3016_V00_3025
18-10-2004
12:25
Pagina 1
1
V
VN A
INHOUD
VERENIGING
2 ■
5 ■ 9 ■ 11 ■
■ 13
15 ■ 16 ■
■ 16 ■ 16 ■ 17 ■ 16
■
VA N
NEDERLANDSE VR O U W E L I J K E
REPRODUCTIEVE GEZONDHEID WERELDWIJD ‘Internationale genderdiscussie is hard nodig’ Nederland en het verdrag van Cairo Interview met Aagje Papineau Salm Joanna Schopman
JAARGANG 32
•
NOVEMBER 2004
•
WWW.VNVA.NL
Redactioneel Reproductieve gezondheid wereldwijd
Preventie in plaats van repressie Meisjesbesnijdenis en de jeugdgezondheidszorg Ria Brouwer
Europa, Amerika en binnen het Vaticaan is dit meer dan nodig. Op 9 september 2004 zei
Countdown 2015 Rondetafelconferentie: seksuele en reproductieve gezondheid en rechten voor iedereen Anke van Dam
is met de rechten van de mens. Iedereen heeft namelijk recht op informatie!
Levende doden Reproductieve gezondheid in Afghanistan Gulalai Jamal Barakzai
regimes in Afghanistan. Gezien de actualiteit van het onderwerp, en het feit, dat het ook
VN V A
De commissie hoopt met de totstandkoming van dit nummer bij te dragen aan bewustwor-
Van de voorzitter
ding over de gezondheidstoestand van vrouwen elders in de wereld, en daarmee aan
Arts weer aan de slag Oproep aan potentiële herintreders Marijke Vos-Maan
Cairo 1994 en de gevolgen van dit actieprogramma voor de gezondheid van vrouwen wereldwijd, staan 10 jaar later volop in de belangstelling. Gezien de conservatieve wind in Max van den Berg, voorzitter van de PvdA-fractie in het Europees Parlement, op de conferentie De kip of het ei dat het weren van Women on Waves uit Portugal beslist in strijd In dit nummer komen aan de orde het ICPC- actieprogramma, de huidige stand van zaken (Countdown 2015), het Nederlandse beleid binnen ontwikkelingssamenwerking, en voorbeelden uit de praktijk, zoals de reproductieve rechten van vrouwen onder de diverse reproductieve gezondheid van onze medelanders betreft, wordt eveneens aandacht geschonken aan vrouwenbesnijdenis, in de hoorn van Afrika en in Nederland.
solidariteit met hen wiens reproductieve gezondheid en rechten nog steeds te wensen overlaat. In het verenigingsdeel van de VNVA aandacht voor de uitkomsten van een inspirerende
Nieuws
telefonische enquête binnen de afdeling Noord-Nederland. Verder is er veel gelezen binnen
VnVa in het nieuws
de vereniging, maar liefst vijf boeiende recensies over belangrijke onderwerpen. Van de
Felicitatie Persoonlijke benadering toont betrokkenheid bij vnVa Telefonische enquête onder leden Noord-Nederland Hanneke de Jong, Willy-Anne van Stiphout
20 ■
Recensies • Reproductive health matters in rural Ghana Coes Delprat • Factor XX Vrouwen, eicellen en genen Carlijn Kraakman • Marie en Irène Curie. De eerste vrouwelijke Nobelprijswinnaars Suzanne van de Vathorst • Weg van de waan. Ouders over onwil en onmacht in de psychiatrische zorg Moniek Thunnissen
■ 23 ■
•
Het belang van de Internationale Conferentie over Bevolking en Ontwikkeling (ICPC) in
Power in de VNVA Verslag AB vergadering Katinka Dirken-Heukendfeldt Jansen
22
VNVA-KRANT
10 jaar na Cairo VN Wereld Bevolkingsconferentie onder druk Anke van Dam
19
21 ■
ARTSEN
KRANT
Te Recenseren
voorzitter is een van de nieuwe rubrieken die vanaf dit nummer starten. In deze rubriek vindt u telkens de belangrijke mededelingen van het bestuur, geschreven door onze voorzitter Irene Hellemans. Wij wensen u veel leesplezier. Commissie Internationale Betrekkingen en Annelies van Hommelen
50 jaar! Symposium Noord-Nederland VN V A -afdeling
Noord-Nederland bestaat 50 jaar. Reden tot feest vindt het bestuur!
Zeker na de bemoedigende reacties op de telefonische enquête (zie pag. 17,18 van deze krant). Alle leden zijn welkom. Houd daarom Zaterdag 5 maart 2005, 12.00 – 20.00 uur vrij voor een inspirerend symposium in een bijzonder gebouw: de Gasunie in Groningen. Meer info en aanmelding in volgende VNVA-krant.
Agenda Foto-ontwerp Nelleke van Andel
V
VN A
2004
3016_V00_3025
18-10-2004
12:25
Pagina 2
2
‘Internationale genderdiscussie is hard nodig’ Nederland en het verdrag van Cairo
Interview met vnVa-lid Aagje Papineau Salm, hoofd Directoraal Generaal Internationale Samenwerking (DGIS)-afdeling van het Ministerie Buitenlandse Zaken
De Internationale Conferentie over Bevolking en Ontwikkeling in Cairo 1994 (ook wel ‘Cairo’ genoemd) heeft veel bewerkstelligd in de wereld. Nederland is nauw betrokken bij de uitvoering van de indertijd opgestelde regels. Het Nederlandse ministerie heeft op een aantal zaken minder direct invloed gekregen, zoals ervoor zorgen dat ontwikkelingslanden ook daadwerkelijk het ontvangen geld besteden aan reproductive health, of aids-preventie, omdat er in toenemende mate geen eigen projecten worden uitgevoerd. Wel kan ze o.a. door middel van samenwerking met internationale organisaties en Nederlandse bedrijven in het buitenland werken aan een betere aids-voorlichting en aids-preventie. Zo ondersteunt ze wel degelijk ontwikkelingslanden die zelf hard werken aan verandering. Als hoofd van een DGIS-afdeling van het Ministerie van Buitenlandse zaken, waar Aagje Papineau Salm sinds kort coördinator is van de Taakgroep AIDS en Reproductieve Gezondheidszorg, weet zij als geen ander wat de Nederlandse politiek bijdraagt aan de reproductieve gezondheidszorg wereldwijd. Waarom de inzet hiervoor anno 2004 zo hard nodig blijft. ‘Er zijn mensen met lef nodig.’ Een interview.
over, evenmin als over de ontwikkeling van een onvruchtbaarheidserum. Organon heeft nu een drie jaar werkend anticonconceptivum onderhuids in te brengen. Zo werd in de tijd van de apartheid de prikpil in Zuid-Afrika door een aantal werkgevers dwingend opgelegd aan vrouwelijke werknemers, op straffe van werkloosheid.
Op wat voor manier was u destijds bij Cairo betrokken?
feministen en ook jongeren bij de
In China vinden nog steeds abortussen
voorbereiding en voegde hen toe aan de
onder dwang plaats, hoewel een volledig
‘Ik was (vooral) betrokken bij de
delegaties. (Het Platform Bevolking en
beeld ontbreekt.
voorbereiding en vooral bij de Neder-
Ontwikkeling (nu World Population Forum)
Na 1994 zijn de geboortecijfers wereldwijd
landse uitwerking van de Cairo Conferentie
moest de Nederlandse bijdrage aan Cairo van
omlaag gegaan. Het lijkt logisch, dat als
de NGO kant
vrouwen kansen krijgen door onder meer
voorbereiden. Dat was
onderwijs, voorlichting en toegang tot
spannend door
goede reproductieve gezondheidszorg, de
onderlinge verdeeld-
gezinnen kleiner worden. Het vinden van
feministische
heid, er dreigde bijna
vormen om mannen hierbij te betrekken
ontwikkelingsgroepen,
mislukking.)
blijft problematisch, hoewel de aids-
1994. Tijdens die aanloop naar Cairo was een spanningsveld ontstaan tussen
De algemene gezondheid(szorg) verslechtert algemeen.
epidemie de medewerking van mannen
groeperingen, die de bevolkingsproblema-
steeds urgenter maakt.’
die tijd stond gezondheidszorg en family
Wat ziet u als belangrijke veranderingen na Cairo 1994?
planning nog niet zo in de belangstelling
‘Vóór Cairo werd de nadruk gelegd op
bedrijven actieve diplomatie om hun
bij de feministen. Er werden voorberei-
methoden om
conservatieve visie
dingsconferenties gehouden, zo werd
zwangerschap te
uit te dragen en
bijvoorbeeld op de wereldvrouwenconfe-
voorkomen. Denk aan
rentie in Nairobi (1985) Safe Motherhood
Norplant: een vijf jaar
als thema besproken, evenals op Bali (VN-
werkend anticoncepti-
conferentie over financiering, 2001) en op
vum – alleen door
de wereldvrouwenconferentie van Peking
artsen in te brengen
(1995).
en te verwijderen – dat niet door de vrouw
‘De huidige minister Van Ardenne bedrijft
De toenmalige Minister van Ontwikke-
zelf te stoppen was, wat tot heftige
óók actieve politiek onder meer richting
lingssamenwerking, Jan Pronk, betrok
discussies leidde. Men hoort er nooit meer
nieuwe EU landen om het verdrag van
tiek alleen probeerden aan te pakken. Tot
2004
V
VN A
Het Vaticaan en de regering van Bush
M.b.t. contraceptiva zou Nederland mogelijk meer kunnen doen.
werken zo de uitvoering van het verdrag tegen en politiseren de discussie.
3016_V00_3025
18-10-2004
12:25
Pagina 3
3 1994 volledig na te komen, en is daar zeer
Nederland was voorheen geen grote donor
aan, onder andere maken ze prijsafspra-
actief en uitgesproken in. De minister
van bilaterale bevolkingsprojecten, werkte
ken. Nederland zou hier mogelijk meer
heeft recht van spreken, want het
altijd via de VN. Dit beleid is voortgezet
kunnen doen.
voorgestane beleid van sexual and
vooral omdat nu gewwerkt wordt via een
Vijf jaar na Cairo werden de Millennium
reproductive health blijkt aantoonbaar te
sectorale benadering waarbij landen zelf in
Development Goals (VN Millennium
werken.’
overleg met hun partners bepraten waar
Summit 2000) overeengekomen, met
het geld naar toe
expliciet aandacht voor AIDS. Helaas zijn
gaat. Dit verminderde
aids-preventie en reproductive health
de sturende rol van
(nationaal en internationaal) vaak nog
het ministerie sterk.
steeds twee gescheiden werelden, al
Er ontstonden
kunnen ze niet zonder elkaar…
overgangsproblemen
Er rezen vragen als: moet men aids-
omdat de ontvan-
remmers beschikbaar stellen aan
gende landen aan
derdewereldlanden? Ook als men later
Kamermotie
hun actieve rol
moet stoppen wegens te hoge kosten?
aangenomen, om 4 %
moesten wennen,
De behandeling biedt uitzicht, al is het
Wat heeft de uitvoering van het verdrag o.a. voor gevolgen gehad? ‘Nadat het verdrag was gesloten werd een Tweede
Ontwikkelingslanden verliezen veel inheemse verpleegkundigen en artsen die om economische redenen hun land verlaten.
van de ontwikkelingshulp te besteden aan
waardoor de vooruitgang langzaam gaat
maar dat men langer blijft leven. Daardoor
uitvoering van het verdrag van Cairo,
en zelfs stagneert. Tevens is de algemene
durven patiënten over hun ziekte te praten
hetgeen sindsdien gehaald werd. Het
gezondheid(szorg) vooral in Afrika sterk
en gaan ze zich inzetten voor de aids-zaak.
