KRANT REDACTIONEEL INHOUD V ERENIGING VAN N EDERLANDSE VROUWELIJKE A RTSEN VNVA-KRANT JAARGANG 31 JANUARI Vrouwen in academia

1197_vnVa-krant-1_2003

16-12-2002

14:27

Pagina 1

1

V

VN A

INHOUD

VERENIGING

2 ■ 5 ■

11 ■ 12 ■ 13 ■

16 ■

VA N

NEDERLANDSE VR O U W E L I J K E

VROUWEN IN ACADEMIA Wordt de professor een mevrouw?

■ 20

De positie van de vrouwelijke arts in de wetenschap De visie van vijf hoogleraren

Hanneke Takkenberg VNV A

Nieuws van het Dagelijks Bestuur

■

22 ■

•

JAARGANG 31

•

JANUARI

2003

•

WWW.VNVA.NL

REDACTIONEEL Vrouwen in academia Wetenschap is essentieel voor de geneeskunde: zonder wetenschappelijk onderzoek geen nieuwe inzichten in ziekte en gezondheid en geen ontwikkeling van het vak. Wetenschap is vaak ook essentieel voor de arts die carrière wil maken: zonder wetenschappelijk onderzoek (met name promotieonderzoek) geen uitzicht op verdere doorgroei binnen het vakgebied. De vrouwelijke arts is zwaar ondervertegenwoordigd in de wetenschap, een van de redenen

Startsein Oorzaken van ontwikkelingsstoornissen ontrafelen is fascinerend Hoogleraar Connie Schrander-Stumpel

dat het glazen plafond nog steeds standhoudt. De VNVA wil als vereniging een actieve rol spelen bij het stimuleren, opleiden, begeleiden en laten doorstromen van vrouwelijk talent, ook in de hogere wetenschappelijke en bestuursfuncties. In dit kader ligt voor u het themanummer over vrouwen in academia. Doel

Annelies van Hommelen

is een overzicht te geven van de huidige stand van zaken betreffende de positie van de

Hogere posities in de geneeskunde Hoe doorbreken vrouwen het glazen plafond?

vrouwelijke arts in de wetenschap en hoe deze mogelijk verbeterd zou kunnen worden. De

Agenda

verfrissende visies van een aantal vrouwelijk hoogleraren, allen lid van de VNVA, tonen dat er hoop is voor verbetering en steken in ieder geval een hart onder de riem. Als voorzitter van Commissie TOP hoop ik (HT) door het samenstellen van dit themanummer een aantal leden extra te stimuleren om zich verder te ontwikkelen op het gebied van de wetenschap. Hier wacht duidelijk een uitdaging voor menig vrouwelijk arts!

Arts weer aan de slag

Verslag 3 december Ingrid Pladdet

In deze krant ook aandacht voor Connie Schrander-Stumpel, sinds juni 2002 benoemd tot hoogleraar Klinische Genetica. Zij acht het o.a. van groot belang haar voorbeeldfunctie uit te dragen op de werkvloer. Ook Greta Noordenbos onderstreept het belang van zichtbaarheid

Sekse, seksualiteit en multiculturaliteit Keuzeblok Huisartsgeneeskunde

Linda Mans

21

VNVA-KRANT

Hanneke Takkenberg

Greta Noordenbos

17 ■ 18 ■

ARTSEN

KRANT

Recensies

• Geleerde moeders Sylvia Buis • Hoogtechnologisch draagmoederschap in Nederland Hanneke Takkenberg • Prognosis after Autograft and Allograft Aortic Root Replacement. Evidence-based Estimate Using Meta-analysis and Microsimulation Ingrid Pladdet • Sekse-specifieke beoordeling in de WAO. Dossieronderzoek naar het verschil einde wachttijd beoordeling WAO door de verzekeringsarts tussen mannelijke en vrouwelijke verzekerden. Joanna Schopman Geurts van Kessel

van o.a. hoogleraren, ze hebben de mogelijkheid beleid op vele fronten te beïnvloeden. Verder treft u in dit nummer de bespreking aan van een aantal bijzondere proefschriften van vrouwelijke artsen, en van een scriptie van DB-lid Yvonne Margry, die een opvallende ontdekking deed in einde wachttijd beoordeling WAO. Rest ons u nog een zichtbaar 2003 toe te wensen. Hanneke Takkenberg en Annelies van Hommelen

Te recenseren

Foto omslag: Coes Delprat

V

VN A

2003


16-12-2002

14:27

Pagina 2

2

Wordt de professor een mevrouw? en Hoogleraren respectievelijk 22%, 8% en

door Hanneke Takkenberg

3,3% (Figuur 1). De visitatiecommissie legt

Nederland is een ontwikkelingsland wat betreft de positie van de vrouw in de wetenschap. Het artikel ‘De professor wordt een mevrouw’ (de Volkskrant, 22 juni 2002) windt er geen doekjes om. Volgens de meest recente emancipatiecijfers van de Europese Universiteiten staat Nederland binnen Europa op de een-na-laatste plaats (vlak voor Ierland) met slechts 6% vrouwelijke hoogleraren binnen alle faculteiten. Alhoewel de man/vrouw-verhouding nog gelijk is bij de instroom van eerstejaarsstudenten, daalt het percentage vrouwen al tijdens de studie tot onder de 40%. Van de mensen die uiteindelijk promoveren is minder dan 30% vrouw. Met name de carrièrestap van universitair docent (UD; momenteel 22% vrouw) naar universitair hoofddocent (UHD; 9% vrouw) blijkt voor veel vrouwen een struikelblok. NWO stelde daarom in 1999 het Aspasiaprogramma in waardoor in de afgelopen 2 jaar 70 vrouwelijke UD’s bevorderd werden tot UHD. Daarmee komt het percentage vrouwelijke UHD’s op 11%. Volgens NWO zouden nog eens 44 aanmeldingen hiervoor in aanmerking moeten komen, ware het niet dat er geen geld voor is. Talent genoeg, blijkt dus!

er in haar verslag de nadruk op dat het om zowel onderwijskundige (voorbeeldfunctie), wetenschappelijke (meer kennis over seksespecifieke aspecten van gezondheid en ziekte) als maatschappelijke (vraag naar diversiteit) redenen belangrijk is dat vrouwen meer evenredig vertegenwoordigd zijn in de wetenschappelijke onderwijsstaf. In 2003 vindt de volgende visitatie plaats. Hieruit zal moeten blijken of er inmiddels verbetering is opgetreden in de positie van de vrouw onder het wetenschappelijk personeel. Dat het de vrouwelijke collegae in de Verenigde Staten niet veel beter afgaat laat een Amerikaanse studie (N Engl J Med 2000;342:399-405)

Het percentage vrouwen daalt tijdens de wetenschappelijke studie al naar < 40%.

Positie vrouwelijke artsen

Nederlandse

Ook binnen de Nederlandse faculteiten

Universiteiten (VSNU;

Geneeskunde is eenzelfde trend te zien in

nov. 1997). Alhoewel

de wetenschappelijke staf, zo blijkt uit de

meer dan de helft van

Onderwijsvisitatie Geneeskunde door de

de AIO’s vrouw is, is

Vereniging van Samenwerkende

het percentage vrouwelijke UD’s, UHD’s

naar de positie van vrouwelijke artsen binnen de academische geneeskunde zien. Alhoewel vrouwelijke artsen in

vergelijking met hun mannelijke collegae vaker kiezen voor een academische carrière, stromen veel minder vrouwen in

Man/vrouw verhouding wetenschappelijke staf faculteiten Geneeskunde NL

vergelijking met mannen door naar de positie van UHD of hoogleraar. Er is echter wel een positieve trend te zien: in 1979 was slechts 13% van de UHD’s en 5% van de professoren vrouw, terwijl dit in 1997 was toegenomen tot respectievelijk

1000

800

Man

22 en 10%. Mogelijke oorzaken voor de

Vrouw

stagnatie in doorstroom onder vrouwen zijn volgens deze studie: een lagere

Aantal (N)

productiviteit (minder publicaties en 600

bemachtigde externe subsidies), minder tijd besteed aan werk, minder middelen ter beschikking (administratief / laboratori-

400

umruimte), en het feit dat vrouwen vaker dan mannen bij afdelingen werken waar de

200

kans op promotie relatief klein is. Dat productiviteit inderdaad een probleem is

0 AIO

Overig WP

UD

UHD

Hoogleraar

Figuur 1. Overzicht M/V-verhoudingen in de wetenschappelijk staf (eerste geldstroom) van de faculteiten Geneeskunde in Nederland (bron: verslag Onderwijsvisitatie VSNA November 1997). AIO= assistent in Opleiding, WP=wetenschappelijk personeel.

onder vrouwelijke wetenschappers in Nederland blijkt uit de getallen van de Helsinki Group on Women and Science (Europese Commissie; http:// www.cordis.lu/improving/women/ helsinki.htm): slechts 11% van de

2003

V

VN A


16-12-2002

14:27

Pagina 3

3 aanvragen voor subsidie wordt door

ondervinden. Maar om nu afhankelijk te

Top 10 adviezen om de top te bereiken

vrouwelijke wetenschappers gedaan,

moeten zijn van je (schoon-)vader...

(met dank aan Irene Hellemans):

terwijl zij iets meer kans op toewijzing van

Misschien kunnen wij beter de woorden

1.

subsidies hebben dan hun mannelijke collega’s (30 versus

Het percentage vrouwelijke UHD bedraagt momenteel 11%. Het zou verder kunnen stijgen gezien de aanmeldingen, maar NWO heeft h i e r v o o r g e e n g e l d m e e r.

2. Doe iets waarin je passie ligt.

zaken-

3. Spreek het plan met iemand door

vrouw van

die je kent (en je er op aanspreekt).

het jaar

4. Vraag hulp. Zorg voor een goede

2002 Ilja

mentor en behandel deze met

van Haaren ter harte

26%).

Maak een 5-jarenplan voor jezelf.

van

nemen: „Je moet de kansen grijpen die je

respect. 5. Zorg dat je effectief bent in de groep.

Kansen grijpen

krijgt, en soms die kansen zelf creëren.

6. Wees vlijtig en beter dan verwacht.

Wordt de professor een mevrouw? Zover

Vrouwen hebben de neiging te blijven

7. Zorg dat anderen weten waarmee

lijkt men nog lang niet te zijn. Alhoewel

zitten waar ze zitten. Ze zijn te loyaal, te

geleidelijk aan het percentage vrouwen in

afwachtend en te tevreden. Het glazen

hogere academische posities toeneemt,

plafond zit niet aan de top, maar op de

8. Zorg dat je niet te veel taken krijgt.

vormt dit

vloer, waar iedereen blijft plakken. Je moet

9. Zorg voor en onderhoud je

nog steeds een schril

Maak jezelf zichtbaar!

contrast

jezelf zichtbaar maken, gewoon van de daken schreeuwen:. ’Ik wil verder in dit

je bezig bent en wat je toegevoegde waarde is.

netwerken. 10. Neem alle kansen aan die je krijgt.

bedrijf!’”.

met het aandeel van de mannelijke collegae ondanks het in overvloed

Dr. Hanneke

aanwezige talent onder vrouwelijke UD’s.

Takkenberg is arts-

Volgens gender-specialist Brouns in

epidemioloog, afdeling

Groningen (de Volkskrant 22 juni 2002)

Cardio-thoracale

laten vrouwen zich niet meer zomaar aan

Chirurgie in het

de kant zetten, maar speelt zeker ook een

Erasmus MC te

rol dat de mannen die nu aan de macht

Rotterdam (e-mail:

zijn zien dat hun getalenteerde (schoon-)

[email protected] en voorzitter van

dochters die verder willen moeite

de Commissie TOP).

Productiviteit is een probleem onder vrouwelijke wetenschappers.

V

VN A

2003


16-12-2002

14:27

Pagina 4

Client First Medical Network Services

werk(t) voor artsen Client First is een jonge, dynamische

Client First Medical Network Services is een business unit van Client First en is gespecialiseerd in

en landelijk werkende organisatie,

functies binnen de sociale gezondheidszorg. Onze opdrachtgevers zijn onder andere overheids-

bestaande uit verschillende business units, met elk hun eigen specialisme.

instellingen, gemeentelijke instellingen, arbo-diensten, UWV en verzekeringsmaatschappijen.

Hierdoor kunnen wij onze opdrachtgevers en professionals snel en goed bedienen. Korte communicatielijnen, één vast

Word keuringsarts in één van onze Herbo-centra en bepaal zelf hoe je werkweek er uit ziet.

aanspreekpunt, vakbekwame accountmanagers en een groot en betrouwbaar netwerk zorgen ervoor dat wij vraag en aanbod perfect op elkaar kunnen laten aansluiten. Onze hoofdactiviteiten bestaan uit: • search, detachering, werving & selectie en interim-management van professionals voor functies binnen de gezondheidszorg; • verlenen van 1e lijns gezondheidszorg voor overheidsinstellingen;

Waar zijn wij naar op zoek? In verband met een meerjarige opdracht voor WAO-herkeuringen, in opdracht van UWV, zijn wij voor onze Herbo-centra op zoek naar keuringsartsen, die in loondienst of als zelfstandige, op fulltime of parttime basis aan de slag willen. Wat bieden wij? Hoge mate van flexibiliteit, goede verdiensten, continuïteit en zeer goede arbeidsvoorwaarden. Daarnaast staan wij garant voor een goede begeleiding en opleiding.

