat Jezus precies beweerde. Wanneer je iemand hoort zeggen: “Ik doe mijn best – meer kan ik toch niet doen?”, dan weet je één ding zeker: hij doet z’n best niet (wie van ons doet dat wel?) maar is niet eerlijk genoeg om daarvoor uit te komen. Begrijp je waarom ik niet zo erg onder de indruk ben van deze uitvluchten? Ze zijn zo oppervlakkig. Ze laten zien dat mensen er, in het algemeen, tevreden mee zijn om niet na te denken over de echt belangrijke vragen van leven en dood.

14

Oude Testament zegt een paar rake dingen over mensen die zich verbergen in leugens, en hoe de schuilhoek van hun bedrog door hagel wordt vernietigd (zie Jesaja 28:15-17). Heb jij ook zo’n schuilplaats? Het Nieuwe Testament (Matteüs 7:24-27) beschrijft het verschil tussen de man die het huis van zijn leven op een rots bouwde en degene die op het zand bouwde. De regen en de wind en de vloed bestormen beide huizen, maar alleen het huis op de rots is bestand tegen de aanval. Zou het kunnen dat jij op het zand aan het bouwen bent?

Wil jij je onderscheiden van de massa en je eigen mening vormen? Durf jij het bewijs te onderzoeken? Durf jij je af te vragen hoe betrouwbaar je ideeën zijn over God en de reden van je bestaan, over leven en dood? Kunnen ze het gewicht van je leven en toekomst dragen? Tenslotte zijn dit wel de wezenlijke vragen. Het maakt een enorm verschil of er een God is of niet. Of Hij zichzelf bekendgemaakt heeft of niet. Of Hij ons zal accepteren of niet. Of we een toekomst na de dood hebben of niet.

Mensen willen eigenlijk niet te veel over God weten en het is heel slim om het agnosticisme aan te hangen, of God in ieder geval op afstand te houden. Het zou te veel van je vragen en te ongemakkelijk voor je zijn als hij dichterbij kwam. Maar zijn nabijheid lijkt juist datgene wat we onder ogen moeten zien. Jezus confronteert ons ermee. En je komt er niet mee weg Jezus over een kam te scheren met de grote profeten of de goede mensen van de wereld. Het oude dilemma blijft: óf hij is God óf hij is niet goed. Geen ‘goed mens’ claimt de dingen die hij claimde. Geen ‘goed mens’ staat op uit de dood.

Je hoofd in het zand steken, je uitvluchten keer op keer herhalen zonder ze kritisch te toetsen, is gewoonweg niet voldoende. Het

Michael Green Uit: Dat geloof je toch niet?, Plateau – Barneveld

Echt of onecht? Ds. C.G. Geluk schreef over het ‘leren onderscheiden van de geesten’, over dat wat van God is en dat wat niet overeenkomstig Hem en zijn Woord is. Met de titel wil hij weergeven dat naast de werkelijkheid van God er ook een werkelijkheid is waarbij misleidende geesten en krachten een schijnwereld bewerken die aantrekkelijk lijkt maar toch een vertekend beeld geeft en de waarheid weerspreekt. Wat is dan van de Geest en hoe kan onderscheidingsvermogen ontwikkeld en ontplooid worden? Wijst de Bijbel er ook niet op dat gelovigen waakzaam moeten zijn en dat allerlei inzichten en ervaringen vragen om bezinning en toetsing? De auteur benadrukt dat de Geest hierin wil leiden en dat de Geest nooit het Woord van God zal tegenspreken. In zijn boek gaat hij in op veel vragen die vanuit de praktijk vaak gesteld worden. Voorhoeve – Kampen | 158 pag. € 13,50 | ISBN 9789029718950

Beeldboek Sinds twee jaar is de catechesemethode Geloof.nu op de markt. Dit materiaal voor zes jaar geloofsonderwijs voor jonge mensen tussen de 12 en 18 jaar is goed doordacht van opzet. De jongeren worden in deze jaren gestimuleerd om God te gaan liefhebben en dat te laten zien in woord en gedrag. Een aantal gebruikers is zo enthousiast over het materiaal dat ze het toegankelijk hebben gemaakt voor jongeren met begrips- en leerproblemen, maar ook voor doven. Dit resulteerde in het Beeldboek dat onlangs verscheen. Het is geschreven in eenvoudige taal

en wordt ondersteund door veel tekeningen. De handleiding voor de catecheet is ook aangepast. Geloof.nu heeft met het Beeldboek een primeur omdat dit de eerste methode voor jongeren met een verstandelijke beperking is. Alhoewel het boek voor een bepaalde doelgroep is verschenen, kan het ook uitermate goed in het ‘gewone’ catechesewerk gebruikt worden. Jongeren groeien op in een beeldcultuur en kunnen met behulp van dit materiaal de hoofdlijnen van de stof goed onthouden. Voor meer informatie over de inhoud en achtergrond van deze catechesemethode, inzage in het materiaal maar ook voor extra verwerkingsopdrachten verwijzen we graag naar www.geloofnu.nl Buijten & Schipperheijn – Amsterdam | 96 pag. € 19,50 | ISBN 9789058813978

Manga Messiah Veel jongeren hebben geen idee wie Jezus is. Ook ouders kunnen zich zorgen maken over kinderen die moeilijk te bereiken zijn met de boodschap van het evangelie. In een populaire Japanse tekenstijl, die in veel jongerenprogramma’s werd opgepakt, is nu een stripboek verschenen over het leven van Jezus Christus. Daarbij wordt de bijbelse boodschap gevolgd en wordt de essentie van Jezus’ komst, leven, sterven en opstanding belicht. Niet op een vrijblijvende manier maar met de oproep om Hem te gaan navolgen. Johannes Multimedia – Amerongen | 288 pag. € 9,90 | ISBN 9789057982187

15

Luisteren naar God Drs. Yme Horjus christenen niet meer godsdienstig zijn, want je kunt alle waarheden nog wel op een rijtje hebben, maar het heeft eerder iets van de vanzelfsprekendheid van tradities dan van een levensstijl die dagelijks gevoed wordt door nieuwe ontdekkingen en vondsten.

Op de automatische piloot Dit is niet iets dat alleen modale bijbellezers overkomt. Ook mensen die beroepsmatige bijbellezers zijn zoals predikanten en voorgangers, kunnen te maken krijgen met het verschijnsel dat ze de Bijbel alleen maar dat horen zeggen wat ze al

Wie niets meer van de Bijbel verwacht, vindt ook niets meer in de Bijbel.

U hebt mijn oren voor U geopend… Bij sommige christenen vertoont de relatie met de Bijbel veel overeenkomst met een doodgebloed huwelijk. De partners zijn formeel nog niet gescheiden, maar leven in de werkelijkheid van alledag langs elkaar heen. In een dergelijk huwelijk leef je dan nog wel in één huis, maar je verwacht eigenlijk niets meer van elkaar. Het ontbreken van verwachting betekent de dood in de pot voor de relatie. De verveling slaat toe en er is alleen maar sprake van een routinematige omgang me elkaar. Je bent op elkaar uitgekeken, zonder dat je dat misschien wilt toegeven.

16

H

et bijbellezen van mensen kan op diezelfde manier in het slop zitten. Er is misschien nog wel een gewoonte van een dagelijkse bijbellezing, want gewoontes kunnen lang voortleven, maar het hart is er niet meer bij. De verwachting ontbreekt. Maar ook bij het bijbellezen geldt dat waar de verwachting ontbreekt, de dood in de pot komt. Wie niets meer van de Bijbel verwacht, vindt ook niets meer in de Bijbel. Want vinden veronderstelt zoeken. En waar niets meer wordt verwacht, wordt ook niet meer gezocht. Nu kun je niet zeggen dat zulke

weten. Ik moet zelf ook altijd weer waken voor de sleur en de routine die kunnen toeslaan op het moment dat mijn bijbellezen op de automatische piloot terechtkomt. Hoe leg ik mijn oor te luisteren op de Schrift, zodat ik nog eens ophoor van nieuwe dingen? Hoe ben ik ingesteld op verrassingen, waarop ik niet had gerekend? Hoe ben ik in staat te lezen met verwachting, zodat naast de oude dingen ook de nieuwe dingen uit de voorraadkamer van de Schrift tevoorschijn komen?

Geen clichés en vanzelfsprekendheden In Psalm 40 gaat het over de oren waarmee je hoort. En over de ogen waarmee je ziet. Hoe je God hoort spreken en hoe je Hem ziet handelen. David is er vol van hoe God ingreep in zijn persoonlijke situatie. Dan is het allemaal niet gewoon en alledaags meer. Als je in je eigen leven iets zichtbaar ziet worden van Gods doen en laten, is geloof in God niet een voorspelbaar ritueel of een herhalen van clichés en vanzelfsprekendheden.

17

Luisteren naar God

“Vol verlangen heb ik op de HEER gewacht en Hij boog zich naar mij toe, Hij heeft mijn roep om hulp gehoord.” Het gaat in Davids leven om een bijzonder grote uitredding. God trok hem uit de kuil van het graf, uit de modder, uit het slijk en zette hem neer op een rots. En dat wil hij kwijt aan de grote gemeente, aan het volk dat bijeen is. Hij wil het niet verhelen – zo lezen wij letterlijk in vers 11 – hoe liefdevol, hoe trouw God is. Het moet gehoord worden wat David voor een God heeft! Maar hij kan maar nauwelijks de woorden vinden. “Niemand is te vergelijken met U! Wil ik erover spreken, ervan verhalen, het is te veel om op te sommen.” Waar ik vooral de aandacht bij wil bepalen is die passage over de offers, waar we in vers 7 over lezen. Op het eerste gezicht prikkelt het lezen van dit vers van Psalm 40 niet direct onze fantasie. Eigenlijk denk je het al te weten wat er staat. Kun je iets anders verwachten dan een zwaar accent op de offers die nodig zijn om de relatie tussen ons en God op te schonen?

David heeft het geheim van een waarachtige relatie met God ontdekt. Hij heeft zich de oren laten openen.

“Offers en gaven verlangt u niet, brand- en reinigingsoffers vraagt u niet. Nee, u hebt mijn oren voor u geopend…” Al direct worden we op het verkeerde been gezet. Dat is verrassend! Daar hoor je nog eens van op. Achter de vanzelfsprekendheid van de offercultus wordt hier een groot vraagteken geplaatst. Geen slachtoffers, spijsoffers, brandoffers en zondoffers. Horen wij dat goed? Psalm 40 staat toch in het Oude Testament? Is dat niet dat deel van de Bijbel waarin God

18

met zijn volk Israël omgaat door middel van een voorgeschreven offerdienst in tabernakel en tempel?

Routinegodsdienst Ja, maar zelfs in het Oude Testament is het protest te horen tegen een geperfectioneerd systeem van gebod op gebod, regel op regel, offer op offer. Je kunt de relatie met God onderbrengen in een uitgebalanceerd geheel van godsdienstige plichtplegingen die je van alles vrijwaren en die je een boekhoudkundige vereffening verschaffen voor je tekortkomingen. David heeft ontdekt wat de ware aard van de offeraar en de ware betekenis van het offer is. Hij ontkent niet de noodzaak van het offer, maar stelt de gezindheid van de offeraar en de intentie van het offer aan de orde. David wil tot uitdrukking brengen dat al die verschillende en verscheidene offers niet het eerste en het eigenlijke zijn van wat God van zijn kinderen vraagt. Het eerste en het eigenlijke is hun hart, hun leven. Je kunt dan wel het heiligdom platlopen en met offers ronddraven, maar het gaat God om de gezindheid van ons hart. Steeds weer moest God, de Heer, constateren: ‘dit volk eert mij met de lippen, terwijl het zijn hart verre van mij houdt’. De echo van deze klacht klinkt zelfs diep door in het Nieuwe Testament. Keer op keer hebben de profeten het volk Israël moeten terugroepen van een routinegodsdienst waar het hart uit verdwenen was.

Waarheid in een tussenzin David heeft het geheim van een waarachtige relatie met God ontdekt. Waar het om begonnen moet zijn. Zijn ontdekking zit in een tussenzinnetje: ‘U hebt mijn oren voor u geopend.’ Het staat er zomaar tussen, als een tussenwerpsel. Zo is het tenminste door de vertaling van 1951 zichtbaar gemaakt. Tussen twee parallelle zinnen: ‘In slachtoffer en spijsoffer hebt Gij geen behagen’ en ‘brandoffer en zondoffer hebt Gij niet gevraagd’, staat ineens

in alle opvallendheid in de vertaling van 1951 die zin: ‘Gij hebt mij geopende oren gegeven.’ Alsof David zichzelf in de rede valt. Alsof hij zich wil haasten om te benadrukken waar het uiteindelijk om gaat. David dankt God dat Hij hem geopende oren heeft gegeven. David dankt God dat hij door Gods genade ontkomen is aan het ritualisme dat hij overal om zich heen ziet. Hij dankt God dat hij Gods bedoelingen mocht gaan inzien en begrijpen. Dat hij Gods stem is gaan verstaan. Hij heeft zich de oren laten openen.

Uitgegraven oren In de Naardense bijbel van ds. Pieter Oussoren wordt de klankkleur van het Hebreeuwse woord uit de doeken gedaan. ‘Maar U groef gangen naar mijn oren.’ Dat is wat er eigenlijk staat. Graven, uithollen. ‘U hebt mij de oren uitgegraven.’ De gehoorgang moest worden uitgediept. Misschien zeggen wij wel: zijn oren moesten worden uitgespoten! Daarom kan David nu verstaan wat Gods wil is. En wat heeft David dan leren zien? Dat ritualisme geen ware godsdienst is, maar dat het God te doen is om onszelf, om je persoon. Het is niet het offer als plichtpleging, maar het offer van je eigen hart. Offergave is ten diepste overgave. David heeft ontdekt – en zo heeft God zijn oren uitgegraven – dat hij niet kon zeggen: ‘ik bied U hierbij de voorgeschreven offers aan’, maar dat je moet zeggen: ‘hier ben ik om uw wil te doen’. De zin en betekenis van de boekrol is niet de vervulling van de religieuze voorschriften, maar de offergave van jezelf aan God. ‘Hier ben ik om uw wil te doen.’

Storing van de ontvangst Uitgegraven oren! Hoe nodig hebben wij die. Om Gods bedoelingen te onderkennen en ons niet te verliezen in een godsdienst van de cultische vereffening. Uitgegraven oren! In de Tweede Wereldoorlog luisterden mijn grootouders stiekem naar Radio Oranje. Hun radio hadden ze goed

verborgen in hun binnenschip en haalden die tevoorschijn op de momenten dat bekend was dat Radio Oranje in de lucht was. Maar door atmosferische storingen zonk de stem uit Londen steeds weer weg en moesten ze aan de afstemknop blijven draaien om weer een goede ontvangst te krijgen. Dat gebeurt mij overigens ook als ik door Nederland rijd met mijn auto. Vanuit Ede komend moet ik zo’n beetje bij Zwolle aan de ontvangstknop gaan draaien om weer een goede afstemming op het station te krijgen. En soms zijn er van die merkwaardige verzwakkingen van

De lucht is vol van ideeën, geluiden, opvattingen en filosofieën die de stem van God wegdrukken.

de ontvangst doordat er ruis op de lijn zit of onderbrekingen van het signaal. Misschien komt dit wel doordat ik een vijftien jaar oude auto met dito radio bezit.

God verschaft zich toegang Zo is het ook met ons bijbellezen en ons dienen van God. Atmosferische storingen belemmeren het ontvangen van de stem van God. De lucht is vol van ideeën, geluiden, opvattingen en filosofieën die de stem van God wegdrukken. Laten wij dan ook samen mogen bidden om het zuivere verstaan van Gods wil. ‘Heer, wil mijn oren uitgraven, zodat ik weet wat U wilt zeggen.’ Dit is een gebed dat God graag verhoort, omdat Hij niets liever wil dan dat wij Hem dienen uit een toegewijd en oprecht hart. Door zijn heilige Geest verschaft Hij zich toegang tot ons hart, boort hij onze oren uit, graaft een gang naar ons binnenste. Deze psalm is voluit Messiaans, omdat deze woorden in het Nieuwe Testament betrokken worden op de Here Jezus.

19

Boeksignalement In Hebreeën 10, vanaf vers 5, vinden we deze passage bijna letterlijk terug. Daar worden ze de Here Jezus in de mond gelegd. ‘Bij zijn komst in de wereld zegt Hij…’ Dan volgen al die woorden over de offers en het volbrengen van de wil van God. “Slachtoffer en offergave hebt gij niet gewild… Toen zei Ik: zie, hier ben Ik – in de boekrol staat van Mij geschreven – om uw wil, o God, te doen.”

Bijzondere vervulling ‘Bij zijn komst in de wereld, zegt Hij…’ De schrijver van de Hebreeënbrief zegt dat Jezus niet verrast was door het lijden dat over Hem kwam. Jezus beschikte over uitgegraven oren. Hij had volmaakt luisterende oren. Hij kende het programma van zijn hemelse Vader en maakte zich daaraan helemaal ondergeschikt. Bij zijn komst in de wereld sprak Hij: “Vader, Ik ben volkomen bereid. Ik wil mijn leven geven, want Ik wil mijn volk heiligen door mijn bloed!” Deze verzen van Psalm 40 hebben een bijzondere vervulling gekregen in het offer van Jezus. Hier vinden we een stuk Nieuwe Testament in het Oude! Zoals in het geheel van de Hebreeënbrief het Oude Testament te vinden is in het Nieuwe.

Finetuning Laten wij mogen bidden om uitgegraven oren om Gods stem te verstaan en zijn wil te doen. Het begint ermee dat wij ons willen afstemmen. Er moet sprake zijn van ‘finetuning’. Dat betekent luisteren dwars door de atmosferische storingen heen. Steeds weer aan de knop draaien om de stem op te pikken. De ontvangst optimaliseren. De wacht bij het Woord betrekken, niet al denken dat je het al weet wat er staat, maar luisteren en nog eens luisteren. Bidden en nog eens bidden: Heer, graaft U de gangen naar mijn oren. Open mijn oren en open mijn hart om uw wil te verstaan.

20

Om over na te denken / gespreksvraag: Lees Psalm 40:1-4. Wat lezen we over de houding van David (vers 2), over Gods handelen (vers 3) en de uitwerking daarvan in vers 4. GROEI – JAARGANG 2009 – NR. 4

Info Drs. Yme Horjus, predikant Baptistengemeente Ede-De Kei, voorheen rector van het Baptisten Seminarium.

Citaten

Laten we de Bijbel niet naar onze eigen hand zetten. Maar laten we onze handen zo veranderen dat er altijd een Bijbel in past. Zo kunnen we altijd met een schoon geweten voor God staan. Monique Samuel Uit: Bruiswater, Yes – Zoetermeer

Veel van wat de Bijbel te zeggen heeft is verpakt in losse boodschappen: een woord van bemoediging, een woord over Gods heerlijkheid, een woord met morele aanwijzingen. Door de heilige Geest krijgen deze woorden een onontkoombaar persoonlijke lading. U leest ze en weet dat ze op u slaan. God spreekt tot u door deze woorden. Tegelijkertijd brengt de Bijbel een algemene boodschap over Gods bemoeienis met het menselijk geslacht, beginnende bij Adam en Eva en verder de eeuwen door. Met de hulp van de heilige Geest kan ik mijn eigen levensverhaal plaatsen in dit grote plan. Ook al overzie ik niet alle details, ik ervaar een groeiende zekerheid dat God in dit grote geheel mijn leven op het oog heeft. Tim Stafford Uit: Het geheim van Gods vriendschap, Medema – Vaassen

Van bidden word je altijd beter In de serie Hot items schreef ds. Laurens Jan Vogelaar een verhelderend en overzichtelijk boekje over gebedsgenezing en het omgaan met ziekte in het algemeen en vooral met de zieken in de Gemeente. De inhoud is uitgebalanceerd en doet recht aan bijbelse uitgangspunten. Ook houdt het een oproep in om tot een eigen doordachte mening te komen en alert te zijn op uitglijders in ons denken en handelen. De auteur is predikant in de Hervormde gemeente van Noorden en als redactielid betrokken bij het HGJB-tienerblad Spirit. In dezelfde serie verscheen Mijn God is uniek over het hoe en waarom van zending, geschreven door Jaap Haasnoot, die tot 2005 namens de GZB en Wycliffe Bijbelvertalers in Ethiopië werkte en nu medewerker is bij de EZA. Yes – Zoetermeer | 48 pag. € 5,00 | ISBN 9789023923091

Waarom is er lijden? In de serie Kwesties van geloof verscheen een helder en eerlijk geschreven boek dat ingaat op allerlei veelgestelde vragen over het lijden. De auteur James Jones erkent dat het leven moeilijk is, waarbij verdriet en lijden vragen oproepen die gesteld moeten kunnen worden. Toch gelooft de auteur dat door de eeuwen heen het geloof in God betekenis heeft gegeven aan het bestaan van mensen die lijden. Aan de hand van vragen en vormen van lijden belicht hij diverse aspecten van fysiek, psychisch, emoti-

oneel en geestelijk lijden. Dat God niet op een afstand bleef wordt toegelicht aan de hand van Jezus’ komst, leven, sterven en opstanding. Citaat: “Jezus maakte de wereld bekend dat God allesbehalve een ongevoelige tiran is, maar van ons houdt als een goede vader en elke pijn voelt waaraan wij lijden” (pag. 60). Ark Media – Amsterdam | 110 pag. € 10,95 | ISBN 9789033818653

Triggers Dit fris doordachte en uitgevoerde boek voor jongeren is gericht op het zelf op zoek gaan naar de boodschap van de Bijbel, want hoe pak je het bijbellezen aan? Herman van Wijngaarden benadrukt hierbij zes belangrijke stappen, waarbij de eerste letters van elke stap het woord solvat vormen. 1. Stil worden, waarbij je letterlijk en figuurlijk zoekt naar ruimte voor God in je denken en leven. 2. Open handen, wat inhoudt dat je je bewust bent dat je van God moet willen ontvangen. 3. Lezen. Niet snel, maar met aandacht. Daarbij wordt soms wat achtergrondinformatie gegeven. 4 Vragen stellen. Bij het lezen in de Bijbel mag je er eerlijk mee omgaan. Dit leidt vanzelf naar stap 5: antwoorden. Wanneer we openstaan voor de inhoud van de Bijbel is het ook belangrijk om aan de slag te gaan met dat wat duidelijk is geworden. Stap 6: toepassen, handelen op dat wat God aanreikt zodat het je manier van leven gaat beïnvloeden door het werk van Gods Geest. Het boekje reikt oefenstof aan voor 28 dagen. Yes! – Zoetermeer | 69 pag. € 7,00 | ISBN 9789023923107

21

Informatief Leo en Rina van den Heuvel

Het ontstaan van de Bijbel De vraag naar het ontstaan van de Bijbel is heel breed. Je kunt denken aan wanneer, door wie en onder welke omstandigheden de oorspronkelijke tekst geschreven is, aan de tijden en culturen waarin de tekst geschreven is, aan de schrijfmaterialen waarmee en waarop geschreven is, aan de overlevering van de tekst, of aan de oorsprong van de tekst: is deze van mensen afkomstig of door God geïnspireerd. En als je het hebt over inspiratie, hoe verhoudt zich dan de goddelijke inspiratie tot de menselijke invloed op de tekst. In dit artikel kijken we naar de ‘buitenkant’ van het ontstaan, dus o.a. naar de tijd van ontstaan, schrijvers en schrijfmaterialen, en naar de totstandkoming van de samenstelling van de Bijbel, de canon.

D

e Bijbel is geschreven over een periode van zo’n 1500 jaar, door ca. 40 verschillende schrijvers. De eerste schrijver, Mozes, leefde rond 1400 voor Christus (volgens andere bijbelonderzoekers rond 1200 voor Christus), en de laatste schrijver, de apostel Johannes,

22

schreef zijn geschriften in de jaren negentig van de eerste eeuw. De schrijvers waren heel verschillende mensen met verschillende beroepen. Er waren staatslieden (o.a. Mozes, Daniël), koningen (David, Salomo), schriftgeleerden (Ezra, Paulus), een arts (Lucas), vissers (Petrus, Johannes), een belastingambtenaar (Matteüs) en een schapenfokker (Amos), om maar een aantal te noemen. De boeken werden deels in Israël, maar ook op andere plaatsen geschreven, zoals in Rome, Klein-Azië, Babylonië, en onder allerlei omstandigheden. De 27 boeken van het Nieuwe Testament zijn geschreven ná Christus, tussen ca. 45 en 95. Ook hier zijn er heel verschillende schrijvers, zoals Lucas, een arts, Paulus, een theoloog, Petrus, een visser, en Jakobus, waarschijnlijk de broer van Jezus. Het Oude Testament is in het Hebreeuws geschreven, op enkele stukjes na die in het Aramees geschreven zijn. Het Nieuwe Testament is geschreven in het Grieks, en wel het zogenaamde koinè-Grieks, dat wil zeggen: de gewone Griekse omgangstaal, niet in een of andere verheven religieuze taal.

Schrijfmateriaal De Bijbel werd oorspronkelijk geschreven op verschillende materialen. De alleroudste verhalen zijn waarschijnlijk nog op kleitabletten geschreven. Verder werd geschreven op steen, gelooid leer, papyrus en perkament. Papyrus werd gemaakt van een bepaald soort riet. De papyrusplanten werden verwerkt tot stroken, die wel iets leken op papier, en waar je op kon schrijven. Stroken papyrus werden aan elkaar geplakt tot een hele lange strook, en die werd dan op een stok gerold. Zo kreeg je dus de boekrol. De Syrische havenplaats Byblos was een belangrijk handelscentrum voor papyrus. Vermoedelijk noemde men daarom een geschrift dat van papyrus was gemaakt een byblos of biblos (boek). Het verkleinwoord is biblion, en het meervoud daarvan is biblia (boekjes). Daar is het woord bijbel van afgeleid.

Perkament was een kostbaar en veel duurzamer schrijfmateriaal dan papyrus, gemaakt van bewerkte huiden van dieren. Enige tijd na het begin van onze jaartelling ontstond de gewoonte om vellen schrijfmateriaal niet meer op een rol te doen, maar een aantal vellen aan elkaar te bevestigen in de vorm van een boek zoals we dat nu kennen. Men noemde dat een codex.

Vorming van de canon Waarom behoren bepaalde boeken tot de Bijbel en andere niet? Wie heeft bepaald welke boeken wel en welke boeken niet tot de Bijbel behoren, en op grond waarvan? We hebben het dan over de canon en over canonieke boeken. Het woord canon komt van een Hebreeuws woord qaneh en een Grieks woord kanoon; dat woord betekent riet, meetriet, maatstaf, liniaal, richtsnoer, regel. Met de canon bedoelen we de lijst van boeken die tot de Bijbel behoren. Het zijn de boeken waarvan we geloven dat ze door God geïnspireerd zijn, en daarom gezaghebbend zijn. Het woord canon wijst dus enerzijds op de maatstaf die werd aangelegd om na te gaan of boeken echt geïnspireerd en dus gezaghebbend waren, en anderzijds wijst het erop dat de boeken die tot de canon behoren een gezaghebbende richtsnoer voor ons leven zijn. We kennen ook de apocriefe boeken. Dat zijn boeken die in dezelfde tijd, of later, ontstaan zijn als de boeken van de Bijbel, maar die niet opgenomen zijn in de canon van de Bijbel. Het zijn religieuze geschriften, maar niet met hetzelfde gezag als de boeken van de Bijbel, van de canon. De Katholieke Kerk heeft tijdens het concilie van Trente in 1546 een aantal apocriefe boeken wél als gezaghebbend bestempeld en als de zogenaamde deuterocanonieke boeken in de Bijbel opgenomen. Dat zijn de volgende boeken: Tobit, Judit, Ester (Grieks), 1 en 2 Makkabeeën, Wijsheid, Jezus Sirach, Baruch, Daniël (toevoeging).

23

Informatief

Hoe kwam de canon tot stand? In de eerste plaats is het belangrijk op te merken dat boeken geen gezag kregen doordat ze in de canon werden opgenomen. Ze werden in de canon opgenomen omdat ze dat gezag overduidelijk hadden, omdat ze geïnspireerd bleken te zijn, en niet andersom. Het proces van het vaststellen van de canon was daardoor vooral een proces van herkennen en erkennen van die boeken die er al in hoorden. Hoe herkende men dan zulke boeken? Daar waren verschillende criteria voor. We zetten de belangrijkste op een rij. Het meest belangrijke criterium was de vraag of het boek geschreven was door, of te herleiden was tot het gezag van een erkende profeet (Oude Testament) of apostel (Nieuwe Testament). Zowel de boeken van het Oude Testament als die van het Nieuwe Testament zijn inderdaad te her-

Met de canon bedoelen we de lijst van boeken die tot de Bijbel behoren. Het zijn de boeken waarvan we geloven dat ze door God geïnspireerd zijn, en daarom gezaghebbend zijn.

leiden tot het gezag van een profeet of apostel. En profeten en apostelen ontleenden hun gezag aan God zelf of aan Jezus Christus zelf. Een ander criterium was of de inhoud van het boek klopte met de rest van de erkende boeken. In het Oude Testament was de Thora (Genesis t/m Deuteronomium) de eerste verzameling boeken met een absoluut goddelijk gezag. Alle canonieke boeken van de rest van het Oude Testament steunen op en zijn op de een of andere wijze een toepassing of uitwerking van de Thora. Zo kun je ook stellen dat de

24

nieuwtestamentische boeken allemaal overeenstemmen zowel met het Oude Testament alsook een uitwerking zijn van het onderwijs van Jezus. Een derde vraag was: Zijn het gezag en de kracht van God merkbaar in het boek? Wanneer we Hebreeën 4:12 en 2 Timoteüs 3:15-17 lezen, blijkt hieruit dat het Woord van God levensveranderend, dynamisch en krachtig is. Men keek dus niet alleen naar het gezag waarmee het boek sprak en naar de uitwerking ervan. Dat geldt zowel voor de boeken van het Oude als van het Nieuwe Testament. Verder was wat het Nieuwe Testament betreft het belangrijk om na te gaan hoe het boek ontvangen werd door de oorspronkelijke geadresseerden. De reactie van de ontvangers van het boek was een belangrijke toetssteen voor de echtheid en het gezag van het boek (zie 1 Tessalonicenzen 2:13). Overigens kon het lang duren voordat men dit wist. Boeken waren gericht aan mensen op heel verschillende plaatsen die ver uit elkaar lagen, en gezien de veel tragere communicatiemogelijkheden vroeg het soms veel tijd om te achterhalen hoe het daar was ontvangen. Al deze criteria samen hielpen om te ontdekken of een boek echt geïnspireerd was en tot de canon gerekend moest worden. Rond het jaar 400 voor Christus was de canon van het Oude Testament min of meer voltooid. Voor zover we weten waren toen in ieder geval de boeken die in de nu bekende canon staan daarin opgenomen. In de Griekse vertaling van het Oude Testament (de Septuaginta, afgekort LXX) worden meer boeken opgenomen, maar de vraag is of ten tijde van Jezus aan die boeken hetzelfde Goddelijke gezag werd toegeschreven. In ieder geval was dat wel het geval met de boeken die we nu kennen als het Oude Testament. Er zijn in de eerste 100 jaar na de jaartelling nog wel discussies geweest onder Joodse geleerden over sommige boeken die zich

in de canon bevonden. Een bevestiging door die Joodse geleerden van de huidige oudtestamentische canon vond plaats tijdens een vergadering in Jamnia rond 90 na Christus. Interessant is dat de Joodse geschiedschrijver Flavius Josephus verwijst naar de canon en schrijft over de inspiratie en het gezag ervan. In een oud-Nederlandse uitgave van zijn geschriften staat o.a.: “Aldus kan er dan niets zekerder weezen, dan de schriften die onder ons voor achtbaar zyn gehouden, naardien zy aan geene strydigheid konnen onderworpen zyn, omdat men niets goed keurt dan ‘t gene de Profeeten al voor veele eeuwen, volgens de zuivere waarheid, door inblazing en beweging van Gods Geest geschreeven hebben.” en iets verder, als hij spreekt over de Joodse canon: “... welken wy zulk een eerbiedigheyd toedraagen, dat er nog nooit iemand de stoutheid gehad heeft, om er iets af, of toe te doen, of het allerminste daarin te veranderen. Want wy merken ze aan als Godlyk, en noemen ze zo; wy belyden dat wy die schriften onschendelyk onderhouden, en dat wy, des noods zynde, gaern het leeven daarvoor willen laaten...” De samenstelling van het Nieuwe Testament zoals we die nu kennen, is – in grote lijnen – al heel spoedig nadat de boeken geschreven zijn, tot stand gekomen. Al in de tweede, derde en vierde eeuw na Christus vind je verwijzingen naar de complete lijst van boeken in het Nieuwe Testament, waaruit blijkt dat al in een heel vroeg stadium het Nieuwe Testament zoals we het nu kennen, werd geaccepteerd als het gezaghebbende Woord van God. De officiële vastlegging daarvan kwam in 397 op de synode van Carthago. Deze belangrijke feiten zijn essentieel in het nadenken over de vraag hoe de Bijbel is ontstaan. Maar hoe kunnen we voor onszelf groeien in vertrouwen dat God

en zijn Woord te vertrouwen zijn? Dat die ontdekkingsreis heel persoonlijk mag zijn? Lees in dit verband het volgende artikel (pag. 28-31). Om over na te denken / gespreksvragen: 1. Lees Jeremia 36:1-18. Wat leer je uit dit hoofdstuk over het ontstaan van de Bijbel? Hoe zijn de reacties van de verschillende hoorders? Waarom reageerden ze zo? Hoe is jouw eigen reactie op het Woord van God? 2. Lees Matteüs 7:24-29. Jezus beschrijft twee typen mensen. Wat is het verschil tussen beide? Soms lijken we op de man die op zand bouwde, soms op de man die op de rots bouwde. Geef voorbeelden uit eigen leven. 3. Lees Johannes 12:44-50. Wat leer je hier over het gezag en de kracht van het woord van Jezus? Welke waarschuwing staat in dit gedeelte? Welke belofte(n) vind je hier? Wat betekent dit gedeelte voor jou vandaag? Wat doe je ermee? GROEI – JAARGANG 2009 – NR. 4

Info

Leo en Rina van den Heuvel hebben veel ervaring opgedaan met geloofscursussen en kringenwerk. Zij werken vanuit Stichting Bouwstenen voor je leven, van waaruit veel materiaal is ontwikkeld. Voor meer informatie zie www.bouwstenenvoorjeleven.nl of tel. 0183-402048. In het kader van dit artikel verwijzen de auteurs naar: Verantwoord Bijbelgebruik, John Boekhout, Buijten & Schipperheijn – Amsterdam. Het ontstaan van de Bijbel, Evangelische Omroep – Hilversum. Jezus, feit of fictie, Josh McDowell, Barnabas – Heerenveen. Bewijs genoeg, Lee Strobel, Gideon – Hoornaar. Wat & Waarom ik geloof, Martin Tensen, Coconut – Almere.

