3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 1
1
V
VN A
INHOUD
VERENIGING
3 ■
6 ■ 9 ■
VA N
NEDERLANDSE VR O U W E L I J K E
LEVENSFASE ARTSEN Mijn visies verschillen niet veel van mijn medestudent Arts van de toekomst
Interview met Emine Sen Sylvia Buis Spelen met ervaring Interview met Ellen Kerbusch
Ingeborg van den Bold De maatschap versus loondienst Bepaal je eigen werkdruk en -tempo
Ilse Kuiper
12 ■
Uw pensioen is niet van latere zorg
Harry Meiland VN V A
16 ■ 17 ■ 17 ■ 18 ■
Nieuws van het Dagelijks Bestuur
JAARGANG 32
•
MEI
2004
•
WWW.VNVA.NL
Redactioneel Levensfase artsen In dit nummer komen vrouwelijke artsen in verschillende levensfases aan het woord. Je kunt een interview lezen met een arts van de toekomst, een jonge medisch studente van Turkse afkomst, die ons vertelt over haar ervaringen in haar studie en over haar verwachtingen van het vak. In het interview met een wat oudere collega kun je lezen wat haar nog steeds boeit in haar vak als sociaal geneeskundige en hoe het kunnen spelen met ervaring haar werk verrijkt. Bij het artikel over de vraag of het werken in loondienst of vrije vestiging wordt, hadden wij de wat jongere vrouwelijke collega’s op het oog. Voor de wat ouderen onder ons dachten wij meer aan het artikel over pensioenen, hoewel de titel al aangeeft dat dit een misvatting is. Wat zal het worden bij het lezen, herkenning, herinnering of toekomstverwachting? In het VNVA-deel aandacht voor de onlangs gehouden Algemene Ledenvergadering en de uitreiking van de Corrie Hermannprijs aan dr. Elise Knoppert-van der Klein en drs. Pieternel de vorderingen van de ophanden zijnde workshops voor medisch specialisten om door middel van de duojob-diagnosetool de knelpunten van organisatie en functie met betrekking
Deeltijddokters: halve dokters? Nieuw project
Implementatie. Clara Peters doet verslag van de onlangs gehouden belangrijke bestuur- en
tot deeltijdwerken te ijken. Je kunt je aanmelden voor de workshop Deeltijdwerken en
Verslag Besturen training
20 ■ 22 ■
Jaarrede voorzitter
24 ■
Notulen 70e ALV d.d. 27 maart 2004
29 ■
De Top in Balans Symposiumaankondiging
30 ■ 30 ■
Te Recenseren
■
•
Agenda
19 ■
33
VNVA-KRANT
Kölling. Het is een bijzondere dag geworden, getuige ook de foto’s. Mia Sol doet verslag van Jaarplan 2004
Mia Sol
31 ■
ARTSEN
KRANT
Clara Peters
beleidsdagen. Ingeborg van den Bold en Annelies van Hommelen
Prijsuitreiking Corrie Hermannprijs 2004
Getrudis Kapel te Utrecht
Recensies . Surviving Space. Papers on Infant Observation
Gertie Bögels . Handboek Eetstoornissen . Women’s Mental Health, a comprehensive textbook
Moniek Thunnissen . Menstruatieklachten
Saskia de Kroes . Zorg
Ingrid Pladdet
Oproep Spiritualiteit Hoe ervaar je spiritualiteit, religie en levensbeschouwing binnen je eigen vak? Hoe groot is die invloed of ervaar je juist helemaal geen invloed? De redactie is benieuwd naar reacties. Wil je hierover iets vertellen, neem dan contact op met Ingrid Pladdet, voorzitter van de VNVA-Krant:
[email protected]
Tekening omslag: Bart Kranenburg
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 2
DOC JOB 2 pms
SBA 2
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 3
3
Mijn visies verschillen niet veel van mijn medestudent Arts van de toekomst
door Emine Sen
Hoe is het om als autochtone medische student te studeren aan een Nederlandse universiteit voor geneeskunde? Waar loop je zoal tegenaan? Heb je bepaalde verwachtingen die anders zijn? Maakt het verschil dat je anders bent opgevoed? Als redactie waren wij benieuwd naar de ervaringen van jonge allochtone studenten geneeskunde. Emine Sen, een Turkse studente, vertelt naar aanleiding van door Sylvia Buis gestelde vragen over haar studieervaringen.
ingeloot) ingeschreven, maar van andere studenten hoorde ik hele leuke verhalen over Rotterdam en ik heb me toen bedacht. De universiteit in Rotterdam is veel multicultureler dan andere universiteiten, in Amsterdam en Leiden bijvoorbeeld zie je veel minder allochtone geneeskundestudenten. Ik ben geboren en getogen in de Haagse multiculturele Schilderswijk, dus het leek me fijn om ook in een
Hoe is het bevallen? Wat zijn je verwachtingen?
veelzijdige stad te studeren.
Ik zit nu in mijn vierde jaar. Binnenkort
meegevallen. Het is minder zwaar dan ik
begin ik aan mijn afstudeeronderzoek op
verwacht had qua leerstof, maar het vergt
De studie in het algemeen is me erg
wel erg veel tijd
het MDL-lab. Het onderzoek zal voornamelijk immunologisch van aard zijn. De laatste
Je kunt mensen in de medische wereld direct helpen.
jaren gingen heel snel voorbij. Door
omdat de eerste vier jaar zo breed georiënteerd zijn. Zelfdiscipline is belangrijk om op schema te blijven,
uitloting heb ik één jaar vertraging
daarmee had ik de meeste moeite.
opgelopen en in dat jaar heb ik medische
Naast mijn studie heb ik altijd een bijbaan
biologie gestudeerd aan de UvA. De studie
gehad, meestal in de medische wereld. Ik
lijkt erg op geneeskunde, maar is meer op
werk sinds één jaar in een studententeam
wetenschappelijk onderzoek gericht en
op de SEH-afdeling. Het werk bestaat in
aangezien ik echt de kliniek in wilde, ben ik
principe uit administratieve werkzaamhe-
weer mee gaan loten. Gelukkig lukte het de
den, niet heel interessant voor een
tweede keer wel. Toch wil ik zeker
geneeskundestudent. Maar je krijgt hier
wetenschappelijk onderzoek (blijven) doen
wel met alle specialismen te maken. Er
naast het arts-zijn. Het is belangrijk, voor
komen allerlei soorten patiënten binnen op
Waarom ben je geneeskunde gaan studeren?
iedere arts, om bij te dragen aan nieuwe
deze afdeling, je ziet alle ziektebeelden uit
ontwikkelingen in de medische wereld.
de boeken wel langskomen.
Van kleins af aan wilde ik iets in de
Toen ik begon had ik me voorbereid op
medische wereld doen. Toen ik 12 was wist
een lange studieduur, dat is het enige
ik zeker dat ik arts wilde worden. Mijn
minpunt aan deze studie, maar de jaren
zusje lag in die periode vaak in het
vliegen als je eenmaal bent begonnen.
Emine Sen
ziekenhuis, dat heeft mede een rol
Merk je verschillen met autochtone collega’s? Maakt het verschil dat je een niet-Nederlandse achtergrond hebt? Dit is heel verschillend. Als Turkse ben ik
gespeeld in mijn beslissing.
Wat valt mee/tegen?
islamitisch opgevoed. Die opvoeding
De medische wereld trekt mij vooral aan
Ik ben blij dat ik voor de Erasmus
speelt natuurlijk een rol in hoe ik denk
omdat je mensen direct kunt helpen, en of
Universiteit Rotterdam (EUR) als
over bepaalde onderwerpen in de
dat nou door middel van een geruststel-
opleidingsplaats heb gekozen. In eerste
medische wereld. Maar ik heb gemerkt dat
lend gesprek is of door een chirurgische
instantie had ik me voor Leiden (een paar
mijn visies niet zoveel verschillen van mijn
ingreep, je helpt mensen ‘beter’ worden.
vriendinnen waren het jaar ervoor daar
medestudenten. Toen bijvoorbeeld bij
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 4
4 filosofie onderwerpen zoals euthanasie,
verschil ik niet zoveel van mijn medestu-
abortus etc. aan de orde kwamen hoorde
denten wat betreft denk-/ leefwijzen,
Heeft het voor/nadelen om een hoofddoek te dragen?
je heel verschillende meningen, ook in de
afgezien van het feit dat ik er anders uitzie:
Toen ik drie jaar geleden besloot om een
ik draag sinds drie
hoofddoek te gaan dragen, twijfelde ik
jaar een hoofddoek.
even. Je verwacht toch enigszins dat
Het traject dat ik tot
mensen anders tegen je aan zullen kijken.
nu toe heb
Ik heb tot nu toe gelukkig geen negatieve
bewandeld lijkt erg
reacties gehad (in de medische wereld
op dat van
dan, want daarbuiten krijg je wel vaak rare
autochtone
opmerkingen te horen), behalve wat
van een ander te
medestudenten. Ik
verbaasde blikken. Wel heeft het bepaalde
beëindigen, in wat
woon sinds
soorten onderwijs enigszins bemoeilijkt,
autochtone groep. Ik ben in principe tegen het plegen van abortus en euthanasie. Ik vind dat niemand het recht heeft om het leven
2004
De EUR is veel multicultureler dan andere Nederlandse medische universiteiten.
voor pril stadium dan ook. Euthanasie is
anderhalf jaar op kamers met mijn zusje,
zoals bijvoorbeeld het lichamelijk
weer iets heel anders, uit religieus oogpunt
die eveneens geneeskunde studeert aan de
onderzoek dat je in het derde en vierde
ben ik tegen het zelf beëindigen van je
EUR. We zijn lid van meerdere studenten-
jaar bij je medestudenten verricht. Maar
eigen leven, maar als er sprake is van
verenigingen, o.a. van studentenvereniging
problemen waren er nauwelijks, dankzij de
uitzichtloos lijden en de patiënt wil niet
AviCenna, hier zijn
meer verder kun je natuurlijk niet zomaar
we tevens actief lid.
toekijken hoe je patiënt lijdt. Het is
AviCenna is een
natuurlijk heel makkelijk om te zeggen: “ik
studentenvereniging
ben tegen”, bij dit soort controversiële
waar de leden
onderwerpen, maar er zijn veel patiënten
voornamelijk Turkse,
die met deze hulpvragen komen en het is
Marokkaanse en
je plicht als arts/medisch hulpverlener om
Pakistaanse
aan de hulpvraag zoveel mogelijk te
achtergronden
voldoen. Je persoonlijke mening moet je
hebben. De
buiten het uitoefenen van je beroep laten
activiteiten die we
en bij iedere patiënt moet je kijken wat het
organiseren zijn ook meer gericht op deze
voordelen betreft, praktisch gezien zijn die
beste is voor díe patiënt.In het algemeen
groepen (lezingen, feesten, sportieve
er misschien niet, maar in een stad als
activiteiten etc.).
Rotterdam kan het wel handig zijn.
V
VN A
kamerschermen die
Ik draag sinds drie jaar een hoofddoek, maar verder verschil ik nauwelijks in mijn denk- en leefwijzen van mijn medestudenten.
de studenten mochten gebruiken. Ook is het lastiger geworden om een stethoscoop te gebruiken, maar ik heb handigheden geleerd waardoor het op zich geen probleem is. Wat
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 5
5
allochtone vrouwen, voelen zich prettiger
Zou je behoefte hebben aan meer steun voor jouw positie?
Heb je andere ideeën over het vak? Wat verwacht je?
bij een allochtone (vrouwelijke) arts. Ik wil
Ik heb eigenlijk nooit echt behoefte gehad
Ik ben zoals de meeste studenten
me niet profileren als een arts die er
aan meer steun. Iedereen krijgt hier
idealistisch. Met grote verwachtingen en
Sommige groepen patiënten, met name
voornamelijk voor
dezelfde kansen, het
toekomstplannen ben ik aan deze studie
deze groepen is,
lijkt mij heel
begonnen. Ik leer wel steeds realistischer
belangrijk om juist
te zijn. Als ik klaar ben wil ik bij Artsen
geen onderscheid te
Zonder Grenzen gaan werken en later, als
maken tussen
ik heel wat ouder ben, wil ik me in Turkije
studenten
vestigen. Graag wil ik me specialiseren in
(man/vrouw,
de chirurgie, de ‘snijdende’ specialismen
allochtoon/autoch-
hebben me altijd meer aangetrokken dan
toon). De laatste
de ‘denkende’. Chirurgie is voor mij
maar in de kliniek is het wel mooi meegenomen.
Een stethoscoop gebruiken met een h o o f d d o e k i s l a s t i g e r, maar ik heb zo mijn h a n d i g h e d e n h i e r v o o r.
Wordt er rekening mee gehouden dat er veel meer allochtone studenten zijn?
jaren neemt het aantal vrouwelijke
(meestal) een helder vak: je hebt
Ik heb niet gemerkt dat er onderscheid
geneeskundestudenten alleen maar toe,
bijvoorbeeld een gezwel, dat snij je weg en
wordt gemaakt tussen allochtone en
het wordt hoe langer hoe meer een
de patiënt is genezen (zo simpel is het
autochtone studenten, of dat er meer
meidenstudie nu de economische studies
vaak natuurlijk niet). Het is niet zo
rekening met ons wordt gehouden. Ik zou
steeds meer in trek zijn. Je ziet dit zowel
makkelijk om hier een opleidingsplek te
eigenlijk niet weten waarom er met de ene
bij de autochtone als
groep studenten meer rekening gehouden
de allochtone groep
zou moeten worden dan met de andere.
studenten. Zo’n 10
Individueel gezien wordt er per student
jaar geleden zag het
natuurlijk wel rekening gehouden met de
er heel anders uit,
omstandigheden, mocht dit nodig zijn.
toen had je maar een
Het is wel zo dat er al jaren een zoge-
enkele allochtone,
naamde gebedsruimte is, waar voorname-
vrouwelijke student
lijk islamitische medewerkers en studenten
per jaar.
bemachtigen, dus ik
Allochtone patiënten voelen zich in de EUR prettiger bij een allochtone (vrouwelijke) arts.
heb me voorbereid op een lange opleidingsduur. Na het afstuderen wil ik eerst een paar jaar wetenschappelijk onderzoek doen, alvorens me te
van de EUR komen bidden, maar deze
specialiseren. Ik hoor vaak dat je pas
ruimte is vrij toegankelijk voor iedereen
tijdens je co-schappen echt ziet wat de
aan de EUR.
verschillende specialisaties precies inhouden en dat je dan pas een echte keuze gaat maken, dus ik verheug me op m’n co-schappen. Voor mij heeft de theorie al lang genoeg geduurd en ik zal blij zijn als ik eindelijk de kliniek in mag.