Nieuwsgierig? Wilt u weten wat Client First Medical Network Services voor u kan betekenen? Neem dan contact met ons op voor het maken van een afspraak. Telefoonnummer 030 - 2430503. Contactpersoon: Koos Vossen.

• advisering en training op het gebied van arbeidsomstandigheden en veiligheid. Client First heeft vestigingen in Heerenveen en Zeist

Client First Medical Network Services Bergweg 49, 3707 AA Zeist, Telefoon 030 - 2430503 Fax 030-2446804, E-mail: [email protected]. Internet: www.client-first.nl

Ruim dertig jaar een betrouwbare totaalleverancier in medische verpleegartikelen en investeringsgoederen en een begrip voor de zorginstellingen in Nederland. Wij leveren ook aan huisartsen met een speciaal hiervoor samengesteld assortiment. · · · ·

Groot assortiment van meer dan 18.000 producten Totaalleverancier in medische verpleegartikelen en investeringsgoederen Leveringen in klein- en grootverpakkingen Begeleiding logistiek- en inkoopproces

HET HUISARTSEN ASSORTIMENTSBOEKJE STUREN WIJ U GRAAG TOE!

Scholten Medische Groothandel Gerdina’ s Hof 15 4191 MX GELDERMALSEN tel: 0345 571 041 fax: 0345 576 057 e-mail: [email protected] www.scholten-medisch.nl


16-12-2002

14:27

Pagina 5

5

De positie van de vrouwelijke arts in de wetenschap De visie van zes hoogleraren door Hanneke Takkenberg

Het tekort aan vrouwelijke rolmodellen binnen de Geneeskunde is algemeen bekend. Meer dan de helft van de eerstejaarsstudenten Geneeskunde is vrouw, tegenover slechts 3% van de hoogleraren aan de Nederlandse faculteiten Geneeskunde. Dit percentage groeit gelukkig, zij het erg langzaam. De VNVA telt 17 hoogleraren, die in het kader van dit themanummer allemaal zijn aangeschreven om hun visie te geven op de positie van de vrouwelijke arts in de wetenschap. Dit gebeurde aan de hand van een viertal vragen. Vijf hoogleraren hebben positief gereageerd. Hun eigen ervaring, inzichten en adviezen zijn hieronder te lezen. Graag hadden we de visies van alle 17 hoogleraren gepubliceerd, met name omdat ze nog in zo kleine getale en daardoor relatief weinig zichtbaar zijn, maar er is begrip voor de overvolle agenda’s. Hopelijk zijn de profielen van deze vijf vrouwelijke rolmodellen een stimulans voor vrouwelijke artsen met ambities om het ver te schoppen binnen hun vakgebied. Ze laten in ieder geval zien dat je met enthousiasme, hard werken, een goed netwerk, een adequate balans tussen werk en privé-leven, en soms een beetje geluk een heel eind kunt komen.

V

VN A

2003


16-12-2002

14:27

Pagina 6

6

Meer vrouwelijke artsen op strategische posities De visie van prof. dr. B.C.P. Polak Wat is uw huidige functie en hoe bent u daar

Universiteit Nijmegen (leerstoel

(in het kort) gekomen?

Diabetesvereniging Nederland).

Ik ben hoogleraar en opleider Oogheelkunde aan het VU medisch centrum te

Welke factoren zijn van belang geweest bij

Amsterdam. Het artsexamen behaalde

het bereiken van die positie?

Kritische instelling en nieuwsgierigheid zijn essentiële eigenschappen om succesvol te zijn in de wetenschap.

Het hebben van een wetenschappelijke instelling en belangstelling hebben voor onderwijs en onderzoek naast de

prof. dr. B.C.P. Polak

klinische werkzaamheden

ik aan de Rijksuniversiteit te Groningen. De

als oogarts. Daarnaast fulltime (en vaak

De vrouwelijke arts is nog steeds

opleiding Oogheelkunde werd voltooid aan

meer dan fulltime) inzetbaar kunnen zijn.

ondervertegenwoordigd in de wetenschap en deze situatie zou verbeterd kunnen

de Rijksuniversiteit Leiden, alwaar ik promoveerde op Ophthalmological

Welke eigenschappen zijn belangrijk om

worden door meer vrouwelijke artsen op

Complications of Hemodialysis and Kidney

succesvol te zijn in de wetenschap?

strategische posities zoals benoemings- en

Transplantation. Ik ben werkzaam geweest

Een kritische instelling,

als oogarts in Rotterdam in het Refaja

nieuwsgierigheid, op

ziekenhuis en het Oogziekenhuis, was

zoek zijn naar nieuwe

wetenschappelijk medewerker aan de

inzichten en uitdagin-

Erasmus Universiteit Rotterdam en het

gen, en de bereidheid

Instituut in Amsterdam.

Plaats meer vrouwelijke artsen in benoemings- en beoordelingscommissies.

Zorg dat je je kunt profileren.

Verder was ik

artsen moeten zich te profileren, daarnaast moeten zij

van de vrouwelijke arts in de

ook tijd buiten de ‘normale’ werkuren

wetenschap en hoe zou de positie in de

besteden aan bijvoorbeeld (de voorberei-

komende decennia verbeterd moeten/kunnen

Oogheelkunde aan de Katholieke

worden?

ding van) vergaderingen en congressen.

De visie van prof. dr. H.J. Völker-Dieben Wat is uw huidige functie en hoe bent u daar

Leiden (titel proefschrift: The Effect of


Immunological and Non-immunological

Ik ben hoogleraar Oogheelkunde en Hoofd

Factors on Corneal Graft Survival).

van de afdeling Oogheelkunde VUmc Amsterdam. Voorgaande functies waren


AGIO en vervolgens staflid Oogheelkunde


(LUMC), wetenschappelijk medewerker bij

De voorbeeldfunctie van prof.dr. C.C. Kok-

het Interuniversitair Oogheelkundig

van Alphen: oogarts, wetenschapper,

Instituut (IOI) te Amsterdam, en oogarts

moeder van vijf kinderen en inmiddels

in het Diaconessenhuis te Leiden. Ik ben

grootmoeder. Een ijzeren gezondheid en

gepromoveerd aan de Rijksuniversiteit

die van mijn kinderen is ook van wezenlijk

V

Deze

Wat is uw visie op de huidige positie

bijzonder hoogleraar Diabetes in de

VN A

benoemen.

dan wel beschikbaar zijn en in staat zijn

Normale werktijden voor mannen én vrouwen

2003

commissies te

vrouwelijke

tot samenwerking.

Interuniversitair Oogheelkundig

beoordelings-

prof. dr. H.J. Völker-Dieben


16-12-2002

14:27

Pagina 7

7 belang, evenals een steunende echtgenoot.

ken zijn van cruciaal belang, evenals

mannen én vrouwen in de wetenschap, het

Verder de

doorzettingsvermogen en

nastreven van een gelijke vrouw/manver-

keuze voor

uithoudingsvermogen. Je

deling in benoemings- en beoordelings-

plaats weten op de juiste

commissies, en een gelijke verdeling van

momenten brengt je

huishoudelijke taken én verantwoordelijk-

eveneens veel voordeel.

heden. Verder zou een verplicht

Vo e r e e n v e r p l i c h t vaderschapsverlof in, aansluitend op zwangerschapsverlof v a n d e m o e d e r.

het ‘beste vak ter wereld’. Uiteraard wetenschap-

vaderschapsverlof van 4 maanden, Wat is uw visie op de

aansluitend op het zwangerschapsverlof

belangstelling

huidige positie van de

van de moeder, de ongelijkheid

en plezier in

vrouwelijke arts in de

man/vrouw bij sollicitatieprocedures

pelijke

kennisoverdracht. Daarnaast de zorg voor

wetenschap en hoe zou de positie in de

beperken.

energie om naast de klinische oogheel-


N.B. Wanneer de compassie die

kunde ook wetenschappelijk werk te blijven

worden?

momenteel wordt getoond aan een

doen. Meer dan fulltime inzetbaar zijn, is

Ondervertegenwoordiging van de

werkende man, die met zijn hond naar de

niet per definitie gelijk aan een fulltime

vrouwelijke arts in de wetenschap is

dierenarts moet gelijk is aan die van een

aanstelling!

algemeen

werkende vrouw, die met haar kind naar de huisarts

bekend (cave %

Doorzettingsvermogen en uithoudingsvermogen zijn belangrijk voor succes.


vrouwelijke hooglera-


ren in Botswana!).

Je moet een gevoel van uitdaging hebben

Deze positie zou

bij een klinisch-wetenschappelijk

verbeterd kunnen

probleem. Ook netwerken en samenwer-

worden door normale werktijden voor

moet, dan zitten we op het goede spoor.

Creëer gunstige omstandigheden voor gezinsvorming De visie van prof. dr. Pauline S.P. Verloove-Vanhorick Wat is uw huidige functie en hoe bent u daar

beetje onderzoek als je niet te veel slaap


had enerzijds, en veel onderzoek en

Hoofd Divisie Jeugd, TNO Preventie en

onderwijs met het management van een

Gezondheid en bijzonder hoogleraar bij het LUMC (‘Preven-

Een wetenschappelijke loopbaan moet met toenemende intensiteit na 35-40 jaar kunnen worden voortgezet.

tieve en

onderzoeksafdeling bij TNO anderzijds) uit ten gunste van TNO. De betreffende onderzoeksafdeling heeft sindsdien een ‘perinatale’

prof. dr. Pauline S.P. Verloove-Vanhorick

poot (van preconceptie tot en met langdurige follow-up; de

curatieve gezondheidszorg voor

kinderen uit mijn promotieonderzoek zijn


kinderen’). Mijn promotieonderzoek (over

inmiddels 19 jaar en worden momenteel


prematuren) liep vanuit de afdeling

weer naonderzocht) en een ‘jeugdgezond-

Omgevingsfactoren: zowel binnen TNO als

Neonatologie AZL, de controlegroep

heidszorg’-poot (alle preventieprogram-

binnen het AZL, later LUMC, bleek het

(consultatiebureaukinderen) vanuit het

ma’s voor 0-19 jarigen). Vanuit die

mogelijk om het onderwerp ‘kinderen en

toenmalige NIPG-TNO (Nederlands

onderzoeksfunctie ben ik in 1993

jeugdigen’ op de agenda te krijgen. Ook in

Instituut voor Preventieve Gezondheids-

hoogleraar geworden om de verbinding

de nationale onderzoeksinfrastructuur kon

zorg). Na afronding van het proefschrift –

tussen de preventieve zorg voor kinderen

dit terrein geleidelijk een adequate plaats

in 1987 – viel mijn keus (tussen praktise-

en de curatieve kant te verbreden.

veroveren. Door de oprichting van het

rend neonatoloog bij het AZL met een

onderzoekscentrum Center for Child

V

VN A

2003


16-12-2002

14:28

Pagina 8

8 Health and Pediatrics LUMC-TNO werd

dragen, teamgeest, verantwoordelijkheids-

omstandigheden voor gezinsvorming, voor

gezamenlijk, onderwerpoverschrijdend

gevoel, evenwicht tussen gelijk hebben en

vrouwelijke én mannelijke artsen, tijdens

onderzoek gefaciliteerd. Het maatschappe-

gelijk willen krijgen.

de biologisch gunstige periode tussen 20 en 30

lijke en politieke accent op toepassing van

Va s t h o u d e n d h e i d e n o p t i m i s m e zijn belangrijk om succesvol wetenschap te bedrijven.

jaar.

verworven kennis geeft een extra impuls

Wat is uw visie op de

aan het soort onderzoek dat we bij TNO

huidige positie van de

uitvoeren (‘Toegepast Natuurwetenschap-

vrouwelijke arts in de

pelijk onderzoek Onderzoek’ is immers de

wetenschap en hoe zou

ons bij TNO-wet opgelegde missie!).

de positie in de komende decennia verbeterd

en na de studie Geneeskunde meer

Overige factoren: Rond 1980 was de

moeten/kunnen worden?

mogelijkheden voor (parttime) beroepsuit-

combinatie van werk en gezin minstens zo

De huidige positie van de vrouwelijke arts

oefening, deeltijdopleidingen zowel tot

lastig als nu. Dankzij neonatologie en

in de wetenschap is tot en met promotie-

huisarts als tot specialist of sociaal

onderzoek in deeltijd, en dankzij

onderzoek heel goed. Daarna blijft de

geneeskundige en parttime promotietra-

Dus tijdens

medewerking in

keuze zo problema-

jecten, zodat de werkbelasting binnen

gezin en familie

tisch dat veel

acceptabele grenzen blijft. Het verder

vrouwen alsnog

bouwen aan een wetenschappelijke

afhaken, omdat de

loopbaan kan dan na het 35e-40e jaar, met

combinatie van

toenemende intensiteit voortgezet worden

was e.e.a. vol te houden.

Rond 1980 was de combinatie werk en gezin minstens zo lastig als nu.


gezinsvorming (op dan inmiddels óudere

zodat doorstroom van UD’s naar UHD- en


leeftijd) en voortzetting van een

hoogleraarpositie op gang kan komen (zie

Vasthoudendheid, optimisme, gevoel voor

wetenschappelijke carrière een onmoge-

figuren).

humor, gevoel voor timing, coachbaarheid

lijke is. Verbetering kan vooral gezocht

en het vermogen om kennis over te

worden in het creëren van gunstige

Laat studenten zich van begin af aan bekwamen in de wetenschap

terrein van het Academisch Ziekenhuis Groningen om zo de academische huisartsgeneeskunde beter te verankeren en de medische as huisarts/specialist te verkorten. Welke factoren zijn van belang geweest bij het bereiken van die positie?