25

Accent

Boeksignalement

Gods Woord vraagt respect We moeten de Heer vrezen. We moeten een overweldigend, dwingend ontzag en eerbied voor de heilige God hebben. De vreze des Heren is het begin der wijsheid: zij geeft ons het juiste perspectief op Gods soevereine heerschappij over de schepping, een besef van Gods macht en perfectie, waarbij gewone mannen en vrouwen in het niet vallen, voor zijn wonderlijke genade buigen en Hem aanbidden en eren. En de ‘vreze des Heren’ was het geheim van de jonge kerk. De eerste christenen waren joden die doorkneed waren in de wet. Deze eiste van hen dat ze heilig zouden zijn, omdat een heilig God in hun midden woonde. Zij wisten wat de aanwezigheid van een almachtige God in hun midden betekende. Lucas beschrijft wat het gevolg was toen Ananias en Saffira op de vloer neervielen en stierven, omdat ze tegen God hadden gelogen, omdat ze het heilige hadden gebagatelliseerd: “En een grote vrees kwam over de gehele gemeente en over allen, die dit hoorden. En door de handen van de apostelen geschiedden vele tekenen en wonderen onder het volk; en zij waren allen eendrachtig bijeen… Doch van de anderen durfde niemand zich bij hen aansluiten, maar het volk stelde hen hoog. En des te meer werden er toegevoegd, die de Heer geloofden, tal van mannen zowel als vrouwen…” (Handelingen 5:11-13). De vrees voor de Heer zou niet bijzonder hoog scoren op het lijstje met de kerkgroeistrategieën van de moderne kerk. Maar in de jonge kerk kwamen juist daardoor velen tot geloof. “De gemeente dan door geheel Judea, Galilea en Samaria had vrede; zij werd opgebouwd en wandelde in de vreze des Heren, en zij nam in

26

aantal toe door de bijstand van de Heilige Geest” (Handelingen 9:31). We kunnen het ontzag door het hele boek Handelingen voelen. De aanbidding en eerbied, de overtuiging dat Christus is opgestaan en terug zal komen, de levendige, volmaakte vreugde over hun geloof is in elk vers duidelijk merkbaar. Het was een geloof dat stoelde op een reeks adembenemende paradoxen: God was mens geworden; leven door de dood; een heerlijke, intieme aanbidding van de Heer die ze met een heilig ontzag liefhadden. De eerste christenen waren zo met deze eerbied vervuld dat ze met heilige overgave de vijandige wereld aankonden. Niets was belangrijker, zelfs hun leven niet. Als de kerk in het Westen weer tot leven wil komen, moet zij haar identiteitscrisis oplossen, voor de waarheid uitkomen, haar visie hernieuwen… en, wat belangrijker is dan al het andere, zij moet de vreze des Heren terugvinden. Dit is het enige wat ons tot heilige overgave zal brengen, waardoor we genoeg moed zullen hebben kerk te zijn, ongeacht wat de maatschappij om ons heen denkt of doet. De vreze des Heren is het begin…” Charles Colson Uit: Het Lichaam, Gideon – Hoornaar

Omgaan met lijden Ds. C. van der Leest, gereformeerd predikant (vrijgemaakt) in Groningen, schreef een diepgaand boek over lijden, waarbij allerlei vragen serieus genomen worden en vanuit het licht van de Bijbel besproken worden. Zijn bedoeling is niet een theologische discussie, maar een bezinning op vragen vanuit de pastorale praktijk zoals: hoe kun je lijden in je leven een plaats geven en hoe moet je tegen God en zijn nabijheid aankijken in het geval van ellende, waar is Hij dan en waarom vindt het plaats? Het zijn geen vrijblijvende vragen omdat ze ieder mens vroeg of laat persoonlijk raken. De auteur probeert niet met simpele antwoorden te komen maar gaat aan de hand van het bijbelse getuigenis in op wezenlijke aspecten rondom het leren omgaan met verdriet, moeite en verwarring. Zo noemt hij de Psalmen waarin “met heftigheid maar liefst achttien maal aan God ‘waarom?’ wordt gevraagd en veertien maal ‘hoe lang nog?’” De Vuurbaak – Barneveld | 96 pag. € 9,90 | ISBN 9789055604166

Twaalf buitengewone vrouwen Als vervolg en aanvulling op Twaalf gewone mannen over Jezus’ discipelen, schreef de theoloog en leraar John MacArthur ook een boek over twaalf vrouwen. Bij de moeilijke afweging koos hij voor twaalf vrouwen die cruciaal waren in de verlossingsgeschiedenis. De verschillende karakterbeschrijvingen en levensomstandigheden boeien en wijzen op Gods geduld en trouw dwars door alles heen. De auteur wijst in zijn schetsen naar Chris-

tus, de bron voor onze redding en toekomst. Zijn genade wil gewone mannen en vrouwen ‘buitengewoon’ laten zijn. De twaalf vrouwen die besproken worden zijn: Eva, Sara, Rachal, Ruth, Hanna, Maria, Anna, de Samaritaanse vrouw, Marta en Maria, Maria van Magdala en Lydia. Een boek met een schat aan informatie, ook voor degenen die meer zicht willen krijgen op de rode draad van Gods handelen met de mens en de gave van zijn Zoon Jezus Christus. Het Zoeklicht – Doorn | 232 pag. € 15,95 | ISBN 9789064511196

De archeologie van de Bijbel Wetenschapper en archeoloog James K. Hoffmeier schreef dit boek aan de hand van drie hoofdthema’s. Allereerst een inleiding in de archeologie en haar toepassing in het Oude Testament (het ontstaan van de archeologie – de Bijbel, archeologie en interpretatie – het ontstaan van de wereld en Israël – Israël in en uit Egypte). In het tweede gedeelte staat het land Israël centraal en zijn geschiedenis rondom rechters, profeten en koningen. In deel drie wordt daarna de tijd van het Nieuwe Testament belicht en Jezus’ komst, leven en werk. Citaat: “De archeologie kan waardevolle informatie aanreiken waardoor we de Bijbel beter gaan begrijpen en waardoor hij voor ons gaat leven. Dit boek wil u aan de hand van het Oude en Nieuwe Testament kennis laten maken met zeer oude, maar ook heel recente ontdekkingen die licht werpen op de Bijbel.” Het is goed verzorgde en rijk geïllustreerde uitgave. Ark Boeken – Amsterdam | 192 pag. € 24,95 | ISBN 9789033818790

27

God leren vertrouwen Mr. drs. Timon Ramaker

Waar gaat de Bijbel over? De kern van de Bijbel is dat God met mensen wil omgaan.

Het is fascinerend om te zien dat de 66 boeken van de Bijbel – die over een periode van meer dan 1000 jaar door minstens veertig auteurs geschreven zijn – desondanks een eenheid vormen. Dit is misschien wel de grootste interne aanwijzing dat er met de Bijbel iets bijzonders aan de hand is.

D

e Bijbel zelf geeft een verklaring: het beweert door God zelf geïnspireerd te zijn. Christenen van alle eeuwen geloven dat God zelf de eigenlijke auteur van de Bijbel is. Hij heeft de verschillende menselijke auteurs ingezet om door hun leven en schrijven heen te spreken tot mensen. Maar waar wordt die eenheid dan door gevormd? Waar gaat het in de Bijbel om? Wat is de rode draad door al deze verschillende boeken heen? De kern van de Bijbel is dat God met mensen wil omgaan. De Bijbel vertelt over de geschiedenis van het contact tussen God en mensen. In het Oude Testament gaat het vooral om Gods contact met het volk Israël en het Nieuwe Testament vertelt erover hoe God nu met de hele wereld contact wil hebben. Iedereen is door God geschapen om met Hem op een persoonlijke manier om te gaan en vanuit deze relatie mens te zijn in goede verhouding tot andere mensen en de natuur.

Wantrouwen Vanaf het ontstaan van de Bijbel is echter duidelijk dat dit niet zomaar kan. Mensen hebben namelijk vanaf het begin wantrouwen gehad naar God toe en wilden liever de touwtjes van hun leven in eigen handen houden. In het derde hoofdstuk van het boek Genesis kun je hier meer over te lezen. Dat vertelt van de zogenaamde zondeval: het moment waarop de mensen niet meer naar God luisterden, maar hun eigen gang wilden gaan. Het bijbelse verhaal vertelt dat hiermee de ‘kosmische strijd’ tussen goed en kwaad ons leven is binnengedrongen. Dat is vast een bepaald moment geweest in de oergeschiedenis, maar tegelijkertijd herken

28

ik dat moment heel vaak in mijn eigen leven. Volgens mij biedt het bijbelse onderwijs over de zondeval een heel goed plaatje van de menselijke situatie. Als het gevolg van dit wantrouwen is de relatie tussen God en mensen verstoord. Genesis vertelt daarover: er kwam angst,

Het bijbelse verhaal vertelt dat hiermee de ‘kosmische strijd’ tussen goed en kwaad ons leven is binnengedrongen. schaamte voor zichzelf en naar anderen, er kwam ruzie en trots en mensen gingen hun eigen godjes maken. Ook dit is toch een heel herkenbaar beeld voor mensen van nu. Iedereen heeft zo z’n godjes: misschien is het je carrière, je kinderen, je auto of acceptatie door je vrienden. De Bijbel waarschuwt echter keer op keer dat deze eigengemaakte godjes je klemzetten. Het lijkt mooi, maar je verliest je vrijheid en menselijke waardigheid en wordt slaaf van je godje. De moderne psychologie ziet dergelijke mechanismen ook, maar ik denk dat de Bijbel een veel diepere diagnose geeft, omdat de kern van het probleem is dat we ons vertrouwen in iets gesteld hebben dat veel te klein is. In plaats van dat we leven met de levende God die ons gemaakt heeft en van ons houdt, leven we met onze eigengemaakte of ingebeelde godjes.

Contact De Bijbel laat zien hoe God in de geschiedenis van het volk Israël met mensen be-

29

God leren vertrouwen

zig is en ernaar verlangt om weer hartencontact te hebben. Het is echter vanaf het begin van de Bijbel duidelijk dat dat niet meer zomaar kan. Wantrouwen is niet zomaar overwonnen. Daarvoor gaat het te diep. Er is een afstand tussen mensen en God gekomen, die mensen zelf niet meer kunnen overwinnen. Hoe ze ook hun best doen. Uit zichzelf kunnen mensen God niet meer vinden. Vergeet nooit over wie we het hier hebben: misschien denken wij

Met de opstanding van Jezus stond de dood – de verstoring van het leven – als het ware in z’n hemd. vaak heel groot over onszelf, maar we zijn met de woorden van Genesis maar ‘aardmannetjes’ (de eerste mens heette Adam, wat in het Hebreeuws ‘aarde’ betekent), gemaakt uit aarde. God is niet zomaar je ‘buddy’ of kosmische knuffelmuur, maar onze Schepper, de oorsprong van alles, de bron van al het leven (volgens Genesis vormde hij Adam uit aarde en blies hem de levensadem in). De Bijbel vertelt nu over deze grote Schepper-God die als een minnaar het hart van zijn ontrouwe geliefde terug wil winnen (lees het boek Hosea hier eens over!).

Jezus Vanaf het begin van de Bijbel werkt God toe naar een oplossing die alleen Hijzelf bedacht zou kunnen hebben: Hij wordt zelf mens en zal zo als onze broer ons de weg wijzen naar God toe. Daar gaat het over in het Nieuwe Testament. In vier verslagen wordt ons over het leven van Jezus verteld, die volgens de Bijbel zelf en volgens de miljoenen mensen die hem daarna gevolgd zijn de Zoon van God is. Jezus leerde zijn leerlingen om God als Vader aan te spreken. Letterlijk betekent het woord dat Hij gebruikte iets als ‘pappa’. Het Aramese woord heeft een

30

vertrouwelijke klank. Dat was ongehoord in de religieuze cultuur van die dagen. Jezus was controversieel, want tegenover de religiositeit van zijn tijd (en die van alle tijden is) wijst Hij erop dat God geen religie, maar een relatie wil. Jezus geeft veel onderwijs – onderwijs dat de wereldgeschiedenis heeft veranderd – maar Hij heeft meer gedaan. De kern van zijn leven is dat Hij, de enige mens die nooit los van God is geweest, gedood is door religieuze en wereldlijke machten van zijn tijd. Het onvoorstelbare was gebeurd. De volmaakte mens was gedood en ontmaskerde daarmee eigenlijk al het kwaad dat er na de zondeval in de wereld was. Niet alleen toen, maar ook nu. Het zette religie en machtsspelletjes in hun hemd. Niet alleen in het groot, maar ook in ons eigen leven. Jezus heeft zichzelf totaal gegeven uit liefde voor mensen. Hij koos niet voor zelfbehoud, maar gaf zichzelf – helemaal. Hij was hierin geen watje, maar een toonbeeld van kracht. Volgens de Bijbel hield op het moment van zijn dood de hele kosmos de adem in. Stel je ook voor: als Jezus echt de Zoon van God was, die door mensen – schepseltjes van de levende God – gedood wordt, dan is dat toch de meest adembenemende gebeurtenis uit alle tijden?

Adembenemend Nee, er is volgens de Bijbel een andere gebeurtenis die nog meer adembenemend is. Volgens de Bijbel, en dit verslag is gebaseerd op vele ooggetuigen, is Jezus de zondag na die vrijdag waarop Hij stierf, uit de dood opgestaan. Jezus de Zoon van God stierf, maar werd weer levend. Hij overwon de dood. Het kwaad leek even gewonnen te hebben, maar het uiterste negatieve kon honderd procent goedheid en leven niet tot zwijgen brengen. Met de opstanding van Jezus stond de dood – de verstoring van het leven – als het ware in z’n hemd. Volgens de Bijbel zijn met deze adembenemende gebeurtenis ook de gevolgen

van de scheiding tussen God en mensen tenietgedaan. Het is moeilijk om te begrijpen hoe dat precies gebeurd is. Theologen hebben het op verschillende manieren proberen te verklaren en doen daarmee soms voorkomen alsof ze het helemaal begrijpen, maar ik vraag me af of dat kan... Van sommige dingen weet je op een gegeven moment dat ze waar zijn zonder te weten hoe het precies werkt. Bij Jezus’ sterven en opstanding was er iets kosmisch aan de hand dat onze wereld overstijgt. Mensen kunnen daar iets van begrijpen, zonder precies theoretisch te kunnen beschrijven hoe het werkt. Misschien dat de mythologische kracht in bijvoorbeeld de verhalen van Tolkien of C.S. Lewis ons soms wel meer vertelt over de strijd tussen goed en kwaad dan allerlei theologische wetenschap. Veel verklaringen helpen je iets van dit geheim te ontdekken, maar ten diepste blijft het een fascinerend geheim. Ik zou je willen aanraden om het bijbelverhaal eens onbevangen te lezen en voor zichzelf te laten spreken. Misschien herken je dat Jezus’ dood en opstanding je confronteert met jezelf, misschien met de gevolgen van het negatieve in je leven, maar misschien ook met de liefde van God voor jou. Jezus’ sterven was immers ultieme liefde voor anderen. Misschien dat je ontdekt dat Jezus’ sterven en opstanding je de mogelijkheid geeft voor het eerst eerlijk te worden tegenover jezelf over je angsten en teleurstellingen, over pijn en eenzaamheid. Misschien merk je ook dat Hij een weg heeft gebaand door alle rotzooi en ellende heen naar nieuw leven, naar een leven vol liefde en perspectief, naar nieuwe relaties met God zelf, naar jezelf, andere mensen en de natuur.

Geest van Jezus In de brieven die in het Nieuwe Testament staan, vertellen Jezus’ leerlingen over Hem en de betekenis van zijn leven voor ons nu. Ja, want nadat Jezus aan veel mensen verschenen is, is Hij weer naar God gegaan. Het Nieuwe Testament vertelt

daarover in het boek Handelingen. Na zijn hemelvaart (zo noemen christenen deze gebeurtenis) heeft God zijn heilige Geest aan mensen gegeven, die niets minder is dan de Geest van Jezus zelf. De hele Bijbel is uitgemond in de vervulling van de oude belofte dat God in ons wil wonen. Maar Hij kan dat niet tegen je eigen wil in. Als je met God wil leven moet je Hem uitnodigen en accepteren dat Hij alleen met jou kan leven dankzij Jezus. Dat is het begin van de vernieuwing van het leven. Want die goede schepping met echte relaties waar het mee begon, staat God nog steeds voor ogen. Misschien roept het bovenstaande veel vragen op of blijven het vage theorieën voor je. Ik zou je dan willen aanmoedigen om zelf eens een verslag over het leven van Jezus te lezen en wat Hij zelf over zijn missie heeft gezegd. De Bijbel geeft dus een moraal, maar ook veel méér… De Bijbel geeft dus een levensvisie, maar ook veel méér… De Bijbel plaatst de lezer voor God. Het is een brief die je in zijn hart laat kijken en die jouw hart wil raken. Om over na te denken / gespreksvraag: Wat lezen we in Johannes 1:1-14 over Jezus Christus? En waartoe worden we opgeroepen? GROEI – JAARGANG 2009 – NR. 4

Info

Dit artikel is hoofdstuk 5 uit Sprekend Boek, geschreven door Timon Ramaker. Het is een boek dat zicht kan geven op het ontstaan en de betrouwbaarheid van de Bijbel. Naast elf informatieve hoofdstukken volgt een 40-dagen-ontdekkingstocht door het evangelie van Johannes die ook in het 90-dagen-dagboek van dit nummer zijn opgenomen. Heel goed bruikbaar voor persoonlijke overdenking maar ook in gespreksgroepen en in het onderwijs.

31

Informatief Drs. Nico van Velzen blemen nog groter. Het Oude Testament is geschreven in het Hebreeuws en een klein gedeelte in het Aramees, het Nieuwe Testament in het Grieks. Het is een oosters boek en bij de vertaling moet je daarmee terdege rekening houden. De cultuur uit de tijd van de bijbelschrijvers verschilt immers sterk van de onze.

Wegwijs in verschillende bijbelvertalingen Wie een Nederlandstalige bijbelvertaling zoekt, kan tegenwoordig kiezen uit een breed assortiment. Bijbels in allerlei soorten en maten staan in de boekhandel keurig in het gelid op de plank. De oude Statenvertaling staat broederlijk naast de Nieuwe Bijbelvertaling, de roomskatholieke Willibrordvertaling naast de Groot Nieuws Bijbel en de Nieuwe Vertaling van 1951 van het Nederlands Bijbelgenootschap. En dan is er ook nog Het Boek en de Naardense Bijbel, vertaald door ds. P. Oussoren, en wie een bijbel zoekt in dialect, kan ook al heel wat vinden. Er is zoveel, dat de aspirant-koper aarzelt, welke uitgaven hij moet aanschaffen.

32

V

anouds was er de Statenvertaling, maar er zijn inmiddels zoveel nieuwere vertalingen op de markt gekomen, dat de keus steeds moeilijker wordt. Waarop moet je letten bij het kopen van een bijbel? Het is nuttig iets te weten van de totstandkoming van een bepaalde vertaling en vooral van de uitgangspunten van de vertalers. De ene vertaler geeft de voorkeur aan een prettig leesbare tekst, een ander wil juist zo dicht mogelijk bij de grondtaal blijven, wat soms een wat moeizaam Nederlands oplevert. De belangrijkste vraag is echter of de vertaling echt betrouwbaar is.

Vertalen Ieder die wel eens bezig geweest is met het vertalen van een tekst vanuit een vreemde taal, weet dat dit een moeilijke bezigheid is. Dat geldt zeker voor het vertalen van de Bijbel, ja, daar zijn de pro-

Wie zo eens wat bijbelvertalingen met elkaar vergelijkt, komt al gauw tot de conclusie, dat elke vertaling tussen de twee uitersten in zit van ‘zo letterlijk mogelijk’ of ‘zo vrij en begrijpelijk mogelijk’. De eerste manier van vertalen, waarbij men ernaar streeft de woorden van de grondtaal zo letterlijk mogelijk weer te geven in het Nederlands, noemt men ‘formeel-equivalent’ of ook wel ‘concordant’. Dit laatste woord betekent letterlijk ‘eensgezind zijn’. ‘Formeel’ slaat op de vorm: men blijft ook wat de vorm betreft, zo dicht mogelijk bij de oorspronkelijke tekst. Simpel gezegd: het is een ‘woordvoor-woord-vertaling’, waarbij ook de zinsbouw uit de grondtekst herkenbaar blijft. Equivalent wil zeggen: gelijkwaardig. Men zoekt dus naar een vertaling die zo veel mogelijk gelijkwaardig is aan wat er in de grondtekst staat. Men spreekt dan ook wel van brontekstgetrouw. Voorbeeld 1: Amos 4:6 “Daarom heb Ik ulieden ook reinheid der tanden gegeven in al uw steden en gebrek aan brood in al uw woonplaatsen; nochtans hebt gij u niet bekeerd tot Mij, spreekt de HEERE” (Statenvertaling). Voorbeeld 2: 1 Petrus 1:13 “Omgord daarom de lendenen van uw verstand, wees nuchter en hoop volkomen op de genade…” (Herziene Statenvertaling). De tweede manier van vertalen houdt in, dat men zo goed mogelijk de strekking van de tekst tracht weer te geven, zonder veel rekening te houden met de Hebreeuwse of Griekse manier van zeggen. Dat heet ‘dynamisch-equivalent’

vertalen. (Dynamisch komt van het Griekse dynamis = kracht en equivalent = gelijkwaardig.) Je zou dat een ‘gedachtevoor-gedachte’-vertaling kunnen noemen. Deze vertaalmethode noemt men ook wel doeltaalgericht. Voorbeeld 1: Amos 4:6 “God, de Heer, zegt: ‘Ik liet jullie honger lijden, in geen van jullie steden was voedsel, overal heerste gebrek. Toch keerden jullie niet naar mij terug” (Groot Nieuws Bijbel). Voorbeeld 2: 1 Petrus 1:13 “Laat uw geest daarom voortdurend paraat zijn, wees waakzaam en vestig al uw hoop op de genade…” (Nieuwe Bijbelvertaling) Of: “Wees dus paraat, houd uw hoofd koel en beheers u” (Groot Nieuws Bijbel).

Equivalent wil zeggen: gelijkwaardig. Men zoekt dus naar een vertaling die zo veel mogelijk gelijkwaardig is aan wat er in de grondtekst staat.

Natuurlijk streeft elke vertaler naar een zo goed mogelijke weergave van de tekst in het Nederlands, maar het maakt veel verschil van welke vertaalmethode men uitgaat. Om bij het voorbeeld uit 1 Petrus 1 te blijven: Wat Petrus schreef, was destijds ook geen gewone omgangstaal. Hij maakt een toespeling op de uittocht uit Egypte in de nacht van het pascha. In de vlotte vertaling van de NBV en GNB komt dat belangrijke aspect niet uit. De dynamisch-equivalente methode is meer dan een vertaaltechniek. Ze gaat uit van een specifieke ‘kijk op mens en bijbel’. Er zit een bepaalde filosofie en theologie achter, die doorwerkt in de vertaling. Daarbij gaat het niet alleen over de taal, maar ook over de aard van de communicatie en het karakter van de Bijbel. De aanhangers van deze methode willen meer dan alleen maar een vlotte,

33

Informatief

goed leesbare vertaling. Zij pleiten voor uiteenlopende vertalingen die gericht zijn op verschillende doelgroepen. Om die groepen te bereiken, gaat men vaak zeer ver in de aanpassing van de tekst. Met andere woorden: men let meer op de lezers dan op de precieze vorm van de bijbelse boodschap.

De vraag of de Bijbel het geïnspireerde Woord van God is, wordt heel verschillend beantwoord. De meeste bijbelgenootschappen hebben deze ideeën achter de dynamischequivalente methode overgenomen en dat verklaart, dat er zoveel soorten vertalingen voor verschillend lezerspubliek op de markt komen. Bovendien hebben bijbelvertalers vaak nieuwere inzichten op het gebied van taal- en literatuurwetenschap en de theologie, en dat is te merken. De kennis van het Hebreeuws en Grieks is enorm toegenomen; de opvattingen over het ontstaan van de Bijbel lopen zeer uiteen; de vraag of de Bijbel het geïnspireerde Woord van God is, wordt heel verschillend beantwoord. Dat alles vindt zijn neerslag in de vertaling van de Bijbel. Nu is het onmogelijk in kort bestek de vele bijbelvertalingen die na de 17e-eeuwse Statenvertaling verschenen zijn, te bespreken. Toch wil ik proberen de lezer een beetje wegwijs te maken in bijbelvertalend Nederland. Bijzondere aandacht besteed ik ook aan het project ‘Herziening Statenvertaling’, waaraan al jaren gewerkt wordt. Eind 2010 hoopt men met deze herziening klaar te zijn.

Bijbelvertalingen in het Nederlands Nederland heeft een rijke traditie op het gebied van bijbelvertalingen. Al kort na de uitvinding van de boekdrukkunst (om-

34

streeks 1440) verschijnen er bijbels in de landstaal. In 1477 is dat de tweedelige ‘Delftse Bijbel’ (alleen het Oude Testament en zonder de Psalmen) en een jaar later komt in Keulen een vrijwel volledige bijbelvertaling, in het Westnederduits en het Nederrijns, van de pers. Deze ‘Keulse Bijbel’ is een vertaling van de Latijnse Vulgata.

dan ook van harte aan. In veel gezinnen werd een bijbel in de Statenvertaling aangeschaft. De overheid had verordend, dat deze vertaling niet alleen in de kerk gelezen zou worden, maar ook in de scholen. Dat laatste droeg er veel toe bij, dat de Statenbijbel bij velen bekend en geliefd werd. Bijbelteksten dienden zelfs als oefenstof bij het lezen en schrijven.

Reformatie

Zo werd de Statenbijbel binnen enkele decennia in kerk, school en gezin een veel gelezen en gewaardeerd boek. Met recht is opgemerkt: “De Statenvertaling verscheen als een monument, dat de eeuwen zou verduren. Zij zou aan geslacht na geslacht de verrassende gelegenheid geven te ontmoeten de eeuwige God, sprekende in de Nederlandse taal” (prof. dr. D. Nauta).

Onder invloed van de reformator Maarten Luther, die rechtstreeks uit de grondtalen Grieks en Hebreeuws een fraaie vertaling van de Bijbel maakte, ontstaat er ook in onze gewesten belangstelling voor een bijbel in de volkstaal. Al in 1522 verschijnen de eerste reformatorische vertalingen van gedeelten van het Nieuwe Testament. Met de opkomst van het gereformeerde protestantisme neemt de vraag naar een betrouwbare bijbelvertaling toe. In 1556 geeft Jan Utenhove het Nieuwe Testament uit, rechtstreeks vertaald uit het Grieks. Met deze uitgave begint eigenlijk de geschiedenis van de latere Statenvertaling. Op de Nationale Synode van Dordrecht (1618-1619), staat als eerste punt op de agenda: een nieuwe bijbelvertaling. Besloten werd een geheel nieuwe bijbelvertaling vanuit de grondtekst te maken. Deskundige en gelovige vertalers en ‘reviseurs’ werden aangesteld, die taalkundig en theologisch zeer gewetensvol te werk gingen. Het vertalen was werk van lange adem: pas in 1632 is de vertaling van het Oude Testament voltooid en in 1634 ook het Nieuwe Testament. De nieuwe vertaling werd door de Staten-Generaal goedgekeurd, aanbevolen en bekostigd. Vandaar later de naam Statenbijbel. Op 17 september 1637 wordt het eerste exemplaar van de nieuwe vertaling plechtig aangeboden aan de Staten-Generaal. De predikanten waren zeer ingenomen met de nieuwe vertaling en ze prezen die op de kansel en tijdens het huisbezoek

Nieuwe bijbelvertalingen In de 19e eeuw benoemde de Synode van de Nederlandse Hervormde Kerk een commissie die een poging moest doen de Statenvertaling taalkundig te herzien, maar die daarbij ook rekening diende te houden met de resultaten van de moderne wetenschap. Toen het Nieuwe Testament klaar was (1866), bleek het kerkvolk niet bereid deze vertaling te accepteren. Te modern, vond men. Dat hadden de vertalers zelf in hun inleiding duidelijk gemaakt, door te stellen, “dat, wat men in deze schriften (van het NT) leest, niet te beschouwen is als het woord van God in eigenlijke zin”. Aan het eind van de 19e eeuw is er nog een serieuze poging gedaan om met een geheel nieuwe vertaling van de Bijbel te komen, waarin de nieuwste wetenschappelijke inzichten, in het bijzonder die van de bijbelwetenschap, verwerkt zouden moeten worden. Er werd daarbij niet naar aansluiting met de Statenvertaling gezocht. Dat was van de vrijzinnige vertalers ook niet te verwachten. Het resultaat: de Leidse Vertaling. (O.T. 1899-1901 en N.T. 1912).

Aan de universiteit van Utrecht doceerden de hoogleraren H.Th. Obbink en A.M. Brouwer. Ook zij hebben een (verkorte) Bijbel in nieuwe vertaling gemaakt (19211927), de zgn. Utrechtse vertaling (of: Vertaling Obbink-Brouwer). Van deze vertaling is dankbaar gebruikgemaakt bij het werk aan de zgn. Nieuwe Vertaling van

Wie een eerbiedwaardige tekst gaat herzien, moet uiterst voorzichtig te werk gaan. 1951, een editie die door het Nederlands Bijbelgenootschap is uitgegeven. Wie deze uitgave leest, zal spoedig bemerken dat het taalgebruik vrij nauw aansluit bij dat van de Statenvertaling. Kritiek kwam er van de zijde van de Gereformeerde Bond in de Hervormde Kerk en uit andere kleinere kerkgenootschappen die per se vast wilden houden aan de Statenvertaling. Aan het begin van de 21e eeuw verscheen in 2004 de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV), waarbij vooral gelet is op verstaanbaarheid en leesbaarheid, overigens zonder de grondtekst uit het oog te verliezen. Opvallend was ook de grote belangstelling voor de woord-voor-woord-vertaling van ds. P. Oussoren, de zgn. Naardense Bijbel (2004). In kringen van de Vergadering van Gelovigen wordt ook veel gebruikgemaakt van de zgn. Voorhoeve-bijbel, een vertaling van het Nieuwe Testament. De uitgever H.C.Voorhoeve Jzn. heeft in 1877 de eerste editie van deze vertaling op de markt gebracht. Vandaar de naam. Verschillende revisies volgden, de laatste in 1982. Nu wordt deze bijbel uitgeduid als de ‘TelosVertaling’. Grote verbreiding, vooral in evangelische kringen, kreeg ook Het Boek. Dit is echter

35

Informatief

geen vertaling van de Bijbel, maar een parafrase naar het voorbeeld van The Living Bible. De eerste druk verscheen in 1988. Ook in rooms-katholieke kring zijn er goede vertalingen verschenen: de Petrus Canisiusvertaling (1e druk N.T. 1929 en O.T. 1937-1939). Vanaf 1961 heeft de Katholieke Bijbelstichting gewerkt aan een

Niet alleen het Nederlands is veranderd, ook de kennis van Hebreeuws en Grieks is enorm toegenomen. geheel nieuwe vertaling, die bekend is geworden als de Willibrordvertaling, een vlot leesbare, stilistisch zeer verantwoorde uitgave, waarvan in 1995 een geheel herziene druk verscheen.