Nederlands Interdisciplinair Demografisch
verslechterd waar de levensverwachting
In ontwikkelingslanden vecht men zelf zó
Instituut berekent dit nu zo, dat het
sterk daalt, de kindersterfte toeneemt en
voor verandering, dat alleen daarom al niet
internationaal vergelijkbaar is. United
de vaccinatiegraad daalt.
gestopt mag worden met hulp. Nederland
Nations Population Fund (UNFPA) heeft
Structureel is er te weinig geld beschik-
heeft weinig eigen AIDS medicijnprogram-
hierin een rol gehad.
baar. Daarom ontstond het idee de
ma’s, maar werkt wel met Nederlandse
ontvangende
bedrijven in Afrika (onder meer met
landen zelf de
Heineken), die hun werknemers aids-
voortrekkersrol
remmers ter beschikking stellen. Verder
te laten spelen
zijn het Ministerie van Economische Zaken
in het
en de Wereld Handels Organisatie bezig
besteden van
om de zaak van de patenten te doorbre-
deze schaarse
ken.’
middelen. DGIS heeft nu weinig mogelijkheden hen te laten kiezen voor reproductive
Er is geen kweekvijver meer voor de tropen, steeds minder Nederlandse artsen worden uitgezonden.
health. In het overleg met de lokale
Een heel ander probleem in ontwikkelings-
overheden kan
landen is, dat artsen en verpleegkundigen
DGIS niet
uit economische motieven het land
meer dan hulp
verlaten. In veel, met name Engelstalige
en ondersteu-
ontwikkelingslanden had men voorheen
ning
hulpverpleegsters, die niet officieel
aanbieden; ze
gediplomeerd waren, maar die in eigen
hebben geen
land bleven en veel goed werk verrichtten.
directe vinger
In Afrika ontstond echter een beweging die
meer in de
een echte opleiding eiste in plaats van een
pap.
tweederangsopleiding. Die kwam er en
Er is te weinig
heeft geleid tot inmiddels zeer invloedrijke
geld voor
Nursing Councils, die de opleiding van
contraceptiva.
hulpverpleegsters blokkeert, terwijl
UNFPA doet
goedopgeleide verpleegkundigen naar het
hier erg veel
buitenland vertrekken.’
V
VN A
2004
3016_V00_3025
18-10-2004
12:25
Pagina 4
4 health te maken heeft. Onlangs trad een nieuwe WHO-directeur aan die enkel over moeder-en-kindzorg spreekt, met het gevaar dat het geheel van reproductieve gezondheidszorg uit de belangstelling verdwijnt. Misschien kan en wil de VNVA deze discussie internationaal aanzwengelen.’ Joanna Schopman Aagje Papineau Salm werkte 25 jaar geleden als tropenarts in Nigeria, daarna als adviseur gezondheidszorg van het Medisch Adviesbureau van diverse kerkelijke ontwikkelingswerkorganisaties, vervolgens als adviseur algemene gezondheidszorg op het ministerie voor ontwikkelingssamenwerking. Later werd
Reclamebord aidspreventie in Nigeria met zanger Fela Kuti, die stierf aan aids.
haar aandachtsgebied reproductieve vrouwen en gezondheidszorg en met name
gezondheidszorg, sinds drie jaar werkt zij
Het aantal Nederlandse artsen dat uitgezonden wordt neemt af, is dit beleid van het ministerie?
de genderdiscussie moet weer gevoerd en
als hoofd van een DGIS (Directoraat
‘Deels, maar er zijn ook andere invloeden.
Internationaal lukt dat
Ontwikkelingslanden vroegen al minder
nog steeds niet goed.
artsen, het beleid van het ministerie heeft
Zo is het bijvoorbeeld
dit alleen maar versterkt. Gevolg is wel,
erg belangrijk om te
dat er nu geen kweekvijver meer is voor
weten waarom malaria
mensen met tropenervaring: wat er zit
ernstiger verloopt bij vrouwen.
Taakgroep AIDS en Reproductieve
vergrijst. De situatie is nu veranderd in die
De WHO heeft onderzoek gedaan naar
Gezondheidszorg.
landen met een hoge Aids prevalentie. ook
geweld tegen vrouwen, maar er is
is de rol van het KIT veranderd, het is
nauwelijks vervolg op gekomen, terwijl dit
minder, het enige kennisinstituut voor
geweld direct met aids en reproductive
in de aandacht
Generaal Internatio-
gebracht worden.
nale Samenwerking)
gezondheid in de tropen. De kennis is over diverse universiteiten verdeeld en daardoor minder overzichtelijk, ook
Aids-preventie en reproductive health zijn helaas nog twee gescheiden werelden.
voor het ministerie.’
Conclusie Een nieuw versie van het verdrag van Cairo anno 2004 zou gevaar voor afbrokkelen van seksuele en reproductieve rechten kunnen betekenen door een slechtere verdragstekst. Een andere overweging is, of zo’n bijeenkomst (met voorbereiding) wel de hoge kosten waard is. Het huidige verdrag biedt houvast en is zo inderdaad een slotmoment geworden. ‘Er zijn mensen met lef nodig. Mensen die dingen doen, zo goed mogelijk, ook als het een beperkt onderwerp betreft. Mensen die opinies beïnvloeden, waar tijd voor nodig is. De internationale discussie over
2004
V
VN A
D e V N VA z o u m o g e l i j k een internationale genderdiscussie kunnen opstarten.
afdeling van het Ministerie van Buitenlandse zaken, waar ze sinds kort coördinator is van de
3016_V00_3025
18-10-2004
12:25
Pagina 5
5
10 jaar na Cairo VN Wereld Bevolkingsconferentie onder druk
schappen, Soa’s en de gevolgen hiervan.
door Anke van Dam
Jonge mannen moet geleerd worden de
Een keer in de 10 jaar vindt er een grote internationale bevolkingsconferentie plaats. In 2004 zou er een nieuwe VN Wereld Bevolkingsconferentie georganiseerd moeten worden, maar de doelstellingen van de internationale bevolkingsconferentie van Cairo 1994 staan zwaar onder druk. Twee opponenten van de Cairo-agenda spelen hierin een belangrijke rol: de Amerikaanse regering onder Bush en het Vaticaan. Uit angst dat de bereikte consensus van het programme of Action van 1994 wordt opengebroken zijn er wel kleine bijeenkomsten gerealiseerd waarin men ‘best practices’ beschrijft en de geleerde lessen met betrekking tot programma’s van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten met elkaar deelt. Zo wil men een nieuwe impuls geven aan het actieprogramma en hoopt men alsnog de doelstellingen in 2015 te halen. Een impressie.
zelfbeschikking van vrouwen te respecteren en verantwoordelijkheid te delen in seksualiteit en voortplanting. Abortus dient niet gezien te worden als een anticonceptiemiddel. Het programma roept regeringen wel op om de gevolgen van onveilige abortus op de volksgezondheid onder ogen te zien en daar wat aan te doen.
Mensenrechten Een belangrijke doorbraak bij de conferentie in 1994 was dat men het programma baseerde op mensenrechten. Men had ingezien dat waar vrouwen geen
Terugblik
gebied van family planning, seksuele
rechten hadden, zij ook geen geboortere-
De VN Wereld Bevolkingsconferentie in
voorlichting, veilig moederschap en
geling konden realiseren. Zo zijn na de
1994 wordt gezien als een hoogtepunt in
preventie van Soa’s en HIV/Aids.
conferentie de seksuele en reproductieve
de geschiedenis van de Verenigde Naties.
Afgesproken is dat vooral voor jongeren
rechten omschreven (zie kader). Een
Er was namelijk niet alleen een inhoude-
informatie en hulpverlening beschikbaar
belangrijke conclusie was ook om de
lijke discussie over de samenhang van
gesteld moet worden om hen te helpen
positie van vrouwen te verbeteren.
bevolking en ontwikkeling, maar er werden
hun seksualiteit te begrijpen en hen te
Vrouwen moeten dezelfde rechten hebben
ook concrete afspraken gemaakt met
beschermen tegen ongewenste zwanger-
als mannen, alleen zo is bestrijding van
doelen en daaraan gekoppelde budgetten. Meer dan 170 landen ondertekenden dit Programme of Action van concrete afspraken met betrekking tot seksuele en reproductieve gezondheid, doelen die bereikt moeten worden in 2015. De indertijd bereikte consensus gaat uit van het recht van elk individu op zelfbeschikking op het gebied van seksualiteit en voortplanting, en van het recht van elk individu op de informatie en de middelen die nodig zijn om deze zelfbeschikking te realiseren. Reproductieve gezondheid werd als volgt gedefinieerd: ‘Reproductive health is a state of complete physical, mental and social wellbeing and not merely the absence of disease or infirmity, in all matters relating to the reproductive system and to its functions and processes.’ Het actieprogramma beschrijft een reproductief gezondheidspakket om aan bovenstaande tegemoet te komen. Dit pakket bestaat uit maatregelen op het
V
VN A
2004
3016_V00_3025
18-10-2004
12:25
Pagina 6
6 armoede, aanpak van bevolkingsgroei en duurzame ontwikkeling te realiseren. In het actieprogramma wordt opgeroepen tot: • basisonderwijs voor iedereen en het
Organisaties met Amerikaanse steun mogen geen voorlichting geven over abortus, niet doorverwijzen voor abortus en ook niet pleiten voor een betere abortuswet.
vaak een leidende rol
ingesteld en door Clinton afgeschaft).
gehad; ook zijn bijna
Deze politiek wordt ook wel de ‘gag rule’
alle financiële
(de knevelwet) genoemd en houdt in dat
verplichtingen
organisaties die zich in woord, geschrift of
nagekomen om het
daad bezighouden met abortus van
actieprogramma
Amerika, geen geld krijgen. Organisaties
gerealiseerd te
met Amerikaanse steun kunnen dus geen
krijgen.
voorlichting geven over abortus (ook niet als abortus legaal is), niet doorverwijzen
terugdringen van de
Cairo +10
voor abortus en ook niet pleiten voor een
kloof tussen meisjes
Anno 2004 maken
betere abortuswet. Veel organisaties zijn
en jongens in het onderwijs, te
internationale organisaties, maar ook
op deze manier hun fondsen kwijtgeraakt,
realiseren in uiterlijk 2015;
landen zelf de balans op van wat er van het
waardoor zij hun programma’s niet
• terugdringen van baby- en kindersterfte;
afgesproken programma terecht is
kunnen uitvoeren en ook geen voorbe-
• verhoging van de levensverwachting;
gekomen. Twee
• terugdringen van moedersterfte met
belangrijke ontwikke-
75%, te realiseren in 2015; • toegang tot reproductieve en seksuele
lingen frustreren de voortgang van het
gezondheidszorg inclusief family
programma enorm.
planning voor iedereen, te realiseren in
De eerste opponent is
uiterlijk 2015.
het beleid van President Bush. Hij
Nederland heeft er in de afgelopen 10 jaar
herstelde tijdens zijn
veel energie in gestoken om dit actiepro-
presidentsschap
gramma op de agenda te zetten.
onmiddellijk de
Nederland, het parlement en de niet-
Mexico City politiek
gouvernementele organisaties, heeft hierin
(indertijd door Reagan
hoedsmiddelen
Elk individu heeft recht op zelfbeschikking op het gebied van seksualiteit en voortplanting, en recht op de informatie en de middelen die nodig zijn om deze zelfbeschikking te realiseren. ( Ca i r o 1 9 9 4 )
kunnen kopen en verstrekken. De gag rule heeft zo een tegengesteld effect: het aantal abortussen zal fors toenemen. Op het gebied van seksuele voorlichting, dat een van de kernen van het Cairo Actieprogramma is, koos de regering
Seksuele en reproductieve rechten • Het recht op leven, wat onder meer impliceert dat het leven van geen enkele vrouw in gevaar gebracht mag worden omwille van een zwangerschap. • Het recht op persoonlijke vrijheid en veiligheid: iedereen moet vrij zijn om zijn of haar eigen seksuele en reproductieve leven te beleven en te controleren. Niemand mag onderworpen worden aan gedwongen zwangerschap, sterilisatie of abortus. • Het recht op gelijkwaardigheid, en om vrij te zijn van alle vormen van discriminatie, ook als die betrekking hebben op iemands seksuele en reproductieve leven. • Het recht op privacy: alle seksuele en reproductieve diensten
• Het recht om te beslissen of en wanneer men kinderen wil. • Het recht op gezondheidszorg en –bescherming. Dat omvat het recht van cliënten op informatie, toegankelijkheid, keuze, veiligheid, privacy, confidentialiteit, waardigheid, comfort, continuïteit en meningsvorming. • Het recht op de voordelen van de wetenschappelijke vooruitgang, wat onder meer impliceert dat alle cliënten voor seksuele en reproductieve gezondheid recht hebben op de toegang tot nieuwe reproductieve technologieën die veilig en betrouwbaar zijn. • Het recht op vrijheid van vereniging en politieke participatie.
voor gezondheidszorg moeten vertrouwelijk zijn en alle
Dat houdt o.a. in dat iedereen het recht heeft om te proberen
vrouwen hebben het recht op autonome keuzes inzake
regeringen ertoe aan te zetten prioriteit te verlenen aan
voortplanting. • Het recht op vrijheid van denken, ook tegenover de restrictieve
seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. • Het recht om vrij te zijn van foltering en mishandeling,
interpretatie van religieuze teksten, overtuigingen, filosofieën
inclusief de rechten van kinderen om beschermd te worden
en gebruiken als middel om de vrijheid van mening over
tegen seksuele uitbuiting en misbruik; de rechten van alle
seksuele en reproductieve gezondheidszorg in te perken.
personen op bescherming tegen verkrachting, seksueel geweld,
• Het recht op informatie en onderwijs over seksuele en
seksueel misbruik en ongewenste intimiteiten.
reproductieve gezondheid en over methoden om de gezondheid en het welzijn van personen en gezinnen te verzekeren. • Het recht om te kiezen al dan niet te trouwen, een gezin te stichten en te plannen.