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 6
6
Spelen met ervaring door Ingeborg van den Bold
Doorwerken tot je zeventigste, afschaffen van prepensioenregelingen, Stel dat je werkgever nee zegt op jouw sollicitatieplicht voor oudere werklozen: de kranten staan er vol van. In verzoek om langer door te mogen het licht van de vergrijzing maakt de huidige regering zich sterk voor een werken? omslag in denken, het moet gewoon worden om te blijven werken. Aan de Dan stop ik met werken. Jongeren moeten ook aan het werk blijven. Gezinnen stroom van protesten is te merken dat deze gedachte lang niet bij iedereen moeten draaien, kinderen moeten worden aanslaat. En ook de vraag ‘Hoe lang moet jij nog?’ is nog lang niet uit de opgevoed, voor jongeren is het ook tijd. Een op de drie vrouwen tussen de 55 en 65 jaar werkt tegenwoordig, belangrijk om te boven de 65 jaar is dat nog geen 3 %. De uitzendbureaus werken, zeker voor vijfenzestigplussers schieten echter de grond uit en Door mijn jarenlange financieel gezien. Je doen goede zaken. Het is te verwachten dat juist onder sociaal-geneeskundige kunt erover artsen veel mensen te vinden zijn die door willen gaan d e n k e n b e n i k v e e l discussiëren of dat met hun vak, ook na hun pensionering.
meer ontspannen bezig, waardoor het contact met de mensen is verbeterd.
is. Maar het financiële aspect is
Ellen Kerbusch (56) is een van hen, ik
je te veel tijd, je gaat
sprak met haar over de levensfase waarin
dingen opschuiven.
zij nu zit en haar visie op werken in de
Als ik niet meer zou
toekomst. Ellen heeft na haar artsexamen
werken, dan zou ik
eerst anderhalf jaar interne gedaan en
toch een daginvulling willen hebben. Ik
werken, maar als het niet meer zou
werkt nu al zesentwintig jaar bij het GAK,
zou een regelmatig terugkerend iets
mogen, dan heb ik wel een alternatief bij
opgegaan in UWV (Uitvoering Werkne-
zoeken. Ik zou niet willen dat ik de hele
de hand voor een uitdagende daginvulling.
mersverzekeringen). Zij is begonnen als
tijd zelf mijn tijd zou moeten indelen. Het
Ik zou Engels gaan studeren. Toen ik
toch anders voor jongeren. Ik wil graag door blijven
verzekeringsarts en
werk zelf is leuk. Ik
medicijnen studeerde heb ik dat een tijd
de laatste anderhalf
kom nog steeds
ernaast gedaan, maar dat was uiteindelijk
nieuwe dingen
niet meer te combineren. Die studie zou ik
tegen. Misschien is
graag weer oppakken.
jaar werkt zij als bezwaarverzekeringsarts in het bezwaaren beroepsproces. Ellen heeft altijd fulltime gewerkt,
Ik heb in de loop der tijd een vruchtbare manier van omgaan met mensen ontwikkeld, dat wordt e e n t w e e d e n a t u u r.
sinds kort werkt zij 90%, dat wil zeggen
het anders als je geen leuk werk hebt.
Heb je een idee hoe lang je door zou willen werken?
Zou je naar een uitzendbureau toe gaan als je bij je werkgever weg zou moeten vanwege je leeftijd? Nee, ik mis dan het opbouwen van sociale contacten. Ik heb nu buitengewoon goede
vier dagen van negen uur. Er waren geen
Bij mijn werkgever ga je met 62 jaar met
contacten met mijn collega’s. Via een
periodes waarin zij niet gewerkt heeft, zij
pensioen. Je kunt dan aanvragen om
uitzendbureau werken zou voor mij enkel
moest haar brood verdienen (soms
langer door te werken. Het is moeilijk om
om financiële redenen zijn, maar ik zou
werkelijk, altijd gevoelsmatig).
te voorspellen wat je wilt als je 62 bent,
niet van hot naar haar willen rennen en naast de werkdag
maar zoals het nu
2004
leeftijdsdiscriminatie
Wat vind je er nu van om te werken?
gaat, zou ik door
Ik vind het leuk om te werken. Het is
willen werken, ook na
intellectueel een uitdaging. Als ik alleen
mijn 65e. Het werk
mijn huis zou schoonmaken en koken, zou
kan natuurlijk ook
ik afstompen. Het geld is meegenomen.
veranderen, waardoor
Het is ook belangrijk om mensen om je
het minder leuk
heen te hebben, gelijkgestemden. Ik kan
wordt. Misschien wil ik wel wat minder
me niet voorstellen om niet te werken. Als
werken, drie dagen, of eerst eens vier keer
ik alleen maar thuis zou zijn, zou het wat
acht uur. Afhankelijk van hoe het gaat, wat
mij betreft te veel vrijheid blijheid worden,
je nog kunt opbrengen. Want het is wel
dan kom je nergens meer aan toe, dan heb
een natuurlijk proces dat je ouder wordt.
V
VN A
Ik kom nog steeds nieuwe dingen tegen in mijn werk.
ook nog een lange reistijd hebben.
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 7
7 Zijn er dingen in het werk die minder makkelijk gaan dan vroeger?
In academische ziekenhuizen in de derde wereld is er veel vraag naar gepensioneerde
Het wordt moeilijker om dingen te
artsen uit het Westen. De World Medical Association (WMA) geeft aan dat er nog
onthouden. Het is ook moeilijker om
steeds een uittocht is van artsen uit arme landen naar rijke landen. De WMA doet een
nieuwe dingen aan te leren, dit gaat ook
appèl op artsen om een aantal maanden in een derdewereldland te gaan werken als zij
minder snel. Bijvoorbeeld het gebruik van
op het einde van hun carrière zijn.
de pc, ik kan er wel mee omgaan, maar als ik zie wat collega’s ermee doen, ben ik een
bron: Medisch Contact
semi-digibeet. Ook kan ik minder goed typen, ik moet vaak fouten corrigeren en dat kost tijd. En het ene veranderingsproces na het andere valt me ook steeds
En de productiedruk?
zwaarder, al lukt het nu nog wel.
Die is zeker hoog, maar in mijn vorige functie was de druk hoger. Ik merk hierin
Ik heb vijfentwintig jaar geneeskundig denken in mijn zak, ik ben zeker van mijn materie en doorzie dingen snel.
Zijn er dingen die makkelijker gaan dan vroeger, wat zijn de voordelen van je leeftijd voor het werk?
geen verschil met
Ik heb in de loop van de jaren veel ervaring
vroeger en ik lever
gekregen in de sociale geneeskunde. Je
evenveel productie
speelt ermee. Je ziet dingen sneller. Je pakt
als mijn collega’s.
sneller de belangrijke dingen uit een dossier, de essenties pak je sneller op. Ik merk ook dat ik vijfentwintig jaar verzekeringsgeneeskundig denken in mijn zak heb, ik ben zeker van de materie, doorzie dingen snel.
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 8
8 Merk je verschil in de omgang met mensen in de loop van de jaren? Mensen hebben misschien minder moeite met de beoordeling, omdat ik
Dingen onthouden en nieuwe dingen aanleren gaat minder snel op mijn leeftijd, maar mijn productie is niet minder dan die van mijn jongere collega’s.
heb weinig klachten,
Wat vind je ervan dat het bijna gewoon is om op je vijfenvijftigste te stoppen met werken?
mensen zullen over
Ik vind het niet goed dat dingen moeten.
mij niet zeggen dat
Iemand aan de lopende band of in een
zij maar vijf minuten
ijzergieterij, heeft het op die leeftijd wel
binnen geweest zijn.
gezien, als je dan wilt stoppen, moet dat
Zij krijgen het
mogelijk zijn. Maar er zijn mensen die er
dat er naar ze geluisterd wordt. Ik
gevoel dat alle
helemaal niet aan toe zijn om te stoppen
Mensen dichten je
aandacht er voor
op hun 65e en dan soms ook weer via een
ervaring toe, terwijl
hen is, want de
achterdeurtje worden binnengehaald. Dan
wat ouder ben.
dat natuurlijk niet zo hoeft te zijn. In de
andere dingen gaan op de automatische
is het toch eigenlijk belachelijk dat je moet
loop van de tijd heb ik ook een vruchtbare
piloot. Ik zorg ook voor een ontspannen
stoppen. Het is toch idioot dat je
manier van omgaan met mensen
sfeer, dan vertellen mensen gemakkelijker
bijvoorbeeld als chirurg na je 65e naar de
ontwikkeld, dat wordt een tweede natuur,
de dingen die zij moeten vertellen of zelfs
tropen moet, ook als je nog hier zou willen
een automatisme, daar hoef je niet steeds
meer dan zij eigenlijk kwijt willen.
werken.
over na te denken. Je hebt meer vrijheid om met andere dingen bezig te zijn, als je niet hoeft na te denken over het verzekeringsgeneeskundig denken, of over je houding en hoe je overkomt. Daardoor
Randstand Gezondheidszorg heeft in het artsentekort een mogelijkheid gezien om haar
kun je rustiger op reacties letten, daar heb
werkterrein uit te breiden: het uitzendbureau gaat zich richten op het uitzenden en
je dan ruimte voor. Ik ben meer ontspan-
detacheren van artsen. Randstad richt zich hierbij ondermeer op gepensioneerde artsen
nen bezig, waardoor het contact verbetert.
die hun vak nog met liefde uitoefenen. Twaalf vestigingen zijn gespecialiseerd in
Daarmee ontstaat een overdracht van we
artsenbemiddeling en er staan nu zo’n tachtig functies open, ondermeer voor
hebben alle tijd, wat helemaal niet zo is,
bedrijfsartsen, verzekeringsartsen en huisartsen. David Gribnau van Randstad vertelt
maar zo ervaart de persoon op mijn
dat er zich nu bij de verschillende vestigingen vijftig artsen ouder dan vijfenvijftig jaar
spreekuur het wel. Dat schemaatje van wat
hebben ingeschreven. Het zijn artsen die minder willen gaan werken of onder andere
je gaat vragen zit wel in je hoofd. Ook de
voorwaarden willen gaan werken, artsen die graag hun vak willen blijven uitoefenen
tijd bewaak je min of meer automatisch.
onder hun eigen voorwaarden.
Mensen ervaren dat als alle tijd nemen,
Deeltijdwerk Medisch Specialisten Deeltijdwerk is een omstreden onderwerp onder medisch specialisten. Harde cijfers en theorie over wachttijden kunnen de discussie objectiveren en positieve effecten van deeltijdwerken op de ziekenhuislogistiek aantonen. In de publicatie ‘Het halve werk is een goed begin’ in Medisch Contact: Nr. 11 - 12 maart 2004, pagina 409-411 van de auteurs Nico M. van Dijk, Linda C. Heemskerk, Ron L. Diercks en Maarten P.H.M. Andriessen wordt uitgebreid ingegaan op deelltijdwerken door medisch specialisten. Samengevat: • Binnen de cultuur van medische specialismen bestaat veel weerstand tegen deeltijdwerken, voornamelijk op culturele en kwalitatieve gronden.
• Met inzichten uit de wachttijdtheorie en een simulatiemodel worden de effecten van deeltijdwerken kwantitatief geobjectiveerd. • Door deeltijdwerken blijkt een verkorting van doorlooptijden en wachtlijsten mogelijk, zonder uitbreiding van capaciteit. • Aangepaste hoeveelheden deeltijdcapaciteit kunnen een onevenredig grote positieve bijdrage leveren aan de prestaties. • Deeltijdwerken door medisch specialisten kan een uitstekend middel zijn om fluctuaties in capaciteiten, vraag en aanbod op te vangen. Wachttijdtheorie en simulatie illustreren de perspectieven voor deeltijdwerk
2004
V
VN A
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 9
9
De maatschap versus loondienst Bepaal je eigen werkdruk en -tempo
door Ilse Kuiper, freelance journaliste, schrijft regelmatig voor Arts & Auto
Lange tijd gingen medici prat op hun slopende werkweken: hun werk was een roeping in plaats van een beroep. De huidige vrouwelijke, maar ook mannelijke artsen willen meer tijd voor zichzelf, of voor de kinderen. Door de vrijheid om een eigen beleid uit te stippelen, kun je juist als zelfstandige die wens in vervulling doen gaan.
voor loondienst. Opvallend is dat de agio's minder willen werken dan de huidige specialisten, namelijk gemiddeld 44,1 uur per fte per week (exclusief diensten). De huidige specialisten werken 53,1 uur per fte. De huisartsen die op zoek zijn naar een praktijk willen bij voorkeur in deeltijd werken: van de
Uit het behoefteberamingsonderzoek
of het een loondienst-
2001-2015 van Nivel blijkt dat het grootste
functie of een
deel (35%) van de agio's in loondienst wil
zelfstandige
werken. Voor een vrij beroep heeft 25% de
beroepsuitoefening
voorkeur, terwijl 27% deels in loondienst
wordt. Ook de
deels in het vrije beroep werkzaam wil zijn.
specialisaties spelen
Bijna de helft van de vrouwen geeft de
een belangrijke rol.
We n s w e r k w e e k v a n maximaal 45 uur inclusief diensten wordt (nog) nauwelijks gerealiseerd.
ook nog het liefst parttime (86%). Maar ook de meerderheid van de mannen (53%) wil een parttime baan. Niet alleen het geslacht is van invloed op de keuze
vrouwen wil vrijwel iedereen (92%) parttime werken, van de mannen is dat 58%. Negen van de tien wil de praktijk met andere
voorkeur aan loondienst en dan
praktijkzoekende
92% van praktijkzoekende vrouwelijke huisartsen wil parttime werken, van de mannen is dat 58%. Negen van de tien willen de praktijk delen.
huisartsen delen. Binnen de radiologie en orthopedie willen
Frustraties
relatief weinig agio's
Tussen droom en daad … Helaas blijken
in loondienst werken.
de wensen van met name artsen in
Binnen de reumatolo-
loondienst om in deeltijd te werken, in de
gie en neurologie is
praktijk niet altijd realiseerbaar. Slopende
er juist een voorkeur
werkweken behoren nog steeds tot de dagelijkse praktijk. De wens om een werkweek van maximaal 45 uur inclusief
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 10
10
Verschillen
Maatschap als kern De maatschap vormt de kern van de organisatie van medici. Juist door de vrijheid die deze ondernemingsvorm biedt,
De verschillen tussen loondienst en vrij beroep zijn groot. Ruwweg komt het hierop
is het mogelijk om je eigen werkdruk en -
neer dat men in loondienst zekerheid, regelmaat en wettelijke bescherming heeft,
tempo te bepalen. Senior-praktijkadviseur
maar geen eigen beleid kan voeren. Het bestaan als zelfstandige kent onzekerheid,
Martin Beekman legt uit dat alhoewel het
variabiliteit (flexibiliteit?), minder wettelijke bescherming, en de mogelijkheid om
grootste deel van de huisartsen nog solo is
een eigen beleid te voeren. Als zelfstandige zijn inkomen en werkdruk afhankelijk
gevestigd, de maatschapvorm en dan met
van het patiëntenaanbod dat per dag sterk kan fluctueren. Ook de fiscale situaties
name de 'kosten'-variant snel terrein wint.
van een werknemer of een zelfstandige zien er verschillend uit. Als werknemer kun
Bij deze maatschapvorm (zoals bijvoor-
je rekenen op doorbetaalde vakantie, loondoorbetaling bij ziekte/ongeval en een
beeld in HOED) delen de maten alleen de
pensioenregeling, maar heb je geen recht op aftrek beroepskosten en andere
kosten, terwijl in een (traditionele)
aftrekfaciliteiten. Als ondernemer moet je zelf pensioen- en sociale voorzieningen
'volledige maatschapvorm' alle inkomsten
treffen en heb je recht op ruime aftrekmogelijkheden en aftrekfaciliteiten voor
en uitgaven gezamenlijk worden gedragen.
zelfstandigen. Tegenover die relatieve onzekerheid die je als zelfstandige dient te
"In een maatschapvorm kun je uitstekend
dragen, staat een beter inkomen dan in een vergelijkbare loondienstsituatie
zelf je werkdruk en werkomgeving bepalen, ook parttime werken is goed mogelijk. Je zou dan voor een constructie kunnen
diensten te hebben, wordt bijna nergens
kan worden en er minder ‘gaten’ vallen
gerealiseerd. Dit levert frustraties op, maar
omdat bijvoorbeeld
zorgt ook voor een oplopend tekort aan
de enige oncoloog
artsen door afhaken van met name
drie weken op
vrouwelijke nieuwkomers. Bovendien kan
vakantie is.
deeltijdwerken bij de 'gevestigde orde' op
Voorwaarden voor
veel kritiek stuiten. Vorig jaar haalde een
een goed functione-
aantal internisten uit Leeuwarden nog de
ren binnen een
krant, omdat ze stelling namen tegen
maatschapvorm,
deeltijdwerken waarvan zij alleen maar
volgens de groep in
nadelen ondervonden. Tegelijkertijd
Oss, zijn goede
betoogde een internistengroep in Oss dat
werkafspraken over
deeltijdwerken voor kleine maatschappen juist grote voordelen kan opleveren, aangezien er deelspecialistische kennis binnengehaald
2004
V
VN A
Co m m u n i c a t i e i s belangrijk om een maatschap efficiënt te laten werken.
kiezen waarbij de maatschapleden allemaal evenveel
Specialisaties spelen bij de keuze loondienstfunctie/zelf standige beroepsuitoefening een belangrijke rol voor agio’s.
werken. Bijvoorbeeld iedereen 3,5 of 4 dagen per week. Bij een ongelijke werkverdeling, bijvoorbeeld de een werkt 2 dagen en de ander 5, is men vaker geneigd tot een volledig
onder meer
maatschap. Maatschapleden maken
statusvoering en
uiteraard met elkaar de maatschap.
overdracht.