Herziening van de Statenvertaling Tot op heden zijn nog veel lezers zeer gehecht aan de Statenvertaling, ondanks het feit dat de taal ervan steeds moeilijker te begrijpen is. Achteraf gezien is het te betreuren, dat op de Synode van Dordrecht niet besloten is, dat de taal elke vijftig jaar herzien zou moeten worden. Nu is er in de loop der eeuwen heel wat aan de taal gesleuteld, maar dat was meestal het werk van uitgevers, die in onbruik geraakte woorden en uitdrukkingen stilzwijgend hebben veranderd. Wie een eerbiedwaardige tekst gaat herzien, moet uiterst voorzichtig te werk gaan. Vooral op emotioneel vlak liggen de zaken heel gevoelig. Dat heeft in 1977 ook de zogenoemde commissie-Tukker gemerkt. Onder leiding van ds. W.L. Tukker hadden een aantal theologen en neerlandici uit de rechtervleugel van de Gereformeerde Gezindte zich gewaagd aan een voorzichtige modernisering van het taalgebruik van de Statenvertaling. Het werd een verantwoorde bewerking, maar de herziening was lang niet grondig genoeg gebeurd. Ook was er nogal wat

36

weerstand, zodat deze herziening nooit echt in gebruik geraakt is in de kringen waarvoor ze was bedoeld. Met name in de kring van de Gereformeerde Bond in de Nederlandse Hervormde Kerk groeide echter later toch de overtuiging dat een herziening van de Statenvertaling nodig was, juist om deze goede en betrouwbare vertaling voor de latere generaties te behouden. De taalkloof werd steeds groter en met name jongeren hadden moeite met het lezen en begrijpen van de tekst. Catecheten en leraren klaagden daarover. Over de kerkelijke grenzen heen zijn toen contacten gelegd, waarna een stichting in het leven geroepen is, met bestuursleden uit de Nederlandse Hervormde Kerk (nu PKN), de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Gereformeerde Gemeenten, al dan niet op persoonlijke titel. In juni 2002 is deze Stichting (HSV) begonnen aan de herziening. Tientallen deskundigen op het gebied van de Nederlandse taal, de klassieke talen en de theologie gingen aan het werk

eens gesuggereerd. Deze herziening is niets meer en niets minder dan een restauratie van de Statenvertaling, waarbij de oorspronkelijke principes, interpretaties en bedoelingen van de statenvertalers zo veel mogelijk gehandhaafd blijven.

Nu kan men een oude tekst uit 1637 niet zomaar gaan hertalen. Men moet er dan ook de grondtekst naast leggen, maar dat is nog niet voldoende. Er is meer nodig, namelijk een grondige herziening. Niet alleen het Nederlands is veranderd, ook de kennis van Hebreeuws en Grieks is enorm toegenomen. De statenvertalers zouden zeker van deze kennis gebruikgemaakt hebben. Er moet meer gebeuren dan wat verouderde woorden en zinsconstructies vervangen. “We moeten als het ware weer met de statenvertalers rond de tafel gaan zitten en gezamenlijk opnieuw de oorspronkelijke tekst gaan lezen. Dat kunnen we doen door naast de grondtekst ook de kanttekeningen bij de SV te bestuderen en aan de hand van beide bronnen de tekst vers voor vers te herzien”, aldus het bestuur van de HSV. De Herziene Statenvertaling is beslist geen nieuwe vertaling, al wordt dat wel

GROEI- JAARGANG 2009 – NR. 4

Slotconclusie Het is voor lezers die de grondtalen niet machtig zijn een voordeel, dat er zoveel bijbelvertalingen beschikbaar zijn. Zo kan men beter doordringen in wat er eigenlijk staat, hoewel doeltaalgerichte vertalingen nog wel eens versluierend werken. Dat er zoveel bijbelvertalingen zijn, heeft echter ook een groot nadeel. Degenen die de goede gewoonte hebben bijbelteksten uit het hoofd te leren (met het hart, ‘by heart’, zeggen de Engelsen zo mooi), vragen zich af welke vertaling ze daarbij moeten gebruiken. Ook op school en catechisatie speelt dat probleem. Ik ben van mening, dat voor bijbelstudie en memorisatie een brontekstgetrouwe vertaling de voorkeur verdient. De herziene Statenvertaling bijvoorbeeld.



Om over na te denken / gespreksvragen:

Hieronder staat een gedeelte uit het gesprek van Jezus met de Schriftgeleerden en Farizeeën (Matteüs 12:38-41). 1. Lees deze fragmenten nauwkeurig door en schrijf de verschillen in vertaling op. 2. In vs. 39 vertaalt de SV ‘het boos en overspelig geslacht’, de NBV en GNB vervangen ‘overspelig’ door ‘trouweloos’. Welke oudtestamentische beeldspraak wordt daardoor minder duidelijk? (Vgl. Psalm 73:27 en Hosea 5:3) 3. Over welk dier gaat het in vs. 40? 4. Is er volgens u verschil tussen ‘zich bekeren’ (SV en NBV) en ‘een nieuw leven beginnen’? (GNB) (vs. 42) 5. Wat valt u op aan het slot van vs. 41?

Info Drs. Nico van Velzen is oud-directielid van de Evangelische Hogeschool in Amersfoort en is vele jaren werkzaam geweest bij de afdeling Evangelisatie en Toerusting van het Zendings-Diaconessenhuis in Amerongen. Op het gebied van toerusting verzorgt hij nog regelmatig bijbelstudies en werkt hij met groepen.

Statenvertaling

Nieuwe Bijbelvertaling

Groot Nieuws Bijbel

38 Toen antwoordden sommigen der Schriftgeleerden en Farizeeën, zeggende: Meester! wij willen van U wel een teken zien. 39 Maar Hij antwoordde en zeide tot hen: Het boos en overspelig geslacht verzoekt een teken; en hun zal geen teken gegeven worden, dan het teken van Jonas, den profeet. 40 Want gelijk Jonas drie dagen en drie nachten was in den buik van den walvis, alzo zal de Zoon des Mensen drie dagen en drie nachten wezen in het hart der aarde. 41 De mannen van Ninevé zullen opstaan in het oordeel met dit geslacht, en zullen hetzelve veroordelen; want zij hebben zich bekeerd op de prediking van Jonas; en ziet, meer dan Jonas is hier!

38 Daarop reageerden enkele schriftgeleerden en farizeeën met een vraag: ‘Meester, we zouden graag een teken van u zien.’ 39 Hij antwoordde: ‘Dit is een verdorven en trouweloze generatie. Ze verlangt een teken, maar zal geen ander teken krijgen dan dat van de profeet Jona. 40 Want zoals Jona drie dagen en drie nachten in de buik van een grote vis zat, zo zal de Mensenzoon drie dagen en drie nachten in het binnenste van de aarde verblijven. 41 Op de dag van het oordeel zullen de Ninevieten samen met deze generatie opstaan en haar veroordelen; want zij hadden zich bekeerd na de prediking van Jona, en hier ziet u iemand die meer is dan Jona!

38 ’Meester,’ zeiden enkele schriftgeleerden en Farizeeërs tegen hem, ‘wij willen een teken van u zien’. 39 Jezus antwoordde hun: ‘Slechte en trouweloze mensen vragen van mij een teken, maar ze zullen geen ander teken krijgen dan het teken van de profeet Jona. 40 Zoals Jona drie dagen en nachten in de buik van het zeemonster was, zo zal de Mensenzoon drie dagen en nachten doorbrengen in de diepte van de aarde. 41 Op de dag van het oordeel zullen de inwoners van Nineve opstaan samen met deze mensen en hen veroordelen. Want toen zij hoorden wat Jona verkondigde, begonnen zij een nieuw leven. En hier is iets groters dan Jona.

37

Bijbelstudie Ds. Arenda Haasnoot

Twee testamenten De Bijbel bestaat uit zesenzestig boeken. Negenendertig boeken staan onder de noemer van het Oude Testament en zevenentwintig behoren tot het Nieuwe Testament. In het jodendom gelden alleen de boeken van het Oude Testament als Bijbel (Tenach). Voor de meeste joodse gelovigen hebben de woorden oude en nieuwe testament geen zeggingskracht. Er is immers niets ouds en daarom ook niets nieuws. De beloofde Messias moet voor hen nog komen.

Het Nieuwe Testament maakt openbaar wat in het Oude Testament al verborgen zat.

I

n het christelijke geloof is het nieuwe gekomen door Jezus Christus, de al in het Oude Testament beloofde en voorspelde Messias. Hij is de door God gezondene, de dienaar van de HEER. Het Nieuwe Testament vertelt over het goede nieuws van zijn leven, werken, kruis en opstanding, de komst van de heilige Geest, het ontstaan en het onderwijs van de kerk, en over het einde. Het Oude Testament heeft vooral betrekking op de belofte van God voor het joodse volk en de toekomst: door hen zal heel de aarde gezegend worden (Genesis 12:2 en 3 in de Statenvertaling en NBG’51). Het Nieuwe Testament laat zien hoe God zelf deze belofte vervult door Jezus Christus. In Hem ontvangt ieder mens zijn eeuwige toekomst (Johannes 3:16). De twee bundels van bijbelboeken ontvingen pas de naam ‘Testament’ toen men zich ervan bewust was dat naast de eerste oorspronkelijk Hebreeuwse bundel1 er een tweede Griekse bundel was gekomen. Aan het einde van de tweede

eeuw hadden beide bundels in christelijke kringen hetzelfde gezag. Het woord Testament is ontleend aan de tweede brief van Paulus aan de Korintiërs, hoofdstuk 3:14. In eerste instantie doet het denken aan iets dat voorbij is, zoals het eigendom van de overledene overgaat in de handen van de erfgenaam. Toch betekent het

In de Bergrede lezen we dat Jezus een scheiding tegenspreekt. Volgens Hem is er geen enkel bijbels geschrift dat heeft afgedaan.

Griekse woord voor testament, diathèkè, veel meer. Het is ook de vertaling van het Hebreeuwse woord voor verbond. Vóór de komst van Christus is er sprake van het verbond tussen God en Israël door de aartsvaders, bekrachtigd door de Wet en de profeten. Het volbrachte werk van Je-

1. Slechts enkele gedeelten in het Aramees: Die Aramese teksten staan in Daniël 2:4-7:28, Ezra 4:868 en 7:12-26 en Jeremia 10:11. In het boek Genesis en in de evangeliën vinden we nog hier en daar een paar Aramese woorden - de meest bekende zijn abba, ‘vader’, en talita koem, ‘meisje, sta op’.

38

39

Bijbelstudie

zus Christus bracht het nieuwe verbond, niet door de Wet van letters, maar door de wet van de Geest.

Scheiding tussen het Oude en het Nieuwe Testament? In de afgelopen eeuwen werd er veelal een grens getrokken. Het Oude Testament handelt over de Wet en het Nieuwe Testament over de genade. Soms werd het nog sterker gesteld: in Christus heeft het Oude Testament afgedaan. Of: in het Oude

Van het begin tot het einde heeft God hetzelfde met de mens voor ogen: het contact herstellen, de zonde tenietdoen en Hem leren kennen.

Testament zien we God als een strenge, wrede en oorlogszuchtige God en in het Nieuwe Testament openbaart Hij zich als liefdevolle Vader. In de Bergrede lezen we dat Jezus een scheiding tegenspreekt. Volgens Hem is er geen enkel bijbels geschrift dat heeft afgedaan (Matteüs 5:17 en 18). Hij zegt duidelijk dat er van Gods Woord niets verdwijnt, zolang hemel en aarde bestaat. Tegelijkertijd is er ook sprake van iets ‘ouds en nieuws’. De kerkvader en reformator Johannes Calvijn is een belangrijke theoloog in de kerkgeschiedenis die duidelijk niet de tegenstelling, maar de volledige gelijkheid erkent van de twee testamenten. De gelijkheid ziet hij als eenheid. Volgens hem verschilt het verbond dat God sloot met Israël in wezen en zaak niet van het verbond met ons, maar is het geheel een en hetzelfde. Alleen de bediening verschilt2.

2. De Institutie van Calvijn, Boek 2, hoofdstuk 10, paragraaf 2 3. De Bijbel letterlijk lezen, Studiehuis Reshiet

40

God heeft een verbond gesloten om mensen te laten delen in zijn eeuwige toekomst. In het oude verbond moest het volk zich op eigen kracht inzetten door zich aan de wet van Mozes te houden. In het nieuwe verbond bevrijdt Gods Geest mensen van zonde en dood. Voor beide geldt: de mens kan niet zelf opklimmen tot God. Wij kunnen alleen op Gods goedheid vertrouwen. Als Paulus over de aartsvader Abraham spreekt zegt hij: “De belofte had alles te maken met vertrouwen omdat ze een gave van God moest zijn” en verder schrijft hij: “En voor ons geldt: want ook wij zullen als rechtvaardigen worden aangenomen omdat we geloven in hem die Jezus, onze Heer, uit de dood heeft opgewekt” (Romeinen 4: 18 en 24). Er is sprake van één erfenis. Er is een doorlopende lijn van Genesis tot en met Openbaring, zoals de schrijver van het boek Hebreeën treffend schrijft dat: “Op velerlei wijzen en langs velerlei wegen heeft God in het verleden tot de voorouders gesproken door de profeten, maar nu de tijd ten einde loopt heeft hij tot ons gesproken door zijn Zoon, die hij heeft aangewezen als enig erfgenaam en door wie hij de wereld heeft geschapen” (Hebreeën 1:1). Het gaat om hetzelfde geestelijke verbond. Van het begin tot het einde heeft God hetzelfde met de mens voor ogen: het contact herstellen, de zonde tenietdoen en Hem leren kennen. Beide bijbeldelen vullen elkaar aan. Het Nieuwe Testament maakt dus openbaar wat in het Oude Testament al verborgen zat. Het Oude Testament vertelt wie God is in heden, verleden en in de toekomst. Het is de voorafspiegeling van wat er in Jezus Christus komen gaat. Het Nieuwe Testament geeft de concrete invulling van wat het Oude Testament al belooft. Het is Gods Geest die de gehele Schrift voor ons tot leven brengt en ons hart aanraakt. “Besef daarbij vooral dat geen enkele profetie uit de Schrift een eigenmachtige uitleg toelaat, want nooit is een profetie voortgekomen uit menselijk

initiatief: mensen die namens God spraken werden daartoe altijd gedreven door de heilige Geest” (1 Petrus 2:20).

sluier en de bedekking weggenomen, wij mogen Hem rechtstreeks leren kennen in zijn Woord en door zijn Geest.

Schrift met Schrift vergelijken

Om over na te denken / gespreksvragen: 1. Lees 2 Korintiërs 3. Heb je ooit iets van deze ‘sluier’ ervaren? In je persoonlijk leven, in de kerk of wellicht elders? 2. Vergelijk Jesaja 52:13-15 en Jesaja 53 met Matteüs 26 en 27. Sommige bijbeluitleggers menen dat deze tekst van Jesaja alleen over het volk Israël gaat. Ben je het eens met deze mening? 3. Het boek Jesaja wordt ook wel eens het ‘vijfde evangelie’ genoemd. Denk je dat je dit zo mag zeggen, of niet? Welke teksten ken je (nog meer) uit het Oude Testament die laten zien dat Jezus de Christus?

Er bestaat een basisregel voor het lezen en verklaren van teksten: elke tekst die literair is, is zijn eigen uitlegger en heeft in principe geen hulp van buitenaf nodig. De Bijbel als hoogwaardige literatuur – en ‘profetisch literair kunstwerk van de bovenste plank’3 – is in staat zichzelf uit te leggen. Door aandachtig te luisteren naar de Geest, door te bestuderen wat er letterlijk staat en door Schrift met Schrift te vergelijken ontdekken we de Schrift als geheel. Wij zijn christenen door het Nieuwe Testament, maar niet alleen van het Nieuwe Testament We lezen bijvoorbeeld in Jeremia 31:33 over het verbond dat God in de toekomst met Israël zal sluiten: Hij zal hun hart tot leven brengen om te doen wat zijn wil is. Door de profetie van Jeremia vertelt God over zijn verlangen. Hij zoekt mensen die Hem vanuit hun hart dienen. De profeet Joël krijgt een vergelijkbaar visioen. In Handelingen 2 lezen we dat de uitstorting van de heilige Geest de innerlijke verandering mogelijk maakt (Joël 2:28-32). Minstens driehonderd oudtestamentische profetieën zijn in de persoon van Jezus Christus tot vervulling gekomen. Sommige christenen willen heel voorzichtig zijn in het betrekken van het Oude Testament op het Nieuwe en andersom. Toch is het opmerkelijk dat de apostelen geen enkele schroom hadden om met behulp van de Schriften te bewijzen dat Jezus Christus de vanouds beloofde Messias is. Sterker nog, het was voor hen de bewijsvoering voor de legitimiteit van het nieuwe verbond dat in Christus gekomen was. Zie bijvoorbeeld 1 Korintiërs 15:3 en 4. Daarom hoeven wij als christenen niet te schromen of onszelf te schamen als wij ons beroepen op het Oude Testament. Iedere bladzijde van de Bijbel ademt de Geest van Christus uit. God heeft iedere

GROEI – JAARGANG 2009 – NR. 4

Info Drs. Arenda Haasnoot (1973) is gereformeerd predikant in Geldermalsen. Zij is sinds 2007 vicevoorzitter van het moderamen van de Protestantse Kerk in Nederland. Daarnaast is zij betrokken bij het Evangelisch Werkband, dat zich inzet voor geestelijke vernieuwing binnen de PKN.

Citaat

Als ik uit het veld geslagen ben of in moeilijkheden verkeer, probeer ik Gods stem te horen als ik de Bijbel lees. Ik luister als de heilige Geest mij leert waarheid van dwaalleer te onderscheiden, om ‘de dingen op één lijn te krijgen’ en ze als door zijn ogen te zien. Ik geloof dat het dit gemeenschappelijke perspectief is waardoor de ‘innerlijke overtuigingen’ tot stand komen die veel christenen interpreteren als de stem van God. Tim Stafford Uit: Het geheim van Gods vriendschap, Medema – Vaassen

41

Getuigende levensstijl Ds. Tim Vreugdenhil

Jezus verbindt Oud en Nieuw

(Exodus 24:9-11). Elia op de berg Horeb, een van de meest bijzondere verhalen uit de Bijbel (1 Koningen 19), omdat God daar niet in donder, vuur of orkaan verschijnt, maar juist in het gefluister van een zachte bries. Mozes en Elia hebben allebei de heerlijkheid van God geproefd. Geproefd ja. Ik gebruik dat woord expres. Zien is een groot woord, als het om God gaat.

Mozes en Elia hebben allebei de heerlijkheid van God geproefd.

Horen en zien vergaan je juist. Mozes en Elia kunnen je vertellen dat je zintuigen tekortschieten zodra de levende God zich aandient. God zie je niet zomaar even staan. En toch: God ervaren, dat is voor mensen als Mozes en Elia een geweldige realiteit geweest.

De glorie van God

In Marcus 9 lezen we over de geschiedenis van Jezus’ gedaantewisseling – verheerlijking – en zijn ontmoeting met Mozes en Elia. In het nu volgende fragment uit zijn boek Overstag, belicht de theoloog en predikant Tim Vreugdenhil hoe deze geschiedenis een verbinding legt tussen het Oude en het Nieuwe Testament.

M

ozes en Elia zijn de twee oudtestamentische giganten. Zij verpersoonlijken de wet en de profeten. Maar er is nog meer dat aan het Oude Testament herinnert. Allereerst die ‘hoge berg’, die vermoedelijk de berg Hermon is geweest, de hoogste berg van Galilea. Andere uitleggers denken aan de berg Tabor. De exegeet Tom Wright merkt met een knipoog op dat aangezien de

42

berg Hermon nogal moeilijk te beklimmen is, hele massa’s pelgrims een grote voorkeur voor de Tabor hebben! Tal van bijbelplaatsen beschrijven het ‘beklimmen van een berg’ als een letterlijke reis naar God, een voorbereiding op een persoonlijke ontmoeting. In Psalm 24 bijvoorbeeld wordt gevraagd: “Wie mag de berg van de HEER bestijgen, wie mag staan op zijn heilige plaats?” En het antwoord: “Wie

reine handen heeft en een zuiver hart, zich niet inlaat met leugens en niet bedrieglijk zweert”. Niet iedereen kan of mag zomaar God ontmoeten! Daar moet je werkelijk een heilige voor zijn. Op audiëntie gaan bij God is daarom weggelegd voor weinigen. Tot dat zeer selecte groepje behoren Mozes en Elia. Beiden hebben ooit op een berg God ontmoet. Mozes op de berg Sinaï, waar hij Gods wet in ontvangst nam

Als hier op de top van de Hermon alles straalt en schittert, komt dat dus voort uit de aanwezigheid van God. God is present in al zijn heerlijkheid. Ook Petrus kan niet zomaar zeggen dat hij op die berg God gezien heeft. Niet voor niets is een van Jezus’ eigen woorden: “dat niemand ooit de Vader heeft gezien” (Johannes 6:46). Wel is er in Marcus 9 een (ook weer herkenbaar oudtestamentisch) beeld van God, een middel waarmee Hij iets van zich laat merken: de wolk. Het middel waarmee God zich in het Oude Testament tegelijk verbergt én openbaart. Een wolk die Petrus en de anderen overschaduwt. Overschaduwen in een positieve betekenis: heel dichtbij komen, koesteren haast. Juist in het tijdperk van de Verlichting hebben wij – gelovig of niet – onszelf aangewend om nogal gemakkelijk God ter sprake te brengen. Rustig durven mensen vandaag te stellen dat God helemaal niet

43

Getuigende levensstijl

bestaat en even gemakkelijk wordt het tegendeel beweerd: er is beslist een Iets daarboven. In menig interview geeft een bekende Nederlander vandaag zijn of haar mening over God. Onder christenen is er vaak een groot gebrek aan diepe eerbied en werkelijk ontzag voor God.

De God van wie de Bijbel zegt dat Hij bestaat, is een majesteitelijke, een glorieuze, een heerlijke God.

Veel christenen (ik zeg het nu maar even ongenuanceerd) hebben een typisch ‘verlicht’ idee van God: ze zijn nogal kritisch op Hem. Doet God wel genoeg voor mij, ervaar ik Hem genoeg, kan Hij zich niet wat meer en duidelijker laten zien? Dat mag dan een verlichte houding zijn, het is vér verwijderd van Gods heerlijkheid... De God van wie de Bijbel zegt dat Hij bestaat, is een majesteitelijke, een glorieuze, een heerlijke God, en wie zoals Petrus alleen nog maar zijn stem hoort, houdt eerst maar eens een tijd zijn mond en weet niet meer wat hij moet zeggen, volledig door schrik overweldigd (Marcus 9:6).

De glorie van Jezus Nu wordt van Mozes in de Bijbel verteld dat zijn gezicht op een bijzondere manier straalde nadat hij God had gezien. Mogelijk heeft Elia hetzelfde meegemaakt. In Marcus 9 is het onmiskenbaar zo dat Jezus diezelfde glans vertoont voordat God in een wolk verschijnt. Jezus gaat eerst uit zichzelf glanzen, zo lezen we, en dan pas verschijnen Mozes en Elia, volgens Marcus eveneens in hemelse luister, en daarna komt dan ook nog God. Hier zit je bij de kern van dit verhaal, dat als zoveel passages uit de evangeliën wil prikkelen tot een antwoord op de vraag: ‘Jezus, wie is Hij?’ Voor een gemiddelde tijdgenoot van Jezus – laten we hem Petrus noemen

44

- is er niemand die dichter bij God komt dan Mozes en Elia. Van Jezus is dát door veel mensen ook een tijdlang gedacht en gezegd: dat Hij de nieuwe Mozes zou zijn of een uit de dood opgestane Elia. Bizar moet in de oren van een Israëliet van toen Jezus’ claim hebben geklonken: “Ik ben meer dan Elia, ik ben meer dan Mozes.” (“Mozes heeft gezegd, maar ik zeg u...”) Jezus’ visie op de wet is radicaler dan die van Mozes en zijn profetisch spreken is krachtiger dan dat van Elia. Als Jezus slechts een wijze rabbi is geweest, kan men hem niet anders beoordelen dan als lijdend aan totale zelfoverschatting. Je kunt geen oprechte jood zijn en ondertussen van jezelf beweren dat je meer bent dan Mozes en Elia samen. Deze menselijke discussie (die zowel toen plaatsvond alsook vandaag de dag) wordt hier vanuit de hemel beslist. Dat is de impact ervan. Mozes en Elia geven Jezus gelijk. Zij betuigen Hem hun bijval. In deze twee figuren ontvangt Jezus de verzekering van wat Hij dagelijks pretendeerde te doen: het Oude Testament vervullen. Jezus zegt: “Ik ben het” en Mozes en Elia zeggen erbij: ‘ja, Hij is het’. En God zelf zet een uitroepteken: met alle grootheid die Elia en Mozes eigen is, toch moet je uiteindelijk niet bij hen zijn. Hun glans is slechts reflectie van het Licht. Alleen Jezus, zegt God hier: “Dit is mijn geliefde Zoon, luister naar Hem!” (Marcus 9:7)

Metamorfose Hoewel we niet helemaal vat kunnen krijgen op wat hier gebeurt, kan iedereen lezen hoe het er staat. Jezus veranderde voor hun ogen van gedaante. Speciaal voor mensen uit het tijdperk van de Verlichting heeft God dat erbij laten zetten: ‘voor hun ogen’. Wat voor je ogen gebeurt, is een feit, is empirisch vast te stellen. Zij droomden niet, het zijn ook niet toevallig de eerste of de laatste zonnestralen van de dag die Jezus daar op die top in een bijzondere gloed zetten. Nee, met hun ogen zien de leerlingen

een andere, een stralende, een glorieuze Jezus. Voor hun ogen veranderde Hij van gedaante. Even wordt het Pasen al, daar boven op die berg. En het kan niet anders of wat Marcus hier noteert, is een ooggetuigenverslag van Petrus: “Ik kan je niet vertellen hoe wit dat wit die ochtend was, geen enkele wolwasser, geen wasmachine, geen wasmiddel krijgt dat voor elkaar. Witter dan wit en stralend schoon!” (Marcus 9:3). Het Nieuwe Testament is er duidelijk over dat datgene wat wij hier buitengewoon en bijzonder vinden – iemand die straalt en blinkt – in feite de normale situatie is. Dat het licht van God zo verschrikkelijk opvalt, komt doordat wij leven in een donkere wereld. De ware, de echte verlichting in deze wereld is God en dan niet de kennis óver God, maar zoals de Bijbel zegt de kennismaking met Gods luister, die afstraalt van het gezicht van Jezus Christus (2 Korintiërs 4:6). Wat Jezus hier overkomt, laat zien dat Hij God is. In Hem schittert Gods luister, Hij is Gods evenbeeld (Hebreeën 1:3). Waar de hemel zelf, de sterren, de oceanen en de bergen een klein beetje van Gods glorie vertellen, vertelt Jezus het complete verhaal. Hij is de glorie van God. Hij is van een andere orde dan Mozes en Elia. Zelfs de grote Mozes, zelfs de gigant Elia hebben in hun leven verlangd om Gods heerlijkheid te zien. Nu wordt hun verlangen vervuld. Nu zien ze God van aangezicht tot aangezicht. Nu zien ze Gods glorie in Jezus.

Beeld van God Misschien is het meest vreemde aan dit verhaal nog wel dat het maar van korte duur was. Het houdt weer op, de glans verdwijnt. Het lijkt het gewone leven wel! Hoogtepunten duren vaak te kort. En bij de weg terug naar beneden verbiedt Jezus zijn leerlingen te vertellen wat er gebeurd is, totdat de Mensenzoon uit de dood zou zijn opgestaan. Daarin zit meteen ook de oplossing van het raadsel. In dat

verschrikkelijke, dat harde en vreeswekkende woord: ‘dood’. De Bijbel spreekt zo vol afkeer over doodgaan, omdat dat wat dood is, een vloek is voor Gods naam. Ooit goed naar een dode bloem gekeken? Of naar een dood dier? Of naar een dode, een mens? Wie zulke beelden op zijn netvlies heeft staan, weet hoe de dood in niets te maken heeft met het weerspiegelen van Gods glorie. Te midden van de dode mensen, dode dieren, dode dingen lijkt er geen Schepper te bestaan, daar wordt het falen van die Schepper keihard aangetoond. Juist daarvoor komt Jezus.

Jezus’ visie op de wet is radicaler dan die van Mozes en zijn profetisch spreken is krachtiger dan dat van Elia.

Niet om alleen maar Gods glorie te weerspiegelen en ons daarmee te imponeren! Wat Hem op die berg overkwam, dat kende Hij al uit ervaring, van eeuwigheid zelfs. Hij was weer heel even thuis, in de hemelse heerlijkheid, zoals elk gebed tot zijn Vader voor Hem thuiskomen was. Jezus kwam nu juist om Gods glorie op aarde te herstellen. Geen godsdienst in de wereld heeft zo’n pessimistisch mensbeeld als het christendom: dat wij allemaal doodgaan, maakt dit hele leven zin- en doelloos. En tegelijk heeft geen godsdienst in de wereld zo’n hoog ideaal: juist de mens is bedoeld om Gods glorie te weerspiegelen. Jij leeft zodat mensen aan jouw lichaam, jouw ziel, jouw manier van praten, denken, voelen, leven, jouw relaties, jouw prestaties kunnen zien dat er een glorieuze God bestaat. Beeld van God te zijn, Gods glorie te weerspiegelen, is volgens de Bijbel het doel van ieder mens. N.T. Wright zegt ergens: “Voor de bijbelschrijvers is mens zijn een glorieus iets, en Jezus’ perfecte mens zijn is het model

45

Getuigende levensstijl

voor de glorie waarin al zijn mensen eens op een dag zullen delen.”

Onderweg naar Golgota Hoe doet Jezus dat? Hoe herstelt Hij Gods glorie? Wat op de berg Hermon gebeurt, is niet het enige en niet het laatste. De Bijbel neemt je mee naar een andere top. Nu is het meer een heuvel, dicht bij Jeruzalem. We staan opeens op Golgota. Ook daar verandert Jezus voor je ogen van gedaante. Hier op de berg is Jezus verheerlijkt in zijn glorie; daar op de heuvel is Hij vernederd in zijn schande. Hier glanzen zijn kleren stralend wit; daar zijn ze Hem van het lijf gescheurd. Hier wordt Hij geflankeerd door Israëls helden, Mozes en Elia; daar hangt Hij tussen het uitschot, twee anonieme misdadigers.

Mozes en Elia spraken met Jezus over zijn naderende einde. Ze spreken Hem moed in, met het oog op zijn lijden en zijn dood. Daarover is het gesprek gegaan.

Hier wil Petrus drie tenten opslaan en Jezus zegt nee; daar laat Pilatus drie kruisen optrekken en zegt Jezus ja. Hier op de berg overschaduwt Gods witte wolk het toneel, daar op de heuvel komt duisternis over het land. Hier roept Petrus uit hoe goed het is dat hij erbij is; daar verbergt dezelfde Petrus zich vol schaamte en wil hij Jezus niet kennen. Hier verklaart God zelf dat deze Jezus zijn geliefde Zoon is; daar zwijgt God in alle talen en roept achteraf alleen een Romeinse soldaat het. De berg der verheerlijking verklaart de galgenheuvel en andersom: Golgota hoort bij Hermon. Misschien snap je beide toppen op zichzelf niet. Maar zet ze nu eens naast elkaar. Mozes en Elia spraken met Jezus over zijn naderende einde. Ze spre-

46

ken Hem moed in, met het oog op zijn lijden en zijn dood. Daarover is het gesprek gegaan (vergelijk Lucas 9:31: “Ze spraken over het levenseinde dat Hij in Jeruzalem zou moeten volbrengen.”) Ook als Jezus op Golgota dodelijk eenzaam is, werpen Mozes en Elia hun schaduw vooruit. Want de wet zegt dat dit moest gebeuren. En de profeten zeggen dat dit zou gebeuren. Mozes haakt hier af, geen wet kan dit volbrengen. Elia verschijnt hier niet, geen profeet die wat kan doen. In Jezus voert God zelf het gevecht. Legt Hij zijn glorie af. Het woord dat ons verlichtingstijdperk typeert, is veelzeggend: godsverduistering. Dat is dat ik God nergens meer kan waarnemen in dit leven. Juist dat probleem lost Jezus op. God ondergaat aan den lijve waar Petrus al bang voor was: dat de heerlijkheid voorbijgaat, dat God weer verdwijnt, dat ik straks dus weer alleen ben, dat er uiteindelijk niemand voor me is, dat geen wet, geen profeet, geen God me kan en wil helpen. Het Evangelie is dat Jezus geen tent nodig heeft, maar in levenden lijve Gods tent is... om onder ons te wonen. Het Evangelie is dat juist omdat Jezus de heuveltop beklom waar God niet is, ik nu de berg mag opgaan waar God wel is. De bijzondere glans van dit verhaal zet ten slotte mijn leven in een heel nieuw licht.