2004
V
VN A
(Bron: International Planned Parenthood Federation-charter over seksuele en reproductieve rechten. Londen, november 1995)
3016_V00_3025
18-10-2004
12:25
Pagina 7
7 Bush voor het ABCprogramma. A staat voor abstinence, B voor be faithful en C voor condom. De voornaamste boodschap van dit programma is de
Vrouwen moeten dezelfde rechten hebben als mannen, alleen zo is bestrijding van armoede, aanpak van bevolkingsgroei en duurzame ontwikkeling te realiseren.
onthouding: onthoud
gezondheidszorg. Zo
De balans opmakend zijn er veel krachten
gebeurt het dat
en invloeden die het actieprogramma
seksuele voorlichting
bedreigen. De niet-gouvernementele
niet opgenomen
organisaties die zich bezighouden met
wordt in onderwijs-
seksuele en reproductieve gezondheid
programma’s en dat
maken zich echter sterk en zoeken elkaar
voorbehoedsmidde-
op om gezamenlijk te strijden tegen deze
len niet beschikbaar
krachten. De Nederlandse regering maakt
zijn.
zich ook sterk om de doelen van het Cairo actieprogramma gerealiseerd te krijgen.
je van seks voor het huwelijk. Stel seks zo lang mogelijk uit.
Behalve Bush en het Vaticaan zijn er ook
Minister van Ontwikkelingssamenwerking
Moet je toch seks hebben, doe het dan
nog conservatieve stromingen die abortus
Agnes van Ardenne heeft seksuele en
met één partner. Blijf trouw aan die ene
streng afkeuren. De ‘pro-life’-organisaties
reproductieve gezondheid, evenals
partner. En als dat echt niet lukt, gebruik
(ter bescherming van
dan een condoom. Deze manier spreekt
het leven van het
jongeren er vooral op aan géén seks te
ongeboren kind) zijn
hebben. Amerikaanse organisaties hebben
toenemend vertegen-
zelfs een ‘silver ring’- programma
woordigd op grote
ontwikkeld, waarbij je een ring ontvangt
internationale
als het je gelukt is als maagd in het
conferenties om hun
huwelijk te treden. Dit programma wordt
boodschap te
in veel Afrikaanse landen gepromoot (er
verspreiden. De
worden zelfs fabrieken gebouwd om de
seksuele en
zilveren ringen te produceren), en is recent
reproductieve niet-
ook in Engeland geïntroduceerd.
gouvernementele organisaties noemen
hoofd afdeling Innovatie en Ontwikkeling
Bush presteerde het enige tijd geleden
hen steevast ‘anti-choice’-organisaties,
en coördinator van Youth Incentives,
zelfs te zeggen dat seksuele voorlichting
omdat deze ‘conservatieven’ vrouwen het
Rutgers Nisso Groep.
voor jongeren niet nodig is, aangezien
recht ontnemen hun eigen leven en gezin
Rutgers Nisso Groep is het landelijk
onthouding de beste manier is om
in te richten.
kenniscentrum seksualiteit. Youth
ongewenste zwangerschappen en Soa/HIV
Een toename van de politieke, antimo-
preventie van
Regeringen dienen de gevolgen van onveilige abortus op de volksgezondheid onder ogen te zien en daar wat aan te doen. ( Ca i r o 1 9 9 4 )
HIV/Aids als prioriteit in haar programma opgenomen. 10 Jaar naar Cairo is er nog veel te doen, met nog meer inzet dan voorheen. Anke van Dam is
Incentives is het internationale programma
te voorkomen.
derne islam
van Rutgers Nisso Groep, dat (niet)
Dit alles druist in tegen het
bedreigt verder
gouvernementele organisaties ondersteunt
de positie van
bij programma’s van jongeren en
de vrouw en
seksualiteit.
realisme van het actieprogramma van Cairo. Daarin wordt de seksualiteit van jongeren geaccepteerd en keuzevrijheid, waaronder
De Nederlandse regering wil de doelen van het Ca i r o a c t i e p r o g r a m m a i n 2015 wel gerealiseerd zien.
onthouding als optie, om
gelijkheid van mannen en
Bron: Share-net nieuwsbrief December
vrouwen voor
2003 (Joke van Kampen)
de wet.
seksualiteit gerespecteerd. De andere opponent is het Vaticaan. Het Vaticaan heeft de status van waarnemer bij de Verenigde Naties en kan op deze grond aan de discussies deelnemen. In Cairo protesteerde het al heftig tegen het actieprogramma, omdat veel actiepunten niet strookten met de katholieke leer op het gebied van seksualiteit en voortplanting. Enige tijd geleden kwam het Vaticaan met het nieuws dat het condoom geen bescherming biedt tegen HIV. Het zou namelijk het virus doorlaten en daardoor niet geschikt zijn als preventiemiddel. De katholieke kerk heeft in een aantal landen veel invloed en de katholieke missie heeft ook een grote rol in de
V
VN A
2004
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 8
Tijdelijk en vast werk voor artsen en medisch specialisten
WWW.DOCJOB.N L werving & selectie - detacheren - uitzenden
“Wij willen een HOED-constructie opzetten. Wie heeft daar nu echt verstand van?” Bel Geert M. Richter of G. van der Wilt voor een vrijblijvend oriëntatiegesprek.
Landjuweel 3, Postbus 31, 3900 AA Veenendaal Tel. (0318) 509 910, Fax (0318) 509 949,
[email protected]
Adviseurs voor het vrije beroep. Financiering - assurantiën - pensioen - financiële planning - fiscaal advies.
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 9
9
Preventie in plaats van repressie Meisjesbesnijdenis en de jeugdgezondheidszorg
door Ria Brouwer
Woensdagmiddag 7 juni 2004 bezochten zo’n 45 verpleegkundigen en artsen, werkzaam in de Jeugdgezondheidszorg 0-19 jaar en bij de Medische Opvang Asielzoekers (MOA) / jeugd in de provincie Friesland, een bijeenkomst over meisjesbesnijdenis. Doel van deze bijeenkomst was om informatie te geven over meisjesbesnijdenis en om een discussie op gang te brengen over de taak en rol van werkers uit de jeugdgezondheidszorg en bij de MOA bij meisjesbesnijdenis. Het werd een inspirerende middag, waarin opvallend veel aanwezigen pleitten voor preventie, in plaats van verplicht onderzoek en aangifte, voor ‘voorlichting, met respect en begrip als uitgangspunt, in nauwe samenwerking met vertegenwoordigers van de doelgroep’, zoals een van de artsen zei.
kers binnen de centra was behoefte aan voorlichting en scholing hierover, temeer omdat in die tijd de ingreep wettelijk verboden werd. Op basis van haar ervaringen pleit Engelkes ervoor dat werkers in de
Waarom dit onderwerp?
controle af.
jeugdgezondheidszorg vooral voorlichting
Begin 2004 hebben verschillende leden
Reden genoeg om hier aandacht aan te
geven aan ouders uit landen waar
van de Tweede Kamer, waaronder
besteden.
besnijdenis voorkomt. ‘Voorlichting, met respect en begrip als uitgangspunt, in
mevrouw Hirsi Ali, zich uitgelaten over de rol van de jeugdgezondheidszorg bij de
Praktijkervaringen van een arts
nauwe samenwerking met vertegenwoordi-
preventie en bestrijding van meisjesbesnij-
Elly Engelkes, consultatiebureauarts bij
gers van de doelgroep, die beter dan wij de
denis. Zo zouden meisjes uit landen waar
Thuiszorg De Friese Wouden vertelt over
gevoeligheden en weerstanden kennen.’
meisjesbesnijdenis gebruikelijk is,
haar ervaringen tijdens haar werkzaamhe-
Verplicht onderzoek en aangifte wijst zij af.
verplicht jaarlijks gecontroleerd moeten
den als tropenarts. Als student genees-
‘Dit druist in tegen de vertrouwensband
worden door de
kunde kwam zij in
tussen arts en patiënt en tegen medisch
schoolarts en zou,
1968 tijdens een
recht, dat informatieverstrekking aan
studiereis naar Kenya
derden aan strenge regels bindt. Het zal
voor het eerst in
eerder tot gevolg hebben dat meisjes geen
aanraking met
schoolarts meer bezoeken.’
indien sprake is van besnijdenis, aangifte gedaan moeten worden. Wanneer een
Meisjesbesnijdenis, een eeuwenoud gebruik, dat verankerd heeft gelegen in een samenleving, valt niet in één generatie weg te poetsen. Ook landen in Afrika en elders in Europa worstelen al enige decennia met dit probleem.
meisjesbesnijdenis als onderdeel van het
Informatie
initiatieritueel. Van
Waarom er zoveel belangstelling is voor
1976 tot 1980 werkte
meisjesbesnijdenis, ook wel vrouwelijke
zij als tropenarts in
genitale verminking genoemd, wordt
Nigeria. Daar zag zij
toegelicht door Gerda Nienhuis, senior
baby’s met ernstige
preventiefunctionaris bij Pharos.
moeten worden
bloedingen of met
Reeds in 1993 nam de Nederlandse
gemeld bij het Advies-
tetanus ten gevolge
overheid het standpunt in, dat alle vormen
werker uit de jeugdgezondheidszorg signaleert dat een meisje mogelijk besneden gaat worden, zou dit
en Meldpunt Kindermishandeling.
van een besnijdenis. Op de afdeling
van vrouwenbesnijdenis verboden zijn. De
Meisjesbesnijdenis is immers een
verloskunde werd zij geconfronteerd met
Geneeskundige Hoofdinspectie van de
bijzondere vorm van kindermishandeling
vrouwen die littekens hadden ten gevolge
Volksgezondheid bracht een bulletin uit
en bij de wet verboden.
van de besnijdenis, hetgeen de bevalling
met informatie over vrouwenbesnijdenis.
De vereniging van Artsen Jeugdgezond-
soms ernstig bemoeilijkte.