De visie van prof. dr. Betty Meyboom-de Jong

Als je op een bepaald gebied wilt uitblinken moet je veel ervaring hebben op

2003

Wat is uw huidige functie en hoe bent u daar

merendeels parttime huisartsen omvat,

dit gebied, ervan houden, ervoor gaan. Ik

in het kort gekomen?

eindverantwoordelijke voor het basis-

vind de huisartsgeneeskunde een prachtig

Sinds 1 mei 1990 ben ik benoemd tot

onderwijs, de huisartsopleiding en voor

vak dat een belangrijke plek in de

hoogleraar B Huisartsgeneeskunde aan de

het wetenschappelijk

Rijksuniversiteit Groningen. Ik was

onderzoek waartoe ook

daarmee de eerste vrouwelijke hoogleraar

het Registratie Netwerk

aan de Faculteit der Medische Weten-

Groningen (RNG)

schappen in Groningen. Mijn taken

behoort. Tevens zijn wij druk betrokken bij

artsexamen heb ik me naast werkzaamhe-

omvatten: leidinggeven aan de discipline-

de plannen om een grote universitaire

den in de praktijk, bekwaamd in onderwijs

groep die circa 55 medewerkers,

huisartsgroepspraktijk te vestigen op het

met name in de huisartsopleiding en

V

VN A

gezondheidszorg

Leg de nadruk op Engelstalig publiceren.

verdient. Ik beheers het en ik heb er een visie op. Sinds mijn


16-12-2002

14:28

Pagina 9

9 vervolgens op het gebied van onderzoek.

het ook belangrijk om internationale

waar toekomst in zit; goede begeleiding en

Maar ik ben niet het prototype van een

contacten op te bouwen, je literatuur goed

de nadruk op Engelstalig publiceren. Zodat

wetenschappelijk onderzoeker. Daarnaast

bij te houden, een goed onderzoeksvoor-

een vrouwelijk arts die op haar 24ste is

zijn enige managementcapaciteiten zoals

stel te schrijven en de ‘niches’ te vinden

afgestudeerd, in nog eens twee jaar

die van een moeder van een groot gezin,

die je vak vooruit brengen.

gepromoveerd kan zijn en de vervolgopleiding instroomt direct na het artsexamen in

buitengewoon nuttig. Wat is uw visie op de huidige positie van de

een AGIKO constructie vervolgopleiding


vrouwelijke arts in de wetenschap en hoe zou

en promotie combineert. Tijdens de



vervolgopleiding is het moment om te

Behalve talenten, ervaring in het vak,


baren. Vervolgopleidingen kunnen dat

ervaring en interesse in onderwijs,

De vrouwelijke arts verdient een

organiseren. Op deze wijze kunnen

opleiding en onderzoek, is het belangrijk

volwaardige plaats in de wetenschap naast

vrouwen voor of uiterlijk op hun dertigste

om een beetje geluk te hebben in het

de mannen. Ik hoop dat over 20 jaar de

gepromoveerd en geregistreerd zijn als

leven. Volgens Berenice Beaumont zijn

verhouding 50/50 is. Op dit moment is het

huisarts, specialist of sociaal geneeskun-

voor een vrouwelijk medicus de volgende

nog lang niet zover. Om de positie van de

dige. Tijdens de kleuterjaren van haar

voorwaarden noodzakelijk: een coöpera-

vrouwelijke artsen in de wetenschap te

kinderen kan zij dan ervaring opdoen in

tieve echtgenoot, makkelijke kinderen,

faciliteren zijn acties noodzakelijk om

het vak van haar keuze en mee blijven

betrouwbare hulp thuis, grenzeloze

vanaf het begin van de studie, het

publiceren. Op haar 40ste kan ze dan

energie en enorme vastbeslotenheid. (Br.

studenten die talent hebben en gemoti-

UHD worden en haar eigen lijn in het

Beaumont, Training and Careers of women

veerd zijn mogelijk te maken zich te

onderzoek realiseren om op haar 50ste als

doctors in Thames regions. Br.Med J 1978;

bekwamen in de wetenschap: zomercur-

hoofd van een afdeling, jongeren te

I:191-2).

sussen in wetenschappelijk onderzoek; een

begeleiden tot goede publicaties.

Om in de wetenschap succesvol te zijn is

wetenschappelijke stage bij een instituut

Participeren in commissies en werkgroepen De visie van prof. dr Caro C.E. Koning Wat is uw huidige functie en hoe bent u daar

commissies en werkgroepen, zowel


regionaal, landelijk als internationaal, heeft

Sinds 1 oktober 2002 ben ik hoofd van de

ook een belangrijke rol gespeeld.

afdeling Radiotherapie van het AMC te Amsterdam. In 1978 voltooide ik mijn


opleiding tot radiotherapeut en vervolgens


werkte ik tot 1995 als parttime staflid in

Wil je succesvol zijn dan moet je het leuk

het Nederlands Kanker Instituut/Antoni

vinden om onderzoek te doen, en er tegen kunnen dat je artikelen

van Leeuwenhoekhuis. Hierna was ik tot voor kort hoofd

Het hele medische bedrijf zal veranderen.

vaak moet herschrijven. Uiteindelijk verbetert het concept steeds.

van de Centrale

prof. dr. Caro C.E. Koning

enzovoort die naast je gewone werkzaam-

Bestralingsafdeling in het MC Haaglanden

Daarnaast moet je natuurlijk de kans

heden belangrijk zijn voor het ontwikkelen

te Den Haag.

krijgen bij onderzoek betrokken te worden,

van een visie en probleemoplossend

en speelt naast ervaring interesse een

vermogen. Zeker als je een gezin hebt, is

belangrijke rol.

dat veel gevraagd en loop je achter bij je


mannelijke collega’s. Verder denk ik dat

het bereiken van die positie? Een eerste factor is het promotieonder-

Wat is uw visie op de huidige positie van de

vrouwen een goede inbreng kunnen

zoek: in mijn geval ging dat over een

vrouwelijke arts in de wetenschap en hoe zou

hebben, alhoewel zij nog een tijd de

klinisch onderwerp. Daarnaast is ervaring


minderheid zullen vormen in de

erg belangrijk. De laatste jaren in het


wetenschap. Dat zal echter veranderen,

bijzonder is dat ook de ervaring met zaken

Het vraagt organisatievermogen en

gezien het groot aantal vrouwen dat arts

waar je als afdelingshoofd zoal mee te

energie om naast je werk betrokken te

wordt en dit heeft tot gevolg dat het hele

maken hebt. Het participeren in

raken bij werkgroepen, commissies

medische bedrijf verandert.

V

VN A

2003


16-12-2002

14:28

Pagina 10

10

Tijdelijke deeltijdbaan mag carrière niet belemmeren De visie van prof.dr. Désirée M.F.M. van der Heijde

Wat is uw huidige functie en hoe bent u daar (in het kort) gekomen? Ik ben reumatoloog, werkzaam in het academisch ziekenhuis Maastricht. Sinds een jaar ben ik hoogleraar met als leeropdracht ‘Outcome assess-

Als je laat zien wat je in huis hebt, komt de positie wel.

ment in musculoske-

V.l.n.r.: Marian Luinstra, Hinke Gerbrandy, Dorien Awater, Heleen Vermaas en Ietje de Vries. Zij bieden Désirée van der Heijde een kunstwerk aan, gemaakt door Ina Vader, ter gelegenheid van haar inauguratie.

letal diseases’. Tijdens mijn promotieonderzoek (promotie 1991) heb ik onderzoek gedaan naar uitkomstmaten om

ook het vinden van een niche en deze

Er zijn nog steeds zeer weinig vrouwen die

het beloop van reumatoïde artritis te

vervolgens heel diep kunnen uitwerken een

meedraaien aan de top binnen het

bepalen. Ik heb toen ook scholing gevolgd

rol.

wetenschappelijk onderzoek. Dit heeft veelal met de keuze van de vrouw zelf te

in de klinische epidemiologie. Na een jaar buitenlandervaring ben ik in Maastricht als


maken. Niet veel vrouwen zijn bereid of

staflid reumatologie gaan werken (1994)


hen ontbreekt het aan mogelijkheden om

en gestart met een onderzoekslijn naar

Voor mij zijn dat vooral doorzettingsver-

in dezelfde periode dat vaak kinderen

uitkomstmaten bij de ziekte van

mogen en originele onderzoeksideeën.

geboren worden door te gaan met een

Bechterew.

Goede methodologische kennis is ook

baan die veel tijd en energie kost. Een

belangrijk, evenals goed weten samen te

tijdelijke deeltijdbaan zou een verdere


werken, zowel binnen je onderzoeksgroep

carrière binnen de wetenschap niet in de


als internationaal. Je moet ook niet bang

weg moeten staan. Vrouwen moeten

Een leidinggevende die in je gelooft en je

zijn om hard te

de vrijheid biedt om je te kunnen

werken en veel te

ontplooien zijn voor mij van wezenlijk

reizen.

belang geweest. Daarnaast de zeer vele

durven

Internationale samenwerking is belangrijk om succesvol te zijn in de wetenschap.

uitkomen voor de ambitie

internationale contacten, die onder andere

Wat is uw visie op

ontstaan zijn tijdens het jaar buitenland en

de huidige positie van de vrouwelijke arts in

die ze hebben en hun kwaliteiten tonen.

door het zelf oprichten van een internatio-

de wetenschap en hoe zou de positie in de

Het sec nastreven van een carrière werkt

nale werkgroep over uitkomstmaten bij de


volgens mij niet. Als je laat zien wat je in

ziekte van Bechterew. Uiteraard speelde

worden?

huis hebt, komt de positie wel.

Wend je creativiteit aan De redactie van de VNVA krant wil graag blijven groeien en is daarom op zoek naar belangstellenden. Wil je een keer een vergadering bijwonen om te ontdekken of redactiewerk iets voor je is, dan kan dat. Mocht je je alleen tijdelijk willen inzetten, ook prima. Je kunt dan je vakkennis gebruiken als expertise om gastredacteur te worden. Ook boekrecensies en tips over medische zaken zijn welkom. Het redactiewerk is veelzijdig, je vindt er veel mogelijkheden om je actief in te zetten voor de VNVA. Ook je creativiteit kun je zeer goed aanwenden en ontwikkelen in redactiewerk! Voor Info: Bureau VNVA (zie Colofon) of een van de redacteuren (zie ledenlijst).

2003

V

VN A


16-12-2002

14:28

Pagina 11

11

Loopbaantraining VNVA in 2003 Voor herintreders

Als herintreder heb je een duidelijk beeld nodig over de richting van het werk en over de wijze waarop jij je wilt inzetten binnen de organisatie. Behalve een helder beeld over de wensen ten aanzien van werk, is het minstens zo belangrijk dat je je als herintreder als partij ziet in de onderhandelingen met toekomstige maten of werkgevers. Onderhandelingsvaardigheden zijn hiervoor noodzakelijk en enig plezier om onderhandelingen te voeren is mooi meegenomen.

Plaats: Soesterberg Begeleiding: Ina Vader, trainer, mediator en coach (16 jaar trainer van onder meer de VNVA-kadertraining).

Data in 2003: Donderdag 27 en vrijdag 28 maart 2003, en donderdag 24 april van 10.00-17.00

De loopbaantraining van de VNVA is

Trainingen

bedoeld om tools aan te reiken voor:

In 2003 zullen er loopbaantrainingen

•

het maken van een adequate keuze

worden georganiseerd ten behoeve van

Kosten: begeleidingskosten: € 305,-;

voor toekomstig werk/specialisatie

herintredende vrouwelijke artsen.

verblijfkosten: € 205,-. Cursistenprijs:

het leren kennen van eigen sterke en

De trainingen bestaan uit 7 dagdelen:

uitgaande van een groep van minimaal

zwakke punten

•

12 mensen. Groepsgrootte: 12-15 personen.

• •

het versterken van onderhandelings-

overnachting 10.00 - 17.00 uur de

vaardigheden •

het vergemakkelijken van de terugkeer

5 dagdelen aansluitend met een

uur.

•

volgende dag;

Info: Sandra Pronk, Ira Rast, Bureau VNVA

2 dagdelen na ongeveer 3 weken.

(zie Colofon).

naar de arbeidsmarkt.