Selectie van een nieuwe maat is dan ook belangrijk. Om te onderzoeken of het klikt, is een proef- of een loondienstperiode een goede optie. Overigens worden ook binnen een HAGRO zaken als ziekte van een
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 11
11 collega, waarneming na een nachtdienst of onderhandelen met een zorgverzekeraar over de tarieven vaak gezamenlijk opgelost." Beekman, die (huis-)artsen, maar ook verloskundigen adviseert, stelt
Wordt het loondienst of zelfstandige vestiging?
dat bij verloskundigen de volledige maatschapvorm het meest gewild is. "Dat
1.
komt omdat de werkroosters minder
2.
Wil je zekerheid of prefereer je een uitdaging? Wil je doelgericht met je werk bezig zijn of vind je het niet erg om ook veel tijd te besteden aan overleg- en vergaderactiviteiten?
afgebakend zijn. Maar in wat voor maatschapvorm je ook samenwerkt: je
3.
Beschouw je een eigen onderneming als een uitdaging?
moet altijd de tijd nemen om je onderne-
4.
Wil je de vrijheid om je eigen werktijden in te delen?
ming serieus te 'managen'. Een goede
5.
Wil je een eigen beleid voeren?
communicatie is van primair belang om
6.
Wil je dat veel voor je wordt geregeld of wil je zelf keuzes kunnen maken?
een maatschap efficiënt te laten werken."
7.
Hoe ga je om met tegenslagen: raak je snel uit je evenwicht?
De administratieve en financiële
8.
Hoe goed ben je in aspecten als marketing en onderhandelen?
rompslomp van een zelfstandige vestiging,
9.
Hoeveel belang hecht je aan vrije tijd?
die door zelfstandigen vaak als een groot
10. Hoe breed is je belangstelling?
nadeel wordt ervaren, kan aanzienlijk
11. Hecht je veel waarde aan samenwerking in een groot team?
worden beperkt. Zorg bij vestiging voor
12. Vind je het geen probleem om alleen, soms zonder feedback, belangrijke
een goede begeleiding, bijvoorbeeld door een praktijkadviseur, en voor een goede accountant/belastingadviseur die jaarlijks
beslissingen te nemen? 13. Ben je bereid om af en toe administratie te doen en je enigszins te verdiepen in fiscale en juridische vakproblematiek?
de moeite neemt om de jaarcijfers te
14. Hoe belangrijk vind je het om nu goed te verdienen?
bespreken. Op de regiokantoren van de
15. Hoe belangrijk vind je het om terug te kunnen vallen op een vangnet van sociale
VVAA tref je naast deze specialisten, ook
wetten?
een werkgeversdesk voor de personeelsadministratie. Als een van de maten affiniteit heeft met de zakelijke kant, kunnen administratie en financiën ook onderling worden geregeld.
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 12
12
Uw pensioen is niet van latere zorg door Harry Meiland, pensioenadviseur Stichting Pensioenfonds voor Huisartsen (SPH) en Stichting Pensioenfonds Medische Specialisten (SPMS)
Zolang je werkt, ontvang je salaris of inkomsten uit onderneming en voor later bouw je pensioen op. Toch wordt veel gepraat over een pensioentekort. Wat wordt daarmee bedoeld? En hoe kun je dit voorkomen? Enkele veel gestelde vragen over dit onderwerp zal ik hier beantwoorden.
invloed uitoefenen op je postactieve inkomen. Pensioentekort voorkomen in Pijler 3 Maatschappelijk wordt een postactief inkomen (AOW + pensioen) van 70% van
Hoe ontstaat een pensioentekort?
met 65 jaar. Bij SPMS en SPH kan de
het actieve inkomen wenselijk geacht. Een
Je postactieve inkomen is de optelsom van
ingang vijf jaar vervroegd of uitgesteld
arts begint over het algemeen pas op
drie componenten, de zogeheten
worden. Kies je voor
pensioenpijlers:
ingang op je 60e, dan
1.
is het ouderdoms-
AOW
2. Verplicht opgebouwd pensioen
pensioen lager
3. Individuele voorzieningen
doordat de uitkering
Als het gezamenlijk inkomen hieruit straks
over vijf extra jaren
niet toereikend is, doe je er goed aan om
wordt uitgekeerd, laat
extra op te bouwen. Als het tekort groot is,
je het pensioen pas
is vroeg beginnen met die extra opbouw
na het 65e jaar
het beste.
ingaan, dan wordt
relatief hoge leeftijd
In de individuele voorzieningen (lijfrenteverzekering, beleggen, sparen) kun je zelf het meeste invloed uitoefenen op je postactieve inkomen.
waardoor minder lang pensioen wordt opgebouwd. Hierdoor halen veel artsen de 70%-norm niet. Is dit een probleem? Niet persé. Als het inkomen straks
het bedrag hoger. Als
toereikend is voor je
Pijler 1, AOW
men het pensioen de
De AOW (Algemene Ouderdomswet)
eerste postactieve jaren ontoereikend
uitgaven, is er niets aan de hand. Is het
voorziet in een pensioen van de staat. Het
vindt, kan bij aanvang van het pensioen
postactieve inkomen straks niet
bedraagt op jaarbasis € 7.956 (bedrag
worden gekozen voor conversie van het
toereikend, dan zijn er verschillende
januari 2004) per persoon voor gehuwden
SPMS- of SPH-pensioen. Daarbij wordt
mogelijkheden om dit ‘pensioengat’ aan te
of samenwonenden. Een alleenstaande
een deel van de toekomstige pensioenin-
vullen.
ontvangt jaarlijks € 11.581 (bedrag januari
dexeringen gebruikt voor een hoger
2004).
aanvangspensioen. ABP en PGGM bieden
Goodwill
naast ouderdomspensioen een vroegpensi-
Als vrijgevestigd medisch specialist is de
Pijler 2, Verplicht opgebouwd pensioen
oen. PGGM noemt dit Flexpensioen. Bij
kans groot dat je goodwill hebt betaald aan
Deelname in een pensioenregeling is over
ABP heet het vroegpensioen FPU.
je voorganger. Deze had ook ooit goodwill betaald. Op jouw beurt zou je goodwill
het algemeen collectief verplicht gesteld. Als huisarts of
Pijler 3, Individuele
moeten ontvangen wanneer je de praktijk
medisch specialist
voorzieningen
staakt. Met een grote som geld, zoals
Naast de voorzie-
goodwill, verdampt (een deel van de)
ningen in de eerste
pensioentekorten. Veel medisch
twee pijlers staat het
specialisten rekenen er echter niet langer
iedereen vrij om zelf
op dat zij straks nog goodwill ontvangen.
ben je verplicht deel te nemen in de pensioenregeling van respectievelijk SPH of SPMS. Inkomen, uit bijvoorbeeld loondienst, waarover
Ve e l m e d i s c h specialisten rekenen tegenwoordig niet meer op het ontvangen van goodwill als zij met pensioen gaan.
je verplicht bij ABP of PGGM pensioenpre-
2004
met werken,
producten te kopen of af te sluiten die
Lijfrente of extra pensioenopbouw
het inkomen na
Met lijfrenteverzekeringen via een
pensionering
verzekeraar en/of verhoogde pensioenop-
aanvullen. Hierbij
bouw kun je jouw toekomstige inkomen
mie betaalt, kan buiten de pensioenrege-
valt te denken aan lijfrenteverzekeringen,
verhogen. Als je lijfrentepremie betaalt,
lingen van SPH en SPMS blijven.
beleggen, sparen en extra pensioen
bouw je een kapitaal op waarmee je straks
Ouderdomspensioen gaat standaard in
opbouwen. In Pijler 3 kun je zelf de meeste
een tijdelijke en/of levenslange lijfrente-
V
VN A
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 13
13 een pensioentekort
uitkering aankoopt. Met een tijdelijke
52% afgetrokken
uitkering kan een periode overbrugd
wordt en de top van
worden. Een levenslange uitkering voorziet
het postactieve
je van extra inkomsten naast het pensioen.
inkomen tegen een
Met extra pensioenopbouw koop je een
lager tarief
(levenslang) hoger pensioen. De kosten
(bijvoorbeeld 42%)
daarvan zijn relatief laag vergeleken met
belast wordt. Je
een lijfrenteverzekering.
krijgt dan immers nu
Het inkomen wordt progressief belast. Dat
52% van de betaalde
wil zeggen dat men, naarmate iemand
premie terug, terwijl
meer verdient, een groter deel aan de
je straks ‘slechts’ 42% van de uitkering
Andersom is het ook mogelijk dat je een
fiscus afdraagt. De twee hoogste tarieven
afdraagt.
pensioentekort hebt, maar uit de
bedragen nu 42% en 52%. De premie voor
Premie voor lijfrente of extra pensioen kan
jaarruimteberekening volgt dat de betaalde
extra pensioen bij SPMS of SPH en
alleen afgetrokken worden tot aan het
premie níet aftrekbaar is.
lijfrente mag je van de top van je inkomen
bedrag van je pensioentekort. Wettelijk is
Bij SPMS of SPH kan de ouderdomspensioen vijf jaar vervroegd of vijf jaar uitgesteld worden.
kunt aantonen, waardoor je de premie voor lijfrente of extra pensioen mag aftrekken, terwijl jouw postactieve inkomen gewoon toereikend is voor de gewenste uitgaven.
vastgesteld dat dit
Sparen
moet gebeuren via
Als er geen fiscaal voordeel te behalen is
de berekening van
of zelfs geheel geen pensioentekort
de jaarruimte en
aangetoond kan worden, is ’gewoon’
eventueel de
sparen en/of beleggen,een aantrekkelijk
PGGM is eveneens
inhaalruimte.
alternatief voor lijfrente of extra pensioen.
aftrekbaar, maar de
Uit ervaring blijkt
aftrekken als een pensioentekort aantoonbaar is. De premie voor extra pensioen bij ABP en
Extra pensioenopbouw kost minder dan lijfrenteverzekering.
hoogte van die premies wordt beperkt
dat de jaarruimte en inhaalruimte een
Pensioenopbouw in de BV
door de mogelijkheden van de fondsen
nogal fiscale benadering zijn van het
Binnen een BV kan ook pensioen worden
zelf. Pensioen + lijfrente-uitkeringen +
begrip ‘pensioentekort’. Deze begrippen
opgebouwd. Het voert te ver om in dit
AOW -/- aftrekbare hypotheekrente wordt
zeggen weinig over jouw feitelijke situatie.
artikel in te gaan op alle voor- en nadelen
straks belast in Box 1. Je kunt een fiscaal
Het is goed mogelijk dat je, blijkend uit de
van een BV. Bovendien is ook de
voordeel realiseren als de premie nu tegen
berekening van de jaar- en inhaalruimte,
aantrekkelijkheid van een BV zeer
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 14
14 afhankelijk is van ieders persoonlijke
waarborgt dat hij of zij je met kennis van
Meer informatie:
situatie.
zaken adviezen geeft.
www.vrouwenpensioen.nl Platform
Ben je nu premiebetalend deelnemer bij
Vrouwenpensioen. Deze site richt zich
Persoonlijk advies
SPH of SPMS, dan kun je gebruik maken
vooral op werknemers. Daarnaast vind je
Als je het idee hebt dat jouw pensioen
van de kosteloze en onafhankelijke
er meer algemene informatie die voor
ontoereikend is of als je anderszins met
advisering van deze pensioenfondsen.
zowel artsen in loondienst als voor
vragen zit rond je postactieve inkomen
Je kunt natuurlijk
dan kan een gesprek met een financieel
ook binnenlopen bij
adviseur opheldering bieden. Aanbevolen
je verzekeringstus-
wordt om een gecertificeerde adviseur te
senpersoon of een
selecteren, bijvoorbeeld FFP of MFP. Dit
van de grotere accountantskantoren. Deze keuze is
zelfstandig gevestigde
70% van actieve inkomen is maatschappelijk wenselijk als AOW + pensioen.
De site wordt beheerd voor de FNV Vrouwenbond met subsidie van het ministerie van Sociale Zaken.
vanzelfsprekend aan jou.
artsen interessant is.
www.artsenpensioen.nl SPH en SPMS pensioen. Pensioenfondsen voor zelfstandig gevestigde huisartsen en medisch specialisten. www.abp.nl ABP pensioen. Pensioenfonds voor ambtenaren (zoals artsen in academisch ziekenhuizen). www.pggm.nl PGGM pensioen. Pensioenfonds voor de gezondheidszorg (zoals artsen in perifere ziekenhuizen en gezondheidscentra).
2004
V
VN A
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 15
VNVA
Kadertraining
15
Groep 40 2004 blok 1: 30 sept. en 01 okt. 2004 blok 2: 04 en 05 november 2004 blok 3: 09 en 10 december 2004 blok 4: voorjaar 2005
do/vr 09.30 – 16.30 do/vr 09.30 – 16.30 do/vr 09.30 – 16.30 do/vr 18.00 – 16.00
Kosten (cursus en verblijf, inclusief het nakomweekend): € 1875,Groep 41 2005 blok 1: 20 en 21 januari 2005 blok 2: 24 en 25 februari 2005 blok 3: 31 maart en 1 april 2005 blok 4: 16 en 17 september 2005
do/vr 09.30 – 16.30 do/vr 09.30 – 16.30 do/vr 09.30 – 16.30 do/vr 18.00 – 16.00
Kosten (cursus en verblijf, inclusief het nakomweekend): € 1975,Aanmeldingsformulieren op te vragen bij Bureau VNVA, (030) 247 47 95.
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 16
16
Nieuws van het Dagelijks Bestuur vrouwen met een bipolaire stoornis met kinderwens. Foto’s van deze gebeurtenis vindt u ook in deze krant; een impressie van het symposium in het volgende tie van een medisch specialist. (zie ook pag. 18 van deze krant)
nummer. Ook aan reeds eerder gemelde projecten omtrent herintreders, het up to date brengen en aanvullen van de besturenklapper en de veranderende rol
Algemene ledenvergadering en symposium
van sleutelfiguren binnen onze vereniging, wordt hard gewerkt.