Hierin staan o.a. richtlijnen over hoe te
heidszorg Nederland reageerde hierop met
Later werkte zij als stafmedewerker bij het
handelen bij een vermoeden van een
een stappenplan, waarbij het accent ligt op
Centraal orgaan Opvang Asielzoekers.
besnijdenis en bij een verrichte besnijde-
de preventie van meisjesbesnijdenis, GGD
Binnen de centra voor asielzoekers waren
nis. Daarnaast wordt gepleit voor
Nederland legde in zijn reactie het accent
veel Somalische en Eritrese vrouwen, die
preventie, uniform beleid en registratie.
op preventie en wees een verplichte
besneden waren. Bij de gezondheidswer-
In de daaropvolgende jaren hebben Pharos
V
VN A
2004
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 10
10 en de Somalische federatie FSAN
merkt dat haar Somalische achterban
ouders. ‘Vragen staat vrij’, aldus Saeed,
(belangenorganisatie van/voor Somaliërs
geïnformeerd wil worden waarom zij
‘als ouders er niks over willen zeggen,
in Nederland) gewerkt aan bewustwording
dienen te stoppen met meisjesbesnijdenis.
door middel van artikelen, consultaties,
En degenen die voor verandering
klankbordgroepbijeenkomsten, training en
openstaan, zijn op zoek naar overtuigende
scholing.
argumenten, die nog niet altijd makkelijk
Op 6 februari van dit jaar vond de eerste
te vinden zijn. Vooral de religieuze
bespreekbaar
internationale dag tegen vrouwenbesnijde-
argumentatie is een enorme bottleneck.’
maken in
dan blijkt dat wel.’ • Er is schroom om dit onderwerp ter sprake te brengen, er is durf voor nodig. • Naast het
individuele
nis plaats in Amsterdam. Op deze dag
contacten is groepsvoorlichting
Vrije Universiteit in opdracht van het
Ervaringen vanuit de Somalische gemeenschap
ministerie van Sociale Zaken en
Vanuit FSAN is Zina aanwezig, die uit
betreffende bevolkingsgroep ingescha-
Werkgelegenheid uitvoerde. Het onderzoek
Somalië komt en al meer dan 10 jaar in
gaat over strategieën ter voorkoming van
Leeuwarden woont. Binnen de Somalische
meisjesbesnijdenis.
gemeenschap zijn vrouwen zoals Zina
Suggestie: met toestemming van de
Hierna volgde een stroom van publiciteit
opgeleid en getraind om het onderwerp
ouder noteren dat je het onderwerp
van de kant van de politiek, de AJN, GGD
meisjesbesnijdenis bespreekbaar te
besproken hebt. Of moet er een apart
Nederland, de Islamitische Universiteit
maken. Zij pleit voor een tweesporenbe-
Rotterdam en de schrijvende pers.
leid: de Nederlandse gezondheidszorg,
werd een onderzoek gepresenteerd, dat de
belangrijk, waarbij iemand uit de keld zou moeten worden. • Wat en hoe noteer je in het JGZ-dossier?
inlegvel komen? • Wat zijn de juridische kanten van het signaleren en eventueel melden bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling? En ondersteunt onze organisatie ons als we het melden? • Wat zijn de juridische consequenties als een jeugdarts aangifte doet bij de politie, zoals sommige politici suggereren?
Vervolg Het is duidelijk dat deze middag om een vervolg vraagt. Niet aanwezige collega´s zouden dezelfde informatie moeten krijgen. Het stappenplan AJN kan in de teams besproken worden. De JGZorganisaties kunnen een contactpersoon aanstellen, die zich in het onderwerp verdiept en scholing krijgt; deze contactpersonen zijn dan aanspreekpunt voor hun collega’s. Er is vraag naar een
Reclamebord tegen vrouwenbesnijdenis in Nigeria.
protocol over signaleren en vervolgacties, Nienhuis stelt: ‘Uitbanning en het
waaronder de jeugdgezondheidszorg,
inclusief melding bij het AMK en de
voorkomen van besnijdenis bij meisjes is
moet meisjesbesnijdenis bespreekbaar
juridische aspecten hiervan. Gespreks-
uiterst complex. Haalbare doelen op korte
maken, wijzen op de medische risico´s en
vaardigheden om het onderwerp
termijn, zoals de Nederlandse overheid
de psychische gevolgen en op het feit dat
meisjesbesnijdenis ter sprake te brengen
graag wil, zijn moeilijk te realiseren. Een
het strafbaar is. Binnen de Somalische
vragen om training en oefening.
eeuwenoud gebruik, dat verankerd heeft
gemeenschap moet hetzelfde gebeuren.
Over één ding zijn alle aanwezigen het
gelegen in een samenleving, valt niet in
Samenwerking is daarbij belangrijk.
eens: het gaat om preventie en niet om
één generatie weg te poetsen. Ook landen in Afrika en elders in Europa worstelen al
Discussie
enige decennia met dit probleem. De
Alle aanwezigen zijn ervan overtuigd dat
Ria Brouwer, stafarts JGZ
sociologe Zahra Naleie kreeg 11 maart van
hier een taak voor de jeugdgezondheids-
Thuiszorg Het Friese Land en Thuiszorg
dit jaar de Avicenna-prijs vanwege haar
zorg ligt. Over hoe hier concreet invulling
De Friese Wouden
bijzondere bijdrage aan de strijd tegen
aan te geven is nog veel discussie. Een
meisjesbesnijdenis. Vanuit haar jarenlange
greep uit wat er ter sprake is gekomen:
Het woord ‘vrouwenbesnijdenis’ zal
ervaring is ze er diep van overtuigd dat
• Gewoon naar vragen, al tijdens het
mogelijk vervangen gaan worden door
voorlichting beter werkt dan repressie. Zij
2004
repressie!
V
VN A
eerste contact dat je hebt met de
FGM (Female Genital Mutulation)
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 11
11
Countdown 2015 Rondetafelconferentie: seksuele en reproductieve gezondheid en rechten voor iedereen
door Anke van Dam
Op 29, 30 en 31 augustus 2004 vond in Londen een grote rondetafelconferentie plaats voor niet-gouvernementele organisaties uit de hele wereld. De bijeenkomst werd georganiseerd door International Planned Parenthood Federation (IPPF), de grootste NGO van de wereld die zich bezighoudt met seksuele en reproductieve gezondheid. 700 deelnemers van 109 landen waren aanwezig op de conferentie. Doel van de bijeenkomst was tweeledig: hoe is de stand van zaken 10 jaar na de Cairo International Conference on Population Development (1994) en halverwege het actieprogramma van 20 jaar (2015); en wat moet er gedaan worden om het actieprogramma van Cairo te volbrengen? Een paar belangrijke onderwerpen die op deze bijeenkomst zijn besproken komen hieronder aan bod.
mannen dan de 40 jaar daarvoor, maar dat we eigenlijk nog te weinig weten wat wel en niet werkt en hoe we de betrokkenheid van mannen kunnen vergroten. Sommige studies wijzen uit dat mannen hier meer voor openstaan dan we denken, maar er blijven nog steeds diepgewortelde ideeën bestaan over mannelijke seksualiteit, die gekoppeld zijn aan overwinnen, dominantie en meerdere partners. ‘Er zijn nog te weinig antimacho rolmodellen, en het beeld van de verantwoordelijke, verzorgende en liefhebbende man, die monogaam is en
ouderschap, seksueel en reproductief
voor zijn gezin zorgt, is nog niet tot ideaal
In 1994 was in het actieprogramma
gedrag voor mannen te promoten.
verheven’, aldus Sinding. Er wordt tijdens
afgesproken om inspanningen te leveren
Steven Sinding, directeur-generaal van de
de bijeenkomst benadrukt dat je bij het
om gedeelde verantwoordelijkheden en
IPPF, vertelt dat er in de afgelopen 10 jaar
veranderen van ideeën met betrekking tot
actieve betrokkenheid in verantwoordelijk
meer gedaan is aan het gedrag van
mannen moet beginnen bij de jeugd.
Fotograaf: Angelo Goedemondt
Mannen
Actie WPF in Den Haag 1 juli 2004.
V
VN A
2004
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 12
12 ‘Jongens van 7 tot 12 jaar kun je hierover opvoeden’, voegt een van de deelnemers toe.
worden opgebouwd. • Waar democratie een gelijkwaardige deelname van
Bij verandering van ideeën m.b.t. mannen moet je beginnen bij de jeugd.
informatie, en de middelen om HIVinfectie te voorkomen en te behandelen;
Jongeren
vrouwen betekent,
60% Van de wereldbevolking is jonger dan
en de volledige
25 jaar, jongeren vormen dus de grootste
betrokkenheid van
bevolkingsgroep. Betrokkenheid van hen
jongeren, migranten, vluchtelingen en
reproductieve gezondheidsprogram-
bij seksuele en reproductieve gezondheids-
plattelandsbevolking bij het besluitvor-
ma’s; en waar betaalbare geneesmidde-
programma’s wordt al lange tijd
mingsproces op alle niveaus; waar
len beschikbaar zijn voor iedereen die
benadrukt. Voor het eerst waren zij dan
vrouwen hun mensenrechten kunnen
ook vertegenwoordigd op een grote
uitoefenen en gelijkwaardig partner-
internationale bijeenkomst. Op een
schap met mannen, families en in de
zijn geïntegreerd in seksuele en
speciale ‘youth day
maatschappij kunnen
session’ werd verteld
verzekeren, waar
dat regeringen de rechten van jongeren
Er zijn nog te weinig antimacho modellen.
onderdeel van een volledig menselijk leven. • Waar persoonlijke veiligheid is gegarandeerd, en geweld tegen vrouwen en meisjes niet bestaat;
respect en dezelfde
• Waar vrouwen en meisjes niet sterven tijdens bevallingen en zwangerschap;
ontvangen.
voorzien en beschermen. De jongeren zien zichzelf niet
dat nodig heeft. • Waar seksueel plezier is erkend als
vrouwen hetzelfde bescherming
moeten erkennen,
waar HIV-interventies
waar zij toegang hebben tot veilige en
• Waar jongeren een ondersteunende
als een probleemgroep maar als een bron
omgeving hebben waarin ze hun
legale abortus; en waar vrouwen en
die gebruikt wordt bij het oplossen van
mensenrechten kunnen uitoefenen en
mannen vrij kunnen beslissen over of en
problemen in de toekomst.
actieve burgers kunnen worden; en waar
wanneer zij kinderen willen.
jongeren in en buiten school toegang hebben tot seksuele vorming en
We gaan door en we zullen geïnspireerd
voorlichting.
blijven door de visie op een wereld van
• Waar een ieder die dat nodig heeft
gerechtelijkheid, rechten, mogelijkheden
toegang heeft tot gezondheid, onderwijs
en keuzes. We werken eraan om
en sociale dienstverlening; en waar
bovenbeschreven wereld mogelijk te
uitgaven aan boeken de uitgaven aan
maken, en roepen anderen op zich bij ons te voegen.
wapens vervangt. ‘Wij willen de fakkel niet overgedragen
• Waar gezondheids-
krijgen, maar ‘m delen’ aldus de
voorzieningen
Palestijnse woordvoerster.
voldoende geld en staf hebben, en
Jongeren willen gezien worden als bron die gebruikt wordt bij het oplossen van problemen in de toekomst.
Nog tien jaar te gaan tot 2015, maar de doelen van het actieprogramma zijn
Stellingen
tegemoet komen
In de Declaration of the Global Roundtable
aan de behoeften
for Countdown 2015: sexual and reproductive
van mensen; waar
nogmaals toe aan de
health and rights for all zijn o.a. de
alle gezondheids-
visie van Cairo.
volgende stellingen opgenomen:
voorzieningen privacy en vertrouwelijk-
Wij willen een wereld • waar armoede is geëindigd en ongelijkheid is verminderd; waar macro-
binnen bereik. Wij wijden onszelf
heid respecteren. • Waar iedereen toegang heeft tot ongecensureerde, medisch-accurate
economisch en handelsbeleid ontwikkelingslanden toestaat om te groeien. • Waar regeringen de rechten van
WPF is een Nederlandse stichting die zich speciaal richt op het verbeteren
achtergrond, ras, fysieke en mentale
van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten in de wereld. Seksuele
vermogens, HIV-status, genderidentiteit
en reproductieve gezondheid en rechten is een vakterm. Het zijn alle
of seksuele oriëntatie garanderen; waar
middelen, voorzieningen, rechten en mogelijkheden die vrouwen, mannen en
regeringen hun beleid bepalen op
jongeren nodig hebben om vrij en verantwoord te kunnen beslissen over hun
seculiere, pluralistische principes; waar
seksuele leven en hun kindertal. Om deze vrije keuze mogelijk te maken
het werk van NGO’s wordt gesteund,
steunt WPF projecten van lokale organisaties in ontwikkelingslanden en pleit voor
hun autonomie wordt gerespecteerd en
gunstige wetgeving en internationale afspraken.
werkelijke samenwerkingsrelaties
2004
WPF stelde belangeloos de foto beschikbaar op pag. 11.