V

VN A

2003


16-12-2002

14:28

Pagina 12

12

Nieuws van het Dagelijks Bestuur met het Loopbaanbureau van de KNMG (zie verslag op p. 18, 19 in deze krant). Het lijkt zinvol om de bestaande contacten met de KNMG (Loopbaanbureau, Commissie BOEK) uit te bouwen en te trachten ook deel te nemen in commissies van de federatie die een analyse van beroepenstructuur en behoefteonderzoek in het veld willen doen, met name om de arbeidsvoorwaarden op de agenda te

door Clara Peters

krijgen en informatie aan te dragen voor

Het Dagelijks Bestuur heeft in de herfst gebrainstormd over de beleidsvoornemens voor het jaar 2003 e.v. Omdat nogal eens afstand wordt ervaren tussen bestuur en leden, ook in onze vereniging, en niemand daarbij gebaat is, maken wij u graag deelgenoot van onze overpeinzingen, ideeën en plannen (ingekorte versie). Hebt u commentaar, aanvullingen, concrete voorstellen die hierbij aansluiten? Reageer dan via Bureau VNVA, de VNVA-krant of het forum op www.vnva.nl.

het behoefteonderzoek. Aan obstakel c kunnen we als Vereniging niet veel doen. Wel kunnen we de artsen met een voorbeeldfunctie in de schijnwerpers zetten: een ‘Hall of Fame’ op de website, activiteiten van Commissie TOP, publicaties in de VNVA-Krant. Met betrekking tot d en e kunnen we vrouwen op meer persoonlijke en individuele basis stimuleren om hun

Bij de brainstorm zijn we uitgegaan van

Wat betreft de eerste twee obstakels heeft

kracht en talent te laten zien. Individuele

onderstaand Mission Statement:

de VNVA onvoldoende tijd, financiële

leden zijn bijvoorbeeld te ondersteunen

De vnVa wil een bijdrage leveren aan:

middelen en macht. Onze kracht kunnen

door sleutelfiguren, die mentor of coach

1.

de verbetering van de positie van

we echter wel gebruiken om bij bestaande

voor hen willen zijn, en door de kadertrai-

vrouwelijke artsen,

organisaties mee te denken, invloed te

ningen van Ina Vader. Als vervolg op het

verwerven, gesprekspartner te worden of

symposium van 3 december worden er

er soms een luis in de pels te zijn (denk

voor maart en april 2003 ook loopbaantrai-

bijvoorbeeld aan KNMG, NHG, LAD,

ningen ontwikkeld door Ina Vader,

Universiteiten etc). Naar aanleiding van de

alsmede loopbaanplanningaanbod in

enquête ‘herintredende vrouwelijke artsen’

samenwerking met Loopbaanbureau

We willen bereiken dat alle vrouwelijke

is hiermee een begin gemaakt: op 3

KNMG. Wat betreft onze beleidsvoorne-

artsen het vak kunnen uitoefenen waarvoor

december 2002 vond het symposium Arts

mens op punt 2 en 3 van het Mission

zij in eerste instantie kiezen (ad 1).

weer aan de slag plaats in samenwerking

Statement: wordt vervolgd!

2. de verdere ontwikkeling van gendersensitieve gezondheidszorg. 3. Voor haar leden wil de vnVa daarbij een inspiratiebron zijn.

Obstakels van buitenaf zijn daarbij: a. opleidingen. Parttime opleidingen zijn nog altijd moeilijk te realiseren, voorwaarden voor herintreden/ herregistratie zijn onduidelijk. b. Arbeidsvoorwaarden: men is weinig flexibel t.a.v. de te werken uren. c. Voorbeeldfuncties: te weinig doorstroom naar hogere en opleidingsfuncties (zie ook artikelen van M. Caroline Vos en Bertien Collette in VNVA-krant 6, november 2002). Obstakels van binnenuit zijn hierbij: d. vrouwen hebben de neiging hun kracht en talent niet te laten zien. e. Vrouwen onderhandelen vaak slecht.

2003

V

VN A

Rectificatie Helaas zijn in de Ledenlijst VNVA, oktober 2002 een paar flinke fouten geslopen die we bij deze graag rectificeren: Mailadres Clara Peters: [email protected] Mailadres Paulien Dudok van Heel: [email protected] Verder is de tweede secretaris niet Christine Kothe, maar Clara Peters.


16-12-2002

14:28

Pagina 13

13

Startsein

familie en vrienden de ideale combinatie. Door de week na het werk doe ik aan sporten, dansen en leer ik talen. 4. Hoe zie jij jezelf over 10 jaar? Als het allemaal loopt zoals ik het graag wil, ben ik dan stafarts in een samenwerkingsverband en moeder van 2. Kies je voor arts zijn in of buiten het

een 7-jarige tweeling.

ziekenhuis en waarom? Ik doe nu bedrijfsgeneeskunde, omdat

hebt en waarom?

Wanneer wist je zeker wat je na je

gie mijn privé-leven en tijd voor mezelf

A widow for one year van John Irving,

artsexamen wilde gaan doen en waarom?

ernstig in het gedrang kwamen.

omdat het een afscheidscadeau was van een groep mensen met wie ik

Diverse specialismen hebben altijd mijn interesse gehad. Maar het werd

3. Wat is voor jou de ideale verhouding

binnenkort een reünie heb. Mooi verhaal trouwens.

obstetrie/gynaecologie, omdat mijn

werk/vrije tijd; waarmee vul jij je vrije

grootmoeder vroedvrouw was en ik de

tijd?

geur van nieuw geboren baby’s nog

Voor mij is vijf dagen per week werken

De naam van de auteur is bij de redactie

steeds de heerlijkste vind.

en de weekenden vrij voor mijn man,

bekend.

Kadertraining

Advertentie

VNVA

1.

5. Wat was het laatste boek dat je gelezen

na bijna twee jaar obstetrie/gynaecolo-

Groep 35, 2003 Blok 1: 4 en 5 september 2003 Blok 2: 9 en 10 oktober 2003 Blok 3: 13 en 14 november 2003 Blok 4: voorjaar 2004

do/vr 09.30 – 16.30 do/vr 09.30 – 16.30 do/vr 09.30 – 16.30 do/vr 18.00 – 16.00

Kosten (cursus en verblijf, inclusief het nakomweekend): € 1.790,Aanmeldingsformulieren op te vragen bij Bureau VNVA, (030) 247 47 95

V

VN A

2003


16-12-2002

14:28

Pagina 14

14

Oorzaken van ontwikkelingsstoornissen ontrafelen is fascinerend Hoogleraar Connie Schrander-Stumpel

door Annelies van Hommelen

Sinds juni 2002 is dr. Connie Schrander-Stumpel (1954) benoemd tot bijzonder hoogleraar Klinische Genetica aan de Faculteit der Geneeskunde van de Universiteit Maastricht. Naast klinisch geneticus/kinderarts is zij hoofd van de afdeling Klinische Genetica van de Stichting Klinische Genetica Zuid-Oost Nederland. Als hoogleraar houdt zij zich in het bijzonder bezig met de syndroomdiagnostiek en specifieke ontwikkelingsstoornissen. De leerstoel is ingesteld vanwege de Stichting Klinische Genetica Zuid-Oost Nederland (SKGZON) en de Vereniging Samenwerkende Ouder- en Patiëntenorganisaties betrokken bij erfelijke en/of aangeboren aandoeningen (VSOP). „Een erkenning voor ons klinische werk”, aldus Connie, „en dat willen we als team bestendigen en gaan uitbouwen. Al 17 jaar werk ik op dezelfde afdeling. De balans om hier te blijven werken slaat nog steeds door in het voordeel van Maastricht, op meerdere fronten:

regio zijn spreekuren georganiseerd.

een heel fijne groep medewerkers op de eigen afdeling, een facultaire groep

Kinderen met een mogelijke syndroom-

met veel groei en ontwikkeling, een reeds lang bestaande en zeer gewaardeerde samenwerking met de collegae van het Centrum voor

diagnose worden hier veel gezien op de gezamenlijke spreekuren met de kinderarts en/of de kinderneuroloog. Samen met de

Menselijke Erfelijkheid te Leuven en Maastricht als ‘balkon’ van Europa

patiëntenverenigingen leren we over de

met alle ontwikkelingen van dien zijn enkele werkgerelateerde argumenten.

vele aspecten van een bepaald syndroom.

Daarnaast een prachtige stad met fraaie (eigenlijk ook toeristische in

Ik ben o.a. bij de VSOP als adviseur

positieve zin) omgeving en een relatief rustige en stabiele omgeving om de

betrokken bij de ontwikkeling van voorlichtingsmaterialen. Onze ervaringen

kinderen op te laten groeien.” Een impressie van de werkzaamheden van

worden gepubliceerd voor andere

Connie.

professionals en ouders/verzorgers. Veel syndromen zijn namelijk zo zeldzaam (frequentie van 1 maal per 1000

Klinische genetica

van een herhalingsrisico en de betekenis

pasgeborenen of minder), dat ze maar

Sinds 1987 kunnen basisartsen zich in

ervan voor een gezin/familie. In Nederland

eens in de tien of twintig jaar in de regio

klinische genetica specialiseren. Het

vind je bij ieder academisch centrum een

van een klinisch genetisch centrum

specialisme heeft raakvlakken met o.a. pediatrie en

De leerstoel is een erkenning voor ons werk.

neurologie. ‘Wat de

2003

afdeling klinische

voorkomen. Specifieke kennis die we

genetica met een

bundelen in ons centrum en hiervoor is de

regionale functie;

leerstoel ook bedoeld.’

voor onze

Het verrichten van topklinische zorg en

klinische genetica echter typeert is het

afdeling is dat de regio Limburg en Zuid-

wetenschappelijk onderzoek op het gebied

proces van genetic counseling, het bepalen

Oost Brabant. Op diverse locaties in deze

van de klinische diagnostiek en follow-up

V

VN A


16-12-2002

14:28

Pagina 15

15 onderzoek van de vele aandoeningen die

verstandelijk niveau en gedragsprofiel:

Rolmodel

ten grondslag liggen aan Multiple

vragen rondom erfelijkheid kunnen

Connie is al sinds haar Amsterdamse

Congenital Anomalies/Mental Retardation-

beantwoord worden en het eventueel

studietijd (1973-1979) lid van de VNVA. „Ik

syndromen bij kinderen en volwassenen

herhalingsrisico besproken. Vooral over de

ben vooral principieel lid, niet erg actief. In

dan wel aan een ontwikkelingsstoornis

ontwikkeling hebben ouders veel vragen.

Maastricht bezoek ik soms de thematische

en/of verstandelijke handicap is zowel bij

Hoe zit het met de schoolperiode? Hoe

diners en spreek er met collega’s.”

de VSOP als bij SKGZON beleidsspeer-

verloopt een normale ontwikkeling in dit

Connie kan zich goed vinden in de visie

punt. In het verlengde hiervan ligt de taak

kader? Wij leren veel van de gezinnen die

van de VNVA dat rolmodellen erg

tot het bevorderen en/of verder concretise-

we volgen, hoe het natuurlijk beloop is bij

belangrijk zijn voor andere vrouwelijke

ren van multidisciplinaire teams voor

bepaalde syndromen.

artsen. Dr. Greta Noordenbos, VNVA-lid,

specifieke

Als klinisch geneticus

acht de voorbeelden van o.a. hoogleraren

doelgroepen

ben ik ook meer

van groot belang voor doorstroming van

familiedokter dan arts

vrouwen naar hogere posities. Ook

voor één patiënt.

aangezien zij het beleid van de regering,

Iemand met een

KNMG etc. kunnen beïnvloeden om betere

syndroom heeft

carrièremogelijkheden voor vrouwen

(‘expertcenters’). De leerstoel is geschreven op het

De voorbeeldfunctie is ook belangrijk op de d a g e l i j k s e w e r k v l o e r.

multidisciplinaire model waarmee in Maastricht wordt

familieleden die zich op een bepaald

mogelijk te maken. „Ja, zichtbaarheid in

gewerkt: veel aandacht voor medische,

moment gaan afvragen of het erfelijk is. Er

o.a. besturen is erg belangrijk. Zo ben ik

cognitieve en gedragskenmerken;

zijn families die we al meer dan 15 jaar

onder andere voorzitter van het Landelijk

gezamenlijk spreekuur met kinderarts

kennen. Ik maak inmiddels generatiewisse-

Overleg Genetic Counselors; lid van het

en/of kinderneuroloog en intensieve

lingen mee: het kind van toen is nu een

concilium klinische genetica; bestuurslid

samenwerking met patiëntenverenigingen.

vrouw met kinderwens geworden.”

van de Vereniging Klinische Genetica

Dit model komt oorspronkelijk uit Leuven

Nederland; lid Raad van Toezicht Stichting

en werd begin jaren tachtig overgenomen

Revalidatie Limburg; bestuurslid van Het

van professor dr. Jean Pierre Frijns. „Ik

Hoe ver mag je als arts gaan wanneer je

gebrekkige kind en bestuurslid van de

ben blij dat de leerstoel gericht is op

bijvoorbeeld weet dat iemand drager is van

Stichting Gezinszorg voor ernstig auditief

patiëntenzorg, ook al markeert dat geen

een ziekte en de patiënt wil het niet horen,

gehandicapte kinderen. De voorbeeldfunc-

nieuwe start.”

zodat familie niet-wetend blijft?

tie draag ik ook uit op de werkvloer. Ik laat

„Het recht om niet te weten is een

zien hoe diverse vrouwelijke specialisten

belangrijk recht en wordt door ons ook als

op mijn afdeling, inclusief mezelf, hun

Etiologische diagnostiek

dusdanig benoemd en gerespecteerd. Als

leven en carrière invullen. Tijdens mijn

De etiologische diagnostiek bij kinderen en

klinisch geneticus kan je echter wel in een

opleiding tot kinderarts in het OLVG en

volwassenen met aangeboren afwijkingen

conflict van plichten komen naar een

het AZVU en ook daarna was prof. dr.

en verstandelijke handicaps is altijd

adviesvrager toe en

Connies belangrijkste aandachtsgebied

per individuele

geweest. In 1995 promoveerde zij

situatie moet dan

bijvoorbeeld op het proefschrift Clinical

zorgvuldig

and Genetic Aspects of the X-linked

overwogen worden

Hydrocephalus/MASA Spectrum. „Wat er

wat ‘wijsheid’ is.

allemaal bij de ontwikkeling van een mens

We beschikken in Maastricht over

en leek privé en werk goed te combineren.

kan gebeuren blijft mij verwonderen. Het

uitstekende onderzoeksmogelijkheden in

Dit doet ze trouwens nog steeds! Zelf ben

is fascinerend om de oorzaken te kunnen

het chromosomenlaboratorium, het lab

ik ook getrouwd en heb ik twee kinderen.

ontrafelen als er stoornissen zijn

voor metabole stoornissen en het DNA-

Mijn man Jaap is kinderarts en met hem

opgetreden. De contacten met de families

lab. Met de komst van het Genoom

heb ik een gezamenlijk spreekuur in het

zijn boeiend en het vakgebied is en blijft

Centrum, vanuit de Brede Onderzoeks

azM. Onze kinderen zijn gezond en

zo in beweging dat er steeds meer kennis

Strategie, zijn de mogelijkheden voor

inmiddels 16 en 14 jaar oud. We hebben

en kunde beschikbaar komt. Een

research sterk toegenomen. Onderzoek is

altijd en nog steeds iemand in huis tijdens

etiologische diagnose biedt vele voordelen

dus met name patiëntgerelateerd – vanuit

de uren/dagen dat het nodig is. Mijn man

voor de families. Het geeft hen rust als er

specifieke patiënten naar het laboratorium

is zoveel mogelijk op de woensdag thuis

een oorzaak is, en er kan vergeleken

en dan door naar de oorzaak – en vindt

en ik op de vrijdag. Het huishouden loopt

worden met andere kinderen/families

plaats binnen ‘Patern Recognition’ dat

zo altijd door en we hebben ook hulp voor

(lotgenotencontacten); je weet dan vaak

ondergebracht is in het Research Institute

het schoonmaakwerk.”

wat er vanuit dit kader te verwachten is,

Growth and Development (GROW).”