Het licht gaat aan Drie dingen ten slotte als toepassing. Drie dingen over Jezus als het startpunt, het richtpunt en het eindpunt van alle verlichting. * Geen gebeurtenis uit het leven van Jezus heeft Petrus meer veranderd dan deze. In de beide brieven die er van hem in de Bijbel staan, staat slecht één verwijzing naar iets dat hij met Jezus heeft meegemaakt: “Toen wij u de glorierijke komst van onze Heer Jezus Christus verkondigden, baseerden wij ons niet op vernuftige verzinsels – integendeel, wij hebben met eigen ogen zijn

grootheid gezien. Want Hij ontving van God, de Vader, eer en luister, toen de stem van de majesteitelijke luister tegen Hem zei: “Dit is mijn geliefde zoon, in Hem vind Ik vreugde.” Die stem hebben wij zelf uit de hemel horen klinken, toen wij met Hem op de heilige berg waren. Ons vertrouwen in de woorden van de profeten [lees: Mozes en Elia!] is daardoor alleen maar toegenomen. U doet er goed aan uw aandacht altijd daarop gericht te houden, als op een lamp die in een donkere ruimte schijnt...” (2 Petrus 1:16-19). Hier is Petrus werkelijk het licht opgegaan en hij adviseert hetzelfde aan jou: gebruik deze gebeurtenis als een lamp, als openbaring. Begin niet met de wet en evenmin met de profeten. Start bij Jezus, ontdek wie Hij is. En krijg dan daardoor ook vertrouwen in Mozes, Elia en de anderen. * Echte verlichting is in dit universum alleen te vinden bij Jezus. Alleen bij zijn licht (dat is gewoon: bij wie Hij is) ontdek ik wat Petrus op die berg ontdekte: dat ik slechter ben dan ikzelf dacht (als God zich vertoont, ben ik nergens) en meer geliefd door God dan ik durfde hopen (als God zich vertoont, mag ik er zijn). Ik kan de berg van de Heer niet op en desondanks neemt Jezus mij mee omhoog. De Bijbel vertelt een verhaal over elk mens van toenemende verlichting: hoe meer je de luister van de Heer aanschouwt, hoe meer je zelf gaat stralen (2 Korintiërs 3:18). Het leven van Mozes en Elia was bijzonder, maar het kan je op geen enkele manier veranderen. Het leven van Jezus kan dat wel. Het evangelie gaat over verstand en hart, woorden en daden. * Petrus is echt menselijk: hij was daar het liefst de rest van zijn leven boven op die berg gebleven. Hij had het liefst Jezus, Mozes en Elia in tenten gestopt, ze ‘opgeborgen’ om ze af en toe even tevoorschijn te halen, op te poetsen en te koesteren. Dat is begrijpelijk, maar het is ook religie: naar menselijk inzicht God hanteren.

Jezus brengt het Evangelie. Hij gaat letterlijk en figuurlijk naar beneden. Jezus is – God zij dank – niet boven gebleven, maar Hij kwam naar beneden. Naar waar de mensen zijn, met hun nood, hun pijn, hun honger en hun tranen. Dat de hemel vol is van Gods glorie is een feit. Dat de aarde dat moet worden, is Gods diepe verlangen en Hij zal niet rusten voordat de dag aanbreekt dat elk oog Jezus zal zien. Bijbelleessuggestie: Marcus 9:2-10 Om over na te denken / gespreksvraag: Is jouw levensverhaal er een van toenemende verduistering of verlichting (of misschien wel allebei)? Betrek 2 Korintiërs 3:18 erbij: “Wij zullen meer en meer veranderd worden”. Zou je dat willen en hoe verloopt dat proces? GROEI – JAARGANG 2009 – NR. 4

Info Dit artikel komt uit Overstag (Van Wijnen – Franeker, 150 pag., €14,95, ISBN 9789051943351) en is met toestemming van de uitgever overgenomen. Tim Vreugdenhil (1975) is theoloog en predikant van de Stadshartkerk Amstelveen.

Citaat

Gelovigen moeten spreken als de Schrift spreekt, maar zouden moeten zwijgen als de Schrift zwijgt. Als God niet uitlegt waarom bepaalde gebeurtenissen plaatsvinden, kunnen we maar beter ophouden een verklaring te zoeken. Drs. Aad Kamsteeg Uit: De leeuw is gevaarlijk maar goed, Van Wijnen – Franeker

47

Toerusting Herman van Wijngaarden in gesprek met redactie

Ik merk dat de Bijbel in het leven van veel christenen een vrij kleine plaats heeft. Dat verontrust me.

Tijd nemen om te luisteren naar God

‘Er zijn mensen die elke dag weer enthousiast hun bijbel pakken en de tijd nemen om te luisteren naar de woorden van God. Toch hebben de meeste bijbellezers er moeite mee. Misschien herken je dat wel: enthousiast nam je je voor om er elke dag (of in ieder geval regelmatig) even voor te gaan zitten. Maar twee maanden later kom je erachter dat er van de goede gewoonte weinig is overgebleven… Gek eigenlijk, toch? Hoe kan het nou dat je er moeite mee hebt om bijbel te lezen?’

Z

o begint Herman van Wijngaarden een van de hoofdstukken in zijn boekje Leer Me Lezen – Hoe de Bijbel opengaat. Het boekje is in de eerste plaats bedoeld voor jongeren, maar gaat over een manier van bijbellezen waarmee volwassenen net zo goed hun voordeel kunnen doen. Jongeren helpen en stimuleren

bij het lezen van de Bijbel is een van de passies van Herman van Wijngaarden. Hij schreef veel bijbelstudies voor het HGJBjongerenblad Cruciaal en redigeerde verschillende veelverkochte bijbeldagboeken voor tieners en jongeren. De redactie van GROEI legde hem een aantal vragen voor – over de plaats van de Bijbel in het leven van een christen, over bijbellezen in de praktijk en over zijn eigen omgang met de Bijbel…

Enthousiast over de Bijbel Je bent ‘professioneel’ heel veel bezig met de Bijbel, vooral ook door je werk bij de jeugdorganisatie HGJB. Wat is je persoonlijke motivatie daarvoor? Of anders gezegd: wat heb je zelf met de Bijbel? Ik ben opgegroeid met het besef dat de Bijbel een heel belangrijk boek is – omdat God daardoor tot ons spreekt. Al toen ik 17 of 18 was, vroeg ik voor m’n verjaardag de Kanttekeningen bij de Statenvertaling, omdat ik de Bijbel beter wilde begrijpen. Dat betekende alleen nog niet dat ik het ook ‘leuk’ vond om in de Bijbel te lezen, ik deed het vooral uit plichtsbesef. Met een gevoel van bevreemding kon ik bijvoorbeeld Psalm 119 lezen: wat heeft die man toch met de wet, met Gods Woord? Neem bijvoorbeeld vers 131: “Ik doe mijn mond wijd open en hijg, want ik verlang naar Uw geboden”. Dat iemand zó enthousiast is over de Bijbel, dat kon ik me nauwelijks voorstellen. Maar door de jaren heen ben ik daar meer van gaan begrijpen. Ik heb gemerkt dat God door zijn Woord echt persoonlijk tot mij wil

48

49

Toerusting

spreken. Als het bijbellezen er bijvoorbeeld in een bepaalde periode te veel bij inschiet, ga ik het missen. Dan ontstaat er inderdaad iets van dat verlangen waarover Psalm 119 het heeft. Wat mij óók motiveert, is dat de Bijbel heel wat toegankelijker is dan ikzelf vaak heb gedacht. Bepaalde bijbelboeken hebben de naam dat ze ‘heel moeilijk’ zijn en die sloeg ik daarom dus maar over. Maar als ik er dan tóch een keer aan begon, ontdekte ik elke keer dat ik ook hier wat

de Bijbel lezen, antwoordde ruim zestig procent met ‘Nee’. Een grote groep deed het helemaal niet of nauwelijks. Jongeren die zeiden wél regelmatig in de Bijbel te lezen, klaagden erover dat ze meer ‘persoonlijk geraakt’ zouden willen worden en meer ‘nieuwe dingen (voor zichzelf) willen ontdekken’. Voor ons als HGJB was dat een signaal dat er op dit terrein nog heel wat te winnen is. Ik denk trouwens dat de praktijk onder volwassenen niet veel anders zal zijn.

Gebrek aan geloof De Bijbel is heel wat toegankelijker dan ikzelf vaak heb gedacht.

aan had voor m’n eigen geloofsleven. Niet dat ik het dan per se makkelijk vond of zo, maar als ik er mijn best voor deed (dat mag je toch van een bijbellezer verwachten) werd ik eigenlijk nooit teleurgesteld. Juist ook door de zogenaamde ‘moeilijke’ of ‘oninteressante’ gedeelten’ wil God iets tegen mij zeggen. Ik vind het mooi als ik daarvan iets kan laten zien aan anderen. Ondertussen merk ik dat de Bijbel in het leven van veel christenen een vrij kleine plaats heeft. Dat verontrust me eigenlijk wel. Onlangs hoorde ik een preek waarin een predikant het heel scherp zei: ‘Als je niet geïnteresseerd bent in de Bijbel, betekent dat waarschijnlijk dat je óók niet geïnteresseerd bent in God.’ Dat is misschien wat kort door de bocht, maar ik ben bang dat die stelling in veel gevallen waar is. In Leer Me Lezen heb je het over jongeren die er moeite mee hebben om bijbel te lezen. Kom je die jongeren veel tegen? Als HGJB hebben we daar een paar jaar geleden onderzoek naar gedaan onder ruim driehonderd kerkelijk meelevende tieners en jongeren. Op de vraag of ze tevreden waren met de manier waarop ze

50

Waar komt die moeite met het bijbellezen vandaan, denk je? Kun je daar wat meer over zeggen? Allereerst moet je natuurlijk erkennen dat de Bijbel geen ‘simpel’ boek is. Het is een boek met een diepe inhoud, geschreven in een heel andere tijd en cultuur dan de onze. Dat het dan moeite kost om hem te lezen, is begrijpelijk. Het vraagt dat je erin wilt investeren – tijd en energie. Dat is dan tegelijk ook het diepere probleem achter onze moeite. In Leer Me Lezen heb ik dat zó omschreven: ‘Wat ons belemmert, zijn vaak deze drie dingen: gebrek aan tijd, gebrek aan zin en gebrek aan geloof.’ Waarbij natuurlijk vooral dat laatste belangrijk is. Als we werkelijk zouden geloven dat God door de Bijbel persoonlijk tot ons wil spreken, zouden we er veel intensiever mee bezig zijn. Geloven we dat dan niet? Dat is toch de belangrijkste vooronderstelling bij het lezen van de Bijbel, het geloof dat God door de Bijbel tot ons spreekt? Dat is waar, maar in de praktijk ligt dat tegenwoordig heel ingewikkeld. Volgens mij kun je gerust zeggen dat er een groot probleem is als het gaat om het gezag van de Bijbel. Van de tijd dat ik op de Evangelische Hogeschool zat, zo’n vijfentwintig jaar geleden, herinner ik me dat we elkaar in discussies voortdurend de vraag voorhielden: ‘Waar staat dat?’ Als je kon aantonen dat iets in de Bijbel stond, was

het pleit beslecht. Tegenwoordig is dat allemaal veel ingewikkelder. Nu gaat het er niet meer om wat er in de Bijbel staat, maar wat het met je doet. Als jij ergens een goed gevoel bij hebt, dan is dat voor jou de waarheid en hoeven we het verder nergens meer over te hebben. Ook onder orthodoxe christenen kom je dat steeds meer tegen. Ik denk aan gesprekken die ik de afgelopen periode over een bepaald ethisch onderwerp had. Ik probeerde vanuit de Bijbel te argumenteren en verwachtte dat men met een bijbels tegenargument zou komen. Maar ik merkte dat men daar helemaal geen behoefte aan had. Wat de Bijbel zegt, deed er niet zoveel toe, want ‘iedereen heeft tenslotte zijn eigen interpretatie daarvan’. Of zoals iemand het zei: iedereen heeft zijn eigen waarheid. Maar als je het zo bekijkt, is bijbellezen natuurlijk helemaal niet spannend. De Bijbel kan je dan hoogstens nog inspireren, maar echt gezaghebbend is hij niet meer. Daarmee wil ik niet zeggen dat we terug moeten naar vijfentwintig jaar geleden. Want toen gingen we er soms wel héél makkelijk mee om: zo staat het in de Bijbel, klaar uit. De Engelse theoloog Tom Wright heeft daar heel interessante dingen over gezegd. De Bijbel is te veel gezien als louter een verzameling ‘informatie over God en zijn koninkrijk’. Maar Gods woorden zijn niet alleen bedoeld om informatie over te dragen, ze willen vooral een relatie tot stand brengen. Telkens wanneer de Bijbel opengaat, wil God persoonlijk iets tegen jou zeggen. Door zijn woorden wil Hij jouw leven veranderen en zijn koninkrijk realiseren. Als je dát gelooft, dan wordt bijbellezen pas echt spannend. Dan gaat het dus zowel om wat er staat als om wat het met jou doet. Op een bepaalde manier lijkt dat toch weer heel vanzelfsprekend… Toch is het dat niet. Veel christenen lezen wel in de Bijbel, maar halen er op z’n best alleen ‘informatie over God en zijn

koninkrijk’ uit. Het doet ze niks. Of anders gezegd: ze weten niet wat ze ermee moeten. Dat herken ik bij mezelf ook wel. Als je voor de zoveelste keer de geschiedenis van de storm op het meer leest, valt het niet mee om antwoord te geven op de vraag: wat wil God daarmee nu op

Gods woorden zijn niet alleen bedoeld om informatie over te dragen, ze willen vooral een relatie tot stand brengen. dit moment tegen mij persoonlijk zeggen? Oké, God is machtig, maar dat kan ‘informatie’ zijn die je nauwelijks meer raakt. Dat is dus ook de klacht van veel jongeren: ik zou meer persoonlijk geraakt willen worden.

SOLVAT-methode Hoe spelen jullie bij de HGJB op die behoefte in? Als HGJB hebben we daarvoor de SOLVATmethode ontwikkeld. Of eigenlijk bedoelden we SOLVAT alleen maar als ezelsbruggetje om zes stappen te onthouden die volgens ons van belang zijn als je gaat bijbellezen: Stil worden; Open handen; Lezen; Vragen stellen; Antwoorden en Toepassen. Het grappige is dat jongeren het toen over ‘de SOLVAT-methode’ gingen hebben en toen zijn we het zelf ook maar zo gaan noemen. Typerend voor de SOLVAT-methode is vooral de stap van vragen stellen. Bijbellezen is in gesprek gaan met de Bijbel, of beter: met God door middel van de Bijbel. En dat in gesprek gaan, doe je door vragen te stellen. Als je bijvoorbeeld zomaar een psalm leest, is de kans groot dat je niet weet wat je ermee moet. Je ‘hangt erboven’ en het raakt je gewoon niet. Maar als je jezelf dan dwingt om een bepaalde vraag te beantwoorden, raak je als vanzelf gefocust. Dat kan een heel simpele vraag zijn, zoals: welk vers in

51

Boeksignalement deze psalm spreekt me het meest aan? Of: wat zegt deze psalm me over God? Lees je een gedeelte uit de evangeliën, dan kun je de vraag stellen: hoe zou ik gereageerd hebben als ik hierbij aanwezig was geweest? Op deze manier hebben we tien ‘leessleutels’ geformuleerd die helpen om vragen te stellen aan een bijbelgedeelte. Het vraagt een investering van je, maar als je zo met de Bijbel omgaat, ga je als vanzelf in gesprek met de Bijbel. Dan gaat de Bijbel ook wat ‘terugzeggen’. Volgens mij mag je zeggen: dan gaat God door de Bijbel tot je spreken.

Op het moment dat jij de Bijbel opendoet, wil God daardoor iets tegen jou zeggen. Dat vraagt een actieve houding.

Is dat dan vooral een kwestie van een methode? Uiteindelijk niet, natuurlijk. Je kunt ook zonder onze leessleutels met zegen bijbellezen. Maar deze methode helpt wel om je bewust te zijn van bepaalde basisprin-

cipes als het gaat om het lezen van Gods Woord. Op het moment dat jij de Bijbel opendoet, wil God daardoor iets tegen jou zeggen. Dat vraagt een actieve houding, waarin je persoonlijk een gesprek aangaat met wat je leest. Dáár gaat het om. Het gaat uit van de overtuiging dat het in de Bijbel niet alleen gaat om Gods woorden over zijn koninkrijk. Het is een van de belangrijkste middelen waardoor God zijn koninkrijk realiseert. Zoals Tom Wright het zegt: het is gezag in actie!

Om over na te denken / gespreksvraag: 1. L ees Psalm 119:129-136 en stel jezelf de volgende vier B-vragen (dit is een van de leessleutels in Leer Me Lezen). - Wat wil ik leren van dit gedeelte (bedenken)? - Waarvoor wil ik God – naar aanleiding van dit gedeelte – bedanken? - Wat wil ik God – naar aanleiding van dit gedeelte - belijden? - Waarvoor wil ik – naar aanleiding van dit gedeelte - bidden? 2. Z et op een rij wat de dichter doet / heeft gedaan / wil doen. In welke actie/ handeling herken je jezelf het meest? In welke het minst?

GROEI – JAARGANG 2009 – NR. 4

Info Herman van Wijngaarden is stafmedewerker van de jeugdorganisatie HGJB en eindredacteur van een aantal dagboeken voor jongeren en tieners. Een uiteenzetting van de SOLVATmethode is te vinden in Leer Me Lezen – Hoe de Bijbel opengaat, (Jes! – Zoetermeer, 56 pag. € 6,00, ISBN 9789023924333). De HGJB heeft inmiddels verschillende dagboekjes op de markt gebracht die uitgaan van de SOLVAT-methode. Elk boekje biedt materiaal voor vier weken. Titels zijn: Prik-

52

kels; Triggers; Kickers; Klinkers. Kijk voor meer informatie op www.hgjb.nl of bij de aanbevolen boeken op pagina 72. Bij uitgeverij Boekencentrum (Zoetermeer) verschenen nog de volgende titels: Daar vraag je wat; Als je het zo bekijkt; Een kwestie van elke dag; En nu de Bijbel! Het laatst verschenen dagboekje (najaar 2009) heet dagboekje That’s it – geloven voor tieners (30 dagen over de Apostolische Geloofsbelijdenis, 30 over het Onze Vader en 30 over de Tien Geboden).

Bruiswater Monique Samuel (1989) schreef een bundel met veertig columns, verhalen, gedichten en korte, pittige bijbelstudies. Haar stijl is uniek en verfrissend. Op originele, niet geforceerde wijze, gaat ze in op aspecten van geloof, zoals twijfel, de zoektocht naar waarheid, leren omgaan met de Bijbel, de betekenis van gebed, Jezus volgen in onze tijd, christen zijn samen met anderen, vragen over zingeving en identiteit. Het boek is vooral gericht op jongeren, en op hen die nog op zoek zijn en willen ontdekken waarom geloven te maken heeft met een bruisende en realistische manier van leven. Yes – Zoetermeer | 184 pag. | € 13,90 | ISBN 9789023923596

Leer & Lees Bijbel Naast de ruim vijftig verhalen uit het Oude en het Nieuwe Testament is gekozen voor beperkte maar extra informatie bij ieder verhaal. De auteur Sophie Piper hoopt op deze manier de geschiedenis en achtergronden van die tijd ook dichterbij te halen voor het kind. Het maakt de overgang van het Oude naar het Nieuwe Testament ook duidelijker. De duidelijke en speelse illustraties zijn van de hand van Anthony Lewis. Ark Media – Amsterdam | 383 pag. | € 23,50 | ISBN 9789033830570

Het geheim van Gods vriendschap In dit realistische boek benadrukt Tim Stafford dat relaties en vriendschap niet vanzelf komen. In onderlinge relaties houdt het in dat je met elkaar praat, levensverhalen uitwisselt, samen dingen doet en beleeft, samen met anderen aan een project werkt en mensen in allerlei situaties meemaakt. Wanneer we God (beter) willen leren kennen betekent het dat we ons leven met Hem willen leren delen. Dat

we willen ontdekken wie Hij is, wat Hij over zichzelf zegt en wat een dagelijkse omgang met Hem inhoudt. God wil gekend worden en verlangt naar een persoonlijke relatie waarbij we zijn stem leren verstaan en hierop gaan antwoorden in het vertrouwen dat de relatie zal groeien en winnen aan diepte en betekenis. Medema – Vaassen | 126 pag. | € 10,95 | ISBN 9789063535513

De vrijgevige God Na de bestseller In alle redelijkheid verscheen een tweede boek van Tim Keller in het Nederlands taalgebied bij dezelfde uitgever. De ondertitel is: Recht naar het hart van het christelijk geloof. De inhoud is niet alleen boeiend voor mensen die meer willen weten over Christus en het christelijk geloof, maar ook voor mensen die er wel mee vertrouwd zijn maar nog met vragen leven of voor wie het wat ‘weggezakt’ is. Voor iedereen die verlangt naar een goed zicht op de kern van het geloof en naar geloofszekerheid of het opnieuw geraakt worden door het Evangelie, is dit een aanrader. De auteur werkt de gelijkenis van de verloren zoon (uit Lucas) uit, maar zoals hij het zelf liever verwoordt: de gelijkenis van twee verloren zonen, want die twee (citaat): “staan voor twee manieren om van God vervreemd te raken en twee manieren om toegang te zoeken tot het koninkrijk van de hemel” en “Jezus’ oproep is niet zozeer tot morele outsiders als wel tot morele insiders gericht” (pag. 13 en 15). Niet alleen opstandige rebellie kan een oorzaak zijn, ook trotse zelfhandhaving en eigen gerechtigheid die aan het ‘leren ontvangen en leven uit genade voorbij gaat’. Van Wijnen – Franeker | 110 pag. | € 12,95 | ISBN 9789051943542

53

Persoonlijk bijbellezen Dr. Billy Graham

Groeien in geloof

“Mijn geloof is zo zwak,” schreef een man mij laatst, “ik wil graag een sterk geloof, maar hoe kom ik daaraan?” Deze noodkreet zouden ontelbaar veel christenen hebben kunnen slaken. Is een sterk geloof alleen maar weggelegd voor een paar speciale mensen, vragen ze zich af. Betekent geloven dat we onze twijfels buitensluiten en net doen of ze niet bestaan? Kan geloof echt groeien en sterker worden? Het antwoord op deze laatste vraag is: ja, want God wil dat ons geloof sterker wordt. Hij heeft ons de middelen gegeven om dit te bereiken. Het zijn de gereedschappen in de handen van een goede timmerman, die het hem mogelijk maken om zelfs van het grofste stuk hout iets handigs en moois te maken.

H

et eerste stuk gereedschap dat God heeft gegeven om ons geloof te versterken, is de Bijbel. Het is noodzakelijk voor onze geestelijke groei. Zelfs zo noodzakelijk dat blijvende geestelijke groei onmogelijk is zonder Bijbel. Als ons geloof niet geworteld is in de Bijbel, zal het verwelken als een plant die uit de grond is getrokken. Alleen een sterk geloof, dat gebaseerd is op Gods Woord, zal ons beschermen tegen verleiding en twijfel. Zonder dat zullen we “stuurloos ronddobberen en met elke wind meewaaien, met wat er maar verkondigd wordt door mensen die tot alles in staat zijn wanneer ze anderen listig en doortrapt op een dwaalspoor willen brengen” (Efeziërs 4:14). Wil je dat je geloof groeit? Laat de Bijbel je verstand en ziel dan gaan verzadigen. Een van de herinneringen aan mijn moeder die mij het meest bijblijft, is dat zij rustig in haar lievelingsstoel zit, iedere dag weer lezend uit haar versleten bijbel. Dat was haar gewoonte tot aan het eind van haar leven en daardoor had zij zo’n onwankelbaar geloof. De Bijbel zegt: “Zo is dan het geloof uit het horen, en het horen door het woord van Christus” (Romeinen 10:17). Geloof ontstaat niet zomaar, het groeit als het in de vruchtbare grond van Gods Woord is geplant. Beschouw het niet als vanzelfsprekend dat je een bijbel hebt! Want eeuwenlang hadden de gewone gelovigen geen

54

toegang tot de Bijbel. Bijbels moesten nauwkeurig met de hand worden overgeschreven en waren heel kostbaar. Voor de meeste mensen was de enige manier om toegang tot de Bijbel te krijgen, te luisteren als er in de kerk uit werd voorgelezen. De uitvinding van de boekdrukkunst heeft

Als ons geloof niet geworteld is in de Bijbel, zal het verwelken als een plant die uit de grond is getrokken.

dat helemaal veranderd en vandaag is de Bijbel in verschillende vertalingen en honderden talen beschikbaar over heel de wereld en zelfs op het internet. Ondanks dat ben ik bang dat het grootste deel van de Bijbel ongeopend en ongelezen blijft. Laat dit bij jou niet zo zijn!

De kracht van Gods Woord Waarom is de Bijbel van cruciaal belang voor onze geestelijke ontwikkeling? Omdat er kracht ligt in Gods Woord, de kracht om ons leven te veranderen. “Is mijn woord niet als een vuur, als een hamer die een rots verbrijzelt? – spreekt de Heer” (Jeremia 23:29). God sprak en de hemelen kregen hun vorm. God sprak en de Rode Zee spleet

55

Persoonlijk bijbellezen

uiteen zodat de Israëlieten konden ontsnappen uit de slavernij. God sprak en Jezus Christus stond op uit de dood. God sprak en Saulus, de haatdragende vervolger, werd bekeerd en werd Paulus de apostel. Jazeker, er is kracht in het Woord van God. Als ik uit de Bijbel citeer in mijn preken, weet ik dat de heilige Geest die woorden zal nemen en ze op bovennatuurlijke wijze zal gebruiken om overtuiging en nieuw leven aan anderen te geven (…) Verschillende menselijke auteurs hebben hem geschreven, maar achter hen stond een andere Auteur: de Geest van God. Zelfs als ze zich er niet volledig van bewust waren, leidde God hen, zodat wat ze schreven, niet alleen hun eigen woorden waren, maar Gods Woord.

De Bijbel is niet zomaar een verzameling van menselijke ideeën over God, of een gids om te leven die mensen door de eeuwen heen ontwikkeld hebben.

De apostel Petrus schreef: “Besef daarbij vooral dat geen enkele profetie uit de Schrift een eigenmachtige uitleg toelaat, want nooit is een profetie voortgekomen uit menselijk initiatief: mensen die namens God spraken, werden daartoe altijd gedreven door de heilige Geest” (2 Petrus 1:20-21). God wilde in begrijpelijke woorden tot ons spreken en de Bijbel bevat die woorden. De Bijbel is niet zomaar een verzameling van menselijke ideeën over God, of een gids om te leven die mensen door de eeuwen heen ontwikkeld hebben. De Bijbel is het Woord van God en dat maakt hem een compleet ander boek. Dit betekent dat de Bijbel onze autoriteit is, in alles waar hij over schrijft. Dit betekent dat de Bijbel onze gids is, die ons laat zien hoe we moeten leven. Maar het belangrijkste is dat dit betekent dat de Bijbel onze instructeur is, die ons onderwijst over God

56

en zijn reddingsplan in Christus. Het Oude Testament wijst naar Christus’ komst en het Nieuwe Testament vertelt van zijn komst. Van Genesis tot Openbaring zien we het ontvouwen van Gods plan. Zijn plan om de verloren mensheid voor Hemzelf terug te winnen. Het centrale thema van de Bijbel is verlossing en de centrale persoon in de Bijbel is Jezus Christus. De Bijbel is Gods geschenk aan ons. Hij kwam van God en wijst naar God. De Bijbel zegt over zichzelf: “Elke schrifttekst is door God geïnspireerd en kan gebruikt worden om onderricht te geven, om dwalingen en fouten te weerleggen, en om op te voeden tot een deugdzaam leven, zodat een dienaar van God voor zijn taak berekend is en voor elk goed doel volledig is toegerust” (2 Timoteüs 3:16-17).

Twijfel? We moeten niet raar staan te kijken als Satan ons ervan probeert te overtuigen dat de Bijbel Gods Woord niet is. De eerste vraag in de Bijbel kwam uit de mond van Satan. Hij betwijfelde wat God Adam en Eva gezegd had: “Is het waar dat God gezegd heeft... ?” (Genesis 3:1). Vervolgens werd hij brutaler door eenvoudig te ontkennen wat God had gezegd: “Jullie zullen helemaal niet sterven” (Genesis 3:4). Na die donkere dag in de tuin van Eden is het nog altijd een van Satans meest gebruikte strategieën om ons te laten twijfelen aan de waarheid en het gezag van Gods Woord. In de zomer van 1949 waren mijn team en ik ons aan het voorbereiden voor de meest intensieve evangelisatieactie die we ooit hadden ondernomen in heel Los Angeles in Californië. (…) Enkele weken voordat de evangelisatieactie van start zou gaan, kwam ik in de grootste geloofscrisis die ik ooit heb gehad. Een paar maanden daarvoor was een collegaevangelist die ik erg hoog had, twijfels begonnen te uiten over de Bijbel. Hij drong erop aan dat ik ‘de feiten onder ogen zou zien’ en mijn geloof in de Bijbel

als het geïnspireerde Woord van God zou opgeven. “Billy” zei hij, “je bent vijftig jaar te laat. De mensen geloven niet meer dat de Bijbel geïnspireerd is op de manier waarop jij dat doet. Je geloof is te eenvoudig.” Ik wist uit wat ik zelf gelezen had, dat enkele moderne theologen zijn mening deelden. Maandenlang gingen er twijfels over de Bijbel door mijn hoofd en het kwam tot een hoogtepunt tijdens een conferentie in de bergen ten oosten van Los Angeles, waar ik moest spreken. Tijdens de conferentie was ik op een nacht alleen op mijn kamer en bestudeerde zorgvuldig wat de Bijbel zei over zijn Goddelijke oorsprong. Ik herinnerde me dat de profeten er zonder twijfel in geloofden dat zij het Woord van God spraken. Zij gebruikten de zin ‘Zo spreekt de Heer’ (of woorden van die strekking) honderden keren. Ik wist ook dat archeologische vondsten regelmatig de historische betrouwbaarheid van de Bijbel hadden bevestigd. Maar bijzonder opvallend voor mij was Jezus’ visie op de Schrift. Hij citeerde er niet alleen met regelmaat uit, maar accepteerde haar ook als Woord van God. Toen Hij voor zijn discipelen aan het bidden was, zei Hij: “Heilig hen dan door de waarheid. Uw Woord is de waarheid” (Johannes 17:17). Hij zei ook tegen hen: “Ik verzeker jullie: zolang de hemel en aarde bestaan, blijft elke jota, elke tittel in de wet van kracht, totdat alles gebeurd zal zijn” (Matteüs 5:18). Zou ik niet dezelfde visie op de Schrift moeten hebben als mijn Heer? Uiteindelijk ging ik een wandeling maken in het maanverlichte bos. Met mijn bijbel op een boomstronk voor me knielde ik neer en begon te bidden. Ik kan me de woorden niet precies herinneren, maar mijn gebed ging ongeveer zo: “Heer, er staan veel dingen in dit boek, die ik niet begrijp. Er staan veel problemen in waar ik geen oplossing voor heb. Maar Vader, door geloof zal ik dit accepteren als uw Woord. Vanaf dit moment zal ik vertrouwen stellen in de Bijbel als Woord van God.”

Toen ik opstond uit mijn geknielde houding, ervoer ik Gods aanwezigheid zoals ik die in geen maanden meer ervaren had. Niet al mijn vragen waren beantwoord, maar ik wist dat er een grote geestelijke strijd was gestreden en gewonnen. Ik heb

Als je vragen over de Bijbel hebt, gebruik die dan niet als excuus om God de rug toe te keren. Maar ga op zoek naar antwoorden. nooit meer aan de Goddelijke inspiratie van de Bijbel getwijfeld en mijn prediking straalde onmiddellijk een nieuw vertrouwen uit. En ik denk dat dit een reden was waarom de samenkomsten in Los Angeles van drie weken naar acht weken moesten worden uitgebreid. Laat niemand je vertrouwen in de Bijbel als Gods Woord schaden. Als je er vragen over hebt, gebruik die dan niet als excuus om God de rug toe te keren. Maar zie je twijfels onder ogen en ga op zoek naar antwoorden. Je bent niet de eerste met die vragen. Daarbij moet je de Bijbel voor jezelf met een geopend hart en een geopend verstand lezen. Vraag God je te laten zien of het echt zijn Woord is, dan zal Hij dat doen. Je leven zal nooit meer hetzelfde zijn als je je vertrouwen in de Bijbel als Gods Woord stelt. God zal het gaan gebruiken om je leven te veranderen.