mensen, ongeacht leeftijd, etnische
V
VN A
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 13
13
Levende doden Reproductieve gezondheid in Afghanistan
Door de komst van de Mujahedien in 1992
door Gulalai Jamal Barakzai
werd de vrouw weer teruggeplaatst in haar oude positie van afhankelijkheid en onvrijheid. Behandeling door mannelijke In Afghanistan is seksuele voorlichting niet opgenomen in het artsen werd onmogelijk. De mannelijke onderwijspakket. Uit schaamte praten ouders niet of nauwelijks met hun gynaecologen mochten zelfs niet meer in kinderen over reproductieve zaken, daarbij zijn informatie en het ziekenhuis voor vrouwen werken. De voorzieningen op dit gebied vaak niet toegankelijk voor adolescenten. hoofddoek werd verplicht. Vrouwelijke Terwijl reproductieve gezondheid zeker voor deze leeftijdsgroep van groot gynaecologen bleven uit angst voor de belang is. Mujahedien weg uit de ziekenhuizen en Door mijn ervaring als gynaecoloog verbonden aan het Afghaanse Malalai werkten sporadisch en alleen in privéZezhanton ziekenhuis, ben ik niet alleen daar maar vooral in de polikliniek klinieken. en veelvuldig via patiënten in aanraking gekomen met slechte Seksueel geweld nam vooral in het reproductieve gezondheidszorg. Een van de meest schrijnende zaken was noorden van Afghanistan toe. misbruik van vrouwen, geweld tegen vrouwen en seksueel geweld. Ondanks Deze situatie verergerde in 1996 door de regimes van diverse signatuur is de positie van vrouwen altijd bijzonder komst van de Taliban. Het was zelfs zo dat achtergesteld geweest. De positie van de Afghaanse vrouw nu is die van voor meisjes vanaf 9 jaar de scholen een Nederlandse vrouw van 100 jaar geleden. In de jaren zestig werden in gesloten werden. Alleen met de zogeNederland vrouwen in overheidsdienst nog ontslagen, kinderwens of niet… naamde Chadari (lap De positie van de Afghaanse vrouw heeft met cultuur en stof die het gehele religie te maken. Vrouwen zijn altijd de laagst geplaatsten Vr o u w e n z i j n i n lichaam bedekt) en en hebben zich ook te houden aan de regels die hierbij A f g h a n i s t a n n o g s t e e d s onder begeleiding horen.
Terugblik
de meest kwetsbare groep, ze hebben zich te houden aan de regels die bij de laagst geplaatsten horen.
van een man mocht de vrouw naar buiten. Alle rechten werden
Tijdens het communistische bewind
van allerlei faciliteiten
werkte ik als pas afgestudeerde jonge arts
gebruik konden
in 1988 in Kabul met zowel mannelijke als
maken. Zo was er
vrouwelijke artsen en gynaecologen
immunisatie,
gezondheidszorg.
samen. Deze situatie was toen heel
antenatale zorg,
Ook gynaecologische
normaal. Mannelijke artsen mochten
bevalling en zorg na de bevalling,
behandeling was onmogelijk. Het was zelfs
zonder bezwaar vrouwelijke patiënten
programma family planning, nutritie/
zo erg, dat hoogopgeleide vrouwen werden
behandelen. Elke wijk in Kabul had een
rehabilitation voor ondervoede baby's,
gedood. Het gevolg van deze afschuwelijke
Mother-Child-Healthkliniek, waar vrouwen
extra zorg en gezondheidszorg.
situatie was depressiviteit, wat soms tot
haar ontnomen, ook die van elementaire
zelfdoding leidde. Dit regime had dramatische gevolgen voor de gezondheid van de gehele bevolking. Voor de vrouwen was de situatie absoluut het slechtst. Voor hen waren er ook geen vrouwelijke artsen meer, want de opleidingen voor vrouwe-
90% Van de plattelandsvrouwen is analfabetisch.
lijke artsen werden gesloten. Vooral de volgende ziektes staken de kop op: depressiviteit, bloedarmoede door
V
VN A
2004
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 14
14 ondervoeding, PID, seksuele overdraagbare ziektes (gonorrhoea,
Plattelandsvrouwen werden altijd al uitgesloten van scholing.
gezondheidszorg, er is geen veilige en
uit mijn eigen
vrijwillige anticonceptie en sterilisatie,
ervaring de positie
geen legale en veilige abortus.
van de vrouw in
Al met al moet ik concluderen dat vooral
zowel sociaal-
vrouwen in Afghanistan nog steeds de
mona, etc.), vesico/
cultureel als religieus
meest kwetsbare groep zijn. Voor de
recto/ vaginale fistula,
opzicht belichten.
buitenwereld lijkt het of ze op dit moment
chlamydia, tricho-
secundaire infertiliteit, infectieziekte,
Het gaat dan vooral om de positie van de
alle vrijheid hebben in hun eigen
diarree (vooral bij kinderen). Het
plattelandsvrouw. Deze vrouwen werden
omgeving. Ze leven weliswaar, maar zijn
sterftecijfer van vrouwen en kinderen was
altijd al uitgesloten van scholing (90% is
wel monddood.
erg hoog. Er waren steeds minder gezonde
analfabeet). Ze
zwangerschappen en bevallingen, en het
hadden geen toegang
geboortegewicht van de baby’s was erg
tot de gezondheids-
laag. De situatie werd zelfs zo ernstig dat
zorg, trouwden op
mannelijke artsen geen vrouwelijke
zeer jonge leeftijd en
patiënten meer mochten behandelen.
moesten alleen
Zodoende werden basisvoorzieningen met
kinderen (liefst 7)
name voor arme mensen onbereikbaar.
baren. Hierbij komt
Rijken konden eventueel voor hulp naar
nog dat ze geen eigen
hun buurland. Om meisjes nog enige vorm
keus hadden ten
van onderwijs te bieden werd hen
aanzien van partner,
binnenshuis met beperkte middelen wat
kinderwens, anticonceptie en het feit, dat
ziekenhuis te Apeldoorn op de afdeling
bijgebracht. Vrouwen werden dus dubbel
de man absoluut geen afstand deed en
gynaecologie, in afwachting van haar
getroffen.
Eigen ervaring Na deze drie bovengenoemde
2004
periodes wil ik graag
V
VN A
De Afghaanse man doet geen afstand van zijn positie.
Vo o r p l a t t e l a n d s v r o u w e n is er anno 2004 geen vrije partnerkeuze, geen legale en veilige abortus, geen vrijwillige anticonceptie en sterilisatie.
Gulalai Barakzai woont inmiddels 5 jaar in Nederland met haar gezin. De eerste jaren heeft zij hier Nederlands geleerd. Momenteel loopt zij de woensdagochtenden mee met gynaecologen in het Juliana
doet van zijn positie.
toelating tot de co-schappen in Utrecht. Als
Er is geen volledige
zij 2 jaar co-schappen heeft gelopen, mag zij
en juiste informatie
haar vak in Nederland uitoefenen.
over seksualiteit en reproductieve
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 15
15
Van de voorzitter Drs Hamel,
In Japan vond deze zomer het driejarig
voorzitter van
MWIA-congres plaats, waar vrouwelijk
de Vereniging
artsen uit de hele wereld bijeenkwamen.
voor
Mia Sol-van Berlo, onze penningmeester,
Academische
is er naar toe geweest en doet hierover
Ziekenhuizen,
apart verslag in de volgende VNVA-krant.
denkt vanuit zijn achter-
De Beleids- en besturendag op 25 septem-
grond als
ber werd enthousiast bijgewoond door
socioloog
meer dan 25 actieve leden, die allen een
actief mee over
presentatie hielden over hun activiteiten
strategieën die
en plannen. Het was een inspirerende dag,
de VNVA moet
waar door de PR cie o.a. veel concrete
bewandelen, en
suggesties zijn aangedragen. (zie site).
Foto: Maarten van Haaff
kwam met leuke
Het DB is verheugd dat Maayke Sluman
suggesties
zich graag als lid wil aansluiten. Samen
daartoe.
met Hedwig Vos gaat zij zich in eerste
Daarnaast
instantie richten op het opzetten van
zullen we de
activiteiten voor jonge vrouwen. Marjolein
academische
Feenstra wordt bij nader inzien geen DB-
(en wellicht
lid, maar wil wel meedenken in de Raad
ook andere)
van Advies (in oprichting), om het DB te
ziekenhuizen
adviseren over maatschappelijke en
ieder apart
gezondheidszorgvraagstukken waar de
moeten
VN V A
mee naar buiten wil treden.
benaderen om na te gaan of
Op 12 oktober vindt de startmanifestatie
Ook in de zomermaanden is de VNVA met
zij betrokken willen worden in een
plaats van het nieuwe netwerk van
het thema ‘carrière van de vrouwelijke arts’
stimuleringsprogramma voor vrouwelijke
coaches, mentoren en ‘ambassadeurs’, een
uitgebreid in het nieuws geweest. In een
artsen. De potentiële mogelijkheid om
vervolg op het plan om de sleutelfiguren
interview in het tijdschrift Mednet werd
subsidie voor een project ‘coaching’ bij
een duidelijker rol te geven.
aandacht besteed aan de follow-up van de
SWZ te krijgen, is hierbij een lokkertje dat
Tot slot roepen wij iedereen op een kijkje
Rode Hoed discussie met de voorzitter van
we graag willen inzetten. De commissie
te nemen op de VNVA internetsite
de Orde van Specialisten, prof dr Pieter
Top beraadt zich en
Vierhout. Hij wil nu toch graag een
bereidt een publicatie
concrete actie met de VNVA, om het
voor.
vrouwelijk talent beter tot zijn recht te
Wil je actief worden en weet je niet hoe? Stuur een mail aan de voorzitter
[email protected]
laten komen, vormgeven en stelt voor een
Het project ‘Arts weer
convenant te sluiten. Eind oktober vindt
aan de Slag’ heeft
hierover verder overleg plaats. De
eindelijk groen licht
voorzitter van de KNMG, drs Peter
gekregen van het
Holland, wil zich in het Netwerk ‘veelzijdig
Ministerie van VWS. Dit vervolg op de
(www.vnva.nl) die enkele uitbreidingen
leiderschap’ dat is opgezet als vervolg op
VN V A -herintredersenquête,
heeft gekregen, zoals ‘facts’, waar
het HMF rapport Vrouwelijk leiderschap in
door de KNMG, VNVA en SWG (loopbaan-
is uiteindelijk
informatie en dia’s staan, en ‘links’ naar
de zorg, verdiepen in
bureau van de
andere sites. Ook komen de ambassa-
redenen van artsen
KNMG) samen
deurs, mentoren en coaches er op te
aangevraagd. Marijke
staan.
om voortijdig te stoppen met werken. (zie ook de website www.veelzijdigleiderschap.nl).
Deeltijdwerken nog niet mogelijk in jouw maatschap? Raadpleeg D u o j o b ( w e b s i t e V N VA )
Vos-Maan, de projectleider, schrijft
Irene Hellemans
hierover meer op de volgende pagina.
V
VN A
2004
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 16
16
Arts weer aan de slag
efficiënt haar oorspronkelijke vakgebied weer kan oppakken, of op welke manier zij een betaalde functie kan verwerven.
Oproep aan potentiële herintreders
Van groot belang hierbij is het uitgebreide netwerk dat inmiddels is opgebouwd
In januari 2005 gaat voor het eerst een
daarvan in de praktijk haalbaar was.
binnen de verschillende beroepsgroepen
programma van start dat artsen die enige
In het programma wordt daarom ruime
en brancheorganisaties van de gezond-
tijd niet als arts gewerkt hebben, de
aandacht besteed aan de individuele
heidszorg.
mogelijkheid biedt hun oorspronkelijke vak
invulling van de vragen: wat wil ik, wat kan
weer op te pakken.
ik, en hoe ga ik mijn doel bereiken. Maar
Op 17 november 2004 wordt het programma
Initiatiefnemer is de VNVA. Het programma
er is meer. Deelnemers aan het pro-
aan alle belangstellenden gepresenteerd. Wie
is opgezet en uitgewerkt in samenwerking
gramma worden ook bijgepraat over de
hiervoor uitgenodigd wil worden kan contact
met de KNMG, SWG Arts en Werk en het
actuele stand van zaken in de gezond-
opnemen met Esther van Wissen
Ministerie Volksgezondheid, Welzijn en
heidszorg en over de huidige wet- en
(
[email protected]) of de
Sport.
regelgeving. Ook worden trainingen
projectleider Marijke Vos-Maan
Bij het opzetten van het programma is
gegeven voor de ontwikkeling van
(030) 282 38 27, (06-221.76.234 of
gebruikgemaakt van de resultaten van het
persoonlijke vaardigheden en worden
[email protected]). Uiteraard is
onderzoek dat in 2002 door de VNVA werd
stages georganiseerd om de praktische
informatie ook bij het secretariaat van de
uitgevoerd. Daaruit bleek namelijk dat een
medische vaardigheden weer onder de
VNVA
groot aantal vrouwelijke artsen graag weer
knie te krijgen.
wil 'herintreden', maar de artsen vonden
Het allerbelangrijkste onderdeel van het
wel dat hun kennis en vaardigheden
programma is echter het individuele
verouderd waren. Ook liepen zij tegen de
maatwerk. In samenspraak met de cursist
Bel of mail voor uitnodiging program-
grenzen op van wat zij ambieerden en wat
wordt bekeken op welke manier zij het meest
mapresentatie 17 november 2004.
op te vragen.