Henriette

Ouders hebben vooral veel vragen over de ontwikkeling van hun kind na de gestelde syndroomdiagnose.

Delemarre een groot rolmodel voor mij: zij kreeg kinderen, promoveerde

niet alleen medisch, maar ook qua

V

VN A

2003


16-12-2002

14:28

Pagina 16

Client First Medical Network Services

werk(t) voor artsen Client First is een jonge, dynamische

Client First Medical Network Services is een business unit van Client First en is gespecialiseerd in

en landelijk werkende organisatie,

functies binnen de sociale gezondheidszorg. Onze opdrachtgevers zijn onder andere overheids-

bestaande uit verschillende business units, met elk hun eigen specialisme.

instellingen, gemeentelijke instellingen, arbo-diensten, UWV en verzekeringsmaatschappijen.

Hierdoor kunnen wij onze opdrachtgevers en professionals snel en goed bedienen. Korte communicatielijnen, één vast

Word keuringsarts in één van onze Herbo-centra en bepaal zelf hoe je werkweek er uit ziet.

aanspreekpunt, vakbekwame accountmanagers en een groot en betrouwbaar netwerk zorgen ervoor dat wij vraag en aanbod perfect op elkaar kunnen laten aansluiten. Onze hoofdactiviteiten bestaan uit: • search, detachering, werving & selectie en interim-management van professionals voor functies binnen de gezondheidszorg; • verlenen van 1e lijns gezondheidszorg voor overheidsinstellingen;

Waar zijn wij naar op zoek? In verband met een meerjarige opdracht voor WAO-herkeuringen, in opdracht van UWV, zijn wij voor onze Herbo-centra op zoek naar keuringsartsen, die in loondienst of als zelfstandige, op fulltime of parttime basis aan de slag willen. Wat bieden wij? Hoge mate van flexibiliteit, goede verdiensten, continuïteit en zeer goede arbeidsvoorwaarden. Daarnaast staan wij garant voor een goede begeleiding en opleiding.

Nieuwsgierig? Wilt u weten wat Client First Medical Network Services voor u kan betekenen? Neem dan contact met ons op voor het maken van een afspraak. Telefoonnummer 030 - 2430503. Contactpersoon: Koos Vossen.

• advisering en training op het gebied van arbeidsomstandigheden en veiligheid. Client First heeft vestigingen in Heerenveen en Zeist

Client First Medical Network Services Bergweg 49, 3707 AA Zeist, Telefoon 030 - 2430503 Fax 030-2446804, E-mail: [email protected]. Internet: www.client-first.nl

Bijwerkingen van geneesmiddelen? Lareb melden! wie? Iedere arts of apotheker kan elk vermoeden van een bijwerking melden. hoe? Met het meldingsformulier achter in het Farmacotherapeutisch Kompas of het Repertorium. U kunt ze ook bij Lareb zelf aanvragen. wat meldt u? • alle bijwerkingen van nieuwe geneesmiddelen • alle ernstige bijwerkingen • bijwerkingen die leidden tot ziekenhuisopname, invaliditeit of overlijden • bijwerkingen die nog niet in de bijsluiter staan • vermoede interacties met andere geneesmiddelen • elk vermoeden van een bijwerking dat u de moeite waard vindt Een oorzakelijk verband hoeft niet bewezen te zijn. Een redelijk vermoeden is voldoende.

Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb Goudsbloemvallei 7 5237 MH ’s-Hertogenbosch tel: 073 – 6469 700 fax: 073 – 6426 136 e-mail: [email protected] meldingsformulieren gratis sturen naar: Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb Antwoordnummer 10670 5200 WP ’s-Hertogenbosch of elektronisch via onze website: www.lareb.nl !

Nederlands Bijwerkingen Centrum Netherlands Pharmacovigilance Centre


16-12-2002

14:28

Pagina 17

17 Sinds 1992 bent u opleider klinische genetica. Acht u een parttime opleiding hiervoor noodzakelijk? In hoeverre wordt hieraan gewerkt?

Felicitaties

„Binnen het kader van de Medische Specialisten Registratie Commissie zijn parttime opleidingen (behalve het eerste jaar) nu mogelijk, dus ook bij de klinische genetica. Ik vind ook dat dit moet kunnen. Onze drie AGIO’s, per 1-2-2003 allemaal vrouwen, werken overigens allemaal fulltime. Ik vind het boeiend om jonge mensen te begeleiden, van student geneeskunde tot AGIO klinische genetica. Het houdt me alert en kritisch, ook op mezelf. Kennis en ervaring moeten overgedragen worden. Het onderwijs is daar een mogelijkheid voor; publicaties, niet alleen internationaal, maar ook nationaal zijn een ander middel. Sinds maart 2000 loopt bijvoorbeeld een maandelijkse serie over klinisch-genetische onderwerpen in Patient Care, een tijdschrift voor huisartsen. Voor zover ik weet wordt er nog niet gericht seksespeci-

Wa t e r a l l e m a a l b i j d e ontwikkeling van een mens kan gebeuren blijft mij verwonderen.

fiek onderzoek gedaan in de klinische genetica. Wel wordt in medischpsychologische studies op het terrein van erfelijkheidsvoorlichting/prenatale diagnostiek/Preimplantatie Genetische Diagnostiek (PGD, alleen in Maastricht) her en der onderscheid gemaakt in hoe mannen c.q vrouwen bepaalde zaken ervaren.”

Hoogleraar Op 10 maart 2002 is Caro C.E. Koning benoemd tot hoogleraar Radiotherapie aan het Academisch Centrum Amsterdam. Op 6 november 2002 is Chantal van der Horst benoemd tot hoogleraar Plastische Chirurgie aan de Universiteit van Amsterdam. Op 1 januari 2002 is Wytske Fokkens benoemd tot hoogleraar KNO aan de Universiteit van Amsterdam. Gepromoveerd Op 28 november 2002 is Marina A.W. Umans-Eckenhausen gepromoveerd aan de Universiteit van Amsterdam op het proefschrift Genetics Insights, Clinical Efficacy and Practical Implications of Genetic Screening for Familial Hypercholesterolemia. Clara Meijer-Wichmann Penning Op 10 december 2002 ontvingen Gunilla Kleiverda en Rebecca Gomperts bovenstaande penning vanwege ‘hun diepgewortelde persoonlijke verbondenheid met het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen en de persoonlijke wijze waarop zij dit recht zowel inhoudelijk als praktisch tot onderwerp van hun dagelijkse inspanningen hebben gemaakt.’ De Liga voor de Rechten van de Mens reikt al sinds 15 jaar deze penning uit aan iemand die zich op bijzondere en persoonlijke

Bronnen: Dezen en Genen. Oktober 2002. Uitgave van Stichting Klinische Genetica Zuid-Oost Nederland. Select. AzM, Jaargang 11,

wijze heeft ingezet voor mensenrechten. De laatste jaren gebeurt dit in nauwe samenwerking met het Clara Wichmann Instituut.

september 2002.

V

VN A

2003


16-12-2002

14:28

Pagina 18

18

Hogere posities in de geneeskunde Hoe doorbreken vrouwen het glazen plafond? door Greta Noordenbos

Met de uitreiking van de Corrie Hermannprijs aan professor dr. Bertien Collette heeft de VNVA een vrouw voor het voetlicht gehaald, die binnen de medische professie in staat is geweest het glazen plafond te doorbreken en hoogleraar te worden op een moment waarop nog zeer weinig vrouwen deze positie bereikten. Collette is op haar beurt weer een geweldige ondersteuning en rolmodel geweest voor andere vrouwen die haar volgden. Welke factoren zijn belangrijk voor vrouwen om door te stromen naar hogere posities binnen de wetenschap in het algemeen en de geneeskunde in het bijzonder? Is de metafoor van het glazen plafond wel een bruikbare metafoor, of moeten we deze vervangen door een alternatief beeld dat meer inzicht geeft in de specifieke belemmeringen die vrouwen tegenkomen op weg naar de top? Deze vragen worden in onderstaand artikel nader uitgewerkt.

Door het glazen plafond

echter beperkt, het aantal vrouwelijke

Bovendien was de geneeskunde ook

Aletta Jacobs wist in 1871 met veel

opleiders is minimaal en het percentage

psychisch veeleisend vanwege ernstige

doorzettingsvermogen als eerste studente

vrouwelijke hoogleraren in Nederland

trauma’s van patiënten. De vrouwelijke

toegelaten te worden tot de faculteit

behoort met 6% tot het laagste ter wereld.

aard zou noch tegen het ene noch tegen

geneeskunde. Haar voorbeeld is sindsdien,

In de geneeskunde is dit percentage zelfs

het andere goed bestand zijn. Niet alleen

eerst mondjesmaat, maar later steeds

4%. Hoe komt het

vaker door vrouwen gevolgd. Pas 56 jaar

dat zo weinig

later, in 1927, werd de eerste vrouwelijke

vrouwen

hoogleraar in de medische professie

doorstromen naar

benoemd: Cornelia de Lange werd

topposities?

het beroep

Organisatorische factoren leveren vrouwen de meeste belemmeringen op.

was zwaar, maar ook dat van

ziekenhuisartsen die 24 uur beschikbaar

hoogleraar Kindergeneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam. Zij was de

Belemmeringen

dienden te zijn.

eerste vrouwelijke ‘gewone hoogleraar’ in

Vrouwen komen vele belemmeringen

Lange tijd was voor vrouwelijke artsen

Nederland.

tegen op het grillige carrièrepad in de

geen regeling getroffen voor zwanger-

Hoewel de geneeskunde niet bekend stond

geneeskunde. In het verleden waren er

schapsverlof of deeltijdarbeid. In het begin

en staat om haar vrouwvriendelijkheid,

felle argumenten van sommige geneeshe-

van de vorige eeuw bleven de meeste

voelen veel vrouwen zich aangesproken tot

ren tegen de ‘studie der vrouw’, omdat ze

vrouwelijke artsen dan ook kinderloos.

de geneeskunde. Momenteel is het

die zagen als schadelijk voor de lichame-

Daarbij kwam dat ze nauwelijks vrouwe-

percentage vrouwelijke artsen dat afstudeert 60%. Men spreekt dan

Ouderschapsverlof en deeltijdarbeid zijn nog steeds een strijdpunt voor vrouwen en voor mannen nauwelijks b e s p r e e k b a a r.

ook van een

2003

van huisarts

lijke en

lijke voorbeelden en rolmodellen hadden.

geestelijke

Meer dan 95% tot 99% van hun opleiders

gezondheid van

waren immers mannen.

vrouwen. De

Het duurde tot de tweede feministische

geneeskunde was

golf na 1970, voordat er goede zwanger-

een lichamelijk

schaps- en ouderschapsregelingen

zwaar vak

kwamen en de mogelijkheid voor

feminisering van de geneeskunde. Het

doordat artsen bij nacht en ontij naar hun

deeltijdwerk werd gecreëerd. Nog steeds is

aantal vrouwen in hogere posities blijft

patiënten moesten kunnen gaan.

dit voor veel vrouwelijke artsen een

V

VN A


16-12-2002

14:28

Pagina 19

19 strijdpunt, terwijl voor mannelijke artsen

op ten opzichte van mannelijke collega’s

Van groot belang voor vrouwen is het

ouderschapsverlof en deeltijdarbeid vaak

die in die periode onderzoek doen,

hebben van vrouwelijke voorbeelden en

helemaal niet bespreekbaar zijn.