Op 27 maart vond in de Hoogleraar
Gertrudiskapel in Utrecht een Algemene
Dit DB-nieuws is het laatste van mijn
Sommigen van ons hebben haar al in
ledenvergadering plaats (zie notulen pag.
hand, na 4 jaar bestuurslid te zijn geweest
levenden lijve kunnen feliciteren, maar ook
24-27) waar oud-voorzitster Cisca Griffioen
heb ik op de ALV van 27 maart afscheid
vanaf deze plaats: Toine Lagro, gelukge-
tot erelid, en trainer en coach Ina Vader tot
genomen van het Dagelijks Bestuur. Het
wenst met je officiële benoeming tot
buitengewoon lid werden benoemd, beiden
schrijven van een column of verslag is mij
hoogleraar Vrouwenstudies medische
als dank voor hun jarenlange bijzondere
goed bevallen; ik kan in de redactie van de
wetenschappen op het UMC te Nijmegen.
inspanningen en verdiensten voor onze
VN V A -Krant
Je hebt uitstekend werk verricht en we
Vereniging. Ook bestuursleden kwamen en
gehechtheid aan de VNVA dus mooi
hopen dat er nog veel onderzoeken onder
gingen. Zo is Hedwig Vos tot het DB
combineren. Wil je ook wat uit de pen
jouw leiding plaats kunnen vinden en dat
toegetreden.
laten vloeien (nou ja…het toetsenbord
nog veel meer vrouwelijke artsen jou als
Het middagsymposium Ieder zijn eigen
dan) en wil je meedenken over uiteenlo-
een voorbeeld zullen zien! Van harte.
prinsesje, over zwangerschap en psychiatrie,
pende medische en maatschappelijke
was een groot succes. In het kader van de
thema’s: in de redactie zijn meer mensen
Sinds het verschijnen van VNVA-Krant
Corrie Hermannprijs (de naamgeefster
welkom!
2/2004 is er alweer veel voorbereid en
was ook in de zaal aanwezig) ontvingen de
georganiseerd door actieve VNVA-leden,
psychiaters Elise Knoppert-van der Klein
vaak ook in samenwerking met actieve
en Pieternel Kölling de prijs met name
vrouwen buiten de vereniging en met
voor hun onderzoek en activiteiten voor
mijn werk, hobby en
Clara Peters
beroepsorganisaties. Besturentraining /AB-vergadering De maand maart stond allereerst in het teken van de besturentraining op 18/19 maart 2004 onder leiding van Ina Vader, waarvan elders in dit nummer een verslag. Op de aansluitende AB-vergadering werd Carrie Brodie-Meijer (arts en apotheker met een eigen website) geïntroduceerd als nieuw lid van de internetcommissie. Naar
voor m a a n e ieuw n k n e d e B rant VNVA-K gd n e l r e v d j Wedstri
aanleiding van evaluatie/kritiekpunten betreffende onze site www.vnva.nl kijkt de internetcie in overleg met Medix4Medix,
Hoewel de redactie van de krant al enkele nieuwe klinkende namen hebben bereikt,
de bouwer van deze site, naar mogelijkhe-
hebben wij besloten de vereniging nog wat langer in spanning te houden en de
den om bepaalde dingen te veranderen.
wedstrijd nog één krant te verlengen. Schiet je een pakkende naam te binnen, aarzel
Op de AB-vergadering van 22 juni staat
dan niet en bel of mail het secretariaat: (030) 247 47 95;
[email protected]
een kennismaking gepland met een medewerker van Duojob. In samenwerking
De winnaar krijgt een leuke prijs en uiteraard prijkt de winnende naam voortaan op
met de Stichting Werkinnovatie maakt hij
de krant!
het eerder door hen (o.a. in het onderwijs) ontwikkelde Diagnosetool geschikt voor toetsing van deeltijdwerk in de werksitua-
2004
V
VN A
In VNVA-Krant 4 vermelden we de uitkomst van de wedstrijd.
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 17
17 Hieronder vind je het Jaarplan 2004 dat per ongeluk niet is meegestuurd met krant 2/2004 en op de Algemene Ledenvergadering van 27 maart 2004 is besproken.
Jaarplan 2004 Interne contacten 1. De Algemene Ledenvergadering op 27 maart wordt gecombineerd met een symposium naar aanleiding van het thema van de winnaar van de Corrie Hermannprijs. 2. De invulling die aan de rol van sleutelfiguren is gegeven wordt vernieuwd. 3. Op 18 en 19 maart worden in een besturenbeleidsdag ideeën geformuleerd voor modernisering van de interne organisatie: hierin staan netwerkconstructies centraal. 4. Het Dagelijks Bestuur zal eens per jaar ondersteuning geven aan een activiteit in elke regio. 5. De website www.vnva.nl wordt verder ontwikkeld op basis van de gehouden evaluatie tijdens de AB vergadering. 6. Er worden ‘coachings’ en intervisiecursussen c.q. mogelijkheden hiertoe gecreëerd. 7. Er worden activiteiten georganiseerd voor verschillende carrièrefases.
14. Bij externe uitingen of activiteiten wordt de huisstijl zo veel mogelijk toegepast, deze wordt hiertoe verder ontwikkeld.
13. De hoogleraarstoel Seksespecifieke Geneeskunde wordt overgedragen aan de KUN.
V
VN A
Agenda 11 mei 2004
De Top in balans, Vrouwelijke artsen en leiderschap. Tijd: 16.30 - 20.30 uur in centrum De Rode Hoed te Amsterdam. In 2003 zijn een aantal initiatieven ontplooid om een goede man/vrouw balans in de top van de gezondheidszorg te verwezenlijken. Het Health Management Forum heeft met de projectgroep ‘Vrouwen naar de top in de zorg’ twintig aanbevelingen geformuleerd om een betere balans te realiseren in de gezondheidszorg. Het doel van de bijeenkomst De Top in balans is om vanuit de belangrijkste aanbevelingen concrete acties te formuleren voor een betere man/vrouw balans in de medische top. De VNVA
ondersteunt dit project.
Aanmelden voor deze bijeenkomst via www.pitactief.nl
Zie voor uitgebreide agenda: www.VNVA.nl
onder scholingsaanbod of bij de Rode Hoed,
Externe contacten
telefoon (020) 638 56 06 tijdens kantooruren,
[email protected]. Wilt
8. Als vervolg op het herintredersproject wordt in samenwerking met de KNMG een pilot voor een cursus voor herintreders opgezet ervan uitgaande dat hier voldoende financiële middelen voor worden toegekend. 9. Contacten met de beroepsverenigingen worden aangehaald, teneinde de doorstroom van vrouwen naar de top te bevorderen en deeltijdwerkmogelijkheden onder de aandacht te brengen. 10.Bij toekenning van subsidie zal in samenwerking met de KNMG een project starten om een diagnosetool voor deeltijdbanen in de zorg te ontwikkelen. 11. De fondsen- en ledenwerving blijft, na het succes van het lustrum, aandacht krijgen. 12. Zichtbaarheid is een doel dat wordt bereikt door belangrijke feiten, prijzen en symposia onder de aandacht van de pers te brengen.
u in het e-mailbericht svp uw naam, adresgegevens, telefoonnummer, functie en organisatie/instelling aangeven. Eind april ontvangt u een bevestiging met routebeschrijving. De entreeprijs bedraagt € 25,00, inclusief broodjesbuffet, te voldoen bij aanvang van de bijeenkomst.
18 mei 2004 Invitational conference Aandacht voor seksespecifieke aspecten in de vervolgopleidingen. Locatie: Nijmegen. Georganiseerd door de commissie Seksespecifieke Geneeskunde.
7, 8 juni 2004 11, 12 oktober 2004 15, 16 november 2004 Workshop Agenderen en de leiding nemen. Locatie: Hotel Opduin te Texel. Coach: Ina Vader. Tijd: ma. 11.00 – di. 16.30 uur. Kosten: € 585,Info: Bureau VNVA.
22 juni 20044 AB-vergadering en workshop Deeltijdwerken en implementatie DUO-job diagnoseinstrument, i.s.m. DUO-job en werkinnovatie. 19.00 – 22.00 uur, Utrecht. Zie voor uitgebreide agenda: www.VNVA.nl
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 18
18
Deeltijddokters: halve dokters? Nieuw project
Door de Stichting Werkinnovatie werd subsidie aangevraagd bij SZW voor het implementeren van een duojob diagnose-instrument. Bas Rosendaal van de Stichting Werkinnovatie en Peter Rooze (duojob) gaan het project leiden. Hiervoor is samenwerking gezocht met de VNVA, de KNMG, de Orde van Medisch Specialisten en het AMC. Binnen het AMC is het Prof. dr. Otto Bleker die hieraan meewerkt.
De wijze waarop een deeltijdfunctie is georganiseerd bepaalt de productiviteit en effectiviteit, functies die voordelen hebben voor werkgever en werknemer. Het instrument dat tijdens deze workshops gebruikt wordt, is gebaseerd op een aantal organisatie- en functiekenmerken die bepalend zijn voor het succes. Met behulp van dit instrument zal duidelijk worden welke functies, van de aanwezige
Steeds meer artsen combineren hun werk
bieden. Zo’n instrument is beschikbaar.
specialisten, geschikt zijn om in deeltijd
met studie, zorg en andere tijdsbestedin-
Met behulp van de DUOJob Diagnosetool®
uit te voeren. De les die dus ook geleerd
gen. Hierdoor worden organisaties
is het mogelijk om inzicht te krijgen in de
kan worden is: niet iedere deeltijder haalt
geconfronteerd met de behoefte aan
knelpunten van de organisatie en de
een hoog rendement.
deeltijdwerk. Onlangs bleek uit een
functie met betrekking tot deeltijdwerk. Er
enquête onder ca. drieduizend medisch
is reeds veel ervaring opgedaan met dit
Boodschap
specialisten dat 60% parttime zou willen
instrument, dat op wetenschappelijk
Workshopdeelnemers kunnen dus na
werken. Deeltijdwerk vergroot op het
verantwoorde wijze werd ontwikkeld.
afloop beter beoordelen of een bepaalde
eerste gezicht de krapte op de arbeids-
De effectiviteit van dit instrument neemt
functie wel of niet in deeltijd kan worden
markt, maar volgens een artikel in
evenwel toe wanneer deze wordt ‘geijkt’ en
uitgevoerd. Dit biedt mogelijkheden om
Medisch Contact draagt flexibiliteit in
op maat gemaakt voor de medisch
aan de wens van een betere balans tussen
werken ook bij aan het terugdringen van
specialist. De VNVA wil deze verbeterslag
werk en privé tegemoet te komen.
voortijdige praktijkbeëindiging, uitval door
graag ondersteunen. Peter Rooze en Bas
Workshopdeelnemers krijgen antwoord op
arbeidsongeschiktheid en uitstroom naar
Rosendaal trekken erop uit om daartoe
de meegebrachte casuïstiek.
andere beroepen. Flinke capaciteitswinst
workshops te houden met medici; mensen
lijkt op termijn het gevolg. Niet iedereen is
van binnen en buiten het ziekenhuis.
hiervan overtuigd. Zo merkte Minister
De inhoud van deze workshops is globaal
Hoogervorst op dat deeltijdwerken ‘zonde’
Doelgroep
als volgt opgebouwd:
is van de dure opleiding. Daarnaast stelde
1. Medisch specialisten en ‘arts-
-
hij dat het artsentekort in één keer is
assistenten, bijna geregistreerd’ die in
opgelost als alle artsen weer voltijd gaan
deeltijd werken en geconfronteerd
werken.
worden met knelpunten.
Kortom: er zijn argumenten tegen en voor
2. Medisch specialisten die fulltime
het werken in deeltijd.
werken en overwegen in deeltijd te gaan
Uit ervaring en onderzoek blijkt dat het
werken.
werken in deeltijd het meeste rendement
Actualiteit: Zijn deeltijddokters halve dokters?
-
Wat zijn de kenmerken van succesvolle deeltijdbanen?
-
Wat zijn de knelpunten bij mijn functie in deeltijd?
-
Oplossingen!
3. Medisch specialisten die een bijdrage
oplevert wanneer de werkzaamheden goed
willen leveren aan het verbeteren van de
De AB vergadering van 22 juni zal als
georganiseerd zijn. Uiteraard moeten
productiveit van deeltijders.
thema hebben DUO-banen. Na een kort
organisatie en functie geschikt zijn voor
vergaderdeel zullen we aansluitend de
deeltijd of daartoe worden herontworpen.
Doelstelling
heren Rosendaal en Rooze verwelkomen
De wijze waarop een deeltijdfunctie is
De doelen van de workshop zijn:
om met alle aanwezigen in interactie te
georganiseerd bepaalt namelijk de
• Het beantwoorden van de vraag op
gaan aan de hand van dit duojob diagnose-
productiviteit en effectiviteit. Workshops Om de discussie uit de emotionele sfeer te halen kan het gebruik van een instrument om een ‘diagnose te stellen’ uitkomst
2004
Planning
V
VN A
welke wijze ik mijn deeltijdfunctie kan
instrument.
organiseren om productief te zijn
Voor meer informatie: www.vnva.nl en
• Het verzamelen van best practices van deeltijdspecialisten
www.stichtingwerkinnovatie.nl. Zie ook advertentie op pag. 17.
• Het ijken van de DUOJob Diagnosetool voor de groep medisch specialisten
Mia Sol
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 19
19
E=KxA Besturentraining/beleidsdagen 2004 Op het Cenakel in Soesterberg meldden zich op 18 maart ruim 20 artsen uit alle geledingen van de VNVA om onder stimulerende leiding van Ina Vader ervaringen uit te wisselen over besturen. Naast het Dagelijks Bestuur waren de meeste regionale afdelingen vertegenwoordigd, verschillende commissies waaronder TOP, PR, Commissie Internationale Betrekkingen en een nieuw lid van de Internetcommissie. Een breed palet van jong en wat ouder, zowel een co-assistent als arts-assistenten, huisartsen en specialisten, artsen maatschappij en gezondheid en bedrijfsartsen.
Besturen? In groepjes associeerden we over besturen in het algemeen, om tot een gemeenschappelijke definitie te komen die een van de groepsleden plenair naar voren bracht. Wat doe je bij besturen: richting geven aan de doelstellingen van je eigen organisatie, binnen het huidig tijdsbestel (extern gericht) en met de mensen van je eigen organisatie (intern gericht), dus ook richting geven aan veranderingsprocessen zodat je organisatie levendig blijft. Hiervoor moesten we metaforen bedenken. We kwamen op huifkarren (met de voorzitter op de bok) met of zonder overkapping (om wel of niet naar buiten te kunnen kijken), later ook op een zeilboot met een kapitein, een vlucht vogels die in een duidelijke formatie met een leider voorop naar hun bestemming trokken en een propeller met een centraal gedeelte en drie draaiende propellerbladen. Verschillende invalshoeken dus, maar met een gezamenlijk doel.
opening, vaststellen van de agenda (geen 5 extra punten erbij!) en de notulen met tenslotte de inleiding over het belangrijkste vergaderonderwerp: ‘Wat is onze vraag, waar hebben we het over?’ Het breder wordende deel van de vlieger vormt de fase van beeldvorming/ inventarisatie zonder onderlinge discussie, gevolgd door een samenvatting (breedste deel van de vlieger). Het dan weer smaller wordende deel wordt gevormd door een fase van meningsvorming met weer een samenvatting halverwege, gevolgd door het nemen van besluiten, taken verdelen en afsluiten (onderpunt van de vlieger). We leerden hierbij nog een handige formule: E= K x A: Effectiviteit (van vergaderen) = Kwaliteit x Acceptatie van een beslissing (iemand met een afwijkende mening niet isoleren maar de vraag stellen: hoe kunnen we ons voorstel zo aanpassen dat het voor jou ook aanvaardbaar is?)
Hoe kunnen we plannen maken om regioafdelingen opnieuw, zo nodig anders vorm te geven? Ondanks dat sommige regio’s het moeilijk hebben bleek er toch voldoende motivatie en behoefte om te brainstormen over nieuwe vormen en mogelijkheden. - Hoe kan de VNVA het enthousiasme van haar leden stimuleren en benutten voor onze doelstelling als vereniging? Ina Vader formuleerde BELEID in haar reader voor deze training wel heel kernachtig: Wat is beleid? Weten wat je wilt. Willen wat je weet. Doen wat je wilt. Kijken wat je deed. Een van de conclusies na twee dagen brainstormen, oefenen en netwerken was: preek niet alleen voor eigen parochie, maar nodig soms ook vrouwelijke artsen van buiten uit om mee te doen en mee te denken. Dat is net zo belangrijk. Geïnspireerd en gewapend met conclusies en actiepunten voor de toekomst gingen we huiswaarts.