Een onmogelijke opdracht? “Ik weet dat ik de Bijbel zou moeten lezen,” schreef iemand me laatst, “maar hij is te dik. Hij lijkt me alleen geschikt voor dominees en wetenschappers.” Misschien denk jij er ook zo over. De Bijbel is dik. Zo groot dat zelfs de slimste wetenschapper nooit al de rijkdommen eruit zal kunnen opdiepen. Maar de Bijbel is niet alleen voor dominees en wetenschappers bedoeld! God wil door

57

Persoonlijk bijbellezen

zijn Woord tot jou spreken en het maakt niet uit wie je bent, de Bijbel kan voor jou een levend boek worden. Je zult misschien nooit alles uit de Bijbel begrijpen, maar iets ervan kun je begrijpen. Samuël was nog een jongen, maar God gaf antwoord op zijn eenvoudige gebed: “Spreek, Heer, uw dienaar luistert” (1 Samuël 3:9). Laat dat ook jouw gebed zijn. Waardoor blijft de Bijbel voor velen een gesloten boek? Onder andere, doordat we niet doorhebben hoezeer we de Bijbel no-

God heeft de Bijbel aan ons gegeven, opdat we meer op Christus zouden gaan lijken. dig hebben. Als ik zou voorstellen dat jij een paar maanden zou stoppen met eten, dan zou je daar niet op ingaan en gelijk heb je. We hebben voeding nodig om te overleven en zonder voeding zullen we verzwakken en uiteindelijk sterven

De Bijbel voor onszelf ontdekken Hoe kun je de boodschap van de Bijbel ontdekken? Hoe kan de Bijbel deel van je leven worden? * Leer met hulp van anderen uit de Bijbel. God heeft sommige mensen de speciale gave gegeven om de Bijbel te begrijpen en dat aan anderen te onderwijzen. Zoek verder een bijbelstudiegroep in je kerk of gemeente waar de Bijbel in geloof wordt onderwezen. De Bijbel zegt: “Laat Christus’ woorden in al hun rijkdom in u wonen; onderricht en vermaan elkaar in alle wijsheid” (Kolossenzen 3:16). Jezus beloofde: “Waar twee of drie mensen in mijn naam samen zijn, ben Ik in hun midden” (Matteüs 18:20). * Leer alleen uit de Bijbel. Als je de Bijbel nog nooit gelezen hebt of er ooit eens mee begonnen bent maar vast kwam te zitten, dan moedig ik je aan om de Bijbel voor jezelf te ontdekken.

58

Hoe je dit kunt doen? Open in de eerste plaats de Bijbel met vreugde. Bijbellezen moet niet met moeite gaan maar met plezier! Ik herinner me nog levendig de dag dat ik de brief van Ruth kreeg waarin stond dat zij mijn huwelijksaanzoek aannam. Ik heb die brief gelezen en die dag waarschijnlijk wel tientallen keren herlezen! God wil met ons praten door zijn Woord. Het is in feite zijn ‘liefdesbrief’ aan ons. Waarom zouden we die niet met vreugde openen? * Open vervolgens de Bijbel in gebed en verwachtingsvol. Vraag God door de pagina’s tot jou te spreken en ga ervan uit dat Hij dit ook doet. Dat betekent niet dat we, elke keer als we de Bijbel openen, iets nieuws zullen vinden. Misschien wil God wel waarheden onderstrepen die we al weten. Maar laat het gebed van de psalmist het jouwe worden: “Neem de sluier van mijn ogen - dan zal ik zien hoe wonderlijk mooi uw wet is.” * Open de Bijbel ook systematisch. Sommige mensen slaan de Bijbel haast willekeurig open of lezen simpelweg wat passages die ze al kennen. En hoewel God door elke passage tot ons kan spreken, moeten we beseffen dat de Bijbel zo niet is geschreven. Maak er een gewoonte van de Bijbel te lezen zoals die is geschreven: boek voor boek. Ik raad mensen vaak aan te beginnen met een van de evangeliën (bijvoorbeeld Johannes), misschien maar een paar alinea’s per keer. Later kun je dan Handelingen lezen (het boek dat gaat over de vroege christenen) of enkele brieven uit het Nieuwe Testament. De Psalmen uit het Oude Testament (het boek met liederen uit de Bijbel) zijn een zegen geweest voor gelovigen door de eeuwen heen. Terwijl het boek Spreuken weer een praktische gids is voor het dagelijkse leven. De Psalmen onderwijzen ons in onze relatie met God, terwijl de Spreuken ons onderwijzen in onze relatie tot anderen. * Open de Bijbel ook met je verstand. Met andere woorden, wees er zeker van dat je begrijpt wat je leest. Wat gebeurt er in

het bijbelgedeelte? Wat is de kern of het belangrijkste wat je ervan kunt leren? Wat vertelt het over God, over Jezus of over iemands reactie op God? *Open de Bijbel in gehoorzaamheid. Jakobus schreef: “Vergis u niet: alleen horen is niet genoeg, u moet wat u gehoord hebt, ook doen” (Jakobus 1:22). Laat God een waarheid zien die je moet geloven of iets wat je moet doen? Toont Hij je een zonde waarvan je je moet bekeren? Onthoud dat God ons nooit iets laat doen wat tegen zijn Woord ingaat. Maar het tegenovergestelde is ook waar: God laat ons alles doen wat in overeenstemming is met zijn Woord. God heeft de Bijbel aan ons gegeven, omdat Hij wil dat wij Hem kennen, Hem liefhebben en Hem dienen. Maar boven alles gaf Hij zijn Woord aan ons opdat we meer op Christus zouden gaan lijken. Maak de Bijbel deel van je leven en begin daar vandaag mee. Om over na te denken / gespreksvragen: 1. Denk na over het volgende bijbelvers uit Psalm 119:105. “Uw woord is een lamp voor mijn voet, een licht op mijn pad.” 2. Op welke terreinen hebben we allemaal licht nodig? 3. Wat betekent het meer op Jezus te gaan lijken? Denk na over voorbeelden en spreek er in gebed met God over. GROEI – JAARGANG 2009 – NR. 4

Info

Dit artikel is gebaseerd op een hoofdstuk uit De Reis van Billy Graham (Kok – Kampen, 311 pag., € 23,50, ISBN 9789029718509). Het is met toestemming van de uitgever overgenomen. Billy Graham is bekend als prediker, evangelist en auteur en werd gedreven door de passie anderen met Jezus Christus bekend te maken. Miljoenen mensen zijn opgebouwd door zijn boeken. In het kader van dit artikel verwijzen we ook naar een paar boeken die ingaan op veelgestelde

Citaten Meditatie is veel meer dan het overdenken van de woorden van de heilige Schrift. Het is veel meer dan een poging om de parabels te begrijpen of complexe uitspraken te analyseren. Meditatie gaat over toenemende innerlijke beschikbaarheid voor het Woord, zodat het ons kan leiden, openen, onze angsten wegnemen en in ons komen wonen. Echte meditatie laat het Woord vlees worden in ons. Henri Nouwen Uit: Nederigheid en dienstbaarheid, Lannoo – Tielt Er zijn dingen die God wil zeggen die je alleen in de oorverdovende stilte van de woestijn kunt horen. Er zijn zaken die God je wil leren die je alleen in de leegte, eenzaamheid en glorie van de woestijn kunt leren. In de woestijn gaat het in essentie tussen jou en God. God en jou. Daar begint het grote worstelen. Daar kun je de problemen niet langer ontlopen, want je hele omgeving is een reusachtige uitdaging. Daar kun je je niet meer verstoppen bij mensen, bij vertier, in werk. Daar gaat het om de essentie. Daar gaat het om het leven. Jouw leven. Jouw karakter. Henk Stoorvogel en Eugène Poppe Uit: Geboren om te vliegen, Voorhoeve - Kampen

vragen over God, geloven, twijfel en de Bijbel. Bedoeld voor zoekers en twijfelaars en voor iedereen die meer toegerust wil zijn voor het getuigende gesprek: Als je God een vraag mocht stellen van Paul William en Barry Cooper, ArkMedia – Amsterdam, 164 pag, € 12,95, ISBN 9789033818981. In alle redelijkheid, Tim Keller, Van Wijnen – Franeker, 304 pag. € 19,95, ISBN 9789051943382.

59

Geestelijke groei Paul Abspoel

Kijk eens wat vaker in de spiegel van Gods Woord Men bleef vrijwillig gaven brengen, iedere morgen weer, totdat de vaklieden die aan het heiligdom werkten hun werk onderbraken, en zij Mozes lieten weten dat de mensen veel meer bijeenbrachten dan nodig was voor het werk waartoe de HEER opdracht had gegeven. Op bevel van Mozes werd toen overal in het kamp bekendgemaakt dat geen enkele man of vrouw nog iets voor het heiligdom hoefde te maken. Daarna bracht het volk geen geschenken meer. Er was meer dan voldoende materiaal om al het werk te kunnen uitvoeren. (Exodus 36:3-7).

I

n Exodus 36 wordt beschreven hoe het volk van God veel van zijn kostbare bezittingen inleverde voor de bouw van de tabernakel. Deze tabernakel was niet een vaste tempel die op een bepaalde plaats werd gebouwd, maar een verplaatsbaar heiligdom, een tent die op de reis naar het beloofde land door de priesters werd meegenomen. In de binnenste ruimte van deze tabernakel (het ‘heilige der heiligen’) werd de ark van het

God wil ons veranderen naar het volmaakte beeld van zijn Zoon en dit doet Hij door zijn Geest.

verbond opgesteld. Dit was een draagbare kist waarin de stenen tafelen met de tien geboden werden bewaard. De toestroom van giften voor de bouw

60

van alle heilige voorwerpen was zo groot, dat Mozes het volk moest oproepen om hun bijdragen te stoppen. Dit feit alleen al moet ons tot nadenken stemmen… Hebben wij al eens een oproep gehoord om op te houden met geven omdat de bouwers in onze gemeente te veel hebben ontvangen? Ik ben in Gods Woord op zoek gegaan naar bijbelse spiegels. De eerste vermelding kwam ik tegen in het boek Exodus: “Men maakte het bronzen wasbekken en het bronzen onderstel, en gebruikte hiervoor de spiegels van de vrouwen…” (Exodus 38:8). Ik denk dat mannen inmiddels qua ijdelheid niet onderdoen voor vrouwen (en misschien is dat nooit anders geweest!), maar vrouwen kunnen moeilijk een spiegel voorbij lopen zonder zichzelf kritisch te bekijken. Hun uiterlijk wordt erg belangrijk gevonden en het is natuurlijk ook prettig om er mooi en verzorgd uit te zien. De vrouwen van Israël waren bereid hun spiegels in te leveren voor de vervaar-

diging van een bronzen wasbekken met onderstel. Zij vonden de weerspiegeling van het reinigende water in dit heilige wasbekken kennelijk belangrijker dan de reflectie van hun uiterlijk.

Wazige spiegel “Nu kijken we nog in een wazige spiegel, maar straks staan we oog in oog. Nu is mijn kennen nog beperkt, maar straks zal ik volledig kennen, zoals ik zelf gekend ben” (1 Korintiërs 13:12).

Een blik in de spiegel kan heel confronterend zijn. We zien onvolkomenheden en – wat anderen ook over ons zeggen – het valt niet mee om tevreden te zijn met ons spiegelbeeld. Gods Woord is ook als een spiegel, die ons laat zien hoe we werkelijk zijn. Misschien is het wel een spiegel die je liever ongebruikt laat liggen, omdat je die werkelijkheid niet onder ogen wilt komen...

61

Boeksignalement De aangehaalde tekst uit 1 Korintiërs 13 laat zien dat niet alleen ons spiegelbeeld, maar ook onze kennis, onze waarneming en interpretatie van de werkelijkheid vertroebeld is. Ook al denken we soms dat we alles zuiver zien, ons inzicht is beperkt. En dat geldt ook voor onze zelfkennis! Een ‘wazige spiegel’ roept het beeld op van een beslagen of verweerd spiegelglas. Maar een andere bijbeltekst geeft ons wat meer inzicht in hetgeen hiermee bedoeld wordt: “… kun jij dan als hij de hemelkoepel uithameren, die zo hard is als een gegoten spiegel?” (Job 37:18). In de Oudheid had men nog niet de beschikking over glas, dus men kon zich alleen goed spiegelen in wateroppervlakten. De spiegels van de vrouwen van Israël waren gemaakt van gesmolten brons dat gegoten, gehamerd en gepolijst werd. Maar hoe vakbekwaam deze spiegels ook gemaakt waren, het getoonde spiegelbeeld was altijd een stuk donkerder dan de werkelijkheid. Met die achtergrondkennis begrijpen we ook beter wat met de ‘wazige spiegel’ uit 1 Korintiërs 13 bedoeld wordt: een onvolkomen weergave en onvolledig begrip van de werkelijkheid.

Perfecte afspiegeling In 2 Korintiërs 3:18 zit ook een spiegel verstopt. In de tekst van de NBV vinden wij hem niet terug, maar de Naardense Bijbel, die dichter bij de Griekse grondtekst blijft, toont hem ons wel: “En wij allen, die met onbedekt aanschijn de heerlijkheid des Heren weerspiegelen, worden naar datzelfde beeld van gedaante veranderd van heerlijkheid tot heerlijkheid, zoals dat is door de Heer die Geest is.” God wil ons veranderen naar het volmaakte beeld van zijn Zoon (die een perfecte afspiegeling van zijn Vader is!) en dit doet Hij door zijn Geest. Zo komt de verandering tot stand die ons werkelijk ‘anders dan anders’ maakt. Niet qua uiterlijk – al zul je merken dat je steeds meer gaat stralen van blijdschap – maar van binnenuit.

62

In het eerste hoofdstuk van Jakobus vind je ook een spiegel waar je – zoals ik ook gedaan heb – eens (zelf)kritisch in kunt kijken. Doe er je voordeel mee! Vergis u niet: alleen horen is niet genoeg, u moet wat u gehoord hebt ook doen. Want wie de boodschap hoort maar er niets mee doet, is net als iemand die het gezicht waarmee hij is geboren in de spiegel bekijkt: hij ziet zichzelf, maar zodra hij wegloopt is hij vergeten hoe hij eruitzag. Wie zich daarentegen spiegelt in de volmaakte wet die vrijheid brengt, en dat blijft doen, niet als iemand die hoort en vergeet, maar als iemand die ernaar handelt – hem valt geluk ten deel, juist om wat hij doet (Jakobus 1:22-25).

Om over na te denken / gespreksvraag: Lees Matteüs 5:16 en 1 Petrus 2:12. Wat hebben deze verzen te maken met de spiegel die Jakobus noemt?

GROEI – JAARGANG 2009 – NR. 4

Info Paul Abspoel is uitgever van Ark Media in Amsterdam en is actief in zijn eigen kerkelijke gemeente in Hoofddorp.

Citaat Gods werk op Gods wijze doen, is niets anders dan tegengesteld aan de wereld durven handelen. Immers, we zijn gezonden als lammeren onder de wolven! We zijn geroepen om kwaad met goed te vergelden. Waar anderen vloeken, daar zegenen wij. Waar anderen vijandschap tonen, daar betonen wij oprechte liefde. Zo en zo alleen zijn wij herkenbare dienaren van Christus, te vergelijken met lichtende sterren te midden van diepe duisternis. Dick Langhenkel Uit: Eyeopeners, Boekencentrum – Zoetermeer

4 stappen naar een sterke identiteit Dr. Henry Cloud – bekend psycholoog en schrijver – heeft samen met dr. John Townsend de Cloud-Townsendklinieken opgezet en methodieken ontwikkeld. In dit boek gaat Henry Cloud in op de belangrijkste pijlers voor de ontwikkeling van een gezonde sterke identiteit. Als inleiding benadrukt hij drie ingrediënten voor groei: genade, waarheid en tijd. Wanneer we in Christus in de vrijheid geplaatst worden, komt er ruimte om ons te spiegelen aan zijn waarheid en bedoelingen, en daarbij gebruikt Gods Geest de tijd. We mogelijk gaan ‘wortelen’ in zijn liefde en waarheid. De eerste pijler die aandacht krijgt is gehechtheid aan anderen en de vraag wat dit inhoudt en waarom dit belangrijk is. De tweede pijler: grenzen. Wat wordt ermee bedoeld en hoe kunnen die ontwikkeld worden en hoe leren we grenzen stellen die noodzakelijk zijn? Inzicht krijgen in goed en kwaad is de derde pijler en ten slotte: verantwoordelijkheid nemen. Die vierde pijler is van het grootste belang willen we volwassen worden als uniek persoon en onze plaats in relatie tot God en elkaar innemen. Coconut – Almere | 302 pag. | € 19,90 | ISBN 9789072698100

Onbeperkt houdbaar! Onder redactie van Herman van Wijngaarden en Diane Palm verscheen een fris en helder geschreven boek over de kern van het christelijk geloof aan de hand van de apostolische geloofsbelijdenis. Elk artikel wordt in de vorm van drie belichtingen behandeld waardoor het – naast persoonlijke lezing – erg geschikt is voor het gesprek in groepsverband. De woordkeus is fris met oog op jongeren en er wordt veel gespreksstof aangereikt. De eigentijdse weergave van de Heidelbergse Catechismus die bij ieder hoofdstuk staat, laat zien wat de protestantse kerk vier eeuwen

geleden heeft gezegd over de apostolische geloofsbelijdenis. De motivatie voor het boek was jongeren helpen in het verder ontdekken van de betekenis van het geloof, ook wanneer je in aanraking komt met allerlei vragen en ‘waarheid’ ter discussie gesteld wordt. Het is een hulpmiddel om ook in deze tijd doordacht en betrokken te leven vanuit de overtuiging. Diverse auteurs werkten aan deze uitgave mee. Jes! – Zoetermeer | 170 pag. | € 14,95 | ISBN 9789023923114

Vreugde vermengd met pijn Als theoloog, spreker, schrijver en als leider van Youth for Christ in Sri Lanka, weet Ajith Fernando uit eigen leven dat de navolging van Jezus niet om lijden heen gaat. Toch weet hij ook van vreugde omdat de Heer door allerlei situaties heen in het leven van zijn kinderen en zijn kerk werkzaam is. Hij heeft zich daarom voorgenomen om in zijn prediking niet alleen moeite realistisch te benoemen maar ook stil te staan bij zegeningen. Hij bestudeerde de Bijbel grondig op deze twee aspecten en ontdekte dat als lijden zich aandient, er ook een soevereine God is die ervan op de hoogte is en daarin nabij wil zijn en beschermen. Citaat: “… er wordt in de kerk veel aandacht besteed aan therapie voor het lijden, maar er ligt te weinig nadruk op de theologie van het lijden, die de basis zou moeten vormen voor alle therapie voor het lijden.” In de navolging van Jezus komen we het leren dragen van eigen kruis tegen maar Gods Woord biedt ook perspectief op het vinden van nieuwe kracht, moed en vreugde. Medema – Vaassen | 237 pag. | € 17,95 | ISBN 9789063535599

63

Getuigende levensstijl Marleen Ramaker

Ons leven: een levende brief van Christus? Gevaar van huichelarij en zelfingenomenheid

Wij weten uit ervaring dat veel mensen moeite hebben met christenen omdat ze niet oprecht en authentiek zouden zijn. Voelen ze zich niet gauw ‘beter’ en communiceren ze niet een veroordelend denken? Is er geen sprake van huichelachtigheid?

J

ezus maakte dit soort barrières meermalen bespreekbaar. Zo wees Hij op de hoogmoed van een veroordelend denken (Lucas 6:41 en 42), op de hardheid waarop gereageerd kan worden op nood van anderen (Lucas 7:36-50) en de verblinding voor het meest belangrijke: een nederig en veranderd hart. In Lucas 11 lezen we bijvoorbeeld over een confrontatie met de farizeeën en schriftgeleerden. Jezus gebruikt daar ernstige taal die ook wij serieus hebben te nemen wanneer we in onze samenleving betrokken en integer onze plaats willen innemen. Als mens en als volgeling van Jezus. Laten we daarom eerst naar Jezus’ woorden luisteren:

Jezus zei “De buitenkant van de beker en de schotel reinigen jullie, maar jullie eigen binnenkant is vol roofzucht en slechtheid”. “Toen Hij (Jezus) uitgesproken was, nodigde een farizeeër hem uit voor de maaltijd. Hij ging naar binnen en ging aan tafel aanliggen. Toen de farizeeër dat zag, verwonderde hij zich erover dat Hij zich niet eerst gewassen had voor de maaltijd. Maar de Heer zei tegen hem: Ach, jullie farizeeën! De buitenkant van de beker en de schotel reinigen jullie, maar jullie eigen binnenkant is vol roofzucht en slechtheid. Dwazen, heeft hij die de buitenkant gemaakt heeft niet ook de binnenkant gemaakt? Geef liever de inhoud van beker en schotel als aalmoes, dan is niets meer onrein voor jullie! Maar wee jullie farizeeën, want jullie geven tienden van munt, wijnruit en andere kruiden, maar gaan voorbij aan de gerechtigheid en de liefde tot God; je zou het een moeten doen zonder het andere te laten. Wee jullie farizeeën, want jullie zitten graag op een ereplaats in de synagoge en worden graag begroet op het marktplein” (verzen 37-43).

64

65

Getuigende levensstijl

Verkeerde motieven Paul E. Miller schrijft in zijn boek Liefde in levende lijve (Navigator Boeken – Driebergen) hierover: “Het enige wat de Farizeeën van Jezus wilden, was dat Hij zijn handen waste voor het eten. Waarom maakt Jezus daar zo’n punt van? Jezus ageert tegen een wettisch ritueel dat doorgedrongen is in de Joodse cultuur en vervolgens de liefde blokkeert. Iedere keer als de Farizeeën hun handen wasten, hoorden ze het goede nieuws: ‘Ik ben beter dan mensen die hun handen niet wassen’. Jezus hekelt de Farizeeën omdat ze anders zijn dan ze willen doen voorkomen. Ze gaven God nauwgezet tienden van hun munt, wijnruit en andere kruiden, maar verwaarloosden vervolgens de armen. In het openbaar zag je een kant, maar in besloten kring een andere, omdat ze zich alleen druk maakten over hoe ze op hun groep overkwamen. Jezus zegt hun: ‘Jullie zitten graag op een ereplaats’. Bij een andere gelegenheid beschreef Hij de Farizeeën als: “Al hun daden zijn erop gericht om door de mensen gezien te worden” (Matteüs 23:5). Een wettisch persoon wil dat anderen naar hem kijken, terwijl iemand die liefheeft naar anderen kijkt.

Wetticisme brengt geen liefde voort, omdat het niet afrekent met verkeerde motieven.

Omdat de wetticist zijn waarde als persoon ontleent aan de mening van anderen, functioneert wetticisme als een valse god, die iemands leven structuur en identiteit geeft. Het oude Midden-Oosten was een cultuur van schaamte en eer die voortdurend mensen de maat nam naar hun aanpassing aan de sociale regels van hun afzonderlijke groep – Romeins, Grieks of Joods. Als we de regels kennen, de codes van de cultuur, zijn we acceptabel. Daarom hielden de Farizeeën zich zo kop-

66

pig vast aan hun regels, hun cultuurcodes. Onze cultuur klampt zich op dezelfde manier vast aan regels: een vrouw moet een bevredigende carrière hebben, terwijl ze de kinderen perfect opvoedt en er geweldig uitziet. Een man moet dit ook allemaal doen en dan ook nog gevoelig en charmant zijn. Door ons wetticisme raken we als cultuur uitgeput. Jezus reikt tot in het hart van het probleem wanneer Hij zegt: ‘Ach, jullie Farizeeën! De buitenkant van de beker en de schotel reinigen jullie, maar jullie eigen binnenkant is vol roofzucht en slechtheid.’ Hij verwijst hiermee naar de praktijk van de Farizeeën om slechts bekers en schalen te gebruiken die ritueel gereinigd waren. Hij gebruikt dit ritueel als een metafoor voor wat mis is aan wetticisme: wat heeft het voor zin om de buitenkant van een beker schoon te maken als de binnenkant smerig is? Een nadruk op uiterlijke goedheid verdoezelt innerlijke slechtheid – het hart van mensen is slecht, en niet alleen hun daden. Wetticisme brengt geen liefde voort, omdat het niet afrekent met verkeerde motieven. Het gaat ervan uit dat de binnenkant van de beker in principe goed is, en als mensen nu alleen maar het goede zouden ‘doen’, dan zou alles in orde zijn. Regels kunnen als zodanig een grote troost bieden omdat het lijkt dat we die vanuit onszelf kunnen houden. Maar voor Jezus is dat ‘zelf’ juist het probleem. Als je niet afrekent met ‘jezelf’ – met het menselijke ego – is een gerichtheid op regels net zoiets als de ligstoelen op het dek van de Titanic rechtzetten terwijl het schip aan het zinken is.” Tot zover Paul Miller.

Het werkelijke probleem Jezus maakt in Marcus 7 duidelijk dat we onze gebrokenheid onder ogen moeten zien en bereid moeten zijn om van binnenuit veranderd te worden. “Nadat Hij de menigte weer bij zich had geroepen, zei Hij: “Luister allemaal naar Mij en kom tot inzicht. Niets dat van buitenaf in de mens

komt kan hem onrein maken, het zijn de dingen die uit de mens naar buiten komen die hem onrein maken. (...) Want van binnenuit, uit het hart van de mensen, komen slechte gedachten, ontucht, diefstal, moord, overspel, hebzucht, kwaadaardigheid, bedrog, losbandigheid, afgunst, laster, hoogmoed, dwaasheid; al deze slechte dingen komen van binnenuit, en die maken de mens onrein” In de brieven van Paulus komt deze boodschap ook steeds weer naar voren. Paulus, die een tijd lang vertrouwd had op het houden van de wet met alle rituelen, kwam door een ontmoeting met Jezus tot inzicht dat hij zijn leven alleen maar kon bouwen op de vergeving die Jezus hem aanbood. Hij kwam tot de erkenning dat hij een gereinigd hart nodig had waarbinnen Jezus met zijn Geest woning kon maken. In zijn brieven vertelt hij hoe hij zijn vertrouwen ging stellen in Jezus alleen, en openstond voor een nieuwe richting en opdracht voor zijn leven. Hij leverde zijn ‘schijn-heiligheid’ in voor het werk van de heilige Geest, die hem meer en meer op Jezus wilde laten lijken. In zijn Galaten-brief schrijft hij dan ook over de vrucht van de Geest zoals liefde, blijdschap, zachtmoedigheid, trouw en geduld.

Levende brief Wanneer Paulus denkt aan de vrucht van de Geest dan weet hij ook dat we zo alleen een ‘brief van Christus’ kunnen zijn. Gods Geest wil de betekenis en kracht van Gods Woord in ons leven uitwerken tot concrete vruchten waarmee mensen in onze omgeving in aanraking komen. Vrucht die heenwijst naar onze Heer en andere mensen zicht geven op wie Hij is. Dit heeft alles met een getuigende levensstijl te maken, met een manier van leven waarbinnen de Geest van Christus steeds meer ruimte krijgt. Toen ik tijdens het schrijven van dit artikel nadacht over de invloed van ‘levende brieven’ in mijn eigen leven, moest ik allereerst denken aan een echtpaar dat

vertrouwd was met veel lichamelijke beperkingen. Vooral de vrouw was zwaar reumatisch en leed veel pijn. Toch staat me haar warme persoonlijkheid voor ogen: ze was levensecht, belangstellend en was dankbaar met hulp. Ze was realistisch over pijn, maar niet verbitterd of klagend. Ze had God lief en bleef ondanks haar ziekte openstaan voor haar omgeving. Haar man hielp zo veel mogelijk, maar kende grenzen. Ze overvroeg hem in dit alles niet. Ze hielden van elkaar en waren, in hun lichamelijke zwakte, bijzondere maatjes. Ook andere mensen kwamen in mijn gedachten: mensen die verdriet kenden en toch invoelend open bleven staan voor anderen. Mensen die met onrecht te maken hadden en toch – ondanks strijd en moeite – leerden loslaten en bleven liefhebben. Voorbeelden die mij erbij bepaalden dat Jezus met zijn vrede een werkelijkheid is, dat Hij in alle gebrokenheid hoop aanreikt en perspectief. Om over na te denken / gespreksvragen: 1. Lees 2 Korintiërs 3:1-3 en denk na over de betekenis hiervan in eigen leven. Verlang ik ernaar dat ik een brief van Christus ben en wat vraagt dit dan van mij? Waarin zijn anderen voor mij een brief van Christus geweest? 2. Lees Kolossenzen 2:6-8. Wat zegt dit over Jezus’ positie? 3. Lees ten slotte Galaten 5:22-25. Hoe kunnen we op een ontspannen manier uitzien naar de uitwerking van deze vrucht? En wat vraagt God hierin van ons? Zie vers 25. GROEI – JAARGANG 2009 – NR. 4

Info

Marleen Ramaker coördineert de redactie van Groei en ontwikkelde diverse toerustingsmaterialen en boeken, zoals o.m. Leven in heden met je verleden, Omgaan met elkaar en Groeien in vertrouwen.

67

Geestelijke groei

De smaak te pakken krijgen Hoe komt het toch dat veel christenen er zo moeilijk toe komen om met God om te gaan? Tijd nemen voor God en in je bijbel lezen; het is vaak niet langer dan een kwartiertje, soms zelfs maar een paar minuten en daar blijft het bij. Je wilt het wel, ziet het nut er wel van in, maar om wat voor reden dan ook lijkt het maar niet te lukken.

Henk Binnendijk

Z

elfs al heb je er een vaste tijd per dag voor gereserveerd, dan nog voelt het onbevredigend. Het is een plicht en de meeste plichten zijn nou eenmaal niet prettig. Je hebt voortdurend de neiging om het maar uit te stellen, andere dingen voor te laten gaan. Het blijft meer een last dan een lust. Moet dat nu altijd zo blijven? Wordt dat nou nooit anders? Ja, als je wilt wordt dat anders. Ik denk dat er in ons leven een omslag kan komen. Wat je nodig hebt, is de smaak, je moet de smaak te pakken krijgen. Dat is immers met veel dingen zo. Heb je eenmaal de smaak van iets te pakken, dan wil je niets anders meer.

Als je voor de eerste keer gaat tennissen, schaatsen of voetballen, vind je er waarschijnlijk niet veel aan. Maar als je oefent en het gaat lukken, krijg je de smaak te pakken. De eerste pianolessen zijn vreselijk, maar als je de smaak te pakken hebt, word je voortdurend naar die piano getrokken. Dat geldt voor hobby’s, sport, eten en drinken; eigenlijk geldt het voor alles: je moet de smaak te pakken krijgen. Pas dan maak je er tijd voor. Want voor iets wat je fijn vindt, vind je altijd tijd. De man bij wie ik dat gezien heb, is Mozes. Hij is een grootheid uit het Oude Testament. In de Bijbel lees je over hem: “Zoals Mozes, dien de HERE gekend heeft van aangezicht tot aangezicht, is er in Israël geen profeet meer opgestaan” (Deuteronomium 34:10). God zelf zegt over hem: (...) “mijn knecht Mozes, vertrouwd als hij is in geheel mijn huis. Van mond tot mond spreek Ik met hem, duidelijk en niet in raadselen, maar hij aanschouwt de gestalte des HEREN” (Numeri 12:7,8). Niemand in het Oude Testament was zo close met God als Mozes. Hoe is dat nou zover gekomen? Was er een ommekeer in zijn leven? Ja, die was er. Die kwam nadat Mozes had ervaren hoe heerlijk het is om dicht bij God te zijn. Vanaf die tijd had hij de smaak te pakken.

Voor iets wat je fijn vindt, vind je altijd tijd.