publiceren en promoveren en een tijd naar

rolmodellen, zoals professor dr. Bertien

Verder zijn vrouwelijke artsen met name

het buitenland gaan om daar onderzoeks-

Collette veel vrouwen in de geneeskunde

geïnteresseerd in patiëntenzorg en veel minder in

Restrictief formatiebeginsel dient vervangen te worden door loopbaanbeginsel gebaseerd op individuele prestaties.

wetenschap-

ervaring op te

wist te stimuleren en zich inzette om in de

doen.

geneeskunde structuren te doorbreken

2. Deeltijdar-

door het beleid van de regering, de

beid. Werken in

Vereniging van Samenwerkende

deeltijd door

Nederlandse Universiteiten, de KNMG en

vrouwen is op

de Koninklijke Akademie van Wetenschap-

pelijk onderzoek en managementtaken,

zich gunstig, aangezien het hen de

pen te veranderen en betere carrièremoge-

terwijl die laatste juist voorwaarde zijn

mogelijk biedt om het krijgen van kinderen

lijkheden voor vrouwen mogelijk te maken.

voor een hogere positie in de genees-

te combineren met een beroep als arts of

kunde. Daar tellen met name wetenschap-

medisch specialist. Maar zolang niet

Dr. Greta Noordenbos is als universitair

pelijke publicaties, bestuurlijke vaardighe-

evenveel mannen met kinderen in deeltijd

docent verbonden aan de Universiteit

den, succesvol zijn in het verkrijgen van

gaan werken om voor hun kinderen te

Leiden (klinische psychologie) en de

onderzoekssubsidies, de begeleiding van

zorgen, blijven deeltijdwerkende vrouwen

Universiteit Maastricht (Vrouwenstudies

wetenschappelijk onderzoek en buiten-

de concurrentie met fulltime werkende

Geneeskunde).

landse ervaring.

mannen

Hoewel er inmiddels veel veranderd is in

verliezen.

de positie van vrouwen in de geneeskunde

3. Er zijn slechts

en veel vrouwen zich een plek als arts en

zeer weinig

meer recent ook als medisch specialist

posities aan de

hebben veroverd, wil de doorstroming naar

top. Er zijn vele

hogere posities maar niet echt lukken.

mannelijke

Vaak worden de belemmeringen nog

concurrenten en de criteria voor deze

gezocht in de persoonlijke factoren van

schaarse posities zijn met name

vrouwen, namelijk gebrek aan ambitie,

toegesneden op fulltime werkende

ontbrekende steun in het privé-leven,

mannen, die geen verlofregeling hebben

onvoldoende kinderopvang, of gebrek aan

opgenomen, maar in die periode aan hun

wetenschappelijke belangstelling en

wetenschappelijke output hebben gewerkt.

Schaarse topposities zijn met name toegesneden op fulltime w e r k e n d e n . Vr o u w e n i n d e e l t i j d maken dan weinig kans.

bestuurlijke ervaring. Veel minder aandacht wordt geschonken aan

De oplossing moet dan ook gezocht

organisatorische factoren, terwijl vrouwen

worden in het creëren van meer individu-

met name hierin de belangrijkste

ele loopbaantrajecten voor vrouwen en

belemmeringen ondervinden.

Vr o u w e l i j k e v o o r b e e l d e n e n rolmodellen zijn voor vrouwen van groot belang in hun werk.

mannen, waarin verlof- en deeltijdarbeid worden verdisconteerd,

Organisatorische belemmeringen

waarin het mogelijk is om na een tijd van

In plaats van te spreken over een

deeltijdarbeid weer terug te gaan naar

ondoorzichtig glazen plafond, is het

fulltime werk, en individuele prestaties

gewenst een transparanter beeld te

doorslaggevend zijn in plaats van het

schetsen van de belangrijkste factoren in

vrijkomen van schaarse posities aan de

de organisatie van ziekenhuizen en

top. Dit betekent dat het restrictieve

universiteiten die de doorstroming van

formatie-

vrouwen belemmeren.

beginsel

Deze zijn:

met

1. De ongelijke verdeling van het opnemen

slechts

van ouderschapsverlof over vrouwen en

weinig

mannen met kleine kinderen. Zolang het

topposi-

krijgen en verzorgen van kinderen en het

ties

opnemen van verlof hierbij nog gezien

vervangen dient te worden door een

worden als iets wat alleen vrouwen

loopbaanbeginsel gebaseerd op individu-

aangaat, lopen vrouwen een achterstand

ele prestaties.

Agenda Januari 2003 Uitreiking Balansprijs 2003 door de afdeling ADEO.

20 februari 2003 Uitreiking Balansprijs tijdens Thema- en Dineravond te Amsterdam.

27,28 maart, 24 april 2003 Loopbaantraining VNVA voor herintreders. Zie info op pagina 10.

29 maart 2003

Meer mannen zouden in deeltijd moeten gaan werken.

Algemene Ledenvergadering VNVA. Uitreiking Corrie Hermannprijs. Feestelijk symposium. Gertrudiskapel Utrecht. Zie voor uitgebreide agenda: www.vnva.nl

V

VN A

2003


16-12-2002

14:28

Pagina 20


16-12-2002

14:28

Pagina 21

21

Arts weer aan de slag Informatiedag nodigt de 150 aanwezige artsen uit hun beroep weer op te pakken Middagsessie

door Ingrid Pladdet, Claire de Haan en Monique Eijkelenburg

De plenaire middagsessie opende mw.

Op 3 december 2002 organiseerden het KNMG Loopbaanbureau en de VNVA, met steun van het Ministerie van VWS, de informatiedag Arts weer

prof. dr. Betty Meyboom-de Jong, hoogleraar aan de RUG binnen de disciplinegroep Huisartsgeneeskunde. Zij

aan de slag in de Domus Medica te Utrecht. 150 Artsen die ofwel gestopt

vertelde hoe zij gezin en werk combineert.

waren met werken en weer aan de slag willen, ofwel binnen het artsenvak

De reactie van haar kinderen kan

van richting willen veranderen, bezochten deze dag voor informatie en

herintredende moeders geruststellen: „het is jammer dat je er niet altijd bent, maar

handreikingen om zodoende gericht actie te kunnen ondernemen. De

we moeten er niet aan denken dat je hele

organisatoren zijn tevreden met het resultaat, en zien het als een

dagen thuis zou zitten”. Voorts presen-

aanleiding om de komende tijd veel te investeren in begeleiding van deze artsen.

teerde zij in hoofdlijnen haar rapport De arts van straks (zie ook www.deartsvanstraks.nl.). De meerwaarde van dit rapport is dat het parttime opleiden normaal

Na een welkomstwoord door Corrie

Marianne Leenders, de anesthesioloog in

gevonden zal worden. Tevens stelde zij dat

Hermann, sprak Irene Hellemans,

het team, vertelde over de ervaringen.

middels persoonlijke analyses ieders

cardioloog en voorzitter VNVA over

‘ Wa a r o m m e r k i k n u p a s d a t e r meer artsen zijn zoals ik?’

het rapport

Valkuilen en

competenties en kennisleemtes in kaart

geleerde lessen

gebracht kunnen worden. En dat het

kwamen naar

zichtbaar en geaccepteerd wordt dat

voren. Het

fulltime werken niet bij een baas hoeft te

Herintreden, is er vrouwelijk potentieel. Dit

belangrijkste advies voor herintreders was

zijn. KNMG voorzitter de heer R.G.P.

rapport toont de resultaten van een

dat organisaties in staat zijn te veranderen

Hagenouw, arts, sloot aan op haar

enquête onder 18.000 vrouwelijke artsen

ten gunste van een veranderend

pleidooi en spoorde aan vooral in overleg

en is gericht op vrouwen die willen

werkperspectief van werknemers, mits er

te blijven en zelf stappen te zetten om het

herintreden in het vak. De VNVA had het

voldoende over gecommuniceerd wordt.

pad voor alle herintreders meer en meer

initiatief tot deze enquête genomen na

Op dit

veel signalen van artsen die wel wilden

praktijkverhaal

werken, maar om secundaire redenen

volgde een

waren gestopt. Als reden tot stoppen

presentatie van

sprongen arbeidstijden en de combinatie

de onderzoeks-

zorg en werk eruit. Irene concludeerde dat

gegevens van het NIVEL naar de

informatiedag een goed begin is gemaakt

er gezien de roep om artsen, voor

opleidingscapaciteiten in de medische

door de deelnemers aan dit symposium

herintreders ruimte is voor een nieuwe

beroepen. Dhr. Van de Velde toonde in

dat door KNMG en VNVA in goed overleg

baan, een nieuwe kans en nieuwe

vogelvlucht welke specialisaties en

en gezamenlijk is ontwikkeld.

‘Eindelijk voel ik erkenning en geen afkeuring voor het feit dat ik niet meer werk als arts.’

Marjolein Schouten en Marianne Leenders spraken hierna over het project

maken. En dat wat hem betreft daartoe op de

sectoren

arbeidscontracten.

begaanbaar te

Redenen om te stoppen: combinatie werk en gezin werd onmogelijk, de relaties op het werk eisten productie en geen menselijk arts zijn, onmogelijkheden tot parttime werken of opleiding.

Moedercon-

tekorten

Workshops en eindenquête

hebben: vrijwel

Tijdens de vijf gegeven workshops

alle specialisa-

ontvingen de artsen handreikingen om

ties. Verder

hun weg te vinden bij het weer aan de slag

schetste hij een

gaan als arts. Welke opleidingen hebben

beeld van de

zij aanvullend nodig, wat is nodig om hen

verschillende

opnieuw te registreren? Ook was van groot

werktijdenvor-

belang om veel aandacht te besteden aan

men die er zijn

de combinatie werk en zorg.

tracten in het UMC. Dit project is gestart

binnen elk specialisme. Arbeidsnormen en

Uit de eindenquête kwamen vragen over

vanuit een behoefte aan meer operatieka-

-tijden liggen nog ver af van de wensen van

een training praktische vaardigheden en

merpersoneel en operaties, in een betere

vele herintreders, maar volgens hem is er

werkervaringsplaatsen. In samenwerking

afstemming van werk en privé. Na

veel mogelijk en bespreekbaar door het

met het SWG zal de KNMG op korte

uitgebreid onderzoek zijn zij een succesvol

artsentekort.

termijn zorg gaan dragen voor werkerva-

project gestart met moedercontracten.

ringsplaatsen. Trainingen praktische

V

VN A

2003


16-12-2002

14:28

Pagina 22

22 vaardigheden wil de KNMG binnenkort ook aanbieden. Tevens zal de website

Workshop Onderhandelen

www.knmg.nl uitgebreidere en praktische informatie gaan bieden over sollicitatiepro-

In deze workshop werd gesproken over onderhandelen en vooral over het venijn van

cedures, opleidingseisen en -plaatsen. De

de start. Centraal stond de voorbereiding als onderhandelaar. Tips waren

VNVA heeft een speciale training van

duidelijkheid over de eigen wensen en minimumeisen, maar ook bewust

zeven dagdelen opgezet voor de

voorbereiden van de tussenoplossingen en wisselgelden. Een goede

herintreders (zie ook www.vnva.nl).

vragenlijst/checklist voor de voorbereiding werd meegegeven.

Ingrid Pladdet is lid van de Redactie VNVA Krant, Claire de Haan en Monique Eijkelenburg zijn medewerkers van de KNMG.

Voor meer informatie: VNVA: dr. Irene M. Hellemans, voorzitter,

Workshop Solliciteren en (her)oriënteren

(030) 247 47 95 of

In deze workshop werd aan de hand van vragen van de deelnemers gesproken over

[email protected]

hoe nu te starten met een heroriëntering. Het accent lag daarbij op de drie vragen:

KNMG: Afd. In- en Externe Communicatie,

Wie ben ik? Wat kan ik? En Wat wil ik?. Vervolgens werd kort ingegaan op de

(030) 282 38 31

moeilijke vraag in een sollicitatiegesprek: Waarom wilt u nu weer wat anders?.

Belemmeringen om te herstarten: een cursus ‘A l g e m e n e v a a r d i g h e d e n ’ ophalen is er niet. Zonder werk is er veel meer energie. Het realiseren van een persoonlijke goede combinatie zorg, werk en privé. Heroriënteren j a , m a a r H o e e n Wa a r ?

Workshop Op eigenwijs weer aan de slag De nadruk lag op ervaringsverhalen, redenen om te stoppen, belemmeringen om weer te starten en het scheppen van mogelijkheden om weer aan de slag te gaan. In de kleine groepen bleek vooral de herkenning en het lotgenotencontact zeer waardevol. Duidelijke behoeften lagen bij: opfrissen van vaardigheden, een kennis-, begeleidings- en informatiecentrum over mogelijkheden tot heroriëntatie, lotgenotencontacten.

Workshop Gezin en werk In deze workshop werd gewerkt aan het inzichtelijk maken van de wensen die je als herintreder kunt hebben. De thema’s die werden uitgewerkt waren: de combinatie werk en kinderen, minder werken dan je collega’s, je grenzen kennen en bewaken en je energie opladen. Een antwoord leek te liggen in de acceptatie.

Workshop Netwerken Netwerken is een belangrijke manier om antwoord te krijgen op je vragen. Wederkerigheid kenmerkt een netwerkgesprek. Zo heeft ook een oriënterend sollicitatiegesprek voor beiden een informatief doel. Breng je netwerk in kaart, bepaal je vraag en vooral wie je bij het antwoord kan helpen. Netwerken moet vooral leuk zijn.