Beleid maken
Clara Peters
-
Vervolgens formuleerden we een visie op toekomstig beleid:
Afdeling Rotterdam 2003 Per ongeluk is in het jaarverslag 2003 de verkeerde foto geplaatst van de afdeling Rotterdam. Onze excuses hiervoor.
Vergaderen Het vergroten van onze bestuurlijke vaardigheden oefenden we vervolgens heel concreet door te vergaderen over een VN V A -thema: ‘Kunnen we een procedure of standaard ontwikkelen om actieve VNVAleden te bedanken voor bewezen diensten (en welke keuzes maken we hierin)?’ Doel: behouden van actieve leden door attent te zijn en te blijven. Na een inleiding van Ina vergaderden we in groepjes volgens het vlieger- of fuikmodel. De punt van de vlieger is de
Vlnr: Marjolijn van de Merwe (met dochter Sterre), Joke Berkelbach, AB-vertegenwoordiger, Jet de Gier, voorzitter (met zoon Henri) en Clara Peters, lid (met dochter Annick). Marleen Kooyman, secretaris, en Anja de Vries, penningmeester, ontbreken op deze foto
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 20
20
Persoonlijk contact is essentieel
Foto: Maarten van Haaff
Jaarrede vnVa 2003
2004
symposium en wijdde veel aandacht aan
VVAO) als beoogd projectleider, een
het werk van Sylvia Dermout. De
projectplan om herintreders op te sporen
Volkskrant wijdde een artikel aan de
en in enkele maanden weer klaar te
doorstroom van vrouwen naar de Top,
stomen voor de praktijk bij het Ministerie
waarin ook de zorgsector belicht werd. Dit
van VWS ingediend. Momenteel wordt de
alles, en een wijdverspreide uitnodiging
laatste hand gelegd aan een aanpassing
voor Vrouwen en Leiderschap in de
van het plan om ook te voorzien in een
Geneeskunde leidde tot een aanwas van
directe toestroom van verpleeghuisartsen.
meer dan honderd leden.
Ook het loopbaanbureau SWG is erbij
De internetsite werd verder ingevuld en de
betrokken. Wij denken dat het project voor
Hall of Fame voorzien van foto’s en
de zomer opgestart kan worden.
indrukwekkende c.v.’s.
Het thema ‘doorstroom naar de top’ kreeg veel aandacht, onder meer doordat de VN V A
werd uitgenodigd te participeren in
Op de onlangs gehouden beleids- en
de Health Management Forum project-
besturendagen hebben 20 actieve leden
groep ‘Vrouwen naar de top in de Zorg’.
onder de bezielende leiding van Ina Vader
Onder voorzitterschap van Margo
zich beraden over de interne structuur en
Vliegenthart formuleerde deze groep
organisatie. Het was inspirerend voor
aanbevelingen en bracht het rapport Van
iedereen en uiteindelijk ook duidelijk dat
Vrouwenkwesties naar bedrijfsbelang uit.
2003 is een actief en succesvol lustrumjaar
een regiostructuur nog steeds zinvol is,
U kunt het bij ons secretariaat bestellen.
geweest. De aftrap werd gegeven door het
alhoewel de invulling van activiteiten sterk
Door te kijken hoe het bedrijfsleven de
symposium over het Hoogtechnologisch
kan verschillen. Door meer samen te
doorstroom van vrouwen naar de top
Draagmoederschap. Sylvia Dermout kreeg
werken met de commissies, waaronder
aanpakt, want ook daar gaat het niet
de Corrie Hermannprijs voor haar werk op
TOP, PR, Internet en Seksespecifieke
vanzelf, kunnen we stellen dat is
dit terrein. Onder meer door de inspire-
Geneeskunde kan geput worden uit
aangetoond dat een organisatie met een
rende bijdrage van ons erelid Els Borst is
ervaringen van anderen, huisstijl,
goed evenwicht tussen mannen en
de lobby voor deze voorziening in een
standaard uitnodigingsmodellen en een
vrouwen aan de top, effectiever is, beter
nieuwe fase beland.
lijst van potentiële sprekers. In de grote
aanvoelt wat er intern en extern speelt en
Graag sta ik even stil bij de actieve missie
steden kunnen bijvoorbeeld co-assisten-
beter presteert. Dat het van twee kanten
die we vorig jaar formuleerden: De
ten- en assistentenavonden worden
moet komen is duidelijk. Alleen mannelijke
Vereniging van Nederlandse Vrouwelijke
georganiseerd, op het platteland is meer
machthebbers die er een sport van maken
Artsen versterkt de positie van vrouwelijk
behoefte aan informele netwerkavonden.
om vrouwen met talent binnen te halen,
artsen en de seksespecifieke geneeskunde. De
Belangrijk is ook dat activiteiten bedoeld
lukt dat. Vrouwen die presteren,
leden van de VNVA ondersteunen en
zijn voor alle vrouwelijke medici, en niet
doelgericht zijn, goed gecoached worden,
inspireren elkaar.
alleen voor leden. De afdelingen willen
investeren in hun netwerken en eigen
Afgelopen jaar is hard gewerkt om het
graag contact houden met elkaar en de AB-
werkomgeving, zullen ook op kansen ja
jaarplan te realiseren. Zo zijn de AB-
structuur blijft bestaan. We zullen de
moeten leren zeggen. Te vaak is het nog
vergaderingen opengesteld voor alle leden,
gesmede plannen handen en voeten
zo, dat zij denken niet gekwalificeerd te
de themagerichte avonden waren
geven, onder meer door een activiteiten-
zijn, en hun ambitie dus te laag stellen.
inspirerend voor een groeiend aantal
dag te organiseren. Persoonlijk contact
Mevrouw Leemhuis-Stout, voorzitter van
bezoekers. Er is een Hechting verstuurd
wordt als essentieel ervaren en het doet
de Vereniging van Nederlandse Ziekenhui-
naar een groot aantal niet-leden, via het
mij goed, ook hier weer enkele nieuwe
zen, betrok de VNVA naast de Orde bij haar
KNMG-bestand. Maar ook op andere
mensen, waaronder Groningen en de
doelstelling om de instroom van vrouwen
manieren is aan zichtbaarheid gewerkt:
nieuwe regio West-Brabant te mogen
naar de top te bevorderen. Het was een
onze activiteiten stonden regelmatig in
begroeten.
hele eer om met haar een interview te
Medisch Contact, er verscheen een
De extern gestelde doelstellingen hebben
geven voor het boek dat als aandenken aan
uitgebreid artikel over de jonge vrouwelijke
eveneens vorm gekregen. Zo is in nauwe
dit ambassadeursnetwerk werd uitgegeven
arts in Elle, en we werden geïnterviewd
samenwerking met de KNMG en Marijke
en onder meer aan de minister van Sociale
door Nouveau. De Telegraaf bezocht het
Vos-Maan (de huidige voorzitter van de
Zaken werd uitgereikt. De Commissie Top
V
VN A
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 21
21 heeft een enquête onder de verschillende
thema sloeg aan: meer dan 300 inschrij-
opnieuw benaderd. De taken gericht op
beroepsgroepen uitgezet en timmert hard
vingen. We pasten net in de geplande
coachen en ambassadeurstaken gericht op
aan de weg. Ook de Commissie Seksespe-
ruimte! De spanning bij de opening door
bekendheid van de VNVA zullen apart
cifieke Geneeskunde blijft actief en richt
burgemeester Guusje Ter Horst was
worden benoemd. Coachen en intervisie
zich met name op de integratie van de
duidelijk. Mediatrainer Judith Bos maakte
worden verder gestimuleerd. De
factor sekse in de vervolgopleidingen. Wij
ons duidelijk dat presenteren en zichtbaar
internetsite wordt uitgebreid met hiervoor
zijn zeer verheugd te kunnen melden dat
zijn op een hele subtiele manier kan. Een
geformuleerde wensen. Een bedrag is
onze professor dr. Toine Lagro per
frisse kleur helpt wel! Het was een groot
hiervoor gereserveerd.
1 januari 2004 een profileringsleerstoel
feest, waar wij met voldoening op
Tot slot: samen met De Rode Hoed wordt
van de KUN bekleedt. Wij zijn hier trots op
terugkijken, ook omdat zoveel beroepsver-
druk gewerkt aan het opzetten van een
en feliciteren haar met dit succes.
enigingen er studiepunten aan hadden
spannend en succesvol debat gericht op de
Fondsenwerving voor ons lustrum was
toegekend.
Top in Balans, Vrouwelijk Artsentalent beter
uiteindelijk zo succesvol, dat het
In 2003 zijn vele bruggen gebouwd. In
benut. De Rode Hoed heeft bij het
gereserveerde bedrag op de begroting is
2004 werken we mee aan een project dat
Ministerie van Sociale Zaken de subsidie
vrijgekomen. Onder het thema Vrouwen en
wordt gesubsidieerd door het Ministerie
gekregen en de VNVA nauw betrokken bij de
Leiderschap werd een inspirerend
van Sociale Zaken. Het is gericht op het
organisatie. We hopen dat jullie allemaal
programma gepresenteerd door
scheppen van duobanen in specialisten-
met je mannelijke leidinggevende als duo
lustrumvoorzitter Toine Lagro. Zij is
praktijken en leidinggevende functies, door
op 11 mei naar dit symposium komen. Ik
werkelijk in staat geweest om met haar
middel van een internetinstrument.
wens jullie een inspirerend jaar toe.
commissie alle veelzijdige kanten van het
Met het netwerk vrouwelijke hoogleraren is
vrouwelijk leiderschap te belichten. Het
overleg gaande. Ook zijn de sleutelfiguren
Irene Hellemans, voorzitter
Workshop Deeltijdwerken en Implementatie Maak kennis met het DUOjob diagnose-instrument ® van de Stichting Werkinnovatie 22 juni 2004 te Utrecht
Geïnteresseerde leden en vertegenwoordigers* van afdelingen en Commissies: meld je aan voor bovengenoemde workshop! Deze wordt aansluitend gehouden aan de AB vergadering van 22 juni 2004. De workshop is een initiatief van de Stichting Werkinnovatie http://www.stichtingwerkinnovatie.nl en wordt gefinancierd door SZW. Het maakt onderdeel uit van een project in samenwerking met VNVA, KNMG, OMS, en het AMC. De AB vergadering start om 19.00 uur (vanaf 18.30 ontvangst met broodjes) De workshop start na een korte pauze en duurt van 19.45 22.00 uur. Docent / trainers: Peter Rooze en Bas Rosendaal. (* Bij opgave van meer dan 25 deelnemers hebben vertegenwoordigers van afdelingen en commissies voorrang.)
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 22
22
Prijsuitreiking Corrie Hermannprijs 2004
gebied van de positie van vrouwelijke artsen en/of zij actief bijdraagt aan de positie van vrouwelijke patiënten vormen het derde en vierde criterium. De kern van de prijs zoals die in 1988 is ingesteld. Een moeilijk criterium, want al behoren kandidaten op wetenschappelijk terrein zelfs tot de wereldtop, ze komen niet in aanmerking
Op 27 maart 2004 ontvingen in een volle zaal in de Gertrudiskapel te Utrecht de psychiaters Elise Knoppert-van der Klein en Pieternel Kölling de Corrie Hermannprijs. Tijdens het symposium Ieder zijn eigen prinsesje, Zwangerschap in de psychiatrie werd de prijs uitgereikt door Nelleke Nicolai. Zij maakt deel uit van de Commissie Corrie Hermann Prijs. Hieronder leest u haar ingekorte toespraak. In VNVA-Krant 4 leest u het symposiumverslag.
als zij geen activiteiten hebben ontplooid op emancipatoir gebied. Als vijfde criterium geldt het wetenschappelijke gehalte van het werk. Het liefst in de officiële erkende gremia, gericht op het gebied van vrouwen en gezondheidszorg. Ten slotte het laatste criterium: vertonen zij nog andere activiteiten op het gebied van vrouwen en gezondheidszorg. Bijvoorbeeld in beleid, bestuur, in patiëntenverenigingen of in de politiek. Ieder jaar beantwoorden er steeds meer vrouwelijke artsen aan deze criteria, want op allerlei terreinen positioneren zij zich in hun vak en in de wetenschap. Het is dus elk jaar weer een spannende strijd om het gewicht van de verschillende criteria te bepalen. Maar deze prijswinnaars wonnen unaniem. Marijke Bakhuisen, voorzitter van de Vereniging voor Manisch Depressieven en Betrokkenen (VMDB), een grote en goed draaiende patiëntenvereniging, droeg Elise
Foto: Maarten van Haaf
en Pieternel als duo voor. Als ‘de dames Knölling’, voor hun onderzoek op het gebied van stemmingstoornissen, ‘vooral voor hun onderzoek en begeleiding van vrouwen met bipolaire stoornissen die kinderen wensen. Zij zijn altijd bereikbaar, spreken verstaanbare taal en hebben L. Elise Knoppert-van der Klein, r. Pieternel Kölling met de prachtige Corrie Hermannprijs
bovendien specifieke aandacht voor vrouwen met mds die een kinderwens hebben’. Die verstaanbare taal spreekt me
2004
Tot 2003 hield Carla Zuidema – de Bruijn
Criteria
zeer aan: die is ons artsen namelijk niet
op lichtvoetige en spirituele wijze de
Wat zijn dan de criteria waaraan
vanzelf gegeven. ‘Door hun onderzoeken
toespraak voor de Corrie Hermannprijs.
kandidaten voor deze prijs moeten
en het feitelijk begeleiden van zwangere
Sinds we afscheid hebben genomen van
voldoen en hoe hebben zij hieraan
vrouwen met mds door de dames Knölling
haar als voorzitter, vonden we een andere
voldaan, vraagt u zich misschien af.
is de zware last die rust op het hebben van
formule. Het commissielid dat hetzelfde
Het eerste criterium, de maatschappelijke
een kinderwens als je mds hebt, een stuk
vak uitoefent als de kandidaat of
relevantie van het onderwerp waarmee
lichter geworden’.
kandidaten, reikt de prijs uit. In 2003
iemand bezig is, kan vrij ruim zijn.
Marijke Bakhuijsen stelt verder dat hun
reikte Ineke van Seumeren de prijs uit aan
Baanbrekend onderzoek op gebieden die
omgang met patiënten een voorbeeld is
dr. Sylvia M. Dermout, gynaecoloog.
niet meteen midden in de belangstelling
voor collegae: ‘hoe het ook anders kan. Zij
Ditmaal gaat de prijs naar twee psychia-
staan, kan namelijk maatschappelijke
staan model door hun eigen vakautoriteit
ters, dus mag ik het doen. Met gepaste
relevant zijn op termijn.
in combinatie van nabijheid tot de patiënt.
trots, want de vrouwelijke psychiaters zijn
Ten tweede: gaat het om pioniers of
Zij brengen hun eigen vakonzekerheid in
met een enorme inhaalslag bezig in het
voortrekkers? Hoe meer pionier, hoe hoger
met behoud van hun verantwoordelijkheid
vak. Beide kandidaten zijn daarvan de
de plaats op de ranglijst.
als psychiater’. Deze bijzondere kwaliteit
voorhoede.