Het gebeurde een paar maanden nadat hij het volk Israël uit Egypte leidde. Je kunt je voorstellen dat het leiden van zo’n heel volk in je eentje een onmogelijke taak is. Honderdduizenden mensen, getraumatiseerd door jarenlange slavernij, die met elkaar onderweg zijn naar hun beloofde land. Er zullen heel wat opstootjes, ruzies en gevechten geweest zijn. Bij alle

6868

69

Geestelijke groei

geschillen werd Mozes geraadpleegd. Immers, zo dachten de mensen, hij had hen uit het land Egypte geleid, hij wist wat Gods plannen met het volk waren, dus hij zou ook wel weten hoe er rechtgesproken moest worden. Een veel te zware taak voor een man alleen. Mozes voelt zich verantwoordelijk voor ieders welzijn, maar gaat gebukt onder de last van zijn eenzame leiderschap. En dat ziet zijn schoonvader, Jetro. Jetro zegt dat Mozes het volk bij God moet vertegenwoordigen. Dat hij meer aandacht moet geven aan God zelf. Ook zegt hij dat Mozes een aantal wijze, be-

Mozes had ervaren hoe heerlijk het is om dichtbij God te zijn. Vanaf die tijd had hij de smaak te pakken. trouwbare en doortastende mannen moet aanstellen om samen met Mozes het volk te leiden, ‘zodat zij u verlichting geven en met u meedragen’ (Exodus 18:17-23). Mozes luistert naar de wijze raad van zijn schoonvader. Het volk is gelegerd aan de voet van de berg Sinaï. Om God te zoeken, beklimt Mozes de berg en daar heeft God contact met hem. Eenmaal weer beneden wordt Mozes na deze ontmoeting door God uitgenodigd opnieuw de berg te beklimmen en God te ontmoeten. God sprak tot Mozes: “Klim op tot Mij, de berg op, en blijf daar” (Exodus 24:12). Mozes gaat en blijft daar (Exodus 24:15-18). Hij weet niet voor hoe lang. Op de eerste dag zegt God niets. Op de tweede dag ook niet. Mozes zal misschien ongeduldig zijn geworden, omdat hij weet dat zijn verantwoordelijkheid bij het volk ligt. Maar hij blijft. Op de derde dag zegt God nog niets. Zo gaat het zes dagen lang. Had Mozes zoveel tijd nodig om van binnen echt stil te worden en Gods stem te kunnen verstaan?

70

Pas op de zevende dag begint God te spreken (Exodus 24:16). God vertelt hem dat Hij er enorm naar verlangt om te midden van het volk te wonen. Niet ver weg, op de top van de Sinaï, maar te midden van het volk. Daarom moet Mozes een tempel bouwen, een tabernakel. God zegt: “Ze zullen Mij een heiligdom maken, en Ik zal in hun midden wonen” (Exodus 25:8). En God geeft hem alle details. Het is daar voor Mozes een geweldig bijzondere tijd, dat kan niet anders. Zó dicht bij God. Maar als Mozes na veertig dagen terugkeert naar het volk, is het daar een chaos. Het volk heeft tijdens zijn afwezigheid een afgod gemaakt. Een gouden kalf, zoals ze dat kenden uit Egypte. En ze zeggen: “Dit is uw god, Israël, die u uit het land Egypte heeft gevoerd” (Exodus 32:4). God is zo teleurgesteld en kwaad dat Hij dreigt het hele volk uit te roeien (vers 10). Omdat het volk volkomen uit de band is gesprongen, moet Mozes ingrijpen en vallen er drieduizend doden (vers 28). Dat is de trieste balans. Dat lijkt het gevolg van veertig dagen omgang met God. Afgoderij, een onbestuurbaar volk en drieduizend doden.

Stuurloos De conclusie die Mozes zou moeten trekken uit deze veertig dagen bij God, lag voor de hand: Het was niet verantwoord om zo lang bij het volk weg te gaan. Hij was de leider, hij droeg de verantwoordelijkheid. Hij alleen had het gezag dat nodig was om het volk op de rechte weg te houden. Zonder zijn aanwezigheid was het volk stuurloos. Die drieduizend doden zouden er niet geweest zijn, als hij op zijn plaats was gebleven. Het was onverstandig wat hij had gedaan. Hij kon in de legerplaats niet gemist worden. Ondanks al die voor zich sprekende feiten vraagt Mozes aan God of hij nog een keer op de berg, in Gods aanwezigheid, mag komen: “Doe mij toch Uw heerlijkheid zien” (Exodus 33:18). Is dat geen bewijs van slecht leiderschap? Nee, Mozes had

de smaak te pakken. Hij wist hoe het was om dichtbij God te zijn. Hij had een enorme heimwee naar God. Naar de geborgenheid, de warmte, de heiligheid, de bekoring van die eerste veertig dagen met God. Hij had ervaren dat er niets zo kostbaar is als dat. Bovendien begreep hij, dat hij alleen maar leider van dit volk kon zijn als hij dichtbij God was en daar de tijd voor nam. Dáárom vraagt hij of hij nog een keer mag komen.

woon ik niet ver van de kust en wekelijks ga ik een halve dag wandelen langs de zee. Dat is op zich niet zo bijzonder. Toch trekt het me heel sterk aan. Ik ben daar in Gods natuur: de grootse watervlakte, de golven, de meeuwen, de branding, de wolken, het strand. Dat helpt me om dichter bij God te zijn. Ook al is het op zich niet zo bijzonder, het laat toch iets bij me achter. Iets van God. En dat smaakt naar meer.

En God? Vond God dat het maar beter was als Mozes voortaan te midden van het volk zou blijven? God had toch ook gezien wat de gevolgen van zijn afwezigheid waren? Toch roept God hem opnieuw. Was het Gods persoonlijke verlangen naar Mozes? Of wist God dat Mozes een betere leider zou zijn als hij dichter bij God was? God roept hem opnieuw. God zegt: “Wees gereed tegen de morgen en beklim in de morgen de berg Sinaï; vervoeg u daar bij Mij” (Exodus 34:2). Weer is Mozes veertig dagen en veertig nachten bij God. Opnieuw leert Mozes zijn God beter kennen. God toont Mozes zijn hart wanneer Hij zegt wie Hij van binnen is: “Barmhartig en genadig, lankmoedig en groot van goedertierenheid en trouw” (Exodus 34:6). Vijf prachtige karaktereigenschappen van God. En opnieuw geniet Mozes met volle teugen. Als hij terugkeert straalt zijn gezicht, omdat Hij met God gesproken heeft (Exodus 34:29).

Om over na te denken / gespreksvragen:

Na die tweede periode wordt de tabernakel gebouwd en daalt God in de wolkkolom neer op de tabernakel (Exodus 40). Vanaf die tijd hoeft Mozes niet meer de berg te beklimmen om God te ontmoeten. God is nu aanwezig in de tabernakel en Mozes is daar vaak te vinden. God drukt zich daarover uit met de woorden ‘vertrouwd als hij is in geheel mijn huis’. Je kunt er zeker van zijn dat Mozes dagelijks bij Hem in en uit liep. Omdat hij de smaak te pakken had. Het is bijzonder met God om te gaan. Zelf

In Psalm 27: 4 en 7-9 klinkt Davids verlangen om dicht bij God te zijn. Herkent u dit verlangen? Op welk moment of welke plek voelt u zich dicht bij God? GROEI – JAARGANG 2009 – NR. 4

Info Dit fragment uit Dichtbij God (Voorhoeve – Kampen, 139 pag., € 12,50, ISBN 9789029718684) is met toestemming van de uitgever overgenomen. Henk Binnendijk belicht in dit boek diverse aspecten van de omgang met God.

Citaat

Hoe drukker het wordt in je leven, hoe meer vragen en problemen, hoe meer je God nodig hebt. Daarom zegt Hij: neem de tijd met mij. Hij wil met je wandelen en je laten merken hoe groot zijn liefde is voor jou. Hij wil niet haast je rep je van het een naar het ander met je rennen. Nee, Hij wil dat je er eens rustig de tijd voor neemt om je te verdiepen in Hem, in zijn liefde voor jou. Rolf Robbe Uit: Bijna-elke-dagboek voor twintigers, Boekencentrum – Zoetermeer

71

Hulpmiddelen

Hulpmiddelen bij het bijbellezen Studiebijbels Studiebijbel Oude en Nieuwe Testament Op een aantal bijbelboeken na is de serie over het Oude en het Nieuwe Testament gereed. Onder eindredactie van dr. M.J. Paul, drs. G. van den Brink en ds. J.C. Bette, werkt een team toegewijde en bekwame mensen aan dit naslag- en studiemateriaal, bedoeld voor geïnteresseerde gemeenteleden en theologen, een goed leesbare vers-voor-vers-verklaring in grote letters en een toelichting in kleinere letters met veel details. Met aandacht voor inzichten op het gebied van de bijbeluitleg en recente archeologische vondsten. Daarbij krijgt niet alleen het verleden aandacht maar worden er ook lijnen getrokken naar onze tijd en krijgen blijvende beloften voor het volk Israël en de toekomst van de wereld aandacht. Naast de oorspronkelijke grondtaal worden de vijf meest gebruikte Nederlandse vertalingen met elkaar vergeleken. De serie is op basis van de overtuiging dat de Bijbel Gods Woord is. Kijk voor meer informatie voor de aanschaf van de gedrukte of de digitale versie op www.studiebijbel.nl Centrum voor Bijbelonderzoek – Veenendaal | Prijs per deel € 65,-

Het leven Het Leven is de Life Application Bible in het Nederlands, praktische lessen uit Het Boek, een verwoording van de Bijbel in

72

eenvoudig Nederlands. Het is een studiebijbel bij de tekst van het Boek, met veel waardevolle en praktische informatie over het Oude en Nieuwe Testament. Verder treft de lezer een inleiding aan bij ieder bijbelboek, persoonsbeschrijvingen, landkaarten en een tijdbalk. Ook zijn veel verwijzingen naar andere tekstplaatsen opgenomen. Centraal staat steeds weer de vraag wat de concrete betekenis van de bijbelse inhoud is voor het dagelijks leven en allerlei menselijke verhoudingen. Uit de inleiding: “als een christen in zijn leven de Bijbel niet alle ruimte geeft en de boodschap ervan in zijn persoonlijk leven niet toepast, zal hij geestelijk ‘opdrogen’ en zal verharding of onverschilligheid het resultaat zijn... lees het alsof het de eerste keer is en laat de zegen daarvan je leven verrijken.” Jongbloed – Heerenveen | 1934 pag. | € 76,00

Elk hoofdstuk apart Warren Wiersbe, predikant en auteur van veel boeken, geeft in dit boek aandacht aan de noodzaak om de hele Bijbel te lezen en te overdenken. Hoofdstuk voor hoofdstuk en vers voor vers. Het boek begint bij Genesis en eindigt bij Openbaring. Hij schrijft daarbij wel dat het als aanvulling bedoeld is op de Bijbel en niet als vervanging. Hij hoopt echter de gebruiker te helpen bij het ontdekken

en toepassen van ‘fundamentele geestelijke lessen’ en wil aanmoedigen tot systematisch bijbelonderzoek waardoor de boodschap nog meer gaat aanspreken en inspireren. Er is een cd met verschillende bijbelvertalingen toegevoegd. Medema – Vaassen | 477 pag. | € 24,95

Bijbelse oriëntatie

ming, het ontstaan, de echtheid, het doel en de strekking, de inhoud en indeling, en overige interessante kanttekeningen. Ook wordt informatie gegeven over het ontstaan van de Bijbel, over de taal en oorspronkelijke handschriften en de belangrijkste bijbelvertalingen. Internationale Bijbelbond - Culemborg | 203 pag. | € 17,95

Eerste hulp bij Bijbellezen

De complete Bijbelgids

De titel van dit boek doet recht aan de inhoud ervan, samengesteld door Christopher D. Hudson, Carol Smith en Valerie Weidemann. Het is heel toegankelijk en helder geschreven met veel informatie over veelgestelde vragen over de Bijbel. De beste raad is om gewoon maar met het boek te beginnen en je te laten verrassen. De inhoud is ondergebracht in zes delen: De Bijbel begrijpen (het overzicht, het verhaal en de tijdbalk van de Bijbel); Hoe je Bijbel kunt lezen (met aandacht hoe je de inhoud kunt bestuderen en wat het betekent voor ons leven); De bijbelse cultuur; Bijbels en vertalingen; Waar je het kunt vinden (bijvoorbeeld Jezus’ gelijkenissen, zijn wonderen) en ten slotte een helder overzicht van de verschillende Bijbelboeken.

De Engelse theoloog Mike Beaumont stelde een boeiende bijbelgids samen. Zijn bedoeling is mensen helpen wegwijs te worden in de Bijbel en de inhoud ervan. Hierbij is theologisch taalgebruik vermeden, waardoor het boek ook geschikt is voor mensen die niet vertrouwd zijn met de Bijbel en het christendom. Het is ook geschikt voor mensen die nog maar pas christen zijn en meer over het geloof willen weten. Het boek is bedoeld als een inleiding op de Bijbel en belicht dus de grote lijnen. Het verhaal wordt min of meer chronologisch verteld. De auteur gaat uit van het geïnspireerde Woord van God en Gods verlangen zichzelf aan de mens bekend te maken als een God van liefde, die het goede voor ogen heeft. Een aanrader voor iedereen die voor zichzelf en anderen zoekt naar een helder hulpmiddel.

Voorhoeve – Kampen | 288 pag. | € 19,50

Korte inleiding tot de Bijbelboeken Deze verzameling van inleidingen op de bijbelboeken, oorspronkelijk geschreven door de Zwitser Ernst Aebi, werd voor de zesde maal herdrukt. Het is een overzichtelijk naslagboek bij het nadenken over de inhoud van de verschillende bijbelboeken. Elk hoofdstuk bevat: een algemene inleiding, gegevens over de schrijver, de bestem-

Ark Media – Amsterdam | 126 pag. | € 16,95

De reis door de Bijbel Een rijk geïllustreerd handboek voor ouders, docenten, mensen die leiding geven in gemeente- of kringverband of voor persoonlijke bijbelstudie. Het is voor jongeren en ouderen goed bruikbaar, mede door de toegankelijk geschreven taal. Gekozen

73

Hulpmiddelen

is voor bespreking van zo’n 250 verhalen met achtergronden in woord en beeld. De lezer gaat van verhaal tot verhaal, te beginnen bij het Oude Testament. Zo komen de verschillende geschiedenissen tot leven en is de ‘rode draad’ door het hele bijbelse verhaal heen te ontdekken. De schrijver, dr. V. Bilbert Beers schreef meer dan 140 boeken, van kinderboeken tot naslagwerken. Dit boek is het gevolg van negen bezoeken aan Israël. Medema – Vaassen | 415 pag. | € 27, 20

Nieuwe encyclopedie van de Bijbel Onder redactie van John Drane verscheen een volledig herziene uitgave van de Encyclopedie van de bijbel met honderden nieuwe kleurenfoto’s, kaarten, tijdbalken en illustratie die de bijbelse verhalen verlevendigen. De teksten zijn toegankelijk geschreven. De inhoud bestaat uit zeven delen: overzicht van de bijbelse geschiedenis – landen en volken – de wereld van de Bijbel – godsdienst en eredienst – leer en leven van Jezus – de bijbel, boek voor boek  en tenslotte kaarten van Israël, personen, plaatsen, sleutelbegrippen en register. Kok – Kampen | 319 pag. | € 22,50

De Bijbel in beeld in 66 x 10 minuten De theoloog Jim George geeft op een beknopte en overzichtelijke manier weer waarover het gaat in de Bijbel: de geschiedenis van Gods reddende genade, waarbij uiteindelijk alles leidt naar een nieuwe hemel en aarde, waar mensen in harmonie leven met God, hun Schepper, en in vrede leven met elkaar. De auteur wil door middel van het boek

74

eraan meewerken dat mensen vertrouwd worden met Gods plan door de eeuwen heen en met de hoofdgedachten en bedoeling van elk bijbelboek. Zowel het Oude als het Nieuwe Testament komt aan de orde, waardoor de lezer voor het eerst of opnieuw vertrouwd kan raken met de belangrijkste bijbelse gebeurtenissen en met de betekenis ervan voor het geloofsleven in de dagelijkse praktijk. Grace House Publishing – Veenendaal | 352 pag. | € 10,00

Sleutels tot de Bijbel Voor beginnende bijbellezers en voor degenen die herinnerd willen worden aan de duidelijke rode draad door de Bijbel heen, is dit handboek van groot belang. De auteur schrijft dat hij na fragmentarisch lezen en gebruik van de Bijbel door de bomen het bos niet meer zag. Hij kwam in aanraking met een serie studies waarbij Genesis tot en met Openbaring gevolgd werd, een boeiende ontdekkingsreis. Samen met zijn gemeente maakte hij een plan voor bestudering van de hele Bijbel, waarbij ieder bijbelboek aandacht kreeg en daarmee Gods plan met de mens door de eeuwen heen. De honger naar Gods Woord werd in steeds bredere kring ervaren en het leidde uiteindelijk tot deze uitgave. Bij elk bijbelboek legt hij verbanden naar het grote geheel. Zo zet hij er bijbelse en ‘heidense’ denkrichtingen naast en analyseert hij wat de betekenis daarvan voor onze tijd is. Pawson wil met dit boek begrip overbrengen van het hele verloop van de bijbelse geschiedenis. Opwekking – Putten | 1592 pag. | € 19,95

Handboek christelijk geloof Onder redactie van Alister McGrath en Jan Hoek verscheen een toegankelijk en overzichtelijk handboek over de kern van het

christelijk geloof. Wat betreft de opbouw: korte geschiedenis van het christelijk geloof – het Nieuwe Testament – de vroege kerk – de Middeleeuwen – Reformatie – Opwekking - de moderne wereld. Daarna volgt uitgebreide informatie naar aanleiding van de vraag: wat is geloof, wat houdt het in en wat verstaan we onder ‘God’? Wat leert de Bijbel over Jezus en de verlossing die Hij mogelijk maakte? En over de Geest, over de drieenige God? Ten slotte wordt de oorsprong en Gods bedoeling voor de kerk belicht en daarmee de christelijke hoop. Boekencentrum – Zoetermeer | 352 pag. | € 34,50

Theologie, de basis Alister McGrath schreef al veel boeken over de inhoud en draagwijdte van het christelijk geloof. In dit boek wil de auteur de lezer kennis laten maken met de enkele basisovertuigingen van  christelijke theologie. Zo gaat hij in op enkele beeldbepalende overtuigingen, weergegeven in de Apostolische Geloofsbelijdenis en de Geloofsbelijdenis van Nicea. Citaat: “Deze belijdenissen beginnen met de woorden ‘ik geloof’ en vormen in feite een korte uiteenzetting van de hoofdpunten van het christelijk geloof.” In zijn boek geeft hij aandacht aan: Geloof – God – Schepping – Jezus – Redding – Drie-eenheid – Kerk – Hemel. Kok – Kampen | 191 pag. | € 17,50

Leidraad bij de Bijbel Alister McGrath, een Engelse theoloog en hoogleraar historische en systematische theologie, schreef dit handboek met de bedoeling lezers vertrouwd te maken met de belangrijkste kenmerken van de Bijbel

en de betekenis ervan voor onze relatie met God, onszelf, de naaste, onze wereld en de toekomst. Het boek geeft informatie over de opbouw van de Bijbel, de betekenis van het Oude en Nieuwe Testament en aanwijzingen voor degenen die voor het eerst de Bijbel gaan lezen. Welk evangelie is dan het meest geschikt? Een toegankelijk geschreven handboek voor de beginnende en al meer gevorderde bijbellezer. Novapres – Hoenderloo | 394 pag. | € 22,90

Jongeren En nu de Bijbel! Onder redactie van Herman van Wijngaarden verscheen een goed opgezet dagboek voor jongeren, waarbij de Bijbel aan het woord komt. Het kan ook gezien worden als een uitgebreide kennismaking met de Bijbel en met het lezen erin zodat je ermee vertrouwd wordt. Elke week komt een ander bijbelboek (of combinatie van bijbelboeken) aan de orde, van Genesis tot en met Openbaring. Na een korte inleiding wordt dan op een bepaald thema uit dat bijbelboek ingespeeld. Tussen deze 39 bijbelweken staan 13 studieweken waarin aandacht gegeven wordt aan vragen over de Bijbel. Al met al een boeiend en leerzaam boek: een goede stimulans om met het Woord van God onderweg te gaan. Boekencentrum – Zoetermeer | 420 pag.| € 19,90

Onbeperkt houdbaar! Onder redactie van Herman van Wijngaarden en Diane Palm verscheen een fris en helder geschreven boek over de kern van het christelijk geloof aan de hand van de

75

Hulpmiddelen

apostolische geloofsbelijdenis. Elk artikel wordt in de vorm van drie belichtingen behandeld waardoor het – naast persoonlijke lezing – erg geschikt is voor het gesprek in groepsverband. De woordkeus is fris met oog op jongeren en er wordt veel gespreksstof aangereikt. De eigentijdse weergave van de Heidelbergse Catechismus die bij ieder hoofdstuk staat, laat zien wat de protestantse kerk vier eeuwen geleden heeft gezegd over de apostolische geloofsbelijdenis. De motivatie voor het boek was jongeren helpen in het verder ontdekken van de betekenis van het geloof, ook wanneer je in aanraking komt met allerlei vragen en ‘waarheid’ ter discussie gesteld wordt. Het is een hulpmiddel om ook in deze tijd doordacht en betrokken te leven vanuit de overtuiging. Diverse auteurs werkten aan deze uitgave mee. Jes! – Zoetermeer | 170 pag. | € 14,95

Leer me lezen Deze uitgave, geschreven door Herman van Wijngaarden in samenwerking met het Nederlands Bijbelgenootschap, zet jongeren aan het (bijbel)lezen! Bijbellezen wordt spannend als je er actief en persoonlijk mee aan de slag gaat. Dat is het uitgangspunt van dit inspirerende boekje in de serie Hot items. Om jongeren daarbij te helpen geeft het allerlei handige tips, inclusief tien praktische leessleutels (manieren om een bijbelgedeelte ‘open’ te laten gaan). Verder ook aandacht voor de vraag: waarom zou je eigenlijk in de Bijbel lezen…? Het boekje sluit aan bij de Bijbeltiendaagse van het Nederlands Bijbelgenootschap. Jes! – Zoetermeer | 64 pag. | € 6,50

76

Kinderen Tip Top serie Een vierdelige serie die u tal van ideeën geeft hoe u met jonge kinderen, die nog niet kunnen lezen, de Bijbel op vele manieren kunt ontdekken. Door middel van bijbelverhalen, spelletjes, liedjes en creatieve activiteiten leren de kinderen spelenderwijs steeds meer over God. Internationale Bijbelbond - Amerongen | € 2,95 (per deel)

Ontdekserie Een vierdelige serie bijbelse dagboekjes voor kinderen van 6-9 jaar. Titels: Ontdek over God; Ontdek over Jezus; Ontdek over Bijbelmensen; Ontdek over Gods vrienden. Samen met Polly Pienter en Peter Punt ontdekken kinderen wie God is en wat de Bijbel vertelt. Internationale Bijbelbond – Amerongen | € 6,95 (per deel)

Speurtocht Dagboekjes voor kinderen van 8-11 jaar. Helpt kinderen te ontdekken dat het leuk is om de Bijbel te lezen. Elke dag een code om op te lossen, een puzzel, een idee om over na te denken en voor te bidden. Internationale Bijbelbond – Amerongen | € 7,95 (per deel)

Steeds dichterbij De serie met dagboekjes voor tieners bestaat uit vier delen, de eerste twee delen voor de leeftijdsgroep van 10-12 jaar en deel 3 en 4 zijn voor de leeftijdsgroep van 1214 jaar, geschreven door Jolanda Veltkamp, Eliëtte Meerveld en Lydia Gunnink. De dagboekjes gaan over het Nieuwe Testament. De bijbelboeken Matteüs, Marcus en Handelingen vormen de leidraad voor de deeltjes. Vuurbaak – Barneveld | 96 pag. | € 7,90 (per deel)

Hand in hand Een helder opgezet bijbels dagboek afgestemd op jonge tieners. Het is een vervolg op eerdere dagboekjes voor 6+ en 8+. Met opdrachten, puzzels en vragen. Eindredactie: Joke Bosch. Boekencentrum – Zoetermeer | 230 pag. | € 13,90

Kinderbijbels Ark Media heeft een grote diversiteit aan goede kinderbijbels. Kijk voor meer informatie op www.arkmedia.nl

Catechesemateriaal Reflector – tienercatechese Zoals de reflectoren langs een onverlichte weg automobilisten aangeven waar zij moeten rijden, wil de catechesemethode Reflector catechisanten de weg wijzen, de weg naar God en de weg door deze wereld. Ook wil Reflector iets van het licht van Jezus Christus weerkaatsen en uitstralen. Reflector bestaat uit 10 delen voor verschillende leeftijdsgroepen tussen 12 en 20 jaar en sluit af met een deel voor de belijdeniscatechese. Boekencentrum – Zoetermeer

Geloof.nu Dit materiaal voor zes jaar geloofsonderwijs voor jonge mensen tussen de 12 en 18 jaar is goed doordacht van opzet. De jongeren worden in deze jaren gestimuleerd om God te gaan liefhebben en dat te laten zien in woord en gedrag. Een aantal gebruikers is zo enthousiast over het materiaal dat ze het toegankelijk hebben gemaakt voor jongeren met begrips- en

leerproblemen, maar ook voor doven. Dit resulteerde in het Beeldboek dat onlangs verscheen. Buijten & Schipperheijn – Amsterdam | 96 pag. | € 19,50

Follow up! Follow Up! is een catechesemethode voor kerken binnen de gereformeerde traditie. Follow Up! biedt een leeromgeving met lesmodules voor catechisanten, cursussen voor catecheten en een website met extra lesmateriaal, didactische ondersteuning, nieuws en een gebruikersforum. De methode bestaat uit een aantal modules die zijn geschreven voor vier leeftijdscategorieën. De modules vormen de basis voor de avond. Een module bestaat uit zeven lessen met één thema. In de eerste zes lessen wordt dit thema op verschillende manieren behandeld. In de zevende les komen de hoofdzaken uit de eerste zes lessen terug.De website biedt aanvullende informatie en materiaal zoals filmpjes, cartoons en alternatieve werkvormen.

Gespreksgroepen Wijs met de Bijbel In Wijs met de Bijbel (i.s.m. Evangelisch Werkverband uitgebracht) gaat ds. Jelle de Kok in op zestien geloofsthema’s. Het is vooral bedoeld voor het groepsgesprek, voor het samen nadenken en spreken over de wijsheid en richtlijnen die in Gods Woord te vinden zijn. De onderwerpen zijn logisch van opbouw, haken in op het begrip wijsheid in de context van de praktijk van het leven en bieden gespreksstof voor ten minste een jaar. De bedoeling van dit alles is om samen geestelijk te groeien en meer toegerust te zijn voor de praktijk van het christen-zijn.

77

Boeksignalement Missionaire gesprekscursus CE en vervolgcursus DE De cursus Christianity Explored (CE) helpt mensen om drie basisvragen te beantwoorden: Wie is Jezus? Waarom kwam Hij? En wat vraagt Hij van diegenen die Hem willen volgen? In 10 ontmoetingen ‘wandelen’ de cursisten door het hele Markus-evangelie. De structuur van elke CE-ontmoeting is eenvoudig en ontspannen: een informele maaltijd, een bijbelstudie, een korte uiteenzetting (of naar keuze een DVD) en een discussie. Het gaat erom dat er geconcentreerd aandacht gegeven wordt aan wat Gods Woord te zeggen heeft. CE is flexibel genoeg om in verschillende omstandigheden en vormen gebruikt te worden. Onder jongeren, in huiskringen, in studentengroepen, in Engeland in pubs en restaurants, in gevangenissen, tijdens vrije uren op het werk, of als huwelijksvoorbereidingscursus. CE biedt een schat aan materiaal voor de voorbereiding van de kringleiders. In detail worden suggesties gegeven voor een zorgvuldige voorbereiding van de CE-ontmoetingen. Het materiaal is beschikbaar in een NBV-versie en een HSV-versie. Discipleship Explored (DE) is een vervolg op CE en een reis door het bijbelboek Filippenzen voor iedereen die wil leren discipel van Jezus te zijn. Ga voor de actuele en uitgebreide informatie over alle materialen en de bestelmogelijkheden naar www.christanityexplored.nl

Groeien in geloof In het GROEIboek Groeien in geloof komen onderwerpen aan de orde, die praktische betekenis hebben voor ons dagelijkse christenleven en dus voor onze geestelijke groei en bloei. De schrijver, ds. Dick van Keulen, gaat in op wie de mens is; het probleem van de zonde; Wie is de Ver-

78

losser, wie is de Heilige Geest die in de gelovigen woont en ons leiding wil geven; gebed en Bijbel, maar ook op vernieuwing door middel van bijvoorbeeld genezing en herschepping. Er zijn twee handleidingen bij dit boek gemaakt door twee verschillende gemeenten (Veenendaal en Appingedam). Veenendaal heeft het materiaal over 22 ontmoetingen verdeeld en Appingedam heeft een handleiding voor 8 ontmoetingen. De handleidingen zijn digitaal beschikbaar en te bestellen via [email protected] GROEIboek € 10,-

Veelgestelde vragen: Als je God één vraag mocht stellen Stel je voor dat je God één vraag mocht stellen en dat je zeker zou weten dat je daarop een antwoord kreeg. Wat zou dan jouw vraag zijn? De auteurs, Paul Williams en Barry Cooper, hebben deze vraag de laatste jaren aan veel mensen voorgelegd. In dit boek gaan zij uitgebreid in op de twaalf meest gestelde vragen aan God. Ze baseren hun antwoorden op de woorden van Jezus Christus, zoals deze in de Bijbel aan ons worden doorgegeven. Dit boek is zeer interessant voor mensen die zelf op zoek zijn naar antwoorden op hun grote levensvragen, maar het biedt ook nuttige informatie voor christenen die deze vragen en antwoorden (opnieuw) willen overdenken. Voor zelfstudie of om goed voorbereid met anderen in gesprek te gaan over het christelijk geloof. Ark Media – Amsterdam | 164 pag. | € 12,95

Niemand is als God

De hand van God

Wanneer je als gelovige een mat gevoel hebt en God op een afstand ervaart, is het goed na te denken over het thema van dit boek: Wie is God eigenlijk? Wat houdt zijn wezen in, wat betekenen de namen die de Bijbel aan Hem geeft? Welke eigenschappen worden Hem toegeschreven en wat houdt het geheim in dat God de Vader, God de Zoon en God de heilige Geest samen één zijn? De inhoudt bepaalt je weer bij de rijkdom van God: bij zijn almacht, grootheid en ondoorgrondelijkheid, en tegelijkertijd bij zijn genade en verlangen een Vader voor ons te zijn. Hij roept op tot nieuw vertrouwen en toewijding vanuit ons hart en denken en wil ons bestaan doorademen met zijn Geest. De auteur, Andrew Wilson, stelt dat hoe beter wij God leren kennen, hoe groter zijn invloed zal zijn op alles wat we zijn en doen. Gideon – Hoornaar | 238 pag.| € 16,50 | ISBN 9789060674093

Voorganger en auteur Robert J. Morgan heeft vanuit zijn diepe inzichten in de bijbelse boodschap, en zijn jarenlange pastorale ervaring en gemeentewerk, een indrukwekkend, bemoedigend en realistisch boek geschreven over Romeinen 8:28. De belijdenis van Paulus dat God alles wil laten meewerken ten goede voor wie Hem liefhebben. Klopt dit wel wanneer we aan teleurstellingen en vragen denken, en waarom is vertrouwen in deze belofte van God van zo’n groot belang? Wat houdt dat goede dan in en wat bedoelt God met het Hem liefhebben te midden van verwarring? Het is een boek om in alle rust te lezen en te overdenken, waarbij Gods grootheid belicht wordt, die alles kan laten meewerken ten goede wanneer we liefde en vertrouwen in Hem voor ogen houden. Voorhoeve – Kampen | 203 pag. | € 19,90 | ISBN 9789029719278

Doordenken over God

Blinde vlekken in de Bijbel

In de apologetische reeks Doordenken over… verscheen een helder geschreven boekje over God, geschreven door dr. Benno van der Toren, docent dogmatiek aan de Wycliffe Hall, de predikantsopleiding van de Anglicaanse Kerk en aan de universiteit van Oxford. Het is geschikt voor de eigen doordenking en toerusting, en een bijzonder hulpmiddel of weggeefboek in het gesprek met mensen die meer willen weten en ontdekken over God, geloven en het unieke van het christendom. Thema’s: Gods zelfopenbaring in een multireligieuze wereld; Het bevrijdende geloof in de ene God; De drieenige God; Heilige liefde; Heeft God pijn?; Een persoonlijke relatie met God; Zijn Allah en de Vader van Jezus dezelfde God? Boekencentrum – Zoetermeer | 72 pag. | € 8,90 | ISBN 9789023923503

De Engelse auteur Adrian Plass gaat in dit boek in op verschillende bijbelgedeelten die intrigerend en prikkelend overkomen, waarbij een bepaald aspect ons denken onverwacht gevangen kan houden. Gedeelten die we als een ‘blinde vlek’ vaak over het hoofd kunnen zien. Toch houden ook die gedeelten een uitdaging in. Met zijn directe en eerlijke stijl van schrijven probeert hij zijn eigen gedachten te verwoorden. Hij maakt zijn respect voor de Schrift duidelijk en is tegelijk niet bang om over bepaalde uitspraken goed na te denken. Hij stelt wel duidelijk dat we bepaalde gedeelten nooit ten volle zullen begrijpen, tot de dag dat God zelf alle helderheid zal geven die nodig is. Merweboek – Sliedrecht | 160 pag. | € 12,50 | ISBN 9789057871245

79

Voor elke dag “In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Het was in het begin bij God. Alles is er door ontstaan en zonder dit is niets ontstaan van wat bestaat. In het Woord was leven en het leven was het licht voor de mensen. Het licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet in haar macht gekregen (…) Het Woord is mens geworden en heeft bij ons gewoond, vol van goedheid en waarheid…” Johannes 1:1-3 en 14 NBV

Naar Jezus kijken en luisteren

I

n dit themanummer van GROEI staat het Woord van God centraal. Daarbij komen in de artikelen veelgestelde vragen aan de orde. In het 90-dagendagboek willen we – voorafgaand aan uitspraken van God zelf over zijn Woord – nadenken over een van de evangeliën: het evangelie volgens Johannes. Waarom? Omdat Jezus het levende Woord van God is en God ons steeds weer uitdaagt naar zijn Zoon te kijken en te luisteren. Naar Jezus kijken en luisteren is overgenomen uit Sprekend Boek, een GROEI-special geschreven door Timon Ramaker. Hierin worden mensen uitgedaagd om met de Bijbel kennis te maken, toegespitst op een persoonlijke ontdekkingstocht door het evangelie naar Johannes. Het kan interessant zijn voor de GROEI-lezer, maar ook voor mensen die nog niet zo vertrouwd zijn met de Bijbel. Het rooster – op basis van veertig dagen – kan hierbij een stimulans zijn. De 40 dagen zijn wat uitgebreider dan u gewend bent. Daarom zijn de dagen 50-90 wat beknopter van opzet. In de genoemde gedeelten uit het Oude en Nieuwe Testament,worden we voortdurend door God zelf eraan herinnerd dat zijn Woord betrouwbaar en eeuwig is. Timon Ramaker schrijft in zijn inleiding: “Het Evangelie volgens Johannes is een van de vier beschrijvingen van het leven van Jezus. Vier beschrijvingen van een gebeurtenis… Vier kleuren. Vier impressies. Dat is best uniek. Wat opvalt als je ze met elkaar vergelijkt is dat ondanks de verschillende belichting van Jezus’ leven de centrale boodschap hetzelfde is.