2003

V

VN A


16-12-2002

14:28

Pagina 23

23

Sekse, seksualiteit en multiculturaliteit Keuzeblok Huisartsgeneeskunde

een hersteloperatie van het maagdenvlies? Of een 16-jarig moslimmeisje wil een anticonceptiemiddel, terwijl je weet dat zo’n middel in hun cultuur alleen aan getrouwde vrouwen is voorbehouden.’ Maar Lagro geeft ook voorbeelden van typisch Westerse vragen. ‘Steeds meer

Vierentwintig derdejaarsstudenten van de Faculteit der Geneeskunde UMC St. Radboud Nijmegen hebben in september 2002 een nieuw – uniek – keuzeblok gevolgd: sekse, seksualiteit en multiculturaliteit. Studenten werden in vier weken tijd (160 studie-uren) op een heldere en prikkelende manier wegwijs gemaakt in de rol die sekse- en cultuurverschillen spelen in ziekte en gezondheid. ‘Het onderwijs is geëvalueerd en de studenten zijn er erg enthousiast over. Ze gaven bij de schriftelijke evaluatie ruim een 8, een hoog cijfer voor de meestal kritische studenten. Het materiaal is ook beschikbaar voor de andere medische opleidingen in Nederland. Zij kunnen het integraal overnemen, maar ook gedeeltes ervan omvormen naar hun eigen onderwijs,’ vertelt blokcoördinator prof.dr. Toine LagroJanssen, van de vakgroep Huisartsgeneeskunde UMC St. Radboud Nijmegen.

mensen willen bijvoorbeeld naar de plastisch chirurg voor een cosmetische ingreep. Vrouwen willen vaker een bloedbepaling laten doen of ze al in de overgang zijn. Maar die bepaling is niet betrouwbaar en dus zinloos. Hoe ga je daarmee om?’ Uit de evaluatie blijkt dat deze confrontaties voor de studenten als eye-opener werken ten aanzien van hun eigen man- of vrouwzijn; dit vaak tot hun eigen verbazing. Het keuzeblok gaat ook in op het verschil in pathofysiologie van mannen en

Bijzondere aandacht

vluchtelingen en illegaal in Nederland

vrouwen. ‘Mannen merken bijvoorbeeld

Een aantal ziektebeelden en problemen

verblijvenden.

vaker klachten van afscheiding bij een

zoals seksuele disfuncties, posttraumati-

Op basis van een stuk kennisoverdracht,

seksueel overdraagbare aandoening. De

sche stressstoornis en seksueel misbruik

bewustwording en het oefenen van

incontinentieproblemen van vrouwen

krijgen in het keuzeblok bijzondere

vaardigheden, leert de student zijn/haar

verschillen enorm ten opzichte van

aandacht, omdat op deze terreinen

houding te bepalen bij gevoelige

mannen, omdat ze anatomisch anders zijn

man/vrouwver-

gebouwd.’ In het blok is

schillen en

veel tijd ingeruimd voor

cultuur een

praktische oefeningen aan

belangrijke rol

de hand van rollenspelen.

spelen.

De studenten zijn onder

‘Posttraumati-

meer een dag meege-

sche stressstoor-

lopen met een huisarts en

nissen zie je

vonden dat erg leuk en

bijvoorbeeld

leerzaam. Aan het

vooral bij

keuzeblok is meegewerkt

vrouwen als

door Urologie, Gynaecolo-

reactie op

gie, Huisartsgenees-

seksueel

kunde, Anatomie,

misbruik, bij

Psychiatrie en Seksuolo-

mannen als

gie.

reactie op oorlogservarin-

Linda Mans, met

gen. Bij

medewerking van

verslavingen

Radbode UMC St.

gaat het bij

Radboud

vrouwen vaak

Het blokboek Sekse,

om de benzodiazepinen terwijl mannen

onderwerpen als seksueel misbruik,

Seksualiteit en Multiculturaliteit is op te

eerder naar de alcohol grijpen.’ Bij

voortplanting, homoseksualiteit en

vragen per e-mail: [email protected]

patiënten met een andere culturele

ongewenste intimiteiten in de arts/patiënt-

achtergrond komen de verschillen volgens

relatie. ‘Studenten ervaren wat bepaalde

[Linda Mans is bij Vrouwenstudies

Lagro nog sterker naar voren. Studenten

zaken bij hen oproepen, ook vanuit hun

Geneeskunde in Nijmegen onderzoeker op

diepen om die reden onderwerpen uit als

eigen achtergrond. Hoe ga je om met een

het project ‘integratie van sekse in het

reproductie en gezondheidsproblemen van

abortusvraag? Hoe benader je iemand na

medische basiscurriculum’ o.l.v. prof.dr.

en medische zorg voor legale (vrouwelijke)

een verkrachting? Stel, iemand vraagt om

Toine Lagro-Janssen.]

V

VN A

2003


16-12-2002

14:28

Pagina 24

24

Onderstaande bedrijven wensen de vnVa leden een gezond 2003

Nederlands Bijwerkingen Centrum Netherlands Pharmacovigilance Centre

2003

V

VN A


16-12-2002

14:28

Pagina 25

RECENSIES RECENSIES RECENSIES RECENSIES Geleerde Moeders, Lies Wesseling, Amsterdam, De Balie 2001, ISBN 90-6617-265-7

25

hoewel er nog zeker verbeterpunten zijn in de voorwaardenscheppende sfeer. Wesseling doet een aantal aanbevelingen aan de universiteit, in het bijzonder

Hoe hoger aan de top, hoe zwaarder? Lies

docent tot hoogleraar – onder wie 10

betreffende arbeidsvoorwaarden en

Wesseling, universitair docent Cultuur- en

artsen – blijkt onder andere dat moeder-

organisatiecultuur. Wil je meer vrouwen

wetenschapsstudies aan de Universiteit

schap niet automatisch leidt tot

trekken en behouden – en dat geldt niet

Maastricht en zelf ‘geleerde moeder’, doet

deeltijdwerken, minder overwerken, ‘de

alleen voor de universiteit – dan is het van

in een prettig geschreven boek verslag van

kantjes eraf lopen’ of tot verlaging van het

belang beter in te spelen op de verschil-

haar studie naar de ervaringen van

ambitieniveau. Daarnaast worden thema’s

lende capaciteiten en talenten die mannen

vrouwelijke wetenschappers met hun werk-

verdiept als kwaliteitscriteria (de

en vrouwen in bepaalde fasen inbrengen,

en zorgtaken en hun visies hierop.

‘traditionele’ criteria als citatie-index zijn

zoals taakdifferentiatie.

Geïllustreerd door vele citaten, een drietal

vaak een struikelblok, terwijl vrouwen

Kortom: een positief en realistisch boek. Ik

portretseries van kunstfotografe Margriet

maatschappelijke taken en onderwijs meer

kan het iedereen aanraden die geïnteres-

Smulders en zeven verhalen van de

beloond zouden willen zien), moeder-

seerd is in geleerde moeders. Helaas

onderzochte wetenschappers (onder wie

schapsopvattingen (totaal moederschap

ontbreekt de mogelijkheid de ervaringen

Connie Schrander-Stumpel) laat zij zien

versus wederkerigheid) en management-

en visies te vergelijken met mannelijke

dat gangbare (negatieve) veronderstellin-

cultuur (zoals het belemmerende

collega’s of met vrouwelijke wetenschap-

gen over werkend moederschap aan

dirigistisch leiderschap en slechte

pers zonder kinderen. Geleerde Vaders zou

herziening toe zijn.

verlofregelingen).

het volgende deel moeten zijn.

Uit diepte-interviews met 32 vrouwelijke

Geleerd moederschap blijkt veel minder

wetenschappers, variërend van universitair

problematisch dan vaak wordt gedacht,

Hoogtechnologisch draagmoederschap in Nederland, S.M. Dermout. Proefschrift verdedigd op 10 oktober 2001 aan de Rijksuniversiteit Groningen. ISBN 90 6464 608 2, 349 pagina’s

Sylvia Buis ministerie van VWS en de Richtlijn Hoogtechnologisch draagmoederschap van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie. Algemene onderzoeksconclusie is dat er geen redenen zijn om ideëel hoogtechnologisch

‘De eerste logeerpartij’ luidt de tekst boven

inleiding, methoden, resultaten en

draagmoederschap als behandeloptie te

de titel van het indrukwekkende proef-

conclusies. Het is een, tevens voor de leek,

verwerpen, mits aan bepaalde voor-

schrift. Het heeft meteen mijn aandacht,

goed leesbaar werk over de verschillende

waarden wordt voldaan. De belangrijkste

omdat ik er even over na moet denken

aspecten van deze bijzondere voortplan-

voorwaarde bestaat uit het instellen van

voordat het spreekwoordelijke kwartje valt.

tingsvorm; de geschiedenis van draagmoe-

een landelijk expertise- en intakecentrum

Bij hoogtechnologisch draagmoederschap

derschap en de huidige situatie in

dat in samenwerking met 3-4 regionale

wordt de eicel, verkregen door ovarium-

Nederland en andere landen.

academische IVF-klinieken een kwalitatief

punctie na hormonale stimulatie van de

De vraagstelling van het proefschrift luidt:

hoogwaardige behandeling kan garande-

wensmoeder, via IVF bevrucht door het

‘Mag ongewenste kinderloosheid wel of

ren. Sylvia Dermout is thans werkzaam als

semen van de wensvader en wordt het

niet behandeld worden met behulp van

gynaecoloog te Zaandam.

hieruit ontstane embryo geïmplanteerd in

hoogtechnologisch (IVF)/draagmoeder-

de baarmoeder van de draagmoeder. Er is

schap?’. Niet alleen wordt deze vraag

Dr. Hanneke Takkenberg, arts-epidemio-

dus inderdaad al sprake van een

beantwoord vanuit verschillende

loog, Erasmus MC

logeerpartij voordat het kind ter wereld is

perspectieven

gekomen.

(psychologisch,

Uit het persoonlijke voorwoord blijkt dat

medisch, juridisch en

de auteur door haar eigen gynaecologische

ethisch), maar er is

kanker en als voorzitter van de Stichting

ook in praktisch

OLIJF (netwerk van vrouwen met

opzicht wat mee

gynaecologische kanker) een bijzondere

gedaan, zoals blijkt uit

betrokkenheid heeft met het onderwerp.

de bijlagen waarin

Dit proefschrift is dan ook meer dan weer

adviezen zijn

een wetenschappelijk onderzoek met een

opgenomen aan het

V

VN A

2003


16-12-2002

14:28

Pagina 26

26

Prognosis after Autograft and Allograft Aortic Root Replacement. Evidence-based Estimate Using Meta-analysis and Micro Simulation. Proefschrift van J.J.M.Takkenberg ISBN 90-9015719-0. Mei 2002

werk wordt afgesloten met een kritische beschouwing van het eigen werk, waagt de auteur zich nog aan een tweetal hoofdstukken om prognostische voorspellingen voor patiënten te doen met behulp van haar simulatiemodellen. Dit wetenschappelijk onderzoek toont op

Het zeer lezenswaardige proefschrift

geen invloed heeft. Daarna volgen er twee

heldere wijze hoe in de toekomst clinici

combineert klinisch epidemiologisch

hoofdstukken over respectievelijk

niet alleen meer ondersteund zullen

onderzoek met microsimulatie per

autografts en aortaklepvervanging bij

worden door klinische trials en hun

computer om prognoses voor patiënten

kinderen. De levensverwachtingencurven

evidence, maar ook door onderzoek in

met een aortaklepvervanging te bepalen.

na autograft aortawortelvervanging, die de

samenspraak met praktijk, ICT technologie

De auteur legt in de eerste hoofdstukken

microsimulatiemodellen in het volgende

en wetenschap. De opzet van het boek en

uit welke vormen van therapie en

hoofdstuk tonen, zijn duidelijk en

de heldere uitleg maken het werk niet

microsimulatiemodellen er zijn. Zo kan

informatief. De overleving wordt vooral

alleen voor de geïnteresseerde thoraxchi-

elke lezer de opvolgende hoofdstukken

beïnvloed door de primaire aandoening en

rurg of cardioloog geschikt, maar voor elke

met het daadwerkelijke onderzoek goed

door klepgerelateerde complicaties. Bij

arts die op de hoogte wil blijven van

begrijpen. Allereerst volgt een onderzoek

allograft gegevens zijn de simulatiemodel-

nieuwe wegen om wetenschap en klinische

van allograft aortaklepvervanging. Deze

len veel moeilijker in te zetten. In dit deel

praktijk bij elkaar te brengen.

grafts blijken vooral bij jongere patiënten

van het onderzoek worden de mogelijkhe-

tot degeneratieve klepproblemen te leiden,

den en beperkingen van deze simulatieme-

terwijl de chirurgische techniek hierop

thoden helder uiteengezet. Voordat het

Sekse-specifieke beoordeling in de WAO. Dossieronderzoek naar het verschil in einde wachttijd beoordeling WAO door de verzekeringsarts tussen mannelijke en vrouwelijke verzekerden, I.F.D. van den Bold en Y.M. Margry. Scriptie. November 2001, Utrecht

Ingrid Pladdet

beperkingen van een explorerende onderzoeksopzet niet expliciet worden beantwoord. Verschil in rapportage hoeft niet per definitie te betekenen dat er ook verschil in beoordeling is, maar het werkt wel suggestief in deze richting, omdat de artsen datgene opschrijven wat ze belangrijk vinden. Toch zal de arts ook in zekere mate de spontane verhalen van de

2003

Bovengenoemde verzekeringsartsen

de rapportage is terug te vinden. Er werd

patiënt volgen. Dat kan dan ook in de

vroegen zich af of artsen bij een onderzoek

gezocht naar verschillen in onderwerpen

rapportage tot uitdrukking komen.

einde wachttijd WAO mannen anders

die in de rapportages aan de orde kwamen

Verder blijkt dat bij vrouwelijke artsen de

beoordelen dan vrouwen. Zij begonnen

en er werd gekeken of het verschil

arbeidsaspecten en privé-situatie meer aan

met een literatuuronderzoek, waarbij bleek

significant was. In het opvragen van

de orde komen en bij mannelijke artsen

dat dit onderwerp nog niet onderzocht

medische informatie of het uitvoeren van

vaker reïntegratie.

was, zodat ze alleen aanpalende literatuur

lichamelijk onderzoek werd geen

De uitkomsten vrágen dan ook om deze

konden bestuderen. De auteurs kozen voor

significant verschil tussen mannen en

verschillen diepgaander te bestuderen in

een steekproef van personen die min of

vrouwen gevonden.

een daarvoor geëigend onderzoek. Want

meer hetzelfde opleidingsniveau hadden.