Of de kandidaat emancipatoir is op het
kan niet genoeg benadrukt worden, want
V
VN A
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 23
Foto: Maarten van Haaff
23
L: Pieternel Kölling, Corrie Hermann en Elise Knoppert-van der Klein
aan het gebrek hieraan gaat de huidige
in de Psychiatrie (VIP), een actieve club
bestuursfuncties. Er is geen enkele
gezondheidszorg bijkans ten onder. En al
binnen de Nederlandse Vereniging van
vrouwelijke hoogleraar in de psychiatrie en
kun je niet generaliseren, toch lijkt dit de
Psychiatrie. De VIP stimuleert de positie
de vrouwelijke opleiders zijn op de vingers
kracht van vrouwelijke artsen .
van de vrouwelijke psychiaters in
van een hand te tellen. Maar het zal
Hun wetenschappelijke activiteit uit zich in
commissies en besturen binnen en buiten
duidelijk zijn dat we met deze twee
verschillende onderzoeken en in een reeks
de psychiatrie. Ook tracht Pieternel een
hoogleraarkwaliteit in huis hebben.
tijdschriftartikelen, gepubliceerd in
gendersensitieve benadering van patiënten
Bijzonder is dat deze prijswinnaars een
toonaangevende vakbladen. Alleen, samen
in de psychiatrie in opleiding en onderzoek
tweesporenstrategie volgen: zij nemen
of met anderen (zoals met Irene van Vliet
te bewerkstelligen. De VIP doet binnen de
volledig deel aan de vakwereld van de
en Ines Sleeboom-van Raaij) over
NVvP wat de VNVA voor de medische stand
psychiatrie, zijn actief in de beroepsvereni-
zwangerschap en psychiatrische
als geheel doet.
ging, opleiding en het onderwijs en binnen
stoornissen, stemmingstoornissen en
Elise deed onderzoek naar de effectiviteit
deze wereld vragen zij vriendelijk doch
kraambedpsychose, lithiumgebruik in de
van verschillende stemmingstabilisatoren
vasthoudend en zeer onderbouwd,
zwangerschap, en de relatie tussen
en schreef in 1999 een proefschrift over de
voortdurend aandacht voor de specifieke
psychiatrie en hormonen. In 2001
behandeling van bipolaire stoornissen:
positie van vrouwelijke patiënten.
verscheen onder hun redactie en
Van moedeloosheid naar overmoed. Hierin
Daarbij verdienen de kandidaten ieder voor
grotendeels van hun hand Behandelingstra-
staat centraal hoe je therapietrouw kunt
zich al een prijs! Maar het geheel is meer
tegieën bij vrouwen in de psychiatrie.
bevorderen.
dan de som der delen: hun synergie is een
Inmiddels heeft dit boek officieus de
Elises naam kom je overal tegen met
fantastisch voorbeeld van hoe het kan.
status van richtlijn voor de behandeling
betrekking tot bipolaire stoornissen. In alle
Zo’n denk- en werkmaatje wens je elke
van vrouwen met psychiatrische stoor-
NVvP-richtlijnen, in alle fora en kenniscen-
vrouwelijke arts toe. Samen sta je sterker,
nissen rond kraambed en zwangerschap.
tra, in alle bij- en nascholingsactiviteiten.
zeker in een tweesporenstrategie. Samen
Zoals in een revolutionair experiment van
kun je ook beter gebruik maken van de
Maar Pieternel en Elise zijn beslist geen
nascholing via Internet. Meestal als enige
verschillen in aanpak. En uiteraard hebben
Siamese tweeling.
vrouw.
zij naast dit alles ook een leven met
Pieternel is meer gericht op de relatie
Is dat uitzonderlijk? Nee. Maar in de
hobby’s, kinderen, sport, vrienden en
tussen hormonen en psychiatrische
psychiatrie is het wel opvallend. Hoewel
familie.
stoornissen. Zij deed ook onderzoek naar
meer dan dertig procent van de werkzame
premenstruele stoornissen. Daarnaast is
psychiaters vrouw is, ontbreken ze nog
zij penningmeester van de sectie Vrouwen
steeds in beleids-, opleidings- en
Nelleke Nicolai
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 24
24
Notulen 70e Algemene Ledenvergadering van de
VNVA
27 maart 2004, Gertrudis Kapel te Utrecht
daarnaast ook de zorg voor haar vijf kinderen. Zij startte haar baan als parasitoloog op het Koninklijk Instituut voor de Tropen in Amsterdam, waar zij later bekendheid wierf op het gebied van toxoplasmose. Op latere leeftijd is zij de studie kunstgeschiedenis gestart. Zij speelde een belangrijke rol in de begeleidingscommissie van het VNVA-boek ‘De dokter dat ben ik’. Hilly was een zeer actieve vrouw, zij is voor de VNVA tweemaal voorzitter geweest en heeft tijdens deze periode ook de afdelingen opgericht en ze was initiatiefneemster van de VNVA-krant. Als erelid van de vereniging vervulde zij een rolmodel. •
Marieke Dobbelsteen (1973-2003)
(door Clara Peters) 2. In memoriam
De eerste kennismaking met Marieke vond
De voorzitter, Irene Hellemans, opent de
•
plaats op een VNVA-avond in Hotel New
vergadering om 9.30 uur en heet iedereen
(door Ciska Griffioen)
York in 1999.
welkom in de Gertrudis Kapel in Utrecht.
Hilly wordt herinnerd als een bijzondere
Jonge leden van de afdeling interviewden
De voorzitter stelt voor punt 1 en 2 om te
vrouw die in de jaren dertig geneeskunde
daar middelbare en oudere leden over hun
keren en geeft het woord aan Cisca
aan de Universiteit van Utrecht is gaan
artsencarrière met daarin alle inspirerende
Griffioen.
studeren. Zij is gepromoveerd en had
maar ook moeilijke tijden die zij daarin
Foto: Maarten van Haaff
1.
2004
Welkom en opening
De Gertrudiskapel
V
VN A
Hilly de Roever-Bonnet (1915-2004)
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 25
25 hadden meegemaakt. Mariekes karakter
dan wordt geen VNVA-Krant en ledenlijst
Als gevolg van de benoeming van Toine
kenmerkte zich als ‘springerig, kwikzilverig
meer toegezonden en kan men niet meer
Lagro als hoogleraar vrouwenstudies
en onvoorspelbaar’. Het was moeilijk in te
inloggen op het besloten deel van de
medische wetenschappen is voor het
schatten wat er in haar omging. Marieke
website. Daarnaast wordt opgemerkt dat
Fonds hoogleraar vrouwenstudies in 2004
vervulde vanaf 2001 het penningmeester-
het secretariaat veel tijd besteedt aan de
nul euro op de begroting gezet. De
schap in Rotterdam en tijdens de zomer
ledenadministratie. Waar men last van
vereniging hoeft immers geen bedrag meer
2002 bleek dat zij het met zowel studie als
heeft is het feit dat vrouwen nogal eens de
in dit fonds te storten voor salaris. Het DB
privé erg moeilijk had. Vóór kerst 2003 is
rekening van de partner gebruiken of een
heeft het voornemen met een voorstel te
Marieke overleden op 30-jarige leeftijd.
gezamenlijke rekening. Het vraagt
komen hoe in de toekomst om te gaan met
Een minuut stilte wordt in acht genomen.
oneigenlijk veel tijd om te traceren welk lid
fondsen. De vereniging staat open voor de
dan betaald heeft. Het verzoek wordt
inbreng van ideeën van leden ten aanzien
Irene Hellemans spreekt de jaarrede uit.
gedaan om op de overschrijving de naam
hiervan. Dat kan mondeling of schriftelijk.
(zie pag. 20,21)
van het lid te noteren (conform de naam in
De voorzitter bedankt de penningmeester voor haar inzet. Dit wordt ondersteund door de aanwezigen. Vragen van de leden • Schriftelijke vraag van Reinie Kaas: Kunnen we nadenken over een vrouwvriendelijke leeropdracht voor een nieuwe hoogleraar aan een andere universiteit. Irene Hellemans licht toe dat hiervoor in het verleden een fonds is gevonden,
Foto: Maarten van Haaff
maar dat dit de laatste jaren bijna geheel op de begroting van de leden drukte. Vanwege de marge in de begroting is besloten de post op nul te zetten om de vereniging gezond te houden. -
(Fokje Verweij, ondersteund door Toine Lagro) Is het zinvol om structureel een bedrag voor het lustrum op de begroting
Irene Hellemans
te reserveren? Mogelijk kunnen dan 3. Vaststellen aantal stemhebbende leden
de ledenadministratie), waarvoor
bijvoorbeeld ook buitenlandse gasten
Er zijn meer dan 25 stemhebbende leden.
contributie wordt betaald.
uitgenodigd worden.
De agenda wordt vastgesteld.
Vervolgens worden enkele cijfers
Toegelicht wordt dat ervoor is gekozen
toegelicht die afwijken van 2002.
dit bedrag nu terug te laten vloeien in
4. Notulen ALV 29 maart 2003
Geconcludeerd wordt dat de VNVA een
de kas. Het voorstel zal voor de
De notulen worden ongewijzigd
financieel gezonde vereniging is.
komende jaren serieus in overweging
vastgesteld. Secretaris en notulist worden
Aansluitend worden enkele opmerkingen
bedankt voor de uitstekende notulen.
gemaakt bij de Begroting van 2004 Voor diverse posten is een trendmatige
worden genomen. • (Annemiek Coremans) a) Het is zorgelijk dat leden twee jaar
5. Financieel jaarverslag 2003, begroting
stijging meegenomen. Besloten is om de
lang niet betalen en nog wel van de
2004 (zie ook Jaarverslag 2003,
kosten van de commissies en werkgroepen
diensten gebruik mogen maken. Kan
krant 2/2004, pag. 15-19)
te clusteren. Een relatief hoog bedrag is
De jaarrekening van 2003 wordt toegelicht.
begroot voor training en ontwikkeling.
Er was een ruim batig saldo. Voor het
Collectieve ambitieontwikkeling is nodig
voor het meesturen van een
lustrum was een bedrag van € 10.000
en nieuwe initiatieven worden gestimu-
(voorbedrukte) acceptgiro voor de
gereserveerd, maar hiervoor is minder dan
leerd. Om dit alles zichtbaar te maken en
€ 1.000 besteed.
om kruisbestuivingen en netwerken intern
De inkomsten vanuit de contributie lopen
te faciliteren is een stevig bedrag
handelwijze in de statuten is
iets terug. Dit heeft onder meer te maken
gereserveerd ter verbetering en uitbreiding
opgenomen en dat deze eerst zullen
met slecht betalende leden. Indien de
van de website. Tenslotte een opmerking
moeten worden gewijzigd op de
leden na diverse aanmaningen over twee
over de post Hoogleraar vrouwenstudies
stipte uitvoering van aanmaningen
contributiejaren niet gereageerd hebben,
geneeskunde.
is nu wel actie ondernomen.
deze termijn verkort worden? b) Daarnaast wordt de suggestie gedaan
betaling van de contributie. a) Toegelicht wordt dat deze
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 26
26 toelichtingen op de website te plaatsen.
b) Deze tip wordt meegenomen, waarvoor dank. • (Cisca Griffioen) De hoge kostenpost voor het secretariaat is erg zorgelijk. Het
Afscheid wordt genomen van Clara Peters
Alle verslagen worden vastgesteld en de
(zij zal de redactie van de VNVA-krant
voorzitter bedankt de afdelingen en
versterken) en Cornelie van Putte. Zij
commissies voor hun inbreng.
ontvangen een attentie als blijk van waardering.
verzoek wordt gedaan deze kostenpost 7. Bestuurssamenstelling
scherp in de gaten te houden. Toegelicht wordt dat deze zorg wordt gedeeld en dat dit de volle aandacht heeft van het bestuur. • Voor de afdeling Midden-Nederland worden financiële middelen gereserveerd totdat de afdeling weer actief is. Wordt dit bedrag jaarlijks verhoogd? Aan slapende afdelingen wordt geen afdracht gedaan. Toegelicht wordt dat de benaming van het woord ‘fonds’
Foto: Maarten van Haaff
voor de afdeling MINL op de balans
•
Verslag kascommissie
(Hetty Buitelaar en Jos Nieuwendijk) Hetty Buitenlaar licht toe dat de boeken zijn gecontroleerd en dat hierin geen afwijkingen zijn geconstateerd, met complimenten aan de penningmeester. Het advies wordt aan het bestuur gegeven
Foto: Maarten van Haaff
niet terecht is.
om aandacht te besteden aan de
Hedwig Vos Clara Peters
Daarnaast wordt de benoeming
ledenwerving. Decharge wordt verleend.
bekrachtigd van Mia Sol-van Berlo als
Het financieel jaarverslag en de begroting
penningmeester per 2003 en Hedwig Vos
worden goedgekeurd.
als lid per 2004. Herkiesbaar zijn Paulien Dudok van Heel, bestuurslid en Yvonne Margry, secretaris.
• Decharge kascommissie en aanstellen
De ALV gaat met de benoeming akkoord.
nieuwe kascommissie Herkiesbaar: Jos Nieuwendijk Nieuw lid: Fokje Verweij
8. Jaarplan 2004 Naar aanleiding van het jaarplan 2004 (zie pag. 17 van deze krant) komen de volgende
• Decharge penningmeester en
vragen:
aanstellen nieuwe penningmeester Aftredend per 2003: Cornelie van Putte
Wat wordt bedoeld met coachings- en
Benoeming per 2003: Mia Sol-van Berlo
intervisiecursussen?
afdelingsverslagen, verslagen commissies Clara Peters licht toe dat bij het jaarverslag van Rotterdam e.o. een verkeerde foto is geplaatst. Een rectificatie volgt in de volgende
beleids- en besturendagen de wens is uitgesproken voor het opzetten van mentoring en coaching. Er zijn inmiddels twee taken waar sleutelfiguren voor benaderd zijn. Daarnaast is er al contact met de vereniging voor vrouwen in de Cornelie van Putte
psychiatrie. We willen graag ervaring
uitgave van de VNVA-Krant. Verder wordt
opdoen met intervisiegroepen. Het
gemeld dat bij de afdeling Rotterdam de
stimuleren hiervan kan een belangrijke rol
naam van Marjolein van de Berg is
spelen naast de kadertrainingen ter
weggevallen. De voorzitter merkt hierbij op
bevordering van de professionele
dat de afdelingen zelf de mogelijkheid
ontwikkeling.
hebben om informatie en eventuele
2004
De voorzitter licht toe dat tijdens de
Foto: Maarten van Haaff
6. Goedkeuring jaarverslag secretaris,
V
VN A
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 27
Foto: Maarten van Haaff
27
L. Cisca Griffioen, r. Ina Vader
Het verzoek wordt ingediend om jongere
Er wordt opgemerkt dat recentelijk
leden enthousiast te maken voor
uitslagen zijn gepubliceerd van een
commissies en besturen. Mogelijk dat dit
enquête over de kinderbijslag die al dan
•
aandachtspunt kan worden toegevoegd bij
niet zou moeten worden uitgekeerd aan
De voorzitter meldt dat Cisca zich op een
punt 6. Het bestuur heeft op het
vrouwen met hogere inkomens. Zorg
enorme manier heeft ingezet voor de
beleidsweekend hierover ook met een
wordt geuit over deze ontwikkeling en
vereniging, daarbij zes jaar voorzitter is
aantal jonge collega’s gesproken en is blij
eventuele afschaffing zal negatieve
geweest en veel connecties met de MWIA
dat Hedwig Vos hier ook een speerpunt
consequenties hebben voor de arbeidspar-
heeft vormgegeven. Zij wordt daarom
van wil maken.
ticipatie van vrouwen. In dit kader merkt
voorgedragen als erelid, hetgeen door de
Diana Kik en Toine Lagro merken op (ter
Corrie Hermann op dat het meer in de lijn
aanwezigen wordt ondersteund.
aanvulling van punt 11) dat het nodig is
van de VNVA zou zijn om ons te richten op
Cisca bedankt iedereen voor het
aan de zichtbaarheid van de vereniging te
de kinderopvang die toegankelijk moet zijn.
vertrouwen en de waardering.
werken. Hierbij wordt voorgesteld om ons
Besloten wordt om dit onderwerp verder in
•
te richten op thema´s die liggen bij de
de vergadering van het Algemeen Bestuur
doelstelling van de vereniging. Zo zou het
te bespreken.