80

Door de vier beschrijvingen hebben we als het ware een ‘verslag in stereo’. Het Evangelie volgens Johannes is een goede plek om te beginnen als je de Bijbel wilt lezen. Johannes geeft in zijn beschrijving veel diepte. Het Evangelie naar Marcus bevat misschien meer snelheid en actie en dat naar Lucas plaatst Jezus’ leven in de wereldgeschiedenis, maar Johannes laat de dynamiek van de relaties tussen God, Jezus en mensen het meeste zien. Het is intens en spannend.

Vertrouwen De schrijver is Johannes, een van de twaalf leerlingen van Jezus. Hij benadrukt in zijn beschrijving dat Jezus de Zoon van God is. Johannes laat in zijn verslag Jezus vooral ook zelf aan het woord. Hij daagt iedereen uit over de woorden en daden van Jezus na te denken. Het doel van dit boek wordt omschreven in hoofdstuk 1:118 en hoofdstuk 20:31. De auteur schreef om te laten zien dat Jezus Christus de Redder en Genezer voor de hele mensheid is. Johannes wil door zijn boek de mensen stimuleren hun vertrouwen in Jezus Christus te stellen. De Bijbel noemt dat ‘geloof’. In dit evangelie komt het woord ‘geloven’ 98 maal voor. Een ander woord dat veel voorkomt is ‘leven’ – maar liefst 39 keer. Je zou volgens Johannes het evangelie (dat Griekse woord betekent ‘goede boodschap’) samen kunnen vatten met: God wil dat wij leven en heeft door Jezus nieuw leven gegeven! In Jezus zien wij wat echt leven is. Jezus zegt op een gegeven moment zelf: “Wie Mij gezien heeft, heeft de Vader gezien” (14:9). Als je God wilt zien, kijk dan naar Jezus!

81

Voor elke dag Marleen Ramaker

Dag 4: Johannes 1: 44-52

Dag 1: Johannes 1:1-18

Jezus: God en mens

Jezus ziet je staan

Johannes begint met een haast poëtisch gedeelte. Het is best moeilijk, maar enorm diep. Hij noemt Jezus hier het Woord. Jezus is de communicatie van God aan mensen. Als je God wilt zien en horen, moet je naar Jezus kijken en luisteren. Volgens deze opening was Jezus vanaf het begin bij God en meer: was hij één met God. God kwam in Jezus bij ons wonen om ons weer met Hem in contact te brengen (vers 12). Vers 6 en 15 zijn intermezzo’s in het ‘gedicht’. Zij vertellen over Johannes de Doper, een profetische figuur die Jezus aankondigde en een grote rol speelde in verschillende religieuze gemeenschappen in de eerste eeuw. Morgen lees je meer over hem.

Jezus ziet iedereen persoonlijk. Hij vraagt niet van mensen om een nummer te worden, maar wil juist mensen laten ontdekken wie ze ten diepste zijn. Hij ziet mensen en kent ze door en door (vergelijk vers 49). Dat ontdekkingsproces vraagt wel vertrouwen. Jezus’ volgen is een eerste aanzet om Hem beter te leren kennen.

Lezen: Wat wordt er over Jezus gezegd? En hoe wordt erop gereageerd? Wat is mijn houding tegenover Hem? Doen: Probeer eens op te schrijven hoe je tegenover Jezus staat. Wil je meer over Hem weten of ben je vooral afwachtend? Ben je geïrriteerd of heb je een spannend gevoel? Waarom voel je je zo? Bidden: Misschien durf je wat je hebt opgeschreven aan God te zeggen? Ook als je alleen maar twijfels hebt… ook als je weet dat er meer in het leven is en je niet weet waar je het zoeken moet…

Dag 2: Johannes 1: 19-34

Wie is Jezus? Johannes speelde een opmerkelijke rol in het religieuze leven vlak voor Jezus’ optreden. Hij wees mensen erop dat ze misschien wel mooi praatten, maar dat hun leven er vaak anders uitzag. Hij riep mensen op om anders te gaan leven, zodat God kon komen (vers 23). De doop was een teken van deze ‘bekering’ (vers 25-26). Sommigen vroegen zich af of hij de verwachte Messias (Grieks: Christus) was, maar hij wees als antwoord op hun vraag naar Jezus. Johannes, die in de lijn van de grote profeten van het Oude Testament staat, zegt

82

van Jezus dat hij de Zoon van God is (vers 34). Jezus zal niet met water dopen, maar met de Geest van God zelf. Het gaat niet alleen om anders doen, maar om anders zijn! Lezen: Wat zegt Johannes over Jezus? Vers 29 is een hele kernachtige uitspraak van Johannes. Het geeft heel krachtig aan wat Jezus’ missie was. Hij heeft de zonde (alles wat er tussen God en mensen in de weg staat) weggenomen. Hoe? Niet als een krachtpatser, maar als een lam. Wie ben ik en wie zeg ik dat Jezus is? Doen: Zijn er terreinen in je leven waar je wel ‘mooi praat’, maar niet leeft naar wat je zegt? Bidden: Misschien wil je tegen God zeggen dat je Jezus wilt leren kennen.

Dag 3: Johannes 1: 35-43

Jezus nodigt mensen uit Twee leerlingen van Johannes vragen aan Jezus waar hij woont. Jezus zegt: ‘Kom maar mee, dan zul je het zien.’ Misschien gingen ze mee naar de timmersmanswerkplaats van Jezus (het Evangelie naar Lucas geeft ons het vermoeden dat hij timmerman was). Misschien gingen ze samen eten. Vanaf die tijd bleven ze echter bij Hem. Jezus trok de komende drie jaar intensief met ze op. Zijn leven was open voor de mensen om Hem heen. Hij had geen geheimen, maar was transparant en authentiek. Lezen: Wat betekent het om Jezus te volgen (vers 38, 41)? ‘Wat zoek je’, vraagt Jezus (vers 39). Wat zoek jij in het leven? Doen: Maak eens een lijst van de dingen in je leven die jij het meest belangrijk vindt. Bidden: Wat zou je van Jezus willen leren? Zeg dat tegen God.

Lezen: Wat is mij vooral opgevallen in de ontmoeting van Jezus en zijn eerste leerlingen? Herken ik mij in een van de leerlingen? Doen: ‘Kom en zie’ (vers 40, 47). Doe iets waarin je tot uitdrukking brengt dat je Jezus persoonlijk wilt ontmoeten. Schrijf bijvoorbeeld eens op wat je bezighoudt en ga bidden. Bidden: Nathanaël noemde Jezus de Zoon van God en Koning van Israël (49). Vraag of God zich aan jou wil bekendmaken.

Dag 5: Johannes 2:1-11

Jezus wil dat we volop leven In het leven van Jezus zien wij hoe God het leven bedoeld heeft. Jezus wijst ons de weg naar het leven. Zijn eerste wonder gebeurde op een bruiloft. Hij zorgt ervoor dat het feest door kan gaan. En met betere wijn dan daarvoor! Lezen: Wat is zo bijzonder aan dit eerste wonder? Jezus maakte van ‘gewoon’ water wijn. Hij geeft er smaak aan. Hoe beleef ik mijn leven? Doen: Schrijf voor jezelf op waar je naar teleurgesteld in bent en waar je naar verlangt. Bidden: Vertel God over je teleurstelling en verlangen. Hij is in jou geïnteresseerd.

Dag 6: Johannes 2: 12-25

Jezus is gepassioneerd Jezus is in het vorige hoofdstuk twee keer het lam genoemd. Dat is een beeld van onschuld en vriendelijkheid. Hij was echter absoluut geen doetje. Vanuit zijn overtuiging van wat

waardevol is, kon hij enorm kwaad worden. De tempel is een plek om God te ontmoeten en niet de plek om een financieel slaatje uit te slaan. Lezen: Hoe reageren de mensen op Jezus? Waren ze blij met zijn actie? Jezus was vol liefde maar kon ook kwaad worden over onrecht. Wat zegt dit mij? Doen: Mensen maken tot de dag van vandaag van religie commercie. Ga na waar jouw beeld van het christelijk geloof beïnvloed is door dingen die niet van God zijn (religie als machtsmiddel, als commercie, als politiek, als dooddoener). Bidden: Vraag God om te kunnen onderscheiden wat van Hem is en wat niet.

Dag 7: Johannes 3:1-21

In gesprek met Jezus ’s Nachts (blijkbaar wil hij niet gezien worden) komt er een invloedrijke man naar Jezus. Iemand van het religieuze en politieke establishment. Iemand die moreel een hoogstaand leven leidt. Jezus vertelt hem dat hij met zijn best doen er niet komt. Als je met God wilt leven, moet je openstaan voor het nieuwe leven dat God je wilt geven. Want leven – dat wil God geven. Lezen: Wat probeert Jezus vooral duidelijk te maken? Wanneer ben je ‘opnieuw geboren’ (vers 14-17)? Doen: Probeer ik met God te leven door uiterlijke regeltjes en disciplines te volgen of van binnenuit? Bidden: Vraag God of Hij je ervan wil overtuigen dat Jezus volop leven wil geven.

Dag 8: Johannes 3:22-36

Op Jezus kun je aan Johannes vertelt weer wie Jezus is: Hij komt van God (vers 31). Johannes is een belangrijke figuur, maar hij wijst erop dat Jezus degene is die mensen nodig hebben. Jezus spreekt woorden van God en is vol van Gods Geest (vers 34).

83

Voor elke dag

Lezen: Wat zegt Johannes over Jezus? Wat betekent dat voor hem? En wat voor ons? Doen: Johannes vergelijkt zich met een vriend van de bruidegom. Bij de bruiloft gaat het niet om de vriend, maar om de bruidegom en zijn bruid. Maar dat is juist de reden voor het feest. Is Jezus voor mij reden voor een feest? Bidden: Bedank God voor het leven dat hij gegeven heeft als je Jezus vertrouwt (36).

Dag 9: Johannes 4: 1-42

Innerlijke dorst Jezus was controversieel. Hij doorbreekt sociale, culturele en morele grenzen… In dit verhaal spreekt hij met een vrouw, die tot een bevolkingsgroep hoorde waar de de Joden eigenlijk liever niets mee te maken wilde hebben. Bovendien was deze vrouw ook nog eens nogal losjes in relaties. Driemaal ‘not done’ in Jezus tijd (vergelijk vers 27). Maar Jezus praat met haar. En niet zomaar over koetjes en kalfjes, maar over haar diepste verlangens. Lezen: Hoe benaderde Jezus deze vrouw? Wat bracht bij haar verandering teweeg? Doen: Welke diepste verlangens heb ik en hoe heb ik geprobeerd daar een vervulling voor te vinden? Bidden: Vertel aan God wat er in je hart leeft.

Dag 10: Johannes 4:43-54

Jezus vraagt vertrouwen “Bewijs me dat God bestaat!”. Het is niet alleen iets van de moderne tijd, maar van alle tijd. Jezus stelt het hier aan de orde (vers 48). Maar deze man, een militaire officier, geloofde Jezus op zijn woord en zijn zoon geneest. Lezen: Hoe reageert Jezus op de man? Waarom? Wat vertelt deze geschiedenis over Jezus? Doen: Ben ik meer geïnteresseerd in wat God mij kan geven dan in hemzelf? Bidden: God wil nieuw leven geven, maar nog meer: Hij wil ons van hart tot hart kennen. Zeg tegen God wat dit in je oproept.

84

Dag 11: Johannes 5:1-18

Jezus roept reactie op Jezus is geraakt door de pijn en nood van mensen en geneest. De reacties zijn verschillend. Sommigen reageren hierop in geloof en herkennen in Hem de beloofde verlosser en genezer. Anderen storen zich aan Hem. Hij past niet in hun denken. Lezen: Jezus zoekt mensen op. Waaruit blijkt dit? Wat werkt Jezus in het leven van de verlamde man uit? Doen: Jezus zoekt iemand ‘die geen mens’ om hem heen had (vers 7). Leef ik voor mezelf of (ook) voor anderen? Wie zou ik deze week kunnen opzoeken? Bidden: Vertel God over de reacties die Jezus bij je oproept en vraag Hem dat je Hem beter mag leren kennen.

Dag 12: Johannes 5:19-47

God en Jezus zijn één Jezus’ wil in alles en altijd leven zoals God de Vader dat wil. Waarom? Omdat Hij weet en erop vertrouwt dat God door en door goed is en het beste met de wereld voor heeft. Hij doet niets zonder Hem. Zijn denken, spreken en handelen vloeien voort uit zijn verbondenheid met de Vader (verzen 19, 20, 43). Lezen: Ga na hoe vaak Jezus naar zijn Vader verwijst. Probeer de betekenis van vers 19 en 20 in eigen woorden weer te geven. Doen: Jezus was vrij. Hij liet zich niet bepalen door wat anderen van Hem vonden. Wanneer we onze prioriteiten laten bepalen door God, zijn we niet afhankelijk van anderen (41-44). Wat zijn mijn prioriteiten? Bidden: Bid om een goede focus in je leven.

Dag 13: Johannes 6:1-71

Jezus is levensnoodzakelijk Een lang hoofdstuk vandaag. Het begint met twee wonderlijke gebeurtenissen, waar Jezus in zijn onderwijs bij aanknoopt. Wonderen zijn

in de bijbel nooit ‘mirakels’ of ‘trucjes’, maar gebeurtenissen die een diepe betekenis hebben. Als Jezus deze enorme ‘picknick’ mogelijk maakt, wijst hij erop dat het levensbrood van God komt. Hij vergelijkt zichzelf met brood en water dat we nodig hebben om te leven. Mensen hebben Hem nodig om echt te leven. De reacties zijn weer verschillend. Sommigen stonden voor Jezus’ woorden open (zoals Simon Petrus), anderen haakten af.

kun je er volgens Jezus achter komen of wat Hij zegt waar is of niet? Doen: In hoeverre ben ik bereid Gods wil te doen (17)? Bidden: Bid om helder inzicht. Concreet:

Lezen: Jezus voorzag in brood (10-13), noemt zich het brood dat leven geeft (35) en wijst op eeuwig leven (40). Wat bedoelt Hij met het leven dat Hij wil geven? Jezus geeft mensen de vrijheid om zich van Hem af te keren (67). Hij manipuleert niet, maar respecteert de vrije keuzes van anderen. Wat zegt dit over God? Doen: Jezus verwijst naar zijn Geest die leven bewerkt (63). Vertrouw ik op God of toch meer op mijn eigen mentale spierkracht (vergelijk ‘lichaam’ in vers 63)? Bidden: Petrus belijdt dat Jezus de Messias is (69). Wie is Jezus volgens jou? Zeg dat tegen God.

Jezus’ heldere, onverbloemde optreden geeft bij veel mensen verzet. Ze willen Hem in een hokje kunnen plaatsen, maar dat lukt niet goed. Toch zijn ze onder de indruk van het gezag van Jezus waarmee hij onder andere uitroept dat uit iedereen die in Hem gelooft rivieren van fris en levengevend water zullen vloeien... (38).

Dag 15: Johannes 7:25-52

De Geest geeft leven

Lezen: Waaruit blijkt dat Jezus gezag heeft? (25-31 en vers 46). Jezus verwees naar zijn Vader (28,29). Dat gaf Hem vrijheid en gezag. Wat betekent dit voor mij? Doen: Jezus nodigt iedereen hartelijke uit (37,38). Accepteer ik zijn uitnodiging? Bidden: Bid om de verfrissende waterstroom van God (39).

Dag 16: Johannes 8:1-20

Jezus veroordeelt niet Jezus kwam om leven te geven. Hij wil mensen niet de grond in praten, maar juist perspectief geven. Hij is het licht dat duisternis weg kan nemen. Hij wil ons laten zien hoe God het leven bedoeld heeft toen hij ons schiep.

Dag 14: Johannes 7:1-24

De waarheid onderzoeken Jezus benadrukt onder andere dat we ervoor moeten oppassen dat we vanuit onze eigen tradities, gebruiken en regels oordelen. Willen we nagaan waar het werkelijk om gaat en wat er in het leven écht toe doet? Lezen: Hoe stonden Jezus’ familie en andere mensen tegenover Hem in dit gedeelte? Hoe

Lezen: Wat valt mij vooral op in dit bijbelgedeelte? Waarin spreekt het me aan? Doen: Let eens op wat Jezus doet voordat hij antwoord geeft (6-11). We weten niet wat hij schreef, maar het is fascinerend. Nam hij zo even te tijd om na te denken? Nam hij zo de spanning van de oververhitte discussie weg? Jezus was wijs en Johannes heeft het gesignaleerd en beschreven. Wat leer ik daarvan? Bidden: Jezus oordeelt niet (7, 15,16), maar helpt de vrouw. Vraag God om wijsheid, dat zijn licht je leven binnen mag dringen (12).

85

Voor elke dag

Dag 17: Johannes 8:21-59

Waar is God? ‘Waar is uw Vader?’, vroegen de religieuze leiders aan Jezus in vers 19. ‘Als je mij hebt gezien, heb je de Vader gezien’, antwoordt hij. Dit is de kern: in Jezus heeft God zichzelf in zijn hart laten kijken. Als je God wilt leren kennen, moet je naar Jezus kijken. Jezus bepaalt in het gedeelte van vandaag mensen er opnieuw bij dat ze Hem nodig hebben. Hij wil mensen vrijmaken. De waarheid maakt je vrij (32). Echt vrij (36)! Lezen: Waaruit blijkt dat Jezus durft te confronteren? Sta ik open voor waarheid, ook al is die misschien pijnlijk? Doen: Wat is er nodig om vrij te zijn? Zie vers 31-34. Bidden: Vraag aan God of hij meer vrijheid wil geven. Bedank God voor Jezus (36).

Dag 18: Johannes 9:1-41

Jezus geeft focus Als ‘licht van de wereld’ (vers 5) geneest Jezus een blinde man. Hij helpt de man ook in te zien dat hij een spirituele focus nodig heeft: zicht op wat waar is en waar het in het leven om gaat (vers 35-39). Lezen: Wat valt op in deze geschiedenis? Wat betekent het voor mijn situatie? Doen: Op welke terreinen van je leven heb je meer zicht nodig? Probeer het eens op te schrijven. Denk je dat God je wil helpen meer focus te krijgen? Bidden: Vraag God of Hij met zijn licht in je leven wilt schijnen. Dat geeft je meer focus!

Dag 19: Johannes 10:1-21

Geen nummer Geen nummer, maar een naam. Jezus vergelijkt zich met een herder. De Goede Herder kent de schapen stuk voor stuk. Hij roept ze bij hun naam en de schapen herkennen zijn stem. Het is een beeld over luisteren en vertrouwen.

86

Het gaat Jezus niet om de massa, maar om iedereen persoonlijk. Hij kent je naam. In het Oude Oosten drukt de naam van iemand zijn identiteit uit. Dat God je naam kent, betekent dus dat hij weet wie je ten diepste bent. Hij begrijpt je.

Dag 23: Johannes 12:1-11

Rusten in Gods liefde Jezus weet dat de dood nadert en ervaart de vijandschap. Toch bewaart hij zijn rust door dicht bij zijn Vader te blijven. De zalving door Maria betekende waarschijnlijk veel voor Hem. Ze toonde hierin haar hart. Johannes schrijft met een esthetisch gevoel voor detail dat de geur van het parfum zich door het gehele huis verspreide (vers 3).

Lezen: Welke kenmerken horen bij Jezus als Goede Herder? Hoe kan ik zijn stem leren herkennen? Doen: Hoe ga ik met mensen om? En hoe zie ik mezelf? Besef ik hoe uniek en waardevol ieder mens is? Bidden: God wil je laten weten dat hij van je houdt. Luister naar Hem.

Dag 20: Johannes 10:22-42

Jezus wil beschermen Jezus wil je voor altijd beschermen. “Niemand kan het uit de hand van mijn Vader roven...” (29). God de Vader en God de Zoon staan hiervoor garant: “De Vader en ik zijn één” (30). Hij heeft zijn leven voor je overgehad. Als je dat geloofd kan niets je van Hem losmaken. Lezen: Wat is de centrale boodschap van Jezus? Welke betekent dat voor mij? Doen: Jezus vraagt eerlijk onderzoek (37-38). Ga bij jezelf na of jij een ontmoeting met Jezus nog uit de weg gaat. Bidden: Vraag God of Hij je beschermt – en bedank Hem dat als je in Jezus gelooft je mag weten dat Hij je nooit loslaat.

Dag 21: Johannes 11:1-44

Sterker dan de dood Jezus is niet alleen het licht van de wereld en de waarheid, maar óók het leven. Hij wil dat we leven en wil leven geven. Dat zien we in deze geschiedenis van de opwekking van Lazarus. Jezus wil echter niet zomaar leven, maar eeuwig leven geven (vers 25-26). Over dat eeuwige leven kunnen we ons natuurlijk moeilijk een voorstelling maken. Het gaat niet in de eerste plaats om een oneindig leven, maar om een leven dat een extra dimensie heeft, omdat

het deel aan God heeft. Dat begint hier en nu! Lezen: Wat valt mij in dit verhaal op? Herken ik mij in de reacties van Marta en Maria? In wie het meest? Doen: Jezus voelt intens mee en huilt (33). God zelf is niet onbewogen onder al het lijden en verdriet op aarde. Hij is er door geraakt. Dat blijkt al bij de profeten in het Oude Testament. Laat ik me raken door pijn en verdriet van anderen? Hoe kan ik meer meeleven met anderen? Bidden: Jezus vraagt vertrouwen (25-27). Ik wil Hem vertrouwen voor:

Dag 22: Johannes 11: 45-57

In het verborgene Een aparte gebeurtenis. Kajafas zegt iets dat erg cynisch overkomt. Hij zegt dat het beter is dat ze Jezus doden, dan dat het hele volk verloren gaat. En daarmee heeft hij meer gelijk gehad dan hij ooit kon vermoeden. Jezus stierf onschuldig, maar daarmee heeft hij ontelbare mensen gered. Het leek in Jezus leven helemaal uit de hand te lopen, maar God is groter en werkt op verborgen manieren, die mensen niet konden voorzien. Lezen: Wat motiveert de religieuze leiders (48)? Wat motiveerde Jezus om te sterven (52)? Doen: Vertrouw ik dat God in mijn leven werkt, ook al zie ik dat misschien niet? Gebed: Dank God dat hij zijn schepping trouw blijft en Hem niets uit de hand loopt.

Lezen: Jezus nam tijd voor zijn discipelen (11:54). Het blijkt ook uit hoofdstuk 12. Wat zegt dit over vriendschap? Jezus komt op voor Maria (12:4-7). Wat leer ik hiervan? Doen: Wie kan ik vandaag bemoedigen en bevestigen? Bidden: Bidt voor fijngevoeligheid en een royaal hart.

Dag 24: Johannes 12:12-36

Vrucht door de dood heen Jezus weet dat door krachtpatserij het koninkrijk van God geen stap dichterbij komt. Met macht en retoriek zou Hij het volk kunnen manipuleren, maar Hij weet dat harten alleen door liefde kunnen veranderen. Hij weet dat zijn weg door de dood voert. Zijn leven zal als een graankorrel zijn, die pas door te sterven vrucht kan geven. Lezen: Waaruit blijkt dat Jezus heel realistisch zijn dood onder ogen ziet? Jezus weet dat vernedering vooraf gaat aan verheerlijking (24). Hoe beleef ik dat? Doen: Ga eerlijk met emoties om. Zie Jezus’ voorbeeld (27,28). Bidden: Bid om helderheid. Leven is spannend en daar heb je een goede focus bij nodig (36).

Dag 25: Johannes 12:37-50

God zien God zien… dat kan toch niet? Toch zegt Jezus dat wie Hem gezien heeft God heeft gezien! In Jezus laat God zich in zijn hart kijken. Als

87

Voor elke dag

je twijfelt of God al dan niet goed is: kijk naar Jezus leven en je weet het. Jezus kwam om het licht aan te doen zodat we kunnen zien wat echt is en wat niet. Hij vertelt over het leven en leeft het zelf ook uit. Lezen: De woorden van Jezus zijn vol leven. Waarom? Jezus zegt dat als je zijn woorden hoort, je er ook wat mee moet doen. Hij vraagt om reactie (vers 47). Doen: Wat zou ik kunnen doen als ik Jezus woorden serieus neem? Bidden: God, als uw woorden echt vol leven zijn (vers 50), overtuig me daar dan van!

Dag 26: Johannes 13:1-20

Nederigheid: pure kracht In de tijd van Jezus waren de straten stoffig. Je voeten dus ook. Als je ergens te gast was, werden je voeten gewassen. In deze geschiedenis wast Jezus de voeten van zijn leerlingen. Je zou het andersom verwachten: de leerlingen die de voeten van hun leraar wassen… Jezus stimuleert hun echter om elkaars voeten te wassen. Wees niet gericht op jezelf, maar help elkaar. Uit zijn voorbeeld wordt duidelijk dat nederig zijn niet betekent dat je een watje bent, maar dat je echt mens bent en andere mensen dat ook kunt laten zijn. Lezen: Hoe waardeert de schrijver van het evangelie Jezus’ aktie (1)? Vind ik het moeilijker om te geven dan te nemen? Doen: Hoe kan ik vandaag Jezus’ voorbeeld volgen? Bidden: Bedank God dat Hij tot het uiterste is zegaan.

Dag 27: Johannes 13:21-38

Verraad en liefde God werd mens om de relatie weer te herstellen die door de zonde kapot was gegaan. Maar de geschiedenis herhaalt zich: mensen die met Hem leven keren zich van Hem af. Jezus weet dat Judas, één van zijn leerlingen Hem gaat verraden. Nadat hij drie jaar van zijn leven in Hem heeft geïnvesteerd… Jezus weet het en nadat Hij zijn voeten heeft gewassen laat Hij aan Judas de vrijheid om weg te gaan. Het gedeelte eindigt met: “en het was nacht”. Zo zal Jezus zich ook gevoeld hebben. Daarna pakt Jezus het thema van het begin van het gesprek weer op: Hij roept op om elkaar lief te hebben. Want liefde is het kenmerk van Jezus. Lezen: Wat doet het verraad emotioneel met Jezus en hoe reageert Jezus hierop? Wat betekenen de verzen 34 en 35 voor mij? Doen: Petrus is in alles enthousiast, maar ook snel overmoedig. Jezus is realistisch en corrigeert hem... Petrus zal later één van de belangrijkste leiders van de kerk worden. Maak ik mijn woorden en voornemens waar? Bidden: Vraag God of Hij je inzicht in jezelf wil geven.

Dag 28: Johannes 14:1-14

Wie is God? Filippus stelt Jezus een vraag: ‘Laat ons God zien, dan is het oke’. Een herkenbaar verlangen. Bewijs maar dat God bestaat, dan kan ik geloven… Jezus antwoord is niet belerendtheoretisch, maar verrassend en concreet. Hij stelt een tegenvraag: “Ik ben nu al zo lang bij jullie, en nog ken je me niet?” Lezen: Waarom geeft Jezus dit antwoord? Jezus moedigt aan om naar God toe vrijmoedig te zijn (vers 14). Wat bedoelt hij met ‘vragen in mijn naam’? Doen: Ga eens bij jezelf na hoe je met God in je leven omgaat. Is dat even persoonlijk als Jezus’ leerlingen met Hem omgingen? Geloof je dat dat kan?

88

Bidden: Bedank God dat je Hem persoonlijk kunt ennen door Jezus.

Dag 29: Johannes 14:15-31

Jezus wil bij ons zijn Jezus vertelt zijn leerlingen dat Hij naar de Vader gaat (1), maar dat Hij hen niet alleen achterlaat (18). Hij zegt iets heel aparts: “Ik kom bij jullie terug” (18). In vers 26 maakt Hij duidelijk dat Hij door zijn Geest bij zijn leerlingen zal zijn. Christenen geloven dat God de Vader naar de aarde is gekomen in zijn Zoon, Jezus Christus, en dat nadat Jezus weer naar de Vader is gegaan, Hij door de heilige Geest in ons leeft. In het boek Handelingen, dat in de Bijbel na de vier beschrijvingen van Jezus’ leven staat, lees je de geschiedenis van de uitstorting van de Geest over christenen (Handelingen 2). Dat is niet zomaar een idee, maar een ervaringsrealiteit. Daarom kan Jezus de heilige Geest de Trooster noemen (vers 26). Lezen: Welke verzen spreken mij vooral aan? Ervaar ik Jezus’ Geest in mijn leven? Zijn er mensen om me heen die duidelijk iets uitstralen van de heilige Geest die in hen is? Doen: Jezus wil zich aan ons bekendmaken. Op welke terreinen kan ik meer openstaan voor zijn liefde en wil? (21 en 23). Bidden: Dank God voor wat Hij in dit bijbelgedeelte aan je belooft en vraag Hem om het een realiteit te laten worden in je leven.

Dag 30: Johannes 15:1-17

Verbondenheid Jezus kwam naar de aarde om relaties te herstellen. Zo kun je het Evangelie samenvatten. God wil dat wij volop leven. In deze gelijkenis gebruikt Jezus daarvoor het beeld van de wijnstok. Het geheim van een vruchtbaar leven is verbondenheid met Jezus. Vanuit je contact met Hem stromen levenssappen je leven binnen. In de verzen 9-17 noemt Jezus dat ‘in Hem’ blijven. Lezen: Wat zegt dit gedeelte over God en over Jezus? Wat betekent het voor mij?

Doen: Op welke terreinen van mijn leven zie ik vrucht en op welke niet? Wat betekent dat? Bidden: Bedank God voor het leven dat Hij wil geven en dat Hij jou ‘snoeit’ om steeds mooiere druiven voort te brengen.

Dag 31: Johannes 15:18-16:4

Tegenspraak Jezus wil verbondenheid geven, maar is realistisch: er komt ook tegenspraak. In zijn leven is dat al zichtbaar. We lazen daarover in onder meer hoofdstuk 12. Maar ook in de levens van de mensen die met Hem willen leven zal er reactie en tegenspraak zijn. Als je met Hem wilt leven is niet alles koek en ei. Waar God is, kan namelijk niet iets zijn wat in strijd met zijn karakter is. Waar waarheid is, kan geen leugen zijn. Waar licht is geen duisternis. Waar Jezus komt, kunnen leugens en duisternis zich niet meer verstoppen. Johannes begint in hoofdstuk 1 al met het beeld van licht en duisternis en dat blijft in dit evangelie een belangrijke lijn. Als je met Jezus wilt leven, moet je dus niet gek staan te kijken waar je verzet oproept. Niet alles kan. Als alles even waar is, is niets meer waar. Als niets écht waar is, is niets de moeite waard. Lezen: Waarom roepen volgens Jezus zijn leerlingen verzet op? Wat bedoelt Jezus in vers 25 waar hij een oud lied (Psalm 69:5) citeert? Doen: Waar vind ik het in mijn leven moeilijk om radicaal met Jezus te durven leven? Bidden: Bid om moed om echt te durven gaan voor waarheid en het licht.