De onderwerpen ‘arbeid’ en ‘privé-situatie’

mocht blijken dat er sprake is van een

Daartoe zouden zij een flink aantal WAO

toonden wel een significant verschil. Bij

verschil in beoordeling, dan zullen de

dossiers bestuderen, aangezien zij de

mannen werd vaker de arbeidssituatie

verzekeringsartsen hier alert op moeten

beschikking hadden over de bestaande

(vooral het aspect arbeidsinhoud)

zijn en zich tevens in dit onderwerp

medische rapportages uit de dossiers.

besproken dan bij vrouwen. Bij vrouwen

moeten verdiepen in werk en opleiding.

Deze rapportages hebben een bepaalde

daarentegen werd vaker de privé-situatie

Wie wil dit interessante onderwerp verder

mate van overeenkomst, daar de artsen

besproken (vooral werk/inkomen partner;

uitwerken?

diverse items uitvragen bij de WAO

het samenlevingsverband en de organisa-

beoordeling. Maar er is ook verschil tussen

tie van het huishouden). Dit duidt op een

Joanna Schopman-Geurts van Kessel, arts

verzekeringsartsen in de manier waarop en

verschil in de gesprekken van de

voor Maatschappij en Gezondheid.

de uitgebreidheid waarmee zij rapporteren.

verzekeringsartsen met mannen en

De aanname werd gemaakt, dat alles wat

vrouwen. Of dit ook betekent dat er een

Eventuele reacties kunt u mailen naar:

de arts bij beoordeling belangrijk vindt in

verschil in beoordeling is, kon door de

[email protected] en [email protected]

V

VN A


16-12-2002

14:28

Pagina 27

27

Dagelijks Bestuur, vertegenwoordigers, commissies en werkgroepen DAGELIJKS BESTUUR VNV A

Redactie

Irene Hellemans, voorzitter

(Bureau VNVA, t.a.v. I. Rast,

Mint Arends, penningmeester

postbus 8256, 3503 RG Utrecht,

Commissie Seksespecifieke Geneeskunde

Clara Peters, lid

(030) 247 47 95, e-mail:[email protected]),

C. Griffioen (020) 644 17 86, D. Braat,

Christine Kothe,

I. de Boer, M. Bohnen, C. Delprat,

A. Coremans, T. Lagro-Janssen.

Yvonne Margry, secretaris

R. Kaas, I. Pladdet, S. Buis i.s.m.

Cornelie van Putte,

A. van Hommelen (eindredacteur).

VN V A -Krant

Paulien Dudok van Heel-Sakkers.

VAKVERENIGINGSFUNCTIE

Commissie Internationale Betrekkingen W. Wisse, E. Engelkes, C. Griffioen,

Internetredactie (www.VNVA.nl)

G. Kleiverda, I. van Zanten (036) 53 47 23.

BELANGENBEHARTIGING

L. Jansen (030) 252 21 64, (vacature).

BeleidsAdviesCommissie BOEK (Beroepsuitoefening Opleidingen, Emancipatie en Kwaliteit*) (KNMG)

VNV A-Sleutelfiguren

Commissie Bijzonder Fonds voor onderzoeksvoorstellen

Sleutelfiguren zijn artsen die hun

C. Dagnelie (010) 511 77 72,

deskundigheid ten dienste stellen van

L. van der Schoor. M. de Kleijn.

K.Kruijthof (020 – 617 34 99).

andere leden. Adressenlijst met specialismen is op te vragen bij het

Commisie Corrie-Hermannprijs

Inverdienregeling

Bureau VNVA (030) 247 47 95 of

C. Zuidema-de Bruijn (055) 533 61 61,

R. van Bodegom (030 – 254 53 63).

[email protected].

M. Arends-Blanksma, N. Nicolai,

Artsen die sleutelfiguur willen worden

I. van Seumeren, J. Wetsteijn, J. Dekker.

Commissie TOP, ter bevordering van instroom van vrouwelijke artsen in hogere posities

kunnen zich hier ook aanmelden. De sleutelfiguren staan tevens op

Vrouwelijke Arts & Vredesvraagstukken

www.vnva.nl en in de VNVA-ledenlijst.

A. Botzen (072) 589 47 97, M. Bakker.

Commissie START, startende artsen netwerk:

Bezwarencommissie

S. Bulk, M. Bohnen, S. Ebus, H. Vos,

C. Tordoir, R. Ansink.

H. Takkenberg, (070 – 399 40 22), M. Menke, J. Schoonderbeek, L. van Dortmont. NHG-VNVA Werkgroep Vrouwen en

I. Schiering, K. Grotenhuis, H. van Troon

Huisartsgeneeskunde

(024) 356 71 28.

J. Braaksma, A. Versteegen,

T. Lagro-Janssen ([email protected]),

Commissie Werk in Balans

S. Lo Fo Wong, C. Dagnelie en

M. Leenders, L. den Ouden (vacature).

H. van der Horst.

Vrouwennetwerk NETWERKFUNCTIE

(vacature per eind 2001).

PR

NVR (Nederlandse Vrouwenraad)

I. Hellemans, i.s.m.

(vacature).

C. Janssen (BB Communicatie).

V

VN A

2003


16-12-2002

14:28

Pagina 28

28

Colofon Mission Statement van de Vereniging van

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE:

ADRESSEN AFDELINGSSECRETARIATEN

‘De VNVA wil een bijdrage leveren aan de

Hoofdredactie:

Amsterdam e.o.: Saskia Bulk

verbetering van de positie van vrouwelijke

Ida de Boer

Churchillaan 106, II,

Nederlandse Vrouwelijke Artsen:

1078 EM Amsterdam,

artsen en aan de verdere ontwikkeling van gendersensitieve gezondheidszorg.

Coördinatoren:

tel (020) 662 96 14

Voor haar leden wil de VNVA daarbij een

Hanneke Takkenberg, Reinie Kaas

e-mail [email protected]

Bureauredactie:

Den Haag e.o.: Els Plag

Sandra Pronk

Hoorn 48,

bron van inspiratie zijn.' De VNVA is opgericht in 1933 en heeft

2404 Alphen a/d Rijn,

nu ongeveer 2500 leden. Zij organiseert activiteiten die te onderscheiden zijn in

Eindredactie:

de categorieën belangenbehartiging,

Annelies van Hommelen

netwerkfunctie en vakverenigingsfunctie.

tel (0172) 42 11 77 Noord-Nederland: Tineke Heijstra

De VNVA streeft ernaar op te treden als

Redactie:

Langeloërweg 1,

gesprekspartner en adviseur van

Marion Bohnen, Ida de Boer,

9331 CC Norg,

beleidsbepalende en uitvoerende

Ingrid Pladdet, Coes Delprat, Sylvia Buis

tel (0592) 67 02 66 e-mail [email protected]

organisaties in de gezondheidszorg wanneer het gaat om onderwerpen die

Fotografie:

van belang zijn voor vrouwelijke artsen of

Coes Delprat

Oost-Nederland: Cornelie van Putte Treverilaan 29,

voor de gezondheidszorg voor vrouwen.

Tekeningen:

7312 HA Apeldoorn,

Bart Kranenburg, Heleen de Vaan

tel (055) 355 67 11

en financiële administratie:

Basisvormgeving:

Rotterdam e.o.: Marleen Kooyman

Bureau VNVA, t.a.v. I. Rast/S. Pronk Postbus 8256, 3503 RG Utrecht Tel (030) 247 47 95/fax (030) 247 44 39 e-mail: [email protected] website : www.VNVA.nl

SHAPE Amsterdam

Specerijenhof 71,

Bereikbaarheidstijden:

Drukkerij:

Kerkstraat 41,

maandag t/m vrijdag 09.00 - 17.00 uur

Elma Edities BV

Zichen, Z.B. (Riemst), 3770 België

Advertentieacquisitie:

THEMA’S, COÖRDINATOREN EN SLUITINGSDATUM KOPIJ:

Correspondentie, verenigingsdrukwerk, info over vnVa-lidmaatschap, ledenadministratie

3063 BX Rotterdam,

Opmaak:

tel (010) 212 41 72

Elma Edities BV Maastricht e.o.: Heidi Berbee

tel 0032-12-458357 Elma Edities BV

e-mail [email protected] Nijmegen e.o. : Carine van der Vleuten

Postbus 20, 1723 ZG Noord-Scharwoude Tel (0226) 31 62 64 / fax (0226) 31 70 48

Krant nr.2/2003

Groesbeekseweg 229,

Internet: www.elma.nl

Jaarverslag

6523 NW Nijmegen,

E-mail: [email protected]

Ida de boer, Annelies van Hommelen,

tel (024) 323 05 66

7 januari 2003 (deadline kopij)

e-mail: [email protected]

Losse nummers zijn verkrijgbaar bij

sluitingsdatum, laatste mededelingen

Bureau VNVA en kosten € 7, - per stuk

22 januari 2003

Brabant en Zeeland

inclusief porto. Een jaarabonnenment voor

Vacatures in het bestuur, voor vragen of

niet-leden kost € 34,10.

opmerkingen: Burea VNVA (zie eerste kolom)

De VNVA-Krant verschijnt zesmaal per jaar. Oplage: 2700 stuks/ ISSN 1383-1100.

Midden-Nederland: Rinske van de Goor

Gironummer: 24 55 32 t.n.v. Penningmees-

Ridderplantsoen 23II,

ter VNVA, Utrecht Banknummer: 41 39 97

3523 HX Utrecht,

693 (AMRO) t.n.v. VNVA, Utrecht.

tel (030) 289 28 33

Opzegging abonnement min. 3 maanden

e-mail [email protected]

voor 1 januari.

2003

V

VN A


16-12-2002

14:29

Pagina 29

Value through Innovation

Wij bezitten ruim 8.600 wetenschappelijke patenten. Misschien helpt één van deze patenten u juist nu! Boehringer Ingelheim vindt dat een farmaceutische onderneming pas dan succesvol is, als zij echt innoverende geneesmiddelen produceert. De behandeling van het herseninfarct is daar een voorbeeld van. Research is de kracht die ons voortdrijft. Met ruim 27.000 medewerkers wereldwijd en een geschiedenis van meer dan 100 jaar, hebben wij ons tot doel gesteld het vooruitzicht op een gezonder leven te verbeteren. www.boehringer-ingelheim.com

Doorverwijzen in het reguliere circuit is voor u een alledaagse zaak. Ieder weet zijn plaats en u, als arts, weet duidelijk waar u aan toe bent. Maar wat vangt u nu aan met patiënten die vragen naar een homeopaat, of die er zelf een hebben gevonden. Meestal is het van de persoonlijke instelling van de arts afhankelijk wat haar adviezen zijn. Het is dan ook nogal een oerwoud, binnen de alternatieve geneeswijzen. Iedereen kan en mag een bord op de deur hangen en zich bijvoorbeeld klassiek homeopaat noemen. Alles kan en mag, de overheid oefent geen controle uit.

Vandaar dat wij in deze advertentie uw aandacht willen vestigen op de NVKH, een beroepsvereniging met 600 geregistreerde klassiek homeopaten. De NVKH registreert homeopaten die een uitgebreide beroepsopleiding hebben gevolgd (5-6 jaar) en jaarlijks nascholen. De Consumentenbond toetst jaarlijks het kwaliteitsbeleid van de NVKH, onder andere de beroepsethiek en praktijkvoering, het tuchtrecht en de klachtenregeling. Dit alles met de bedoeling om de consument/patiënt te beschermen tegen de zo vaak genoemde kwakzalverij. De NVKH scoort hierbij al jaren een dikke voldoende. Wilt u meer weten over de NVKH en/of klassieke homeopathie, dan kunt u de Nederlandse Homeopathiegids bestellen. Als u deze advertentie noemt, is dat gratis!!! U kunt dat doen via telefoonnummer 0172 499595 òf via onze website: www.NVKH.nl


16-12-2002

14:29

Pagina 30

KRANT REDACTIONEEL INHOUD V ERENIGING VAN N EDERLANDSE VROUWELIJKE A RTSEN VNVA-KRANT JAARGANG 31 JANUARI Vrouwen in academia

Recommend Documents