Marijke Vos-Maan
Zie flyer.
Nieuws
onderzoek succesvol kunnen afronden. In
geworden aan het Instituut Beleid en
een van de volgende VNVA-kranten wordt
Management van de Erasmus Universiteit
haar onderzoek gerecenseerd.
Rotterdam.
In deze nieuwe rubriek vindt u nieuws over
Op 28 september 2004 heeft professor dr.
leden en niet-leden
Betty Meyboom-de Jong afscheid genomen als hoogleraar Huisartsgeneeskunde aan
In juni 2004 is op de WONCA Europe in
de Faculteit der Geneeskunde van de
Amsterdam de scriptie Gender en
Rijksuniversiteit Groningen.
Felicitatie
gepresenteerd van Gabie de Jong. Onder
Nieuwe hoogleraren
Geboorte
supervisie van prof. dr. Toine Lagro-
Professor dr. M. Breteler is hoogleraar
Op 21 juli 2004 is Niloufar geboren,
Janssen verrichtte zij hiernaar onderzoek
Oogheelkunde geworden aan de Erasmus
dochter van Heleen de Vaan en
in Nederland en 7 andere Europese
Universiteit Rotterdam.
Mansoor Ahmadi, en zusje van Armin.
Landen. Mede dankzij financiële
Professor dr. A. Steenhoek is hoogleraar
Heleen is tekenaar van de VNVA-krant.
ondersteuning van de VNVA heeft zij dit
Geneesmiddelenbeleid in ziekenhuizen
leiderschap binnen de huisartsgeneeskunde
VNVA
in het nieuws
Professor dr. Toine Lagro en prof. dr. Didi Braat (beiden werkzaam in UMC St. Radboud) zijn door Nijmeegse coassistenten geïnterviewd (Vrouwelijk
2004
In deze rubriek vindt u voortaan de
de kansen van vrouwelijke artsen beter te
schoon in het wit? Vrouwen met pit!) in de
artikelen of programma’s in de media
benutten. Uiteraard spreekt zij ook over de
Co-assistentenkrant over hun carrière.
waarin de VNVA in het nieuws is geweest.
coaches die de VNVA opleidt.
Beiden vertellen ook over de VNVA. Toine:
Kijk verder op www.VNVA.nl
Mednet no 13 2004 kopt over de chirurgen-
‘Vrouwen moeten wijzen op hun eigen
mentaliteit die de carrière van vrouwelijke
belangen, anders worden ze vergeten. De
Mednet no 12 2004. In de rubriek ‘Op de
artsen remt.
argumentatie dat juist zo’n organisatie als
voorgrond’ een interview met onze
Arts&Auto no 13 2004. Interview met prof. Dr.
de VNVA de vrouwen in een uitzonderings-
voorzitter Irene Hellemans waarin zij het
Toine Lagro over het seksespecifiek onder-
positie plaatst vind ik dan ook niet
plan toelicht van de VNVA en de KNMG om
wijs in het geneeskundig basiscurriculum.
terecht.’
V
VN A
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 17
17
Persoonlijke benadering toont betrokkenheid bij VNVA Telefonische enquête leden
VN V A -afdeling
Noord-Nederland
door Hanneke de Jong, Willy-Anne van Stiphout
Het bestuur van de afdeling Noord-Nederland nam in 2003 het besluit een telefonische enquête te houden onder al haar leden om meer inzicht te krijgen in de wensen van de leden. Een belangrijke reden was de slechte opkomst op thema-avonden, netwerkactiviteiten en cursussen. Omdat het uitvoeren van de enquête niet alleen leuk en inspirerend was, maar de resultaten ook voor andere afdelingen relevant kunnen zijn willen we de lezers graag deelgenoot maken van onze ervaringen.
De belangstelling voor de diverse soorten activiteiten is echter veel lager. Indien alle activiteiten op een hoop gegooid worden dan blijkt tweederde toch voor tenminste één van de activiteiten belangstelling te hebben. Het merendeel koos daarbij voor een frequentie van 2 thema-avonden , 1 netwerkactiviteit en 1 cursus per jaar. Bij de cursus werd nogal eens vermeld dat het
Methode
thuis toegestuurd gekregen en deze zelf
dan ging om de kadertraining.
We hebben van de ± 264 leden ruim de
ingevuld.
Op de vraag of men eventueel voor kleine
helft (142 vrouwelijke artsen) bereikt. De
Van de aangeleverde formulieren bleek 1
bijeenkomsten (bijvoorbeeld 10 personen)
vragen zijn door het bestuur opgesteld en
formulier niet ingevuld vanwege opzegging
in de eigen buurt zou voelen antwoordde
de enquête is door een aantal enthousiaste
van het lidmaatschap. Alle percentages
ruim eenderde bevestigend en zo’n 10-15%
leden van de VNVA uitgevoerd. Het
zijn berekend op n=142 = 100%.
met ‘misschien’ of ‘afhankelijk van de inhoud’.
merendeel van de gesprekken vond plaats in december 2003 en januari 2004. Niet
Resultaten
Omdat de afdeling binnenkort 50 jaar
alle leden konden bereikt worden: na drie
We gaan hier vooral in op die vragen die
bestaat, werd gevraagd of en hoe daar
maal geen gehoor werden over het
ook voor andere afdelingen relevant
aandacht aan besteed zou moeten worden.
algemeen geen nieuwe pogingen
kunnen zijn. Zo blijkt uit tabel 1 dat bijna
Een minderheid (5%) vond dat er niets
ondernomen.
80% van de geïnterviewde leden uit
gedaan zou hoeven te worden, terwijl
Enkele leden die niet telefonisch
solidariteit lid is van de VNVA. Ook
tweederde met ideeën aan kwam dragen.
bereikbaar waren hebben de vragenlijst
belangenbehartiging scoort hoog.
De vraag of men zou komen indien een lustrumcongres georganiseerd zou worden werd over het algemeen positief beantwoord (tabel 3). Ook de laatste vraag
Tabel 1
of men zelf een actieve bijdrage zou willen
Welke aspecten van de VNVA zijn voor jou van belang voor je lidmaatschap? (meerdere
leveren aan de afdeling werd positief
antwoorden mogelijk)
beantwoord. In totaal zou ongeveer de Aantal
%
helft van de geïnterviewden nu of in de
O solidariteit
113
80
toekomst actief willen bijdragen (tabel 4).
O belangenbehartiging (eigen of algemeen)
93
65 (was 64,49)
O de VNVA-krant
53
37 (was 37,3)
Bespreking
O thema-avonden
27
19
Het globale beeld uit deze enquête is dat
O cursussen
45
32
van een betrokken club, die de VNVA een
O contact met andere vrouwelijke artsen
57
40
warm hart toedraagt, maar minder tijd heeft voor deelname aan georganiseerde activiteiten. De betrokkenheid uit zich ook
Tabel 2
in de opgave voor (toekomstige) actieve
Heb je belangstelling voor de volgende activiteiten? (meerdere antwoorden mogelijk)
functies. De persoonlijke benadering is
Aantal
%
daar waarschijnlijk mede debet aan. Veel
O thema-avonden
63
44
vrouwen gaven tijdens het gesprek ook aan
O netwerkactiviteit
51
36
dat zij het op prijs stelden persoonlijk
O cursus
54
38
benaderd te worden.
V
VN A
2004
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 18
18 Tabel 3
hebben ideeën aangedragen voor
Zou je komen als we een lustrumcongres organiseren?
voordrachten, netwerkbijeenkomsten en het lustrum. Deze ideeën zijn ter inzage
Aantal
%
voor andere besturen beschikbaar. Daarnaast is het bestuur extra gemotiveerd
Nee
16
11
Ja
49
35
geraakt om het 50-jarig lustrum te vieren.
Misschien
47
33
Er zijn genoeg ideeën aangedragen en
Ja, mits …
30
21
inmiddels is een lustrumcommissie aan de slag gegaan. Een datum en locatie zijn al
(onderwerp goed, tijd etc)
geregeld: zaterdag 5 maart 2005 bij de Tabel 4
Gasunie te Groningen. Mede dankzij de
Zou je een eigen bijdrage willen leveren aan de regio Noord-Nederland?
bijdrage van allen die hebben deelgeno-
aantal O bestuursfunctie
%
hartelijke dank, zal dit een inspirerende,
3
14
10
worden, waar natuurlijk alle VNVA-leden van harte welkom zijn.
prikkelende en feestelijke bijeenkomst
(plus 1 misschien, plus 11 later) O lustrumcommissie
men aan deze enquête, waarvoor onze
4
O voordracht
27
19
O anders
35
25 Hanneke de Jong is de huidige voorzitter van VNVA-afdeling
welk percentage (of absoluut aantal) je iets
arts gewerkt voor de RIAGG-jeugd en de
hoe je de uitslagen kunt interpreteren en
zou willen en moeten organiseren.
indicatiecommissie verpleeg- en verzorgings-
wat je er mee gaat doen.We weten niet of
Naar aanleiding van deze enquête is het
huizen, en is recentelijk gepensioneerd. Willy-
de geïnterviewde groep representatief is
bestuur wel degelijk geïnspireerd. Dit komt
Anne van Stiphout is vrijgevestigd sociaal-
voor de hele afdeling en of de niet-
o.a. doordat in een gesprek veel meer
geneeskundige, haar bedrijf STIP (Stiphout
geïnterviewden er dus net zo over denken.
gezegd wordt dan door een paar koele
Training In Praktijk) verzorgt in company
Verder moet je je als bestuur afvragen voor
cijfers beschreven kan worden. Veel leden
trainingen epidemiologie.
advertentie
2004
Noord-Nederland. Zij heeft als
Als bestuur moet je je vervolgens afvragen
V
VN A
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 19
19
Power in de
VNVA
Verslag AB vergadering
Tijdens de AB-vergadering van 25 september 2004 in de Nieuwe Kerk te Amsterdam hielden alle vnVa commissies en regiobesturen een korte presentatie van hun successen. Alle 17 divisies kwamen aan het woord. Het was een vol programma.
•
De vnVa-krant krijgt per krant 6, 2004 enkele nieuwe rubrieken. De redactie ontvangt graag meer foto’s van evenementen in de regio’s. Digitale camera dus paraat houden, foto’s wel aanleveren in minimaal 300 dpi.
•
Het Dagelijks Bestuur organiseert 12 oktober de Startbijeenkomst nieuwe vnVa-coaches en ambassadeurs. ‘Zij aan Zij’ helpen deze experts onze leden om hun carrière in stand te houden of er een andere richting aan te geven, als leden dat zelf willen!
•
Samen met de KNMG en SWG heeft de vnVa subsidie binnengehaald, zodat potentiële herintreders begeleid kunnen worden naar een nieuwe baan.
•
Commissie START is actief bij het organiseren van carrièredagen in alle grote universitaire steden.
•
De PR commissie ondersteunt de regio’s met hun activiteiten, zodat de vnVA zichtbaarder wordt. Enkele workshops zijn nu op afroep voor de regio in te zetten, bijvoorbeeld ‘seksespecifieke gezondheidszorg, coaching ook voor jou, vrouwen en geld, verborgen talenten, internet zoeken, koken voor partners’.