De voorzitter meldt dat Ina een belangrijk
onderwerp ´Seksuele intimidatie´ nader
Toine Lagro stelt voor een team/panel van
steunpunt in de vereniging is vanwege
onderzocht kunnen worden. Corrie
deskundigen, een soort ‘politieke
haar jarenlange betrokkenheid bij de
Hermann stelt voor hier in een volgend
denktank’ samen te stellen zodat
kadertrainingen. Vanwege deze diensten
jaarplan op terug te komen en als leden de
slagvaardiger besluiten kunnen worden
van bijzondere betekenis, wordt Ina
wens uit te spreken dat nader onderzoek
genomen. Vaak is het zinvol om (op korte
voorgedragen als buitengewoon lid. Ina
en ondersteuning wenselijk is. Ter
termijn) collega’s te benaderen over
bedankt de vereniging voor deze geste en
vergadering wordt geconstateerd dat het
maatschappelijke of politieke kwesties.
meldt dat zij met veel plezier binnen de
voorstel om het voorgestelde thema verder
Corrie Hermann stelt zich hiervoor
vereniging werkzaam is.
te onderzoeken, zinvol is. Een inventarisa-
beschikbaar. Liesbeth Jansen merkt hierbij
-
tie vindt plaats van leden die betrokken
op dat dit onderwerp wellicht kan
Algemeen Bestuur
willen worden bij de opzet hiervan.
aansluiten bij sleutelfiguren.
Afd. Amsterdam:
Hiervoor melden Toine Lagro, Nelleke
Joanna Schopman stelt voor als een
Afd. Brabant/Zeeland: Denise Schraven
Nicolai en Hedwig Vos, namens het DB,
mogelijk thema: ‘gezondheidsschadende
Afd. Den Haag:
Hedwig Vos
zich aan.
activiteiten vanuit diverse religies’.
Afd. Maastricht:
Trea Keun
9. Benoeming vertegenwoordigers Algemeen Bestuur van afdelingen Benoeming Cisca Griffioen tot erelid
Benoeming Ina Vader tot buitengewoon lid
Benoeming vertegenwoordigers Carla Weenink
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 28
Foto: Maarten van Haaff
28
L. Marieke Visser (TOP) en r. Willy-Anne van Stiphout
Jeugdhulpverlening. Verwacht wordt
overleg te plegen met de commissie
Toine Lagro, Annemiek Coremans,
namelijk dat het salaris van deze
gelijke behandeling om vervolgens deze
Sylvia Buis, Magda Ruygers, Ay Lien
categorie artsen vanwege een nieuw
klacht onder de aandacht van de
The en Clara Peters worden bedankt
functiewaarderingstraject een stuk lager
beroepsvereniging te brengen. Tevens
voor hun enorme inzet.
zal uitvallen dan van artsen die
wordt voorgesteld dat de betreffende
-
Opheffing Commissie Boek
werkzaam zijn in ziekenhuizen.
leden zich rechtstreeks tot het LAD
-
Bezwarencommissie
Daarnaast stelt zij de pensioenvoorzie-
kunnen wenden en dat de VNVA als
Aftreden: Mevrouw J. Braaksma-de Lint
ning aan de orde waarin veel veranderin-
vereniging het LAD schriftelijk meldt dat
Benoeming: Fokje Verweij
gen plaatsvinden waardoor vrouwen
we onze leden naar hen doorverwijzen.
-
Decharge lustrumcommissie
onevenredig zwaar worden getroffen. -
Commissie Corrie Hermann
De voorzitter erkent het belang van
Aftreden: Carla Bruinsma Benoeming
beide onderwerpen. De tip wordt vanuit
tot voorzitter: Willy-Anne van Stiphout
aanwezigen gegeven om hierover
De voorzitter sluit de vergadering om 11.25 uur en bedankt de aanwezigen voor hun betrokkenheid en inbreng.
10. Rondvraag en sluiting Er wordt verzocht om de aanvangstijd
Gepromoveerd
van de ALV te verlaten vanwege leden die een lange reisafstand hebben. De
Op 26 maart 2004 is Susanne Estourgie gepromoveerd op Clinical Relevance and
voorzitter meldt dat het tijdstip dit jaar
Refinement of the Sentinel Node Procedure in Breast Cancer and Melanoma aan de
wat verwarrend is gecommuniceerd in
Universiteit van Amsterdam.
de VNVA-Krant, maar dat de aanvang zeker niet later dan 9.30 uur kan
Op 11 februari 2004 is Christi van Asperen gepromoveerd op Risk Estimation in
plaatsvinden vanwege de combinatie
Familial Breast Cancer aan de Universiteit Leiden.
met het symposium. Een lid stelt de financiële positie van
Op 27 februari 2004 is Eva M. Noorda gepromoveerd op Indications and Results of
vrouwelijke artsen aan de orde die
Isolated Limb Perfusion aan de Universiteit van Amsterdam.
werkzaam zijn in de GGZ, JGZ of
2004
V
VN A
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 29
29
De Top in balans Vrouwelijk artsentalent beter benut
Debat o.l.v. Clairy Polak, dinsdag 11 mei 2004 van 16.30 – 20.30 uur
Het aantal vrouwen in de geneeskunde is de afgelopen decennia sterk toegenomen,
-
maar de doorstroming stagneert. Vrouwelijke artsen zijn dan ook onderver-
-
tegenwoordigd in richtinggevende posities en functies: vrouwelijk talent wordt
bevinden zich vier kritische keuzemomen-
hoogleraren, directeuren en leden van de
prof. dr. Didi Braat, hoogleraar
Raad van Bestuur van (academische)
gynaecologie KUN
ziekenhuizen en verpleeghuizen,
prof. dr. Carla Bruynzeel, hoogleraar
mannelijke artsen en beleidsmakers.
Dermatologie UMC Utrecht -
onvoldoende ingezet. Op de medische route naar de top
economie UVA
-
Karin Fijn van Draat, kinderarts AMC,
Duobezoek
lid VNVA,
Vrouwelijke artsen worden van harte
drs. Eelke van der Veen, voorzitter Raad
uitgenodigd om het debat te bezoeken
van Bestuur Agis Zorgverzekeringen.
samen met een collega die een richtingge-
ten: -
vende functie bekleedt. Denk hierbij aan:
het kiezen voor en het vinden van een
Doelgroep
voorzitters van besturen, staven en
opleidingsplaats
De vrouwelijke arts en haar werkomgeving,
commissies, leden van de Raad van
het kiezen voor en het vinden van een
zoals voorzitters van faculteiten, opleiders,
Bestuur, landelijke vertegenwoordigers van
arbeidspositie
voorzitters van maatschappen en
uw beroeps- of belangenvereniging. Elk
het kiezen voor en het vinden van een
huisartsengroepen, bestuursleden van de
vrouw/manduo ontvangt een kleine
interne richtinggevende functie
medische beroepsverenigingen, medisch
attentie.
het kiezen voor en het vinden van een externe richtinggevende functie
Veel vrouwelijk talent strandt op één van deze vier keuzemomenten. Het behouden van het talent van vrouwelijke artsen wordt echter steeds belangrijker. Van de eerstejaars studenten Geneeskunde is immers 70 procent vrouw. De bijeenkomst ‘De Top in balans’ spitst zich toe op de stimulering van de doorstroming van vrouwelijke artsen naar richtinggevende medische functies en leiderschap. Een medicus aan de top is
Felicitatie Prof. dr. E. Bloemena is benoemd tot Hoogleraar Pathologie aan het Academisch Centrum voor Tandheelkunde, VU, Amsterdam. E Bloemena is lid van de VNVA.
niet alleen goed in het vak, maar heeft ook invloed op het vak. Enkele debatdeelnemers, die naar een oplossing voor deze problematiek zoeken zijn:
Aanmelden
-
U kunt u aanmelden via www.pitactief.nl onder scholingsaanbod
Irene Hellemans, cardioloog, voorzitter VN V A ,
ambassadeur KNMG regio
Noord-Holland -
-
-
http://www.pitactief.nl/default.htm?scholing/top_balans/top_balans.htm of via:
Prof. dr. Pieter Vierhout, voorzitter van
De Rode Hoed,
de Orde van Medisch Specialisten
Keizersgracht 102,
drs. Jan Hamel, voorzitter van de
1015 CV Amsterdam,
Vereniging van Academische
T (020) 6385606,
Ziekenhuizen
F (020) 6254452,
ir. Joan Leemhuis-Stout, voorzitter
E
[email protected]
Bestuur Nederlandse Vereniging van
Wilt u zich bij voorkeur vóór 1 mei aanmelden. U ontvangt een bevestiging met
Ziekenhuizen
toelichtende stukken en een routebeschrijving begin mei.
prof. dr. Hugo Keuzenkamp, directeur
De entreeprijs bedraagt € 25,00 incl. broodjesbuffet, contant te voldoen bij aanvang
zorg Delta Lloyd Ohra, hoogleraar
van de bijeenkomst.
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 30
30
Te recenseren U kunt een recensie-exemplaar van onderstaande boeken opvragen via het Bureau VNVA. De redactie stelt het ook op prijs als u spontaan een recensie schrijft van een boek waarvan u denkt dat het de lezers van de VNVA-krant zal aanspreken. Wilt u zich bij het schrijven van een recensie beperken tot driehonderd woorden? (Dit is inclusief alle tekstonderdelen van de recensie, dus ook bijvoorbeeld de titel van het boek en uw eigen naam en specialisatie.)
Mensbeelden en moreel handelen in de zorg voor verstandelijk gehandicapten; een empirisch-ethisch onderzoek. Mevrouw M.M. Roovers. Uitgave Universiteit van Nijmegen, proefschrift.
De droomduiding herdacht. Mieke Taat (red). Uitgave Boom, Amsterdam. ISBN 90 535 2897 0. Psychotrauma; de psychobiologie van de schokkende ervaring. B.J.N. Schreuder. Uitgave Van Gorcum, Assen, 2003. ISBN 90 232 3646 7. Proefschrift over het opsporen van dysplastische heupontwikkeling. Lian Roovers. Universiteit van Twente, 2004. Trouw nooit een vrouw met grote voeten, wereldwijsheid over vrouwen. Mineke Schipper. Uitgave Spectrum.
Getuigenis en verbondenheid, ervaringen van trainers van hulpverleners van slachtoffers van oorlogsverkrachting en huiselijk geweld in voormalig Joegoslavië. Diverse auteurs. Uitgave Pharos. ISBN 90 759 5530 8. De dokters Andrian. Willem Melchior. Roman. Uitgave Atlas, Amsterdam. ISBN 90 450 0820 3. Soms krijg je vleugels, voor wie door diepten gaan, doorleefde ervaring van pastor/patiënt. Ds. Dick N. Verschoor. Molokai. Een overlevingstocht in het land van mystiek en psychiatrie aan de hand van zen. Toon van Buren. Uitgave Sigma, 2003.
Recensies Surviving Space. Papers on Infant Observation. The Tavistock Clinic Series, Andrew Briggs (red.) (2002). Uitgave: Karnac Books, Londen.
2004
raakt men onder de indruk van haar
techniek ook op andere terreinen,
overtuigingskracht. In ogenschijnlijk
bijvoorbeeld voor rechtbankrapportages
triviaal gedrag weet zij aanzetten van
voor de kinderbescherming, en voor
belangrijke ontwikkelingsprocessen te
behandeling en diagnostiek van jonge
onthullen. Zo geeft haar beschrijving van
kinderen met uiteenlopende ontwikkelings-
Surviving Space is uitgegeven ter
de rol van de huid in de vroege kindertijd,
stoornissen. Voorts worden verbindingen
gelegenheid van de honderdste geboorte-
inzicht in psychosomatische aandoenin-
gelegd met traumabehandeling en
dag van Esther Bick, grondlegger van
gen. Verstoring van de normale functie kan
transculturele problematiek. Het boek
babyobservatie. Naast vier stukken van
leiden tot second-skin-formatie, als poging
wordt afgesloten met een indringende
Bicks hand bevat het boek essays van haar
van de baby, zich via
poging de psychotherapeutische research
leerlingen, die de methode toepassen op
een premature onafhankelijkheid te
een plaats te geven binnen de moderne
de gehele scala van developmental research
beschermen tegen overweldigende
theorievorming, het boeiende veld tussen
tot klinische en forensische psychiatrie.
indrukken; een beeld dat ook van betekenis
de oorspronkelijk wiskundige chaostheorie
Esther Bick werd geboren in 1902 als
is voor de diagnostiek van depersonalisa-
en de complexiteitstheorie.
Esteza Lifsza Wander, in een orthodox-
tie en automutilatie.
Een belangrijk boek voor artsen,
joods gezin in de Boheemse stad Przem.
De systematische babyobservatie faciliteert
psychotherapeuten en neonatologen, en
Vanaf haar puberteit hield zij zich bezig
processen die een rol spelen in de
voor diegenen die uitzien naar weten-
met de opvang van kinderen, in de periode
psychotherapeutische behandeling
schappelijke reflectie.
rond de beide wereldoorlogen geen
(Bögels, G. ‘Verbindingslijnen tussen
onbelangrijk werk. Haar plan om bij Jean
babyobservatie en psychoanalytische
Piaget in Zwitserland te gaan studeren liep
behandeling’. In: A. De Bruyne & W.
spaak op het werkverbod voor buitenlan-
Heuves (red.), Bij nader inzien. Over kijken
Gertie Bögels is opleider/supervisor bij de NVPA en de NVPP, vrijgevestigd te Nijmegen.
ders. Zij vervolgde haar studie bij de
en psychoanalyse. Amsterdam: Boom,
De recensie is eerder in uitgebreidere
Weense pedagoge Charlotte Bühler.
2001.) Surviving Space geeft een
versie verschenen in het Nederlands
Wanneer men Bicks protocollen leest, dan
beschrijving van de toepassing van deze
Tijdschrift voor Psychoanalyse.
V
VN A
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 31
31 Women’s Mental Health, a comprehensive textbook, Ed.by Susan G. Kornstein and Anita H.Clayton. The Guilford Press, New York, 2002.
In de laatste decennia is er meer bekend
veroudering, en tenslotte volgt een deel
tussen diagnostiek bij mannen en
geworden over de verschillen tussen
over de psychobiologie van vrouwen rond
vrouwen: hoewel uit veel onderzoek blijkt
mannen en vrouwen: in de opbouw en het
menstruatie, zwangerschap en meno-
dat een diagnose als theatrale of
functioneren van hun hersenen, in hun
pauze.
borderlinepersoonlijkheidsstoornis meer
reacties op medicatie, in het voorkomen
Twee voorbeelden:
bij vrouwen wordt gesteld (de diagnose
en beloop van een aantal stoornissen. Een
In het hoofdstuk over cosmetische
‘masochistische persoonlijkheidsstoornis’
overzichtswerk, waarin deze kennis is
chirurgie wordt de enorme toename
is zelfs door de lobby van de vrouwenbe-
samengevat, ontbrak echter tot op heden.
beschreven van cosmetische operaties in
weging uit de DSM IV gehouden!) citeren
Bovenstaand indrukwekkende boekwerk
de USA in het afgelopen decennium;
de auteurs van dit hoofdstuk vooral een
(638 pagina’s, meer dan 70 auteurs en
vooral liposuctie en borstvergroting zijn
heleboel onderzoek –zoveel dat je door de
tientallen pagina’s met literatuurreferen-
populair. Er is nauwelijks goed onderzoek
bomen het bos niet meer ziet.
ties) vult deze leemte. Het geeft een zeer
naar psychopathologie bij vrouwen die
Mijn overall conclusie is echter positief: dit
gedegen overzicht van de specifieke
deze operaties willen ondergaan, al lijken
naslagwerk is vooral bruikbaar voor
aspecten bij vrouwen van alle psychiatri-
de auteurs op het standpunt te staan dat
psychiaters en artsen met een specifieke
sche stoornissen zoals schizofrenie,
de meerderheid van deze vrouwen geen
interesse voor de psychische gezondheids-
angststoornissen en depressie; daarnaast
psychiatrische stoornis heeft en dat hun
problemen van vrouwen.
van somatische ziekten waarbij psychiatri-
welbevinden duidelijk verbetert door de
sche problematiek een rol kan spelen. Een
operatie.
ander deel gaat over socioculturele
Het hoofdstuk over persoonlijkheidsstoor-
vraagstukken zoals huwelijk, carrière en
nissen blijft wat vaag over verschillen
Moniek Thunnissen, psychiater, Bergen op Zoom.