Dag 32: Johannes 16:5-16

De invloed van Jezus Jezus’ Geest wil in ons leven. In dit gedeelte noemt Jezus drie dingen die de heilige Geest in ons wil doen: Hij wil ons overtuigen van ‘zonde, gerechtigheid en van oordeel’ (8-11). Dat klinkt erg zwaar en moeilijk. Het is ook enorm kernachtig. Leven met Jezus is geen oppervlakkige spiritualiteit, maar gaat enorm diep. Gelukkig geeft Jezus wel kort aan waar

89

Voor elke dag

Hij bij deze woorden aan denkt. De heilige Geest zal als een soort röntgenfoto zijn die je laat zien dat: de kern van het probleem tussen God en mensen is dat wij Hem niet vertrouwen. Mensen kunnen hun persoonlijke en wereldproblemen niet zelf oplossen; alleen in afhankelijkheid ‘van boven’ is er perspectief. De donkere dingen in ons leven lijken soms wel heel wat, maar God is licht en het licht is veel sterker. Lezen: Waarom is het beter voor ons in de eenentwintigste eeuw dat we Jezus niet meer ‘life’ kunnen ontmoeten? (vergelijk vers 7). De heilige Geest verwijst naar Jezus (vers 13-15). Daarom is echte spiritualiteit altijd op Jezus gericht. Doen: Op welk van de drie genoemde terreinen ben ik nog niet door de heilige Geest overtuigd? Bidden: Bid voor een krachtige werking van de heilige Geest in je leven.

Dag 33: Johannes 16:16-33

Van verdriet naar vreugde De Geest van God en van Jezus wil bij en in ons zijn. Hij leidt tot de volle waarheid en opent onze ogen meer en meer voor Jezus. Jezus vergelijkt de periode dat de leerlingen nog moeten wachten op zijn Geest met een zwangerschap. Als het kind er is, is er uitzinnige vreugde en is al het verdriet vergeten. Lezen: Wat leert dit gedeelte over de heilige Geest? Welke betekenis heeft Gods Geest voor mij? Doen: Jezus wijst op blijdschap. Daar hebben we nuchtere Nederlanders wel wat moeite mee. Hoe komt blijdschap tot uiting in mijn leven, werk en relaties? Bidden: Jezus wist dat de Vader Hem niet verliet (32) en roept op tot ‘goede moed’ (33). Hij daagt ons hierin uit om God elke dag opnieuw te vertrouwen.

Dag 34: Johannes 17:1-26

90

Vader. We horen Hem verwoorden wat er een paar uur voor zijn sterven op zijn hart ligt… niet ‘zijn eigen hebben en houden’, maar jou en mij! We komen zijn hartsverlangen en zijn prioriteiten te weten. Dat is spannende ‘lifechanging’ literatuur! Lees en laat je raken door zijn passie, zijn visie en zijn agenda. In vers 6 bid Hij voor zijn leerlingen en in vers 20 bid Hij voor iedereen die door hun verkondiging in Jezus gaan geloven: miljoenen christenen over de hele wereld, jij en ik… Lezen: Onderzoek de gebedsonderwerpen van Jezus. Wat betekenen die voor mij? Doen: Waar bid ik tot nu toe voor? Wat leer ik van Jezus gebed? Bidden: Jezus sprak, zodat de liefde die in God is ook steeds meer ons leven zal kenmerken (vers 26). Bedank God voor de liefde die Hij geeft.

Dag 35: Johannes 18:1-40

Jezus was vrij Het is een wonder hoe Jezus in alle rust het verraad en de gevangenneming onder ogen kan zien. Hij vertrouwt zich toe aan zijn Vader. Jezus’ focus werd telkens bepaald door het Koninkrijk van God (36). Dat gaf Hem ook een enorme vrijheid, die onder meer tot uiting komt in zijn vrijmoedigheid in het gesprek met Pilatus (33-37). Lezen: Heeft Jezus een eerlijk proces gehad? Waarom wel of niet? Wat zou er psychologisch

in Jezus zijn omgegaan? Ik leer van Jezus dat: Doen: Jezus koos er voortdurend voor om God in alles te vertrouwen (11). Daarom verzette Hij zich niet. Toch was Hij geen doetje, maar bewees Hij telkens zijn kracht (21-24). Waarom kon Hij zo sterk zijn en wat leer ik daarvan? Bidden: Here God, leer mij ondanks alles U te vertrouwen. Leer mij dat ik mijn identiteit in U zoek, zoals ook Jezus dat in alles deed.

Dag 36: Johannes 19:1-16

Zie, de mens! Pilatus zei spottend: “Hier is hij, de mens!”(5), maar daar had hij meer gelijk mee dan hij wist! In Jezus zien we de mens zoals God hem bedoeld heeft. Lezen: Wat lezen we over Pilatus’ karakter? Wat leer ik van Jezus’ reactie op Pilatus’ machowoorden (verzen 10-11)? Doen: Ga na of er terreinen in je leven zijn waarin je samen met Jezus moediger mag zijn – ook al snapt je omgeving er weinig van. Bidden: Bedank God dat Hij in Jezus een écht mens heeft laten zien.

Dag 37: Johannes 19:17-42

Jezus volbracht zijn missie Jezus bleef in zijn stervensuren gericht op God en op mensen. Zo regelt Hij dat Johannes de zorg voor zijn moeder op zich neemt. Liefde bleef zelfs in zijn doodsstrijd zijn leven kenmerken. Als Hij sterft zegt Hij: “Het is volbracht”. Tot slot… of als een nieuw begin? Lezen: Welke feiten lezen wij over de kruisiging? Waarin raakt het mij? Doen: Waar ben ik op mezelf gericht en zou ik meer voor anderen kunnen doen? Bidden: Help mij me te beseffen dat U me in alles draagt.

Dag 38: Johannes 20:1-23

Jezus bidt voor ons

Jezus herstelt relaties

In dit gedeelte horen we Jezus praten met zijn

Jezus stond op uit de dood! De duisternis kan

het licht niet klein krijgen. Jezus heeft hiermee de gevolgen van de zondeval vernietigd. Schuld en schaamte hebben niet meer het laatste woord. Het is bijzonder dat vrouwen de eerste getuigen van zijn opstanding zijn. Juist vrouwen, die in het openbare leven van die tijd niet serieus genomen werden, werden de eerste getuigen. Voor Jezus tellen mannen en vrouwen, Joden en Grieken, kinderen en volwassenen allemaal mee. Een eerste teken van herstel van relaties dat God brengt door Jezus’ leven. Lezen: Wat lezen we over Maria van Magdala? Wat betekenen Jezus’ woorden voor haar en mij? Doen: Jezus geeft ons een persoonlijk missie (21). Voor vandaag betekent dit: Bidden: Jezus, U belooft vrede (19-21). Help mij hieruit te leven en deze door te geven.

Dag 39: Johannes 20:24-31 en 21:1-25

Jezus leeft Jezus komt na zijn opstanding de mensen tegemoet. Hij begint daar waar mensen zijn. Tomas twijfelt over de opstanding en Jezus geeft hem die ruimte... Je mag met je vragen komen. Het is belangrijk om twijfelvragen serieus te nemen. Als het geloof écht is, kan het best tegen een stootje… Wél roept Jezus op tot geloof. Ook ondanks je vragen mag je geloven. “Gelukkig zijn zij die niet zien en toch geloven” (29). Je kunt toch immers niet alles zien? Lezen: Wat lezen we over Tomas? En wat zegt Jezus’ verschijning aan de discipelen ons over wie Hij is? Doen: Heb ik twijfelvragen in mijn leven? Wat doe ik er concreet mee? Bidden: Jezus zoekt de ontmoeting. In het Oude Oosten kwam dat vooral tot uitdrukking rondom de maaltijd (12). Bidden is naar God toegaan en jezelf openen voor Hem. Zeg tot God dat je Hem graag wilt ontmoeten.

91

Voor elke dag

Dag 40: Johannes 21:15-25

Jezus wil samenwerken Jezus bemoedigt in deze geschiedenis Petrus, die nadat hij Jezus drie keer had verloochend, zich een ‘loser’ voelde. Hierin wordt duidelijk dat Jezus onvolmaakte mensen in zijn team wil hebben. Hij kan iedereen inzetten, mits ze wél hem liefhebben, leven uit zijn vergeving en openstaan voor zijn leiding. “Volg mij”, deze uitnodiging is voor iedereen persoonlijk (verzen 21-22). Lezen: Wat zegt dit gedeelte over Petrus? Wat leer ik van Jezus’ woorden en raken ze mij? Doen: Wie zou ik vandaag kunnen bemoedigen? Bidden: Jezus roept je op om Hem te volgen. Wat doe je ermee?

Dag 41: Genesis 1

De sprekende God In de komende 50 dagen willen we vooral Gods Woord aan het woord laten over het gezag en de kracht daarvan. Zo lezen we in Genesis 1 over de sprekende en scheppende God. Ook in de ontmoeting met de mens. In hoeverre wil ik hiervoor openstaan en zijn stem leren verstaan? Wat spreekt mij in Genesis 1 aan?

Dag 42: Exodus 4:1-17, 20 en 28

Gods Woord is krachtig Mozes wordt door God geroepen zijn volk te bevrijden (Exodus 3:4-12). Daarbij moet hij vertrouwen op Gods Woord en beloften (verzen 1-5). Wat klinkt door in de verzen 12 en 15? Geloof ik in het gezag van Gods Woord?

Dag 43: Exodus 9:13-21

Gods Woord is betrouwbaar God spreekt via Mozes tot Farao en waarschuwt hem. Uit vers 20 blijkt dat een deel van Farao’s dienaren Hem gelooft, anderen wijzen zijn woorden af (21). Waaruit blijkt de

92

ernst van afwijzing en ongeloof? Durf ik radicaal te zijn in mijn denken en geloven?

Dag 44: Exodus 13:17-22 en 24:12-18

voldoende ruimte aan zijn macht en wil ik meer over Hem ontdekken?

Dag 48: Deuteronomium 5:11

Beschermend richtsnoer

Derde woord

In deze gedeelten lezen we over Gods bescherming en over zijn heiligheid. Deze zijn met elkaar verweven. Hoe ervaar ik Gods rechtvaardige en heilige nabijheid? Geloof ik dat Hij zijn Woord in liefde heeft gegeven?

Gods naam misbruiken kan op veel manieren: door verkeerde beeldvorming van Hem te communiceren; door in gedrag zijn wezen te ontkennen; door God voor ons eigen karretje te willen spannen waarbij we wel zijn gaven zoeken maar niet Hemzelf. Denk na over andere voorbeelden en spreek er in gebed met God over.

Dag 45: Exodus 34:1-7 en 2735

Gods verbond God sluit een verbond als een teken dat er sprake is van wederzijdse liefde en toewijding. Daarbij vraagt God om vertrouwen en gehoorzaamheid, zijn naam en toezeggingen staan garant voor zijn zorg en betrouwbaarheid (verzen 4-7). Wat lees ik over de uitwerking van Gods nabijheid op Mozes? Zie vers 29-35.

Dag 46: Deuteronomium 5:1-7

Eerste woord God wil ons in vrijheid leiden. Zijn richtsnoer bestaat niet slechts uit ge- en verboden, maar het zijn regels die beschermen en toekomst geven. Het feit dat God de enige is en dat Hij één is, betekent dat Hij de centrale plaats in ons leven wil hebben. En God is goed en trouw. Heb ik in het volgen van Gods richtlijnen vooral Hem voor ogen?

Dag 47: Deuteronomium 5:810

Tweede woord God wil onze vrijheid beschermen, daarom roept Hij ons op ons niet opnieuw te laten knechten door ‘afgoden’, door zaken en ideeën die ons van Hem vandaan houden. Ook is God in zijn grootheid nooit helemaal te doorgronden. Geef ik in mijn omgaan met God

Dag 49: Deuteronomium 5:12-15

Vierde woord God wil dat we tot rust komen. Dat we regelmatig afstand nemen, dat we tijd nemen voor reflectie, bezinning en genieten. We mogen ons verheugen in God, in zijn verlangen voor ons leven, van zijn schepping, van relaties, van gerichte tijd voor Hem. Welke plaats heeft het ritme van een rustdag in mijn leven?

Dag 50: Deuteronomium 5:16

woord de verantwoordelijkheid binnen de samenleving. God wil het samenleven als mensen beschermen en daarom is respect voor het leven van groot belang. Welke waarde heeft het leven van anderen voor mij?

Dag 52: Deuteronomium 5:18

Zevende woord Echtbreuk is niet iets wat God bedoeld heeft, Hij roept op tot trouw en goed leren omgaan met de ander. En als er sprake is van schuld, dan wil Hij vergeven en een weg wijzen. Het betekent dan wel een keuze voor elkaar waarbij we waakzaam zijn voor overspel en verkeerde seksualiteitsbeleving, los van de eigen partner. Hoe denk ik over trouw?

Dag 53: Deuteronomium 5:19

Achtste woord Om als mensen te kunnen samenleven, moet je elkaar kunnen vertrouwen. Als personen maar ook wat betreft je bezittingen. Er moet een klimaat van veiligheid zijn om samen te kunnen leven. Wat vraagt een respectvol met elkaar omgaan van mij? Denk na over voorbeelden en spreek er met God over in gebed.

Vijfde woord God heeft iedere nieuwe generatie op het oog, God wil dat ouders zorg dragen voor hun kinderen en dat ook kinderen in het ouder worden zorg dragen voor hun ouders: dat er sprake is van onderlinge liefde en betrokkenheid binnen de gezonde grenzen van ieders eigen verantwoordelijkheid. Hoe bewust ga ik met mensen in mijn leefsituatie om, ook met die van andere generaties?

Dag 51: Deuteronomium 5:17

Zesde woord In de eerste vier woorden komt liefde tot God ter sprake, in het vijfde woord de liefde tot elkaar, en in het zesde, zevende en achtste

93

Voor elke dag

Dag 54: Deuteronomium 5:20

Dag 61: 2 Kronieken 1:7-10 en 17:1-9

Negende woord

Gebed om wijsheid

God beschermt

Roddel en verkeerde, vervormde en gekleurde informatie kan veel kwaad aanrichten. We worden in de Bijbel dan ook vaak aangesproken op het gebruik van onze tong. Deze richtlijn is een belangrijke pijler voor het onderling contact, en daarom waarschuwt God ons voor kwaadsprekerij. Wat is mijn ervaring hiermee?

In beide bijbelgedeelten gaat het om wijsheid ontvangen en doorgeven. God verlangt ernaar dat we inzicht delen met anderen. Overdenk in dit verband 2 Kronieken 17:9. Bid dat ook de invloed van Gods Woord meer en meer kenbaar en zichtbaar zal worden in ons land.

In de Bijbel wordt God vergeleken met een Herder die met zijn nabijheid en belofte van trouw zijn schapen wil leiden, ook als ze door donkere dalen heen moeten trekken. Hij is erbij. Overdenk vers 4 en ga na in waarin je bemoediging en leiding ervaart in het omgaan met Gods Woord.

Dag 62: Nehemia 1

Dag 55: Deuteronomium 5:21

Tiende woord Begeerte kan veel verwoesten. Gezonde verlangens zijn oké maar verlangens ten koste van anderen, waarbij we God en de ander uit het oog verliezen, doen kwaad en geven verwijdering. Ze roven het goede weg wat God in onderlinge verhoudingen wil geven. Daarom roept God wel op tot zorg dragen, zodat ongezonde en egoïstische verlangens niet gevoed worden. Zet ik mijn zinnen op zaken die mij van God kunnen afleiden?

Dag 56: Numeri 14:8-24

Wantrouwen Dit gedeelte uit de Bijbel is een waarschuwing om Gods woorden en beloften niet gering te schatten en te wantrouwen. Overdenk de verzen 9-11. Wat is de kern hiervan? En welke waarschuwing klinkt door in de verzen 22-24?

Dag 57: Deuteronomium 1:2133

Ongelovig en dwars Onder invloed van tegenstand en vragen wordt aan Gods beloften getwijfeld en is er sprake van onwil (verzen 25 en 26). Wat was Mozes’ oproep? Zie vers 29-31. Waar wijst hij op in vers 32 en 33?

94

Dag 65: Psalm 23

Dag 58: Deuteronomium 15:7-11

Woord in actie Gods richtlijnen zijn bedoeld voor de concrete omgang met de ander, ook met degenen die zorg nodig hebben. Daarbij is onze houding belangrijk (vers 10) en ruimhartigheid (vers 11). Ga in gedachten en gebed na of er in ons eigen hart genoeg ruimte is voor anderen.

Dag 59: Deuteronomium 18:9-22

Echt en onecht Gods Woord vraagt om onderzoek. Niet iedereen zal recht doen aan Gods waarheid, daarom moeten we het Woord van God kennen en hieraan meningen en visies toetsen. Voor welke aspecten waarschuwt dit gedeelte ons, zie bijvoorbeeld de verzen 13 en 14. God roept mensen die namens Hem willen spreken en Hij belooft dat te zegenen.

Dag 60: 1 Samuël 3

Spreek Heer… Samuël ontdekt dat God zichzelf aan hem wil openbaren. Hij zegt dan op aandringen van Eli: Spreek Here, want uw knecht hoort (vers 9). Denk na over de verzen 19-21. Wat leer je hiervan? Vraag God in gebed om zijn woord in je leven te bevestigen.

Bouwen op Gods beloften Wanneer Nehemia nadenkt over het verval van de muren om Jeruzalem, dan kan hij alleen maar bidden voor herstel en daarbij smekend een beroep doen op Gods voorziening. Hij toont zich ook bereid om door God ingeschakeld te worden. Wat leer ik van zijn gebed?

Dag 63: Nehemia 8:1-13

Eenvoudige uitleg Ezra leest voor uit Gods Woord. De mensen luisteren aandachtig (vers 4) en er is sprake van ontzag (verzen 6 en 7) en eenvoudige overdracht, zodat mensen het begrepen (verzen 6-9). Het leidde tot vreugde, zie de verzen 10-13. Kan ik mij verblijden over Gods Woord en wil ik me hiervoor openstellen?

Dag 64: Psalm 18:31-33 en 19:8-15

Gods Woord is zuiver In deze psalmverzen wordt Gods Woord geprezen om zijn betrouwbaarheid, wijsheid, zuiverheid en kracht. In Psalm 19:9 staat dat we er innerlijk door verkwikt worden en dat het ons zicht geeft op allerlei zaken (verzen 9 en 10). Wat leer ik van vers 12? En is vers 15 ook mijn gebed?

Dag 66: Psalm 119:1-24

Vreugde over Gods Woord Deze lange psalm bevat een loflied op Gods Woord dat leiding geeft, vertroost en vreugde geeft. Overdenk in dit verband de verzen 1418 en 24. Waarbij word ik bepaald?

Dag 67: Psalm 119:25-40

Gods Woord is waarheid In de verzen 29-32 wordt gesproken over leugen en waarheid. Om zicht op het goede te krijgen hebben we de omgang met God en zijn Woord nodig. Het is een keuze voor Hem (30,31). In de vertaling ’51 wordt het bondig weergegeven: “Onderwijs mij… Geef mij verstand… Neig mijn hart…Wend mijn ogen af… Bevestig uw belofte…Maak mij levend (33-40).

Dag 68: Psalm 119:65-80 en 105

Onverdeeld Gods Woord wil als een lamp voor onze voet zijn en onze levensweg verlichten (105), daarom vraagt David in vers 66 om onderscheidingsvermogen en verlangt hij naar een onverdeeld hart (80), zodat hij duidelijk zal zijn in het liefhebben en dienen van God. Ken ik het probleem van een gedeeld hart, en verlang ik naar een onverdeeld hart?

95

Voor elke dag

Dag 69: Spreuken 2

Dag 76: Matteüs 4:1-11

Dag 80: Lucas 5:1-11

Wijsheid brengt leven

Valse vertegenwoordigers

Jezus week niet af

Handelen op Gods Woord

De Spreukendichter roept op tot het zoeken van wijsheid en kennis van God (1-5). Denk na over de beloften uit Gods Woord, op basis van de verzen 5-15. Waardoor word ik vooral aangesproken? Spreek er in gebed met God over.

In dit hoofdstuk klaagt God herders aan die hun schapen verstrooien (verzen 1-8) en profeten die zeggen namens God te spreken maar zijn Woord onrecht aandoen en verdraaien. Volgens vers 27 leidt het ertoe dat mensen de naam van God en zijn bedoeling voor hun leven vergeten. In hoeverre ben ik bereid meningen en visies te toetsen aan Gods Woord?

Satan probeert Jezus te verleiden door ontrouw te worden aan Gods opdracht voor zijn leven. Daarbij schroomt hij niet Gods Woord verkeerd te gebruiken (5,6). Omdat Jezus vertrouwd is met het Woord en bovenal het hart en de wil van zijn Vader kent, kan Hij Satans woorden weerleggen. Ben ik voldoende vertrouwd met de Auteur van de Bijbel en sta ik open voor de Geest die mij waakzaamheid leert?

In een hopeloze situatie komt Jezus met een opdracht (vers 4). Simon Petrus reageert daar gewillig op en ontdekt daarin veel over zichzelf en Jezus (vers 5,8-11). Hoe serieus neem ik Jezus’ woorden? En wil ik openstaan voor zijn spreken via de evangeliën?

Dag 70: Jesaja 31:1-3 en 51:4-9

Onbevreesd De Here God roept op tot vertrouwen in Hem en zijn Woord (vers 1) want Hij is wijs en neemt zijn woorden niet terug (vers 2). In hoofdstuk 51 klinkt het ook door: “Wees niet bevreesd (…) maar zoek je kracht in de Heer”. We worden opgeroepen om moedig onze positie met Hem in te nemen.

Dag 71: Jesaja 58

Waarheid en liefde God waarschuwt ons voor uiterlijke godsdienstigheid waarbij we voorbij gaan aan de geest van zijn richtlijnen, aan de opdracht om Hem en de naaste lief te hebben, waarbij we het goede zoeken, dat wat recht is en opbouwt (verzen 7-12). Denk na over vers 11. Waarvoor wil ik God vertrouwen?

Dag 72: Jeremia 1:1-12

God waakt over zijn Woord Voordat Jeremia geboren werd, zag God hem al en had Hij een bedoeling voor zijn leven (verzen 4,5). Jeremia ziet zijn eigen beperkingen (vers 6) maar God wil dat hij anders leert kijken naar zijn leven (7,8). God belooft Jeremia om zijn Woord in zijn mond te leggen en Hij zegt dat Hij zelf over zijn woord zal waken. Welke belofte houdt vers 12 voor mij in?

96

Dag 73: Jeremia 23:1-8 en 23-32

Dag 74: Zacharia 4:1-6

Gods Geest In al het geweld van deze aarde zal Gods Geest doorbreken en overwinnen (vers 6). Vaak wordt gebouwd op uiterlijke macht en krachtmetingen, maar God maakt duidelijk dat alleen door de werking en kracht van zijn Geest dingen tot stand gebracht kunnen worden. In hoeverre ben ik mij dit bewust en bid ik voor een krachtig werk van zijn Geest in allerlei situaties?

Dag 75: Maleachi 3:13-18 en Matteüs 5:3

Overmoed afleggen In Maleachi komt overmoed ter sprake, waarbij het volgen van God zinloos zou zijn. Als Jezus zijn Bergrede uitspreekt, begint Hij met te zeggen “zalig de armen van geest…”, “Gelukkig wie nederig van hart zijn” die het primair van God verwachten en zijn koninkrijk. De vraag voor ons is: verwacht ik mijn heil van God en zijn Woord, of ga ik eigen wegen?

Dag 77: Matteüs 7:24-29

Horen en doen Jezus sprak met gezag over zijn Vader en het belang van zijn Woord (28,29). Daarbij was zijn illustratie kraakhelder! We hebben een fundament nodig. De kern daarvan is horen en doen (vers 24). Wat verwacht God van mij vandaag?

Dag 78: Marcus 4:1-20

Ontkieming en groei Gods Woord wordt vergeleken met een zaad dat wordt uitgestrooid. Jezus spreekt nuchter over factoren die de groei en uiteindelijke vrucht in de weg kunnen staan. Welke? Herken ik hierin situaties uit mijn eigen leven? En wat is mijn verlangen?

Dag 79:Lucas 1: 26-38

Zeggingskracht van Gods Woord Wanneer God de geboorte van Jezus heeft aangekondigd (vers 31-33), durft Maria een vraag te stellen (vers 34). Op het antwoord (vers 35) reageert Maria met vertrouwen en overgave (vers 38). In vers 37 staat dat geen woord van God krachteloos zal wezen, geloof ik dat voor mijn leven en omstandigheden?

Dag 81: Johannes 1:1-18

Het Woord onder ons Het levende Woord van God – Christus – kwam onder ons wonen (vers 14). Hij kwam ook om licht te verspreiden, licht dat nooit door de duisternis kan worden verdreven of overwonnen (verzen 4 en 5). Toch wordt het door mensen afgewezen (9-11). Wat houdt de belofte uit vers 12 voor mij in?

Dag 82: Johannes 8:30-47

Waarheid maakt vrij Jezus is gekomen om zonde en dood te overwinnen, daarom kan Hij ons in de vrijheid plaatsen van waaruit we groeien in innerlijke vrijheid en in het begrijpen wat navolging inhoudt. Overdenk vers 31 en 32. Welke betekenis heeft zijn Woord in dit proces van vrij worden?

Dag 83: Johannes 14:23-26 en 15:9-17

Liefde is gevolg Wanneer we in Jezus en zijn Woord blijven, belooft Hij ons de vrucht van liefde, inzicht en vreugde. Daarbij wil Jezus’ Geest ons zijn woorden bekendmaken en ons onderwijzen (14:26 en 15:11). Dat geeft moed, troost en vertrouwen.

97

Service & Colofon

Dag 84: Handelingen 4:12-31

Vrijmoedigheid

Eeuwig Woord

Gods Geest wil ook vrijmoedigheid geven (vers 13 en 29-31). Wel blijkt dat gebed en toewijding aan Gods Woord dan voorwaarden zijn. Denk na over vers 29, hoe kan dit mijn gebed beïnvloeden?

Overdenk vooral de verzen 22-24. Wat staat hierin over Gods Woord en welke concrete plaats heeft dit in ons denken, belijden en dagelijks geloof?

Dag 85: Handelingen 6:1-7

Gevaar van verwaarlozing De apostelen ontdekken dat versterking nodig is omdat door alle drukte de verkondiging van het Woord in verdrukking kwam (vers 2). Herken ik dit gevaar en hoe alert ben ik hierop?

Dag 86: Romeinen 10:12-17

Willen luisteren In deze kernachtige verzen worden we erbij bepaald dat verkondiging van het grootste belang is, want hoe kunnen mensen het anders horen? Denk na over vers 17. Ben ik voldoende vertrouwd met het woord van Christus om het te kunnen doorgeven? En wil ik er vanuit leven?

Dag 87: Filippenzen 1:3-14

Onbevreesde moed Paulus benadrukt geestelijke groei (verzen 6 en 9) waarbij we elkaar mogen aansporen om moedig over het Evangelie te spreken (vers 14). Hoe beleef ik dit in mijn leven?

Dag 88: Titus 2

Sieraad Paulus benadrukt dat Gods Woord gelasterd kan worden wanneer we er zelf geen ernst mee maken, maar ook dat we de leer van God als een sieraad kunnen dragen (vers 10). Overdenk in dit verband vers 14 en leg je gedachten aan God voor.

98

Dag 89: 1 Petrus 1:13-25

Dag 90: Openbaring 1:1-3 en 3:7-11

Gezegend In het eerste gedeelte staat dat de gelovige gezegend wordt wanneer het woord doorgegeven wordt, vooral in deze ernstige tijd. In hoofdstuk 3 wordt de geloofsgemeenschap in Filadelfia geëerd omdat ze Gods Woord vasthoudt (3:8). Welke positie wil ik innemen in deze tijd?

Meer informatie over GROEI Voor (proef)abonnementen: Voor adreswijzigingen: Voor vragen aan de redactie: Voor vragen over de website: GROEI verschijnt viermaal per jaar en wordt uitgegeven door Stichting The Media Alliance in samenwerking met het Confessioneel Gereformeerd Toerustingscentrum. De CGT-uitgave ‘Opdracht & Dienst’ is sinds de jaargang 2004 in GROEI opgenomen.

[email protected] of op ma-di-wo van 9.00-12.00 uur telefonisch 0343-451912 zie onderstaande gegevens abonneeservice [email protected] [email protected]

ABONNEMENT

ABONNEESERVICE

Voor abonnementen en adreswijzigingen: Administratie GROEI Jachtlaan 22 3958 EJ Amerongen E-mail: [email protected] of op ma-di-wo van 9.00-12.00 uur telefonisch 0343-451912

Christenen dienen in de groei van het persoonlijk geestelijk leven, gericht op een actieve betrokkenheid bij de eigen plaatselijke kerkelijke gemeente en een getuigende levensstijl.

GROEI kent geen vaste abonnementsprijs, maar wordt elk kwartaal toegezonden aan allen die bereid zijn minimaal eenmaal per jaar de uitgave ervan te ondersteunen met een bijdrage naar draagkracht. Richtprijs € 13,75 per jaar. Wacht voor uw abonnementsbijdrage op toezending van een acceptgiro. Andere betalingen kunnen niet verwerkt worden omdat de banken ons uw adresgegevens niet meer doorgeven. Maak dus geen gebruik van uw eigen overschrijvingsopdracht!

REDACTIE

PROEFABONNEMENT

Mineke te Hennepe-Huurneman (internetredactie) Hester Klein-Schonewille (secretariaat) Marleen Ramaker-van Katwijk (hoofdredactie) Drs. Daan Riemens

Twee nummers voor € 5,of 4 nummers voor € 10,inclusief verzendkosten (automatische incasso).

DOELSTELLING

UITGEVER

Oswin Ramaker GROEI OP INTERNET

De website www.groei.org biedt veel informatie zoals honderden boeiende artikelen uit eerder verschenen nummers op een thematische manier bij elkaar gebracht.

EN LOSSE NUMMERS

STUDENTENABONNEMENT

€ 2,25 plus verzendkosten. Een pakket van 6 ex. wordt u franco voor € 13,75 gezonden (automatische incasso). Bestellen via Johannes Multimedia: [email protected] of telefoon 0343-41 28 57. Geef bij uw bestelling uw banknummer voor de eenmalige automatische incasso. Vanaf 10 ex. 20% korting. Vanaf 30 ex. 30% korting. Vanaf 40 ex. 40% korting.

Abonnementsbijdrage € 5,- per jaar (automatische incasso).

VORMGEVING EN OPMAAK

ABONNEMENTEN BUITENLAND

Studio Leev met een V Tineke Verhoeff/Selma Wiggers

ADRESGEGEVENS REDACTIE

Jachtlaan 22, 3958 EJ Amerongen, Telefoon 0343-45 19 12 E-mail: [email protected]

(NA)BESTELLINGEN

De extra verzendkosten bedragen op jaarbasis binnen Europa € 10,- en buiten Europa € 20,-. Maar ook hier geldt het principe van de abonnementsbijdrage naar draagkracht. Van werkers in zending en ontwikkelingssamenwerking wordt geen extra portobijdrage verwacht. ADVERTENTIEBELEID

DRUK

De Groot Drukkerij B.V. Goudriaan COPYRIGHT

©The Media Alliance/GROEI 2009 Overname van artikelen, afbeeldingen resp. illustraties alleen na schriftelijke toestemming van de uitgever.

GROEI neemt geen advertenties op. De boeksignalementen worden op initiatief van de redactie geplaatst.

99

GROEI op internet: www.groei.org Een goudmijn aan materiaal voor geloofsopbouw en bijbelstudie •G  roei concentreert zich op wat christenen samenbindt. Levens- en geloofsvragen worden vanuit bijbels perspectief belicht. •O  mdat een kwartaal uit 13 weken bestaat, staan er in elk nummer 13 artikelen: één per week zodat de leesstof niet teveel is. • I n elk nummer een 90-dagen-dagboek voor persoonlijke bijbelstudie en gebed. •G  roei wil lezers attenderen op goede boeken. Om die reden worden boeksignalementen geplaatst maar ook boekfragmenten in de vorm van citaten, accenten en korte artikelen. •D  e abonnementsbijdrage naar draagkracht mag voor niemand een belemmering zijn. Voor deze regeling is gekozen in het vertrouwen dat mensen die meer kunnen missen, de uitgave en verspreiding van Groei zullen steunen door een extra bijdrage. •D  e doelstelling: christenen dienen in de groei van het persoonlijk leven, gericht op een actieve betrokkenheid bij de eigen plaatselijke kerkelijke gemeente en een getuigende levensstijl.

9 771385 416007

ISSN 1385 - 416x

20094

• Voor alle eerder verschenen artikelen – en nog veel meer: www.groei.org Abonnementsbijdrage naar draagkracht. Richtprijs jaarbijdrage € 13,75 voor vier nummers. Proefabonnement twee nummers € 5,- vier nummers € 10,Studentenabonnement € 5,- per jaar Voor opgave [email protected] of 088-326 33 95 – met vermelding van bank/gironummer voor eenmalige incasso voor proefabonnement. Groei is een uitgave van Stichting The Media Alliance in samenwerking met het Confessioneel Gereformeerd Toerustingscentrum.