•
Zij zijn ook vaker aanwezig op allerlei symposia, WDH-duo-dagen ,carrièredagen ed. De vnVa-presentatie staat op de website. Binnenkort start op televisie de serie ‘de Specialist’ met
Katinka Dirken-Heukensfeldt Jansen
2 vrouwelijke longartsen in de hoofdrol. eerste uur, worden hiervoor uitgeno-
Doel was het maken van concrete
vrouwen’ geformeerd die vlot gaat
De website, www.vnva.nl. is uitgebreid
reageren op actuele thema’s in het
Enkele commissies, regio Amsterdam,
met de Facts-pagina. Hierop zijn
nieuws.
Oost-Nederland, Utrecht, Den Haag en
interessante verslagen en Powerpoint-
Als verrassende afsluiting gaf Professor
de redactie van de vnVa-krant hebben
presentaties te downloaden. Alles wat
Iteke Weeda een bloemlezing over De
uitbreiding nodig. Gezamenlijk komt er
men op de website wil plaatsen,
Liefde verweven met grappige anekdotes
een belronde langs de leden, om hun
bijvoorbeeld vacatures voor vrouwelijk
over man-vrouwverschillen, heerlijk
interesse te peilen. Dit in navolging
artsen, evenementen voor de agenda,
herkenbaar!
van de telefonische enquête in de
leuke foto’s kan gestuurd worden naar
noem.
•
afdeling Groningen (zie pag. 17,18 van deze krant) waarin zeer positief werd •
Er wordt een commissie van ‘wijze
digd.
actiepunten, waarvan ik er hier een aantal •
•
•
de webmaster via
[email protected]
Om 15 uur liepen de aanwezige dames, vol
Commissie Top is succesvol in gesprek
inspiratie en een heerlijk power-
gereageerd.
met de KNMG, de Orde en binnenkort
womengevoel over de Dam. Dat voelt
Groningen viert in 2005 haar 50-jarig
met de LHV naar aanleiding van de
goed.
bestaan met een Lustrumsymposium,
aanbevelingen van de Rode Hoed (Zie
ook vele reünisten, leden van het
vnVa-krant 5 2004, pag. 13).
Katinka Dirken-Heukensfeldt Jansen
V
VN A
2004
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 20
20
Recensies • Actief beleid van het nageboortetijdperk
Reproductive health matters in rural
fluxus postpartum, en (pre-) eclampsie.
Ghana, Diederike Geelhoed. Proefschrift ter
Hier noem ik de conclusies van de
leidt ook in dit rurale ziekenhuis in een
verkrijging van de graad van Doctor aan de
verschillende studies die Geelhoed
ontwikkelingsland, tot afname van fluxus
Universiteit van Leiden, 17 juni 2003.
beschrijft:
postpartum en manuele placentaverwij-
Een proefschrift begin ik meestal met het
• Maternale sterfte leek niet te verande-
dering. lezen van de samenvatting. Van dit
ren; verhoudingsgewijs nam de sterfte
Het tweede deel is een op de gemeenschap
proefschrift wilde ik, als fertiliteitarts, het
ten gevolge van bovengenoemde
gebaseerd fertiliteitonderzoek: de
laatste hoofdstuk over infertiliteit als
complicaties af, maar steeg de sterfte
prevalentie van ongewenste zwangerschap,
eerste gaan lezen. Ik begon echter met het
ten gevolge van complicaties bij abortus
de frequentie waarmee dat tot abortus
eerste hoofdstuk: de beschrijving van de
provocatus.
provocatus leidt; de redenen waarom een
onderzoeksgroep, zodat ‘de melange van
• Het geven van chloroquine profylaxe
zwangerschap ongewenst werd gevonden,
reproductieve gezondheidszorgonderwer-
gedurende de zwangerschap draagt bij
zowel bij mannen als bij vrouwen, evenals
pen goed in zijn geografische, sociale en
aan het reduceren van anemie bij de
een schatting van kennis en gebruik van
culturele context geplaatst kan worden’.
bevalling in gebieden waar malaria
contraceptieve methoden en van abortus
Essentieel en basaal onderzoek wordt
endemisch is.
provocatus. Als laatste wordt de prevalentie
beschreven. Het onderzoek is onderdeel
• Ernstige anemie kan effectief behandeld
van infertiliteit onder mannen en vrouwen
van het steeds weer schokkende
worden in ontwikkelingslanden, door
in het district Berekum beschreven, en hun
percentage: van de 10 % van het
behandeling van malaria, urineweginfec-
kennis over de oorzaak daarvan.
onderzoek dat wordt gedaan betreffende
ties, darmparasieten en voedingsdefici-
De uitkomsten en conclusies van dit tweede
problemen waar 90% van de wereldbevol-
ënties, welke beschouwd worden als
deel laten zien dat dit belangrijke onder-
king mee te maken heeft (de 10 /90 GAP).
hoofdoorzaken van anemie aldaar.
werpen zijn, waar meer erkenning aan en
Het eerste deel beschrijft effecten van
• Ernstige anemie gedurende de
voorlichting over moet worden gegeven.
ingevoerde behandel- of preventiewijzen in
zwangerschap resulteert in verhoogd
haar ziekenhuis, onder de naam Safe
risico voor moeder en kind. Geelhoed
Ik vind het een boeiend proefschrift, helder
Motherhood Initiative, gestart in 1987. Dit
beveelt daarom aan spoedeisende
geschreven met onderzoeksresultaten
initiatief was gericht op verbetering van de
verloskundige zorg aan te vullen met
waarmee rurale ziekenhuizen in ontwikke-
lokale verloskundige zorg, met name op
zorg gedurende de zwangerschap,
lingslanden hun voordeel kunnen doen.
het gebied van anemie in de zwanger-
gericht op vroege opsporing en
schap, sepsis, obstructie van de baring,
behandeling van anemie.
Coes Delprat
Factor XX. Vrouwen, eicellen en genen,
Het onderwerp wordt breed benaderd: de
alleen wie kent haar nog? Door de
Marli Huijer en Klasien Horstman.
genen in de keuken ( gemodificeerd
medicalisering van het voortplantings-
Uitgeverij Boom, ISBN 90.5352.9896.
voedsel) en hoe zullen vrouwen reageren
vraagstuk internaliseren vrouwen een
op toename van genetisch gemodificeerde
boodschap van falen: het lijkt alsof er geen
De gezondheidszorg heeft alles wat de
producten in de winkel? Ras en gender in
gezonde vrouwen meer bestaan.’ De stijl
vrouwengezondheidsbeweging voorstelde
het laboratorium, is biomedisch
van het boek – alle interviews hebben
opgepakt. De slag is echter verloren als het
techniekonderzoek sekseneutraal?
eenzelfde uniforme woordstijl - had van
gaat om de zeggenschap en controle die
Onderstaand voorbeeld is uit het eerste
mij persoonlijker gemogen. Dan was het
vrouwen over hun lichaam en leven
deel over voortplanting:
levendiger geweest.
hebben. Marli Huijer, hoogleraar Opzij
‘Op spreekkamerniveau vinden we
Na dit boek had ik bruikbare argumenten
leerstoel en Klasien Horstman, Socrates-
(medici) dat we fatsoenlijk met vrouwen
om in alledaagse gesprekken met collegas
hoogleraar TU Eindhoven, onderbouwen
omgaan. Zoals in het gesprek bij het
meer beslagen ten ijs te komen. Heerlijk is
deze gedachten. Hiermee willen de auteurs
aanbieden van prenatale diagnostiek en
dat. Meedoen aan de publieke debatten
het debat over deze zeggenschap weer vlot
fertiliteitstechnieken. Maar het aanbieden
over biomedisch onderzoek en gezond-
trekken. Zij hebben daarvoor 14 (interna-
op zich van deze technieken is een
heidszorg volgt nog, wellicht?
tionale) vrouwen geïnterviewd, allen
compromitterende vraag voor veel
werkzaam in de top van de wetenschap.
vrouwen. De gezonde vrouw bestaat vast,
Carlijn Kraakman, kinderarts OLVG Amsterdam
2004
V
VN A
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 21
21 Marie & Irène Curie. De eerste vrouwelijke
daarbij trotseerden. In die zin is het ook
Ook natuurwetenschap bedrijven is
Nobelprijswinnaars, Greta Noordenbos.
een inspirerend boek: het kwam hen niet
teamwerk. Helaas verdwijnen vrouwen dan
Uitgeverij Eburon, Delft (www.eburon.nl),
aangewaaid en louter doorzettingskracht
al te vaak snel naar de achtergrond,
ISBN 905166988 7.
en een waarachtige nieuwsgierigheid
mannen weten zich veel sterker te
leidde uiteindelijk tot een respectabele
profileren.
Iedereen heeft zijn jeugdhelden. Voor mij
carrière in de wetenschap. Vooral het
Het boek is overigens niet heel vlot
is dat Marie Curie.
verhaal van Irène Curie was nieuw voor
geschreven. De zinnen zijn soms wat
Toen ik klein was wilde ik later Marie Curie
mij. Opmerkelijk vond ik het dat haar
houterig, en passages doen zo nu en dan
worden, en hoewel daar niets van
kinderen, Marie Curies kleinkinderen,
‘verplicht’ aan. Maar hoewel het geen
terechtgekomen is hield ik wel een zwak
Helène en Pierre op hun beurt ook de
literair hoogstandje is maakte het boek mij
voor haar. Een nieuw boek over Marie
wetenschap in zijn gegaan. Wat zegt dat
wel strijdbaar en nog vastberadener om
Curie en haar dochter Irène Joliot-Curie
over het belang van een stimulerende
mijn dochter van 14 aan te moedigen in
kon ik daarom niet laten liggen.
omgeving?
haar strijd tijdens de gymles op school
Het boek dat Greta Noordenbos over hen
Ook seksespecifieke factoren in het werk
voetbal ook voor meisjes ingevoerd te
schreef ter gelegenheid van het feit dat
van Marie en Irène, en vrouwelijke
krijgen. Honderd jaar na de eerste
Marie Curie honderd jaar geleden als
collega’s en tijdgenoten worden
vrouwelijke Nobelprijswinnaar is de
eerste vrouw de Nobelprijs won, heb ik
besproken. Wat vooral duidelijk wordt is
emancipatie ook in de gymles nog niet
met plezier gelezen. Hoewel het geen
dat ook toen niemand in zijn eentje
voltooid.
biografie is, vertelt het wel over hun
baanbrekende ontdekkingen kon doen.
levens. Vooral over hun leven als
Overleggen met anderen en uitwisselingen
wetenschappers, de problemen die zij
tussen laboratoria en landen, blijken van
Suzanne van de Vathorst, medisch ethicus,
daarbij ontmoetten, de gevaren die zij
het allergrootste belang te zijn geweest.
Erasmus MC Rotterdam
Weg van de waan. Ouders over onwil en
omdat ze er te slecht aan toe zijn.
zoveel gevraagd? Blijkbaar. Dit boekje is
onmacht in de psychiatrische zorg. Anna v.
Treurige verhalen, vol onmacht en woede.
een zwartboek en schetst vooral
Heijst en Marja Westerman; Stichting Te
Enkele hulpverleners worden ook aan het
schrijnende ervaringen – hoewel er ook
Gek voor Woorden, Nijmegen 2003.
woord gelaten; ook bij hen veel onmacht:
enkele, voorzichtige, succesverhalen in
over de bezuinigingen onder het mom van
staan.