Handboek Eetstoornissen, Walter Vandereycken en Greta Noordenbos (redactie). De Tijdstroom, Utrecht, 2002. Eetstoornissen zijn een probleem van de
(BMI > 30) hebben een ernstig eetpro-
groter aantal vrouwelijke auteurs
laatste decennia en komen in 85% van de
bleem; bij de overigen zouden vooral
verwachten, jammer.
gevallen bij vrouwen voor. Was het 40 jaar
erfelijke factoren een rol spelen.
In een hoofdstuk over de aanpak in de
geleden nog vooral anorexia nervosa
Voor het feit dat alle eetstoornissen vooral
eerste lijn benadrukt Lagro-Janssen vooral
waarover gesproken werd, de laatste jaren
bij vrouwen voorkomen, worden
de continuïteit van de huisarts: ook als de
zijn daar boulimia nervosa en overgewicht-
verschillende verklaringen gegeven: het
patiënt verwezen wordt voor psychothera-
stoornis bijgekomen.
slankheidsideaal, conflicten tussen de
pie, blijft de huisarts medebehandelaar, en
In het Handboek Eetstoornissen wordt een
moederrol en andere ambities, en seksueel
ook na een geslaagde therapie is het van
uitgebreid en goed leesbaar overzicht
misbruik.
belang dat huisartsen regelmatig
gegeven van de verschillende aspecten van
Eetstoornissen zijn chronische ziekten, die
informeren naar mogelijke terugval.
bovengenoemde eetstoornissen. Naast
niet gemakkelijk overgaan. Vaak is
Al met al is dit boek een aanwinst voor
anorexia nervosa (AN): sterk verminderd
gespecialiseerde hulp nodig, waarvan
huisartsen, internisten, kinderartsen en
eten en gewichtsverlies, en boulimia
verschillende vormen uitgebreid in het
psychiaters, die in hun praktijk met
nervosa (BN) eetbuien met of zonder
boek aan de orde komen. Zelfs na een
patiënten met eetstoornissen te maken
overgewicht/braken/laxeren, en overge-
behandeling blijft ongeveer de helft van de
krijgen.
wichtstoornis met of zonder eetbuien zijn
mensen kampen met terugval of
er atypische eetstoornissen, met een
psychiatrische problemen zoals angst- en
preoccupatie met het gewicht zonder alle
stemmingsstoornissen of verslavingen.
kenmerken van AN of BN.
Van de 22 auteurs zijn er slechts negen
Slechts tweederde van de obese mensen
vrouw; juist bij dit onderwerp zou je een
Moniek Thunnissen, psychiater, Bergen op Zoom.
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 32
DETADOC 32 fc
FOTO ELMA PAND
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 33
33 Menstruatieklachten, A.L.M.Lagro-Janssen en M.M.T.Smulders. In de reeks Prakticum huisartsgeneeskunde. Uitgave Elsevier Gezondheidszorg, ISBN 90 352 2489 2.
De fase van menarche tot menopauze is
een patiënt overlijdt ten gevolge van een
De gebruikte literatuur is over het
een belangrijke levensfase van de vrouw.
verkeersongeval.
algemeen recent, behalve bij het hoofdstuk
In het inleidende hoofdstuk ‘Menstruatie’
Het hoofdstuk over amenorroe volgt de
van de pijnlijke menstruatie: deze is van
wordt ingegaan op de beleving van de
NHG-standaard van 1996. In het
1985. Niet duidelijk in deze literatuur is het
menstruatie, de mythen rond dit
hoofdstuk over menorragie valt me op dat
effect van ‘de pil’ op de pijnklachten, reden
onderwerp, de epidemiologie en de rol van
er nog steeds geen formule is bedacht om
voor een onderzoek, want hij wordt vaak
de huisarts. De gegeven informatie
de hoeveelheid bloedverlies tijdens de
voorgeschreven bij dysmenorroe.
relativeert eventuele (voor-)oordelen over
menstruatie te objectiveren, met name de
Het boek is, ook voor niet-huisartsen, zeer
de menstruatie.
‘meer dan 80 cc’ als definitie van
geschikt om de kennis over menstruatie
Vervolgens komen verschillende klachten
menorragie, behalve dan dat bij het
weer goed op peil te brengen.
aan bod aan de hand van casus. Het boek
gebruik van plastic en luiers ’s nachts
leest als een roman, soms gaat de
tegen het doorlekkken de 80 cc wel
casusbeschrijving wel ver, bijvoorbeeld als
overschreden zal worden.
Saskia de Kroes, jeugdarts
Zorg, Miquel Bulnes. Uitgave Vassallucci, Amsterdam 2003, ISBN 90500005306.
Dit boek is de debuutroman van een
den zijn zeker zeer herkenbaar, ondanks
te veel te doen en zeker geen vervolg-
mannelijk arts en schrijver, Miquel Bulnes.
de haast groteske kritische visie van de
afspraak te maken)’.
Hij beschrijft op zeer satirische en soms
hoofdpersoon. De grappige manier waarop
Tijdens het lezen rijst de vraag waarom de
ook cynische wijze het leven van een
de ontslagbrieven voorzien worden van
auteur voor een vrouwelijke arts heeft
vrouwelijke arts-assistent chirurgie niet in
een vertaling van het jargon doet je
gekozen, er is namelijk een zeer mannelijk
opleiding. Zijn schrijfstijl is snel en vlot
afvragen, waarom we eigenlijk dit soort
rolmodel neergezet. Misschien toch een
leesbaar, maar af en toe zijn de grappen
brieven schrijven: ‘In verband met een lage
gendersensitief probleem in dit makkelijk
en het cynisme van de kritiek die de
te verwachten compliance werd voorlopig
te lezen boek.
hoofdpersoon op haar leven geeft wel erg
geopteerd voor een expectatief beleid,
uitvergroot. Hierdoor verliest het verhaal
(kortom: Omdat hij toch niet naar ons
aan kracht. De situaties en omstandighe-
gaat luisteren, leek het ons het beste niet
Ingrid Pladdet
Misdrukken Jaarverslag 2/2004 Tijdens de laatste werkzaamheden voor verzending van VNVA-Krant 2/2004 is er met een aantal exemplaren wat mis gegaan. Mocht u als lid een misdruk hebben ontvangen met ontbrekende pagina’s, bestel dan een nieuw exemplaar via het Bureau VNVA: (030) 247 47 95,
[email protected]
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 34
KUIJKHOVEN 34 meeloopkleur
SBA 34
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 35
35
Workshop Agenderen en de leiding nemen Opgave
Inhoud workshop voor VNVA-leden
Vraag aanmeldingsformulier aan bij het Hoe maak je voor jou belangrijke zaken bespreekbaar?
Bureau VNVA (zie Colofon)
Hoe zorg je ervoor dat deze bespreking ook ergens toe leidt, en dat je het initiatief houdt rond de voortgang van je zaken.
Accreditatie
Versterken van inzicht en vaardigheden in het uitoefenen van
Voor huisartsen wordt accreditatie aangevraagd, de kosten worden
invloed.
verrekend over het aantal huisartsen dat meedoet.
Ik hoop je te ontmoeten op één van de drie workshops.
Ina Vader Locatie Hotel Opduin te Texel maandag 11.00 uur - dinsdag 16.30 uur
(5 minuten lopen van het strand)
11 en 12 oktober 2004
Aantal deelneemsters 12-15
of Kosten
15 en 16 november 2004
€ 585 inclusief verblijf en cursusmateriaal
Dagelijks Bestuur, vertegenwoordigers, commissies en werkgroepen DAGELIJKS BESTUUR VNV A Irene Hellemans, voorzitter Yvonne Margry, secretaris Mia Sol, penningmeester Paulien Dudok van Heel-Sakkers, lid Hedwig Vos, lid.
Redactie VNVA-Krant (Bureau VNVA, t.a.v. I. Rast, postbus 8256, 3503 RG Utrecht, (030) 247 47 95, e-mail:
[email protected]), I. Pladdet, S. Buis, I. van den Bold, C. Peters i.s.m. A. van Hommelen (eindredacteur).
NVR (Nederlandse Vrouwenraad)
Internetredactie (www.vnva.nl) L. Jansen (030) 292 60 11, C. Brodie-Meijer.
Commissie Internationale Betrekkingen
BELANGENBEHARTIGING Inverdienregeling R. van Bodegom (030) – 254 53 63.
Commissie TOP, ter bevordering van instroom van vrouwelijke artsen in hogere posities H. Takkenberg, (070) – 399 40 22, e-mail:
[email protected] M. Visser, G. Kenter. NHG-VNVA Werkgroep Vrouwen en Huisartsgeneeskunde T. Lagro-Janssen (
[email protected]), S. Lo Fo Wong, C. Dagnelie en H. van der Horst.
VNV A-Sleutelfiguren Sleutelfiguren zijn artsen die hun deskundigheid ten dienste stellen van andere leden. Adressenlijst met specialismen is op te vragen bij het Bureau VNVA (030) 247 47 95 of
[email protected]. Artsen die sleutelfiguur willen worden kunnen zich hier ook aanmelden. De sleutelfiguren staan tevens op www.vnva.nl en in de VNVA-ledenlijst.
Commissie START, startende artsen netwerk: I. Schiering, K. Grotenhuis
NETWERKFUNCTIE PR I. Hellemans, K. Dirken-Heuksenfeldt Jansen en R. van Pel i.s.m. C. Janssen (BB Communicatie)
Commissie Werk in Balans
(vacature)
VAKVERENIGINGSFUNCTIE Commissie Seksespecifieke Geneeskunde C. Griffioen (020) 644 17 86, D. Braat, A. Coremans, T. Lagro-Janssen. A. van Dam, E. Engelkes, (0592) 45 90 99; G. Jamal Barkazai, J. Schopman, A. Kraak.
Commissie Bijzonder Fonds voor onderzoeksvoorstellen C. Dagnelie (010) 511 77 72, L. van der Schoor. M. de Kleijn.
Commisie Corrie-Hermannprijs W.A. van Stiphout, P. Dudok van Heel-Sakkers, N. Nicolai, I. van Seumeren, C. Zuidema-de Bruyn, J. Wetsteijn, J. Dekker.
Vrouwelijke Arts & Vredesvraagstukken A. Botzen (072) 589 47 97, M. Bakker.
Bezwarencommissie F. Verweij, A. Versteegen, C. Tordoir, M.C. Ansink.
M. Leenders, M. van Gelderen, (vacature).
Vrouwennetwerk (vacature)
V
VN A
2004
3013_vnVa-krant
20-04-2004
13:19
Pagina 36
36
Colofon Mission Statement van de Vereniging van Nederlandse Vrouwelijke Artsen: De Vereniging van Nederlandse Vrouwelijke Artsen versterkt de positie van vrouwelijke artsen en de aandacht voor de seksespecifieke geneeskunde. De leden van de VNVA ondersteunen en inspireren elkaar.
AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE: Ingrid Pladdet
Bureauredactie: Ira Rast, Reina Holtrop
Eindredactie: De VNVA is opgericht in 1933 en heeft nu ongeveer 2500 leden. Zij organiseert activiteiten die te onderscheiden zijn in de categorieën belangenbehartiging, netwerkfunctie en vakverenigingsfunctie. De VNVA streeft ernaar op te treden als gesprekspartner en adviseur van beleidsbepalende en uitvoerende organisaties in de gezondheidszorg, wanneer het gaat om onderwerpen die van belang zijn voor vrouwelijke artsen of voor de gezondheidszorg voor vrouwen.
ADRESSEN AFDELINGSSECRETARIATEN
Hoofdredactie:
Annelies van Hommelen
Redactie:
Amsterdam e.o.: Carla Weenink Eisdenstraat 28, 1066 LK Amsterdam tel. (020) 617 04 10 e-mail
[email protected] Den Haag e.o.: Luisa Mearin Croeusstraat 5, 2241 VW Wassenaar tel. (070) 511 73 74 e-mail
[email protected]
Ingeborg van den Bold, Sylvia Buis
Fotografie: Maarten van Haaff
Noord-Nederland: Tineke Heijstra Langeloërweg 1, 9331 CC Norg, tel (0592) 67 02 66 e-mail
[email protected]
Tekeningen: Bart Kranenburg, Heleen de Vaan
Basisvormgeving:
Oost-Nederland: Ay Lien The Groenling 11, 7423 DG Deventer tel (0570) 65 52 63
SHAPE Amsterdam Lidmaatschap schriftelijk opzeggen. Lidmaatschap eindigt dan de eerstvolgende 31 december. Correspondentie, verenigingsdrukwerk, info over VNVA-lidmaatschap, ledenadministratie en financiële administratie: Bureau VNVA, t.a.v. I. Rast
Postbus 8256, 3503 RG Utrecht Tel (030) 247 47 95/fax (030) 247 44 39 e-mail:
[email protected] website : www.vnva.nl Bereikbaarheidstijden: maandag t/m vrijdag 09.00 - 17.00 uur Advertentieacquisitie: Elma Edities BV Postbus 20, 1723 ZG Noord-Scharwoude Tel (0226) 31 62 64 / fax (0226) 31 70 48 Internet: www.elma.nl E-mail:
[email protected] Losse nummers zijn verkrijgbaar bij Bureau VNVA en kosten € 7, - per stuk inclusief porto. Een jaarabonnement voor niet-leden kost € 34,10. De VNVA-Krant verschijnt zesmaal per jaar. Oplage: 2700 stuks/ ISSN 1383-1100. Gironummer: 24 55 32 t.n.v. Penningmeester VNVA, Utrecht Opzegging abonnement min. 3 maanden voor 1 januari.
2004
V
VN A
Opmaak: Elma Edities BV
Drukkerij: Elma Edities BV
THEMA’S, COÖRDINATOREN EN SLUITINGSDATUM KOPIJ: Krant nr. 4 2004 Genetica Sylvia Buis 5 mei 2004 Sluitingsdatum laatste meldingen: 26 mei 2004
Krant nr. 5 2004 Spiritualiteit Ingrid Pladdet 25 juni 2004 Sluitingsdatum laatste meldingen: 7 juli 2004
Rotterdam e.o.: Marleen Kooyman Specerijenhof 71, 3063 BX Rotterdam, tel (010) 212 41 72 Maastricht e.o.: Heidi Berbee Kerkstraat 41, Zichen, Z.B. (Riemst), 3770 België tel 0032-12-458357 e-mail
[email protected] Nijmegen e.o. : Annalies Harting Pegasusplaats 32, 6525 JH Nijmegen, tel (024) 355 60 74 e-mail
[email protected] Brabant en Zeeland: Denise Schraven Bredaseweg 376, 5037 LG Tilburg tel (013) 463 77 90 e-mail
[email protected] Midden-Nederland: Vacature tel (030) 247 47 95 e-mail
[email protected]