Een moeder die de hele nacht wanhopig
vermaatschappelijking, over de protocollen
De bundel is vooral bedoeld als hulp-
op een parkeerterrein toekijkt hoe haar
waardoor mensen niet meer als individu
middel voor andere ouders, voor
zoon keihard muziek draait en regelmatig
benaderd worden, en over de cannabis die
hulpverleners en psychiaters, om meer
op het balkon van zijn flat staat en naar
zo makkelijk te verkrijgen is en vergif is
begrip te kweken voor de wondere wereld
beneden dreigt te springen. Ouders wier
voor chronisch psychotische jongeren.
van schizofrenie van het kind. Dat doel
leven om de zorg voor hun volwassen,
Toen ik het las, bekroop me een gevoel van
wordt in mijn ogen niet echt bereikt; het
chronisch psychotische kinderen draait.
schaamte en ook wel van verbazing: is het
boek is vooral een aanklacht en een
Ouders die zich in de kou gezet voelen
echt zo erg? Is een gewone respectvolle
noodkreet, wellicht terecht maar ook erg
door hulpverleners die de autonomie van
manier van omgaan met patiënten en
zwart-wit.
hun schizofrene kinderen benadrukken en
familieleden – een taart mee laten nemen
daardoor hun medicatie verminderen, hen
voor de verjaardag van hun zoon, een
Moniek Thunnissen, psychiater, Bergen op
niet opnemen als ze verloederen of hen
uitzondering maken als iemand vijf
Zoom.
weigeren in een resocialisatieproject
minuten later belt dan de ‘officiële’ tijd -
V
VN A
2004
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 22
22
Te recenseren Uit de praktijk, indringende ervaringsverhalen
U kunt een recensie-exemplaar van onderstaande boeken opvragen via het Bureau VNVA. De redactie stelt het ook op prijs als u spontaan een recensie schrijft van een boek waarvan u denkt dat het de lezers van de VNVA-krant zal aanspreken. Wilt u zich bij het schrijven van een recensie beperken tot driehonderd woorden? (Dit is inclusief alle tekstonderdelen van de recensie, dus ook bijvoorbeeld de titel van het boek en uw eigen naam en specialisatie.)
van artsen en een gids voor zelfhulp en nazorg na incidenten. Huub Buijssen en Suzanne Buis. Uitgave TRED Tilburg, 2003. ISBN 90 70415 31 3. Einde goed, allen goed? Oog voor zorgenden in de palliatieve zorg. Huub Buijssen et al. Uitgave De Stiel, Nijmegen, 2003. ISBN 90 70 415 291.
Tussen professionals: tien jaar ontwikkelen in
en Walter Schönau. Uitgave Boom,
zorgorganisaties. Uitgave Zorgconsult
Amsterdam, augustus 2004.
Oefenboek psychiatrie. Probleemoplossen in
Nederland, Bilthoven, 2004.
ISBN 90 8506 037 0.
de praktijk. Dr. H.M.de Burlet. Uitgave Elsevier Gezondheidszorg, Maarssen, 2004.
ISBN 90-9017877-5. Standenstrijd en zekerheid, een geschiedenis
ISBN 90 352 2692 5.
Eetstoornissen, hulpboek. David Bisschop
van oude orde en sociale zorg in Nederland.
Boele. Uitgave Boom, Amsterdam, december
Marcel Hoogenboom. Uitgave Boom,
UNFPA State of World Population 2004: The
2004. ISBN 90 8506 040 0.
Amsterdam, september 2004.
Cairo Consensus akten: Population
ISBN 90 8506 020 6.
repropructive health and the global effort to
Tekst en psyche, psychoanalytische
end powerty. Rapport.
VNVA Kadertraining
interpretatie in de praktijk. Henk Hillenaar
2004
V
VN A
Groep 41 2005 blok 1: 20 en 21 januari 2005
do / vr 09.30-16.30
blok 2: 24 en 25 februari 2005
do / vr 09.30-16.30
blok 3: 31 maart en 1 april 2005
do / vr 09.30-16.30
blok 4: 15 en 16 september 2005
do / vr 18.00-16.00
Groep 42 2005 blok 1: 11 en 12 april 2005
ma / di 09.30-16.30
blok 2: 23 en 24 mei 2005
ma / di 09.30-16.30
blok 3: 20 en 21 juni 2005
ma / di 09.30-16.30
blok 4: 19 en 20 september 2005
ma / di 18.00-16.00
Locatie: Kontakt der Kontinenten te Soesterberg. Kosten: € 1.975,-- (cursus- en verblijfkosten, inclusief nakombijeenkomst). Aanmeldingsformulieren op te vragen bij Bureau VNVA, (030) 247 47 95.
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 23
23
Agenda
Rectificatie
15, 16 november 2004
In de Felicitatierubriek van krant
Workshop Agenderen en de leiding nemen. Locatie: Hotel Opduin te Texel.
5.2004 is een fout geslopen in de naam
Coach: Ina Vader. Tijd: ma. 11.00 – di. 16.30 uur. Kosten: € 585,- Info: Bureau VNVA.
van promovenda Noks Nauta. Zij promoveerde op het proefschrift
17 november 2004
Een vertrouwenskwestie? Over het
Presentatie ‘Arts weer aan de slag’. Locatie: Domus Medica te Utrecht.
samenwerken van huisartsen en bedrijfsartsen. Onze excuses.
Zaterdag 5 maart 2005 Symposium Noord-Nederland in De Gasunie te Groningen. Tijd 12.00 – 20.00 uur. Zie voor uitgebreide agenda: www.VNVA.nl
Dagelijks Bestuur, vertegenwoordigers, commissies en werkgroepen DAGELIJKS BESTUUR VNVA Irene Hellemans, voorzitter Yvonne Margry, secretaris Mia Sol, penningmeester Hedwig Vos, lid.
Redactie VNVA-Krant (Bureau VNVA, t.a.v. I. Rast,
NVR (Nederlandse Vrouwenraad) (vacature)
BELANGENBEHARTIGING
postbus 8256, 3503 RG Utrecht, (030) 247 47 95, e-mail:
[email protected]), I. Pladdet, S. Buis, I. van den Bold, C. Peters i.s.m. A. van Hommelen (eindredacteur).
Inverdienregeling
Internetredactie (www.vnva.nl)
R. van Bodegom (030) – 254 53 63.
Commissie Internationale Betrekkingen
L. Jansen (030) 292 60 11, C. Brodie-Meijer, A. van Hommelen.
A. van Dam, E. Engelkes, (0592) 45 90 99; G. Jamal Barkazai, J. Schopman, A. Kraak.
VN V A -Ambassadeurs
Commissie Bijzonder Fonds voor onderzoeksvoorstellen
Commissie TOP, ter bevordering van instroom van vrouwelijke artsen in hogere posities H. Takkenberg, (070) – 399 40 22, e-mail:
[email protected] M. Visser, G. Kenter.
NHG-VNVA Werkgroep Vrouwen en Huisartsgeneeskunde T. Lagro-Janssen (
[email protected]), S. Lo Fo Wong, C. Dagnelie en H. van der Horst.
en
Coaches/Mentoren zijn artsen die hun deskundigheid ten dienste stellen van andere leden. Adressenlijst met specialismen is op te vragen bij het Bureau VNVA (030) 247 47 95 of
[email protected]. Artsen die ambassadeur of coach/mentoren willen worden kunnen zich hier ook aanmelden. De ambassadeurs en coaches/mentors staan tevens op www.vnva.nl en in de VNVA-ledenlijst.
NETWERKFUNCTIE PR K. Dirken-Heukensfeldt Jansen (
[email protected]), I. Hellemans, en R. van Pel i.s.m. C. Janssen (BB communicatie)
Commissie START, startende artsen netwerk:
VAKVERENIGINGSFUNCTIE Commissie Seksespecifieke Geneeskunde C. Griffioen (020) 644 17 86, D. Braat, A. Coremans, T. Lagro-Janssen.
C. Dagnelie (010) 511 77 72, L. van der Schoor. M. de Kleijn.
Commisie Corrie-Hermannprijs W.A. van Stiphout, Y. Margry, N. Nicolai, I. van Seumeren, C. Zuidema-de Bruyn, J. Wetsteijn, J. Dekker.
Vrouwelijke Arts & Vredesvraagstukken A. Botzen (072) 589 47 97, M. Bakker.
Bezwarencommissie F. Verweij, A. Versteegen, C. Tordoir, M.C. Ansink.
I. Schiering, K. Grotenhuis
Commissie Werk in Balans M. Leenders, M. van Gelderen, (vacature).
Vrouwennetwerk (vacature)
V
VN A
2004
3016_V00_3025
18-10-2004
12:26
Pagina 24
24
Colofon Mission Statement van de Vereniging van Nederlandse Vrouwelijke Artsen: De Vereniging van Nederlandse Vrouwelijke Artsen versterkt de positie van vrouwelijke artsen en de aandacht voor de seksespecifieke geneeskunde. De leden van de VNVA ondersteunen en inspireren elkaar. De VNVA is opgericht in 1933 en heeft nu ongeveer 2500 leden. Zij organiseert activiteiten die te onderscheiden zijn in de categorieën belangenbehartiging, netwerkfunctie en vakverenigingsfunctie. De VNVA streeft ernaar op te treden als gesprekspartner en adviseur van beleidsbepalende en uitvoerende organisaties in de gezondheidszorg, wanneer het gaat om onderwerpen die van belang zijn voor vrouwelijke artsen of voor de gezondheidszorg voor vrouwen. Lidmaatschap VNVA schriftelijk opzeggen. Lidmaatschap eindigt dan de eerstvolgende 31 december.
AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE:
ADRESSEN AFDELINGSSECRETARIATEN
Hoofdredactie:
Amsterdam e.o.: Maayke Sluman Potgieterstraat 29-bel 1053 XR Amsterdam tel (020) 683 65 61 e-mail
[email protected]
Ingrid Pladdet
Gastredactie: Commissie Internationale Betrekkingen coördinator Ingrid Pladdet
Bureauredactie: Reina Holtrop, Ira Rast
Eindredactie: Annelies van Hommelen
Redactie: Ingeborg van den Bold, Sylvia Buis, Clara Peters
Fotografie: Elly Engelkes, Maarten van Haaff, Nelleke van Andel
SHAPE Amsterdam
Opmaak:
Bereikbaarheidstijden: maandag t/m vrijdag 09.00 - 17.00 uur
Elma Drukkerij B.V.
Losse nummers zijn verkrijgbaar bij Bureau VNVA en kosten € 7, - per stuk inclusief porto. Een jaarabonnement voor niet-leden kost € 34,10. De VNVA-Krant verschijnt zesmaal per jaar. Oplage: 2700 stuks/ ISSN 1383-1100. Gironummer: 24 55 32 t.n.v. Penningmeester VNVA, Utrecht Opzegging abonnement min. 3 maanden voor 1 januari.
2004
Basisvormgeving:
Postbus 8256, 3503 RG Utrecht tel (030) 247 47 95/fax (030) 247 44 39 e-mail:
[email protected] website : www.vnva.nl
Advertentieacquisitie: Elma Multimedia BV Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk tel +31 (0)226 33 16 00 fax +31 (0)226 33 16 01 e-mail
[email protected] internet www.elma.nl
V
VN A
Noord-Nederland: Tineke Heijstra Langeloërweg 1, 9331 CC Norg, tel (0592) 67 02 66 e-mail
[email protected] Oost-Nederland: Ay Lien The Groenling 11, 7423 DG Deventer tel (0570) 65 52 63 e-mail
[email protected]
Tekeningen: Bart Kranenburg, Heleen de Vaan
Correspondentie, verenigingsdrukwerk, info over VNVA-lidmaatschap, ledenadministratie en financiële administratie: Bureau VNVA, t.a.v. I. Rast
Den Haag e.o.: Els Plag Hoorn 48 2404 HJ Alphen a/d Rijn tel (0172) 42 11 77 e-mail
[email protected]
Elma Multimedia B.V.
Drukkerij:
THEMA’S, COÖRDINATOREN EN SLUITINGSDATUM KOPIJ:
Rotterdam e.o.: Marleen Kooyman Specerijenhof 71, 3063 BX Rotterdam, tel (010) 212 41 72 e-mail
[email protected] Maastricht e.o.: Heidi Berbee Kerkstraat 41, Zichen, Z.B. (Riemst), 3770 België tel 0032-12-458357 e-mail
[email protected]
Krant nr. 1 2005
Nijmegen e.o. : Annalies Harting Pegasusplaats 32, 6525 JH Nijmegen, tel (024) 355 60 74 e-mail
[email protected]
Loopbaan, Coaching Katinka Dirken 3 november 2004 Sluitingsdatum laatste meldingen: 17 november 2004
Brabant en Zeeland: Denise Schraven Bredaseweg 376, 5037 LG Tilburg tel (013) 463 77 90 e-mail
[email protected]
Krant nr. 2 2005 Jaarkrant Ingrid Pladdet, Annelies van Hommelen 05-01-2005 Sluitingsdatum laatste meldingen: 12-01-2005
Midden-Nederland: Vacature tel (030) 247 47 95 e-mail
[email protected